|
Vroegtijdige schoolverlaters in het recente rapport De sociale staat in Vlaanderen' (2013)
(Prima score Vlaamse jongeren! Relatie met gedifferentieerde structuur?)
Onlangs verscheen het rapport 'De sociale staat van Vlaanderen 2013', een rapport van de Vlaamse Overheid. We staan even stil bij het hoofdstuk over de vroegtijdige schoolverlaters (= zonder einddiploma), veelal ...en ten onrechte ongekwalificeerde uitstroom (=OU) genoemd.
We lezen dat Vlaanderen hier een prima score behaalt. We analyseren de cijfers en gaan vervolgens in op de relatie met de structuur van het s.o. Het rapport werd opgesteld door Carl Lamote, Georges Van Landeghem, Marc Blommaert, Ides Nicaise, Bieke De Fraine & Jan Van Damme.
1 Vroegtijdige schoolverlaters in de Europese context: prima-score voor Vlaanderen
Inzake OU is Vlaanderen een van de best presterende Europese landen : volgens Eurostat: 8,7%. Er zijn tal van EU-landen met meer dan 20%. De hervormingsrapporten van Monard (2009) en minister Pascal Smet wekten de indruk dat Vlaanderen kampioen O.U. was en dat comprehensieve landen (met gemeenschappelijke lagere cyclus veel beter presteerden. Het is dus omgekeerd.
We lezen verder: Vlaamse Gewest leunt aan bij Finland - dat nochtans veel minder leerlingen telt met een allochtone achtergrond. Dat betekent dus dat er bij de Vlaamse allochtone leerlingen minder leerlingen zijn zonder einddiploma dan in Finland dat door de hervormers s.o. steeds als een modelland werd voorgesteld.
2 Grote verschillen tussen autochtone en allochtone leerlingen
We lezen: Allochtone/ autochtone leerlingen: 30,1% van de allochtone jongens versus 13% van de allochtone jongens sluit de schoolloopbaan af zonder enige kwalificatie. (Lees: met tal van competenties, maar zonder einddiploma!). Verder: Het probleem is het meest prominent te bij jongens van Noord-Afrikaanse (45,5% ) en Turkse herkomst (45,6%).
Commentaar: waarom concluderen de onderzoekers niet dat we bij de interpretatie van de OU die factor in rekening moeten brengen en dat men bij het voortdurend stijgend aantal allochtone leerlingen zou mogen verwachten dat het OU-percentage toeneemt. Aangezien het totale precentage O.U. blijkbaar niet steeg, is het aantal allochtone leerlingen met een einddiploma dus de voorbije jaren gestegen.
3. Grote geografische schommelingen
Oudenaarde: 7,5% versus Antwerpen 28,1%. De onderzoekers leiden uit deze geografische variatie echter niet af dat O.U. weinig of niets te maken heeft met de structuur van het s.o. Dezelfde gepografische spreiding heb je overigens ook inzake zittenblijven e.d. Jammer genoeg wordt er bij de interpretatie van O.U., zittenblijven, PISA-uitslagen zelden rekening gehouden met de grote regionale verschillen en met de verschillen tussen autochtone en allochtone leerlingen. Zo is het ook niet zeker dat de PISA-score wiskunde van de allochtone leerlingen de voorbije jaren is gedaald of gevoelig is gedaald.
4. Verband tussen OU en onderwijssysteem : tegengestelde uitspraken
We lezen: Kenmerken van ons systeem die verantwoordelijk zijn voor die relatief lage ongekwalificeerde uitstroom in Vlaanderen: (1) de leerplicht tot 18 jaar, en (2) het goed uitgebouwde beroepsonderwijs. Over het algemeen is er in landen met goed uitgebouwde systemen van beroepsvoorbereidend onderwijs (zoals het BSO en de praktijkgeoriënteerde richtingen in het TSO, maar ook deeltijdse vormen van onderwijs, vorming of opleiding) minder ongekwalificeerde uitstroom."
Onderzoekers: Dit impliceert dat we genuanceerd moeten denken over onze vorm van early tracking (vergelijk onze differentiatie in onderwijsvormen zoals ASO, TSO en BSO).
De opstellers durven hier blijkbaar niet expliciet stellen dat de (vroege) differentiatie in onderwijsvormen zorgt voor minder uitval dan in landen met een gemeenschappelijke eerste graad.
