Reacties op Leuvense studie over B-attesten vanwege Guimardstraat, Klasse e.a.

De Leuvense doctoraatsstudie van Carl Lamote over de B-attesten bevestigde enkel wat de praktijkmensen al lang weten:  dat leerlingen het best het B-attest-advies volgen en bij een B-attest (in de meeste gevallen) het best niet het jaar overzitten.  In een standpunt van het Leuvens Metaforum beweerden de Leuvense professoren Ides Nicaise,  Bieke De Fraine, e.a.  een paar jaar geleden nog dat de B-attesten afgeschaft moesten worden in de eerste drie leerjaren van het s.o. Het kan verkeren. Ook de meeste voorstanders van een structuurhervorming in het s.o. wilden de B-attesten afschaffen. Dat leidde tot veel negatieve reacties  vanwege de praktijkmensen.

We bekijken even een aantal merkwaardige reacties op de studie van Carl Lamote. 

1. Reactie van Chris Smits (Guimardstraat)

Daarnet troffen we een merkwaardige reactie aan van Chris Smits, secretaris-generaal van het VVKSO-verbond (Guimardstraat), in een BELGA-bericht op de website van DS en elders - met als titel: Zittenblijven moet vermeden worden’ Het gaat om reacties  van de onderwijsnetten op de studie van Carl Lamote. Chris Smits en zijn VVKSO-verbond hebben steeds het overstappen naar een andere richting ten onrechte als een nefaste waterval  bestempeld, i.p.v. als een meeval. Smits is dan ook niet gelukkig met het feit dat de studie wijst op de zinvolheid van B-attesten en indirect op het tendentieus karakter van de term ‘waterval’. Het VVKSO opteerde overigens ook voor het schrappen van de B-attesten in de eerste graad.

Smits reageert zo:  ‘Het komt erop aan om die zogeheten waterval te vermijden door direct voor de juiste richting te kiezen’, zegt Chris Smits van het Katholiek onderwijs. Maar met de formulering ‘De waterval is beter dan zittenblijven’ heeft hij het moeilijk. ‘Het komt er op aan die zogeheten waterval te vermijden door vanaf het begin de juiste richting te kiezen, gekoppeld aan de capaciteiten van het kind. De keuze voor een studierichting mag niet door de onderwijsvorm, maar moet door de onderwijsinhoud bepaald worden.’

Chris Smits kan blijkbaar moeilijk akkoord gaan met de stelling  van onderzoeker Carl Lamote - en van de praktijkmensen -  dat overstapjes naar een andere richting voor de meeste leerlingen een goede zaak zijn, een interessante manier om leerlingen tijdig in een passende richting te krijgen. Na het moedwillig verspreiden van de waterval-kwakkel, zou Smits nu moeten toegeven  dat hij en zijn VVKSO zich vergist hebben.  Hij  omzeilt dit door de indruk te wekken dat ook zulke overstapjes nog steeds nefast zijn en radicaal vermeden moeten en kunnen worden. Zijn (ontwijkende) toverformule luidt nu: “De leerlingen moeten van bij het begin de juiste richting kiezen, gekoppeld aan hun capaciteiten.” In het hervormingsvoorstel van het VVKSO zullen de leerlingen precies veel later in een passende richting terecht komen omdat ze alle in een grotendeels gelijke eerste graad terecht komen. En aangezien de  verschillende opties techniek grotendeels geschrapt worden,  zal het voor veel leerlingen veel langer duren alvorens ze de passende richting vinden. (Terloops: het Leuvens Metaforum - de Leuvense professoren Ides Nicaise, Bieke De Fraine enco -  stelden een paar jaar geleden nog voor om de B-attesten te schrappen in de eerste drie leerjaren. Nu blijkt uit Leuvens onderzoek dat die overstapjes en B-attesten wel heel zinvol zijn. Het kan verkeren.) 

2. Reactie van Klasse

Volgens het overheidstijdschrift Klasse ondersteunt Carl Lamote met zijn studie "de regeling rond de B-attesten zoals die met de hervorming van het secundair onderwijs zal veranderen."  Leerlingen zouden volgens het Masterplan het B-attest moeten volgen. De conclusies van Lamote ondersteunen volgens ons geenszins de visie en voorstellen van de hervormers.   

* Vooreerst vinden we dat de B-attesten nog het meest zinvol zijn op het einde van het eerste jaar s.o.  Zo kan men de leerlignen tijdig heroriënteren. Volgens het hervormingsplan mogen B-attesten op het einde van dit jaar niet eens meer uitgereikt worden.

