Genen (aanleg) en omgeving spelen samen een dynamische en elkaar ondersteunende rol                                                                                                       
Door de kwaliteit van het onderwijs te verhogen, wordt de ‘kloof’ dan ook niet gedempt, maar eerder vergroot.

Onderzoeksmethodologen van de Vrije Universiteit, de Universiteit van Tilburg en de Universiteit van Amsterdam verklaren de hoge erfelijkheid van intelligentie als het resultaat van een dynamische samenwerking tussen genetische en omgevingsinvloeden tijdens de ontwikkeling. Uit dit samenspel ontstaan verschillen in kennis en vaardigheden en zo ontstaan verschillen in intelligentie. De rol van educatie, cultuur en maatschappij is hierbij cruciaal: zij zorgen dat genetische verschillen naar voren kunnen komen. Hoe groter de invloed van deze omgevingsinvloeden, hoe groter de invloed van de genen. De Nederlandse Onderzoekers bevestigen wat we meesten eigenlijk al lang weten.

Kees-Jan Kan, Jelte Wicherts, Conor Dolan en Han van der Maas vroegen zich hierbij ook af wat er nu eigenlijk waar is van de voorspellingen die bepaalde intelligentietheorieën doen. Zij vergeleken de voorspellingen van de gangbare theorieën met relevante gegevens die in de afgelopen decennia zijn gepubliceerd in verschillende wetenschappelijke vakbladen en die gebaseerd zijn op intelligentietestscores van duizenden mensen wereldwijd. Zo bleek dat hoe groter de invloed van genen is bij het beantwoorden van de vragen van een intelligentietest, hoe groter óók de rol van educatie en cultuur hierbij is. De erfelijkheidsschattingen voor duidelijk aangeleerde en cultureel afhankelijke vaardigheden, zoals woordenschat en algemene kennis, zijn de hoogste van alle vaardigheden gemeten in een verzameling van intelligentietests, dus hoger dan die voor minder cultureel afhankelijke capaciteiten zoals geheugen, ruimtelijk inzicht, en redenering. Dit patroon volgde niet uit de theorieën waarin intelligentie wordt opgevat als een (louter) biologische eigenschap.

Commentaar van Raf Feys

Het lijkt nogal vanzelfsprekend dat milieufactoren een invloed hebben op de verdere ontwikkeling van de genetische aanleg. We vragen ons ook af of er nog wel theorieën zijn waarin de gemeten intelligentie wordt opgevat als een louter biologische eigenschap.

Door de kwaliteit van het onderwijs te verhogen, wordt de ‘kloof’ tussen sterkere en zwakkere leerlingen dan ook niet gedempt, maar eerder vergroot. In Onderwijskrant bestreden we de voorbije tien jaar de egalitaire beleidsslogan ‘de kloof dempen’ (de prestatieverschillen tussen de sterkere en zwakkere leerlingen).  Deze slogan werd gelanceerd werd door minister Frank Vandenbroucke (2004-2009) en kabinetschef Dirk Van Damme – een TV-spotje incluis. De slogan werd ook door de hervormers van het secundair onderwijs en door onze sociologen (Jacobs, Nicaise, Van Houtte) gretig overgenomen. Met de invoering van een gemeenschappelijke eerste graad wou men per se de verschillen tussen de leerprestaties van de sterkere en de zwakkere leerlingen dempen. Wij stelden ook steeds dat door het verhogen van de kwaliteit van het onderwijs, de kloof nog verder zou toenemen en dat dit een positieve en geen negatieve zaak was. 

Gezien de aanleg mede tot ontwikkeling komt door omgevingsfactoren, hebben zowel getalenteerde als minder getalenteerde (arbeiders)kinderen veel baat bij degelijk onderwijs. Het is precies dankzij de hoge kwaliteit van het onderwijs in de jaren 1950 en 1960 dat getalenteerde handarbeiderskinderen hun aanleg optimaal konden ontwikkelen en een aantal milieuhandicaps konden reduceren. Veel getalenteerde (handarbeiderskinderen) stroomden vanaf 1958 al door door naar het aso en later naar het hoger/universitair onderwijs – ook al leefden velen thuis onder de armoedegrens.  

In een memorabel en openharig Onderwijskrantinterview met minister Vandenbroucke  gaf deze uiteindelijk  toe dat de (hand)arbeidersklasse intellectueel was afgeroomd als gevolg van de democratisering van het onderwijs (zie Onderwijskrant nr. 137, www.onderwijskrant.be)  (Hand)arbeiderskinderen hebben het vandaag dan ook moeilijker om sociale promotie te maken als gevolg van de (gemiddelde) intellectuele afroming, van het feit dat ze ook  (gemiddeld) minder van huis uit intellectueel gestimuleerd  worden, … Dit leidt tot stagnatie/achteruitgang van de sociale promotiekansen.  

Vanuit dezelfde inzichten bestrijden we  met Onderwijskrant al vele jaren de niveaudaling en de nivellering, en hervormingsplannen die tot verdere niveaudaling en nivellering zouden leiden. We richtten hiervoor in 2007 ook de actiegroep O-ZON (Onderwijs Zonder ONtscholing op).  We bestrijden ook al meer dan 10 jaar de vele plannen voor de invoering van comprehensief onderwijs. Onderzoekers van de Finse universiteit Helsinki stelden in 2010 en 2012 vast dat de leerprestaties (gemeten aan normen van de onderzoekers) minstens sinds 2001 spectaculair gedaald zijn.  Ze brengen dit mede in verband met de invoering van de comprehensieve (gemeenschappelijke) lagere cyclus. Ook andere zo geprezen aspecten van het Fins onderwijs (b.v. reductie van het aantal lesuren, te weinig huiswerk, te weinig niveaubewaking door de overheid,  ‘theoretische’ opleiding van de leraars lagere cyclus s.o. aan de universiteiten… ) zullen ook wel een nefaste invloed hebben.

Zelf maakten we steeds een onderscheid tussen positieve en negatieve aspecten van het Fins onderwijs. Het Vlaams onderwijs zou gebaat zijn met minder betutteling, meer vertrouwen in leerkrachten en directies, minder planlast,  meer intensief NT2-onderwijs … , maar niet met de invoering van een comprehensieve structuur, met een sterke reductie van het aantal lesuren, … Het Fins onderwijs kiest ook niet voor LAT-inclusie (learning apart together zoals in BNM-decreet). Leerlingen die het gemeenschappelijk programma niet aankunnen  krijgen passend onderwijs in aparte klassen, een 8% van de leerlingen. Daarnaast zijn er nog een 22% die extra-zorg krijgen.  

Samen met anderen hebben we ons de voorbije 40 jaar ook intens ingezet om methodieken te ontwikkelen waarmee we ook ‘zwakkere’ leerlingen vlot konden leren lezen (DSM-methodiek), rekenen, spellen …  Vanuit dezelfde inzichten en bezorgdheid ijveren we ook al 25 jaar voor intensief NT2-onderwijs. We erger(d)en ons dan ook aan de vele taalachterstandsnegationisten – het Leuvens Steunpunt NT2 en het Gentse Steunpunt Diversiteit  incluis.  Dat heeft ertoe geleid dat we nog steeds geen intensief NT2 hebben.