De opstellers willen precies twee tegenstrijdige visies verzoenen en blazen dan maar koud en warm tegelijk, maar eerst wel koud. Ze schrijven: Op korte termijn leidt die tot een grotere sociale ongelijkheid meer specifiek als men nagaat hoe de samenhang is tussen algemene vaardigheden en de sociaal-economische herkomst. Op lange termijn echter zorgt beroepsgericht secundair onder-wijs voor een betere maatschappelijke integratie van kansarme leerlingen
Het zijn volgens ons in de eerste plaats de lange-termijn-effecten die de belangrijkste zijn. Het klinkt verder niet logisch dat de (gedifferentieerde) structuur op lange termijn voordelig uitvalt voor de (zwakkere) leerlingen, maar op korte termijn heel nadelig zou zijn. Het is evenens zo dat uit de cijfers zelf blijkt dat de O.U. groter is in landen met een gemeenschappelijke lagere cyclus. De opstellers blazen dus warm en koud tegelijk. Vermoedelijk is het gekomen tot een compromis, waarbij medeauteur Ides Nicaise ook per se zijn sociologische refreintjes over sociale discriminatie in het rapport wou.
We gaan nog even in op de samenhang met de sociaal-economische afkomst (SES-correlatie; vooral met scholingsniveau van de ouders). Die samenhang is er vooreerst al voor de aanvang van het s.o - en grotendeels ook al bij de aanvang van het lager onderwijs. Die samenhang is dus niet veroorzaakt door de structuur van de eerste graad.
De SES-correlatie drukt ook niet zomaar - en niet in de eerste plaats - uit dat de school(structuur) leidt tot sociale ongelijkheid en discriminatie. Het gaat bij de invloed van het scholingsniveau om factoren die zich grotendeels buiten de invloed van het onderwijs situeren: de gemiddeld grotere verstandelijke aanleg en de gemiddeld grotere steun van huis uit. Het onderwijs kan zelfs bij positieve discriminatie de invloed van die factoren niet wegwerken. De school is niet almachtig.
Daarna krijgen we in het rapport nog eens de klassieke kritiek op de gedifferentieerde structuur vanwege de voorstanders van de comprehensieve hervorming van het s.o. We zijn het daar absoluut niet mee eens en hebben dit in Onderwijskrant al herhaaldelijk weerlegt. Toch citeren we nog even de kritiek van egalitaire ideologen als Nicaise.
We lezen: We formuleren hier enkel de belangrijkste negatieve kenmerken van de huidige structuur van het secundair onderwijs die leiden tot minder schoolse betrokkenheid bij een substantieel deel van de leerlingen. In de eerste plaats hecht men nu in heel wat scholen onvoldoende waarde aan technische vorming en praktijkvakken (maar ook aan kunstzinnige vorming) in de 1ste graad. Bovendien is er in veel scholen een sterke hiërarchie tussen studierichtingen die leerlingen in de 1ste graad het signaal geeft: als je zwak bent voor algemene vakken, kies dan maar technische vakken of een beroepsrichting. Ook de 2de graad ASO is geen volwaardig algemeen onderwijs (dat zou immers ook technische en kunstzinnige vorming inhouden). Tot slot wordt in de structuur zelf de keuze voor een technische of beroepsrichting na 4 jaar algemeen secundair onderwijs niet als een normale loopbaan beschouwd, maar eerder als iets dat aan een waterval doet denken en dat bestemd is voor wie mislukt is.
5 Nefaste gevolgen van leerplicht tot 18 jaar
We lezen ook nog in het rapport: Aanvullend moeten we nog één relevant systeemkenmerk van ons secundair onderwijs noemen, namelijk het gebrek aan een aantrekkelijke en succesvolle vorm van deeltijds onderwijs (nu: leren en werken). Als het om ongekwalificeerd uitstromen gaat, is dit een belangrijke negatieve factor. Al in 1983 formuleerden politici als Roger Windels en Onderwijskrant kritiek op het zomaar verlengen van de leerplicht tot 18 jaar zonder volwaardige alternatieven voor leerlingen waarvoor het onderwijs op die leeftijd niet meer geschikt is. Hierdoor kregen die leerlingen door de ondoordachte verlenging van de leerplicht in 1983 minder i.p.v. meer vormingskansen.
|