*De conclusies van de studie gaan ook eerder in tegen de hervormers -  ook nog in het Masterplan -  die het tijdig overstappen naar een meer passende andere richting als een nefaste 'waterval' bestempelden i.p.v. als een 'meeval' voor de meeste leerlingen. Wat door de hervormers  als een groot knelpunt werd voorgesteld, blijkt nu ook volgens het onderzoek een pluspunt te zijn, een belangrijk oriëntatiemiddel. In die zin  bevestigt de studie wat de praktijkmensen al lang weten, zeggen en toepassen.

Tussendoor: we moeten er uiteraard ook rekening mee houden dat de onderzoeker enkel een uitspraak doet over gemiddelden. Voor een aantal leerlingen zal overzitten bij een B-attest toch nog wel zinvol gebleken zijn. We vermoeden ook dat veel ouders niet zomaar akkoord zullen gaan met het verbieden van het zittenblijven bij een B-attest. Kan men hen dit recht principieel onthouden?

3.  Geen studie over zinvolheid van zittenblijven. ‘Waterval beter dan zittenblijven’? Dus: zittenblijven zinloos?

Uit de studie van Lamote leiden sommigen ten onrechte af dat zittenblijven totaal zinloos is. De studie van Lamote ging niet over de al dan niet zinvolheid van C-attesten en overzitten (in het algemeen). De titels 'Waterval beter dan zittenblijven' in krant De Standaard  en ‘zittenblijven moet verboden worden’  in het Belga-bericht suggereren dit wel, maar die titels zijn misleidend. Het gaat enkel over het uitreiken van B-attesten en het al dan niet volgen van dit advies.  

Het Masterplan zelf wil het uitreiken van C-attesten wel vrij moeilijk maken.  Prof. Jan Van Damme stelde enkele jaren geleden echter nog dat uit een loso-studie bleek dat zittenblijven voor heel wat leerlingen zinvol gebleken is. We merkten ook dat de Leuvense prof. De Fraine onlangs afstand nam van haar stellige uitspraken over zittenblijven.

De algemene teneur in het Masterplan luidt dat zittenblijven zinloos is. Hierbij beroepen de hervormers zich op een  studie van prof. Bieke De Fraine e.a. In een recente discussie over zittenblijven maakte de Brusselse prof. Wim van den Broeck kritische kanttekeningen bij het Leuvens onderzoek over zittenblijven van De Fraine en co. Hij wees ook op andere studies van Allen et al. die volgens hem meer betrouwbaar zijn en waarin zittenblijven eerder zinvol bleek. In een van haar antwoorden bekende prof. De Fraine nu dat ze zich vergaloppeerd hadden: “Tussen het schrijven van ons OBPWO-rapport (december 2011) en nu heb ik meer recente literatuur gelezen en met wat ik nu weet, zou ik niet langer adviseren om het zittenblijven eenvoudigweg af te schaffen. Als een onderzoeker op basis van extra onderzoeksresultaten haar inzichten nuanceert, getuigt dit van een juiste onderzoekshouding.“

In Pedagogische Studiën nr. 5 van 2013 bleek ook al dat De Fraine en co hun stellige uitspraken over zittenblijven in sterke mate nuanceren. Hun eindconclusies luiden nu al veel genuanceerder. De Fraine en co schrijven uitdrukkelijk: * “Het was niet correct om uitsluitend op basis van de bevinding dat gemiddeld genomen zittenblijvers beter zouden presteren moesten ze toch zijn overgegaan, te besluiten dat zittenblijven een slechte onderwijspraktijk is. Vanuit de onderzoeksresultaten kunnen dan ook weinig concrete adviezen geformuleerd worden voor de praktijk. De beslissing omtrent het al dan niet overdoen moet voor elk kind een weloverwogen, doordachte beslissing zijn.”

De Fraine en co erkennen nu ook in Pedagogische Studiën de  fouten en tekorten in hun wetenschappelijk onderzoek Ze geven nu toe: ”Een kritische houding bij het lezen van onderzoeksresultaten over zittenblijven is belangrijk. “Factoren die na het zittenblijven ontstaan en die de uitkomsten (bij leerlingen die al dan niet overgaan) beïnvloeden worden niet verrekend.” Daarnaast hielden De Fraine en co ook geen rekening met de preventieve functie en effecten van de kans op zittenblijven en van de gevolgen van het radicaal afschaffen op de inzet en de leermotivatie.