De Grote Oorlog leeft op zeer uiteenlopende manieren voort in ons collectieve geheugen. De verhouding tussen geschiedenis en herinnering is in deze verre van vanzelfsprekend. Meer zelfs, deze verhouding wordt, zeker in ons land, gekenmerkt door een aantal spanningsvelden. Het Vlaams-nationalisme bijvoorbeeld bouwde erg snel na het einde van de Eerste Wereldoorlog een eigen, aan de Grote Oorlog gerelateerde herinneringscultuur uit.  Deze herinneringscultuur die pacifistische, identitaire én emancipatorische elementen met elkaar verweefde, speelde een belangrijke rol in zowel de Vlaamse ontvoogdingsstrijd als in de vorming van een Vlaams natiebesef. Zo kwam deze Vlaamse herinneringscultuur meer dan eens op gespannen voet te staan met de dominante Belgicistische herinneringscultuur die haar symbolen van collectieve herinnering na de oorlog aanwendde om de Belgische nationale identiteit te (her)definiëren en te representeren. Het resultaat was een tweespalt, die tot op de dag van vandaag nawerkt. Denken we bv. maar aan de spanningen die in de aanloop naar 2014 ontstonden tussen het Vlaams gewest enerzijds en de federale en Waalse gewestregering anderzijds over hoe de herdenking van ’14-’18 concreet diende ingevuld te worden…

Ik geef grif toe dat ik niet altijd even enthousiast ben bij de programmatie van vele ’14-’18-herdenkingsinitiatieven. Vaak is het moeilijk bij de stortvloed aan initiatieven nog de bomen in het bos te onderscheiden en lijkt kwantiteit belangrijker dan kwaliteit. Zeker wanneer men bijvoorbeeld commercieel-toeristische doelstellingen laat prevaleren op het eigenlijke herdenken, doet dit bij mij de wenkbrauwen fronsen en begrijp ik dat er kritiek komt maar sommigen maken het toch wel érg bont.  Zo stelde een paar dagen geleden nog prof. Herman Van Goethem, heraut van het politiek correcte denken en rector van de UA, naar aanleiding van de herdenking van de Mijnenslag in De Standaard  de polemische vraag ‘wat er te herdenken valt op 11 november…?’  Niet alleen poneerde deze academicus, niet gehinderd door enige feitenkennis én  compleet foutief, dat de Mijnenslag vanuit militair oogpunt zero resultaat had gehad maar hij brak ook nog eens lans voor het vervangen van WO I -herdenkingen door WO II-herdenkingen.  In zijn ogen was WO II veel meer dan WO I ‘een titanenstrijd tussen democratie en dictatuur’ en bijgevolg véél meer het herdenken waard. Dat uitgerekend een historicus honderd jaar na dato met dergelijke prietpraat komt aandraven is op zich al zorgwekkend maar dat hij daarbij ook nog eens met begrippen als ‘verstand op nul’ en ‘opgepept landennationalisme’  een bedenkelijke terminologie hanteert, stuit me helemaal tegen de borst.  Helaas is dergelijke houding legio bij een bepaald gedeelte van onze intelligentsia. Kijk maar naar de bejubelde historica Sophie De Schaepdrijver die voor haar historische maatwerk ‘à la tëte du client’, lees het Belgische regime, onlangs beloond werd met een verheffing in de adelstand…

15-06-2017 om 13:59 geschreven door janhuijbrechts  

Zoals eerder aangekondigd besteed ik vanaf 7 juni - de 100e verjaardag van de Mijnenslag - met grote regelmaat aandacht aan wat in de geschiedenisboeken bekend staat als de 'Derde Slag om Ieper'. Vandaag sta  ik heel even stil bij één van de vele militaire begraafplaatsen op het grondgebied van Wijtschate, nu een deelgemeente van Heuvelland. 'Cabin Hill' werd amper een week na de herovering van Wijtschate in een plooi in het glooiende landschap aangelegd door eenheden van de Britse 11e Divisie.  De eerste gesneuvelde die hier een laatste rustplaats kreeg was  W. Preston, een soldaat in het 9e Bataljon West Yorkshire Regiment (The Prince of Wales' Own) die op 12 juni '17 was gesneuveld. Hij rust nu in graf nr. A 16. In totaal werden op deze typische frontbegraafplaats 67 geallieerde gesneuvelden begraven: 42 Britten en 25 Australiërs. Ze konden allemaal worden geïdentificeerd wat deze site eerder uitzonderlijk maakt. Onder diegenen die hier een laatste rustplaats kregen was ook de 25-jarige Frederick Leach, een korporaal in het 59e Bataljon Australian Infantry. Hij werd niet minder dan tweemaal onderscheidden met de Military Medal wegens zijn voorbeeldig en moedig gedrag op het slagveld. U vindt zijn graf in blok C, graf 13. De meeste begravingen op deze site vonden plaats in de zomer en herfst van 1917. De laatste in maart 1918. 

12-06-2017 om 11:06 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag het gedicht 'Ruins (Ypres 1917) van George Herbert Clarke (1873-1953).

11-06-2017 om 12:54 geschreven door janhuijbrechts  

10-06-2017 om 20:19 geschreven door janhuijbrechts  

Op de foto (klik voor een vergroting ) een delegatie Ierse militairen die in september 1917 een bezoek brachten aan het graf van majoor William Redmond, wellicht het meest bekende slachtoffer van de Mijnenslag op 7 juni ’17. William Hoey Kearney Redmond werd op 15 april 1861  in Ballytrent in de Ierse County Wexford geboren als jongste zoon in het gezin van William Archer Redmond en Mary Hoey. De Redmonds behoorden tot een invloedrijke katholieke familie met Normandische wortels die kon terugblikken op een band van zeven eeuwen met Wexford. Willie Redmond kreeg van in zijn jeugd de politiek als het ware met de paplepel ingegeven. Zijn vader, die actief was geweest in de Land League, was van 1872 tot 1880 een nationalistisch parlementslid. Hij was hiermee in de politieke voetsporen getreden van zijn oom John Edward Redmond. Willie’s vijf jaar oudere broer, John werd de leider van de nationalistische Irish Parlementary Party.

Willie Redmond werd net als zijn broer John gevormd in het prestigieuze Jezuïetencollege Clongowes, de school bij uitstek voor jongens uit de Ierse katholieke middenklasse. Hij stond er bekend als een joviale en opgewekte kerel die in intellectueel opzicht echter werd overschaduwd door zijn als briljant omschreven oudere broer. Voor Willie rechten begon te studeren kreeg hij in december 1879 een aanstelling als tweede luitenant in het militie-bataljon van Wexford en iets later in het 3^e – territoriale - bataljon van het Royal Irish Regiment. Het mag misschien een beetje vreemd lijken dat een zoon uit een in het Ierse nationalisme gepokt en gemazeld gezin een Britse wapenrok aantrok, maar dit was op het einde van de 19^e eeuw de gewoonste zaak in de kringen waar de familie Redmond toe behoorde. Het hoorde nu eenmaal bij de traditie van de hogere klasse om in dienst te gaan en de militie werd meer beschouwd als een Ierse, territoriale aangelegenheid dan een Engelse… Zijn militaire carrière was echter van korte duur want niet alleen de balie maar ook de politiek riep hem. Hij nam ontslag uit de militie toen hij de rangen van de Land League vervoegde en had later geen gewetenswroeging toen hij zich tijdens de Boerenoorlog engageerde in de anti-rekruteringscampagne tégen het Britse leger. In 1881 belandde hij door zijn agitatie voor de Land League in de cel, maar na zijn vrijlating vertrok hij meteen naar Australië waar hij zijn broer vervoegde op een propagandatocht onder de Ieren ‘Down Under’. Het was tijdens zijn buitenlandse periode dat hij werd verkozen voor het Britse Lagerhuis in Wexford, de kieskring die voorheen door zijn vader was vertegenwoordigd.  In 1886 trad hij in Australië in het huwelijk met Eleanor Dalton. Na zijn terugkeer profileerde hij zich in het Legerhuis als een loyale steunpilaar voor zijn broer.   

Het aantrekken van een Brits legeruniform vormde in 1914 een persoonlijk dilemma voor veel nationalistische Ieren, William Redmond incluis. Toch meldde hij zich kort na het uitbreken van de oorlog opnieuw voor dienst.  Net als duizenden medestanders verkeerde hij in de vaste overtuiging dat hij door het aannemen van een loyale houding en zijn militaire engagement het beloofde zelfbestuur voor Ierland zou kunnen afdwingen. Op 22 februari ’15 verscheen zijn – tijdelijke -  aanstelling als kapitein in het 6^e Bataljon van de Royal Irish Rifles, zijn oude eenheid. Een bataljon dat deel uitmaakte van de 16^e (Ierse) Divisie.

Tegen een aantal vrienden had hij zijn engagement als volgt verdedigd: ‘Misschien ben ik wel te oud om te vechten maar ik zal tenminste niet onderuit gezakt in mijn comfortabele zetel liggen en lezen wat anderen doen en hoe ze lijden…’    Bovendien werd hij gedreven door een gevoel van solidariteit met ‘poor litlle Belgium’. Bij zijn vertrek naar het front verwoordde hij dit zo: ‘Als de Duitsers naar hier komen, zullen ze onze meesters zijn, en wij afhangen van hun genade. Hoe die genade er wellicht zal uitzien, kunnen we vandaag de dag al beoordelen door de genade die de Duitsers betoonden aan België… Ik ben in feite veel te oud om nog soldaatje te gaan spelen, maar ik zal mijn plicht vervullen en mijn uiterste best doen, ongeacht wat er nog aan leven in mij rest…’

Als zesenvijftigjarige werd hij door de meeste Britse stafofficieren ‘een tikje’ te oud bevonden voor het gevaarlijke bestaan in de loopgrachten. Bovendien konden zij moeilijk het feit negeren dat hij niet zomaar de eerste de beste was. Willie Redmond was in politiek opzicht een belangrijke figuur, die naar de mening van het Britse opperbevel ‘best niet al te veel risico liep’. Tijdens de strijd bij Loos en aan de Somme probeerde men hem dan ook – tot zijn grote frustratie - zoveel mogelijk van de feitelijke frontlijn verwijderd te houden. Terwijl hij aan het front ooggetuige werd van het lijden van zijn mannen verloor hij wellicht zijn laatste illusies. Niet alleen door de omvang van de verliezen en de onbeschrijfelijke hardheid van de strijd maar ook en vooral door wat er op het thuisfront gebeurde. Willie Redmond had heel zijn leven gewerkt aan een geweldloze oplossing voor het ‘Ierse probleem’. De republikeinse Paasopstand, maar ook de blinde repressie die erop volgde hadden hem zwaar geschokt. Uiteindelijk besefte hij dat de enige plaats waar toenadering tussen Noord en Zuid mogelijk nog kon worden gerealiseerd, het front was, waar het gezamenlijk lijden een band kon scheppen.  Volgens hem was het dan ook geen toeval dat pas eind september ’16 de twee Divisies in elkaars buurt werden gelegerd. Hij zag dit als een manoeuvre van de Britse overheid om eventuele verbroedering tegen te gaan. Het belette hem echter niet om in de volgende maanden zoveel mogelijk toenadering te zoeken tot de unionisten. Of dit ‘aan de overkant’ altijd even enthousiast onthaald werd laat ik in het midden.

Op 7 maart ’17 verscheen een gedesillusioneerde Redmond voor de laatste maal in het Lagerhuis, waar hij in uniform, een bijzonder emotionele oproep lanceerde voor de onmiddellijke implementatie van de Home Rule Bill. Getekend door zijn oorlogservaringen, sprak hij voor de vuist weg over het Ierse offer aan het front. Zijn collega, T.P. O’ Connor, een andere Iers nationalistische voorman, getuigde later hoe vriend én vijand geraakt werden door de oprechtheid en de overtuiging waarmee hij getuigenis aflegde van datgene waar hij heel zijn leven voor gestreden had en waar hij héél binnenkort voor zou sterven…  Een paar dagen later keerde hij terug naar Loker om er de staf van de 16^e Divisie te vervoegen. In deze periode kreeg hij vanuit Ierland anonieme brieven waarin hij werd beschuldigd van lafheid. Als een reactie hierop probeerde hij de volgende weken de divisiebevelhebber, generaal Hickie ervan te overtuigen hem deel te laten nemen aan de aanval. Uiteindelijk gaf de generaal-majoor toe op voorwaarde dat Redmond niet in de eerste maar derde aanvalsgolf zat en dat hij, eens het eerste objectief was ingenomen, meteen naar de staf terugkeerde.

Drie dagen voor de aanval nam Willie Redmond deel aan een diner dat door de officieren van het 7^e Bataljon Leinsters was georganiseerd in het Convent van Loker. Naar alle waarschijnlijkheid waren hier ook officieren van de 36^e (Ulster) Divisie bij aanwezig. Nadat majoor Stannus, de bevelhebber van de Leinsters, een toast had uitgebracht op de 16^e Divisie liet Willie Redmond zich een laatste keer gelden als begaafde spreker met een speech waarin hij voor de zoveelste keer de gezamenlijke Ierse identiteit van Zuid én Noord benadrukte.

Op 7 juni was hij – in weerwil tot wat Hickie hem had opgelegd - bij de eersten die ‘over the top’ gingen. Vrijwel meteen nadat hij in de aanval was gegaan, werd Willie Redmond in de velden voor Petit-Bois in een voorarm geraakt door een granaatscherf die tot de pols doordrong. Hij bleef echter bij zijn mannen tot een tweede granaatscherf zijn linkerdij doorboorde. John Meeke, een gewezen Ulster Volunteer, nu brancardier in het 11^e Bataljon Inniskillings, vond de gewonde majoor en droeg hem op zijn schouders naar de achterhoede tot hij zelf gewond werd. Redmond werd kort nadien opgepikt door een patrouille van de 36^e (Ulster) Divisie die Duitse gevangenen naar Kemmel escorteerde. Ze brachten Redmond en Meeke naar de verbandpost van de 108^e Field Ambulance aan het Lindenhoekkruispunt. Hier werd de majoor, wiens gezondheidstoestand duidelijk verslechterde, bijgestaan door zijn naamgenoot, dominee John Redmond. Het duurde niet lang voor men besliste om hem met een ambulance te evacueren naar Dranouter waar hij in het Main Dressing Station van de Ulster Divisie werd verzorgd door de artsen Boyd Campbell en John Dunlop. Father Barret, de katholieke aalmoezenier van de 36^e Divisie, diende hem er kort voor hij in de vooravond overleed, de laatste sacramenten toe.  Kapitein J. Dunlop schreef later aan John Redmond dat zijn broers verwondingen niet ernstig waren geweest en dat een jongere man in betere conditie ze gemakkelijk zou hebben overleefd…

Willie Redmond werd op 8 juni ‘s avonds begraven in de schaduw van een – intussen lang verdwenen – Lourdesgrot in de tuin van het Lokerse Hospice, in de plooi tussen de Kemmelberg en de Scherpeberg. Zijn begrafenis werd bijgewoond door niet minder dan vier Britse generaals. Mannen van zowel de 16^e als 36^e Divisie vormden de erewacht en vuurden een salvo af boven zijn graf. Het was wellicht een cynische speling van het lot dat Redmond met zijn dood – tijdelijk – de twee Ierse divisies wist te verenigen in hun rouw om het verlies van een man die ook, en dit ondanks de uitgesproken politieke tegenstellingen, érg gerespecteerd werd door de mannen uit Ulster. Van over heel de wereld stroomden de rouwbetuigingen binnen van alle mogelijke hoogwaardigheidsbekleders: de paus, het Engelse vorstenpaar, de Britse premier, de presidenten van de Verenigde Staten, Frankrijk en Zuid-Afrika, de regeringsleiders van Canada en Australië en de stafchef van het Britse leger. Er verschenen na zijn dood tal van getuigenissen door vriend en vijand over zijn inzet. Een van de meest opvallende was zonder twijfel die van generaal  P. Crozier, de fanatieke unionistische bevelhebber van de 36^e (Ulster) Divisie. Hij schreef in 1930 in zijn memoires het volgende: ‘Ik raakte bevriend met majoor Willie Redmond… We ontmoetten elkaar geregeld en verbroederden in een café in Bailleul. Majoor Redmond was uitzonderlijk breeddenkend in zijn meningen over het Ierse vraagstuk én de oorlog.’ Het was een passend postuum eerbetoon aan een man die zonder berekening het beste van zichzelf had gegeven.

09-06-2017 om 17:27 geschreven door janhuijbrechts  

Enkele uren voor in de ochtend van 7 juni 1917 de mijnen onder de Duitse stellingen bij Wijtschate de lucht in moesten gaan, ontdekte de Britse mijneninspecteur kapitein Henry Hudspeth tijdens een laatste controle dat de galerij dicht bij de kamer met de opeengepakte explosieven onder de Spanbroekmolenstelling ernstig was beschadigd door een Duitse ‘camouflet’-lading. Ontzet moest hij vaststellen dat ook de bekabeling van de originele vuurlijn beschadigd was. Er restte geen tijd om alles te herstellen en noodgedwongen plaatste hij een klassieke dynamietlanding tegen de kisten met amonal. Hij liet het hoofdkwartier van de 36^e (Ulster) Divisie weten dat de mijn ‘naar alle waarschijnlijkheid’ volgens schema zou exploderen, maar wist dit niet 100 % zeker. Op ‘Zero Hour’ ging de mijn 15 seconden te laat af. De mannen van het 9^e en 14^e Bataljon Royal Irish Rifles waren echter al – zoals afgesproken – in de aanval gegaan. Enkele tientallen van hen werden op slag gedood door de luchtdruk van de explosie. Toen hun lichamen na de slag werden geborgen vertoonden ze geen verwondingen, maar stelde men wel vast dat ze uit mond, neus of oren hadden gebloed… Enkele andere Ulstermen waren dodelijk getroffen door het neerstortende puin. Ze kregen een laatste rustplaats op Lone Tree Crater Military Cemetery, vlakbij de plaats waar ze hun dood waren tegemoet gelopen. Onder hen was. Onder hen was Lance-corporal T. Logan, 9^e Bataljon Irish Rifles. Deze Ulsterman uit Ballymoney liet niet alleen een vrouw maar een gezin met niet minder dan acht kinderen achter toen hij zich als oorlogsvrijwilliger meldde.

Een ander aan ‘Zero Hour’ gerelateerd interessant graf op Lone Tree Cemetery is dat van Henry Callaugher D.S.O., kapitein in het 11^e Bataljon Royal Inniskiling Fusiliers. Deze 31-jarige officier uit Manorcunningham in Donegal was de enige officier van zijn bataljon die op 1 juli ’16 ongedeerd de eerste dag van de aanval aan de Somme had overleefd. Toen hij tijdens die strijd dekking zocht zag hij hoe Duitse scherpschutters verschillende gewonden doodgeschoten. Hij wist hen te besluipen en kon een aantal van hen uitschakelen. Daarna bracht hij, rennend tussen de inslaande granaten, verschillende gewonden naar achter. Dit moedige optreden leverde hem de Distinguished Service Order (D.S.O.) op. Op 7 juni ’17 bij de aanval op Wijtschate werd hij al in het begin van de actie zwaar gewond in zijn rechterarm. Hij weigerde zich te laten evacueren en bleef bij zijn mannen tot de objectieven bereikt waren. Pas toen begaf hij zich naar achter. Het was terwijl hij op weg was naar een verbandpost dat hij werd gedood door een kogel in het hoofd. Hij was eerder omwille van zijn moedig gedrag op het slagveld voorgedragen voor een Victoria Cross.

09-06-2017 om 17:07 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag precies honderd  jaar geleden bestormden op Zero Hour de 16^e (Ierse) en 36^e (Ulster) Divisie Wijtschate als onderdeel van de aanval op de heuvelrug van Mesen Wijtschate. Deze zorgvuldig geplande én uitgevoerde aanval was een absolute noodzaak wilde men het geplande zomeroffensief in de Vlaamse vlakte tot een succes maken. De volgende dagen, weken en maanden zal ik op deze blog met grote regelmaat terugkomen op deze ‘Derde Slag bij Ieper’ maar vandaag geef ik u opnieuw bij wijze van avant--première een kort stukje uit mijn nieuwste boek ‘Verdrongen Verleden’, dat zich focust op de lotgevallen van de 16^e (Ierse) Divisie in Vlaanderens Velden:   

De nacht van 6 op 7 juni was relatief kalm, vergeleken met de voorgaande dagen van vaak erg intensieve beschietingen. Tienduizenden mannen uit het Verenigd Koninkrijk en het Britse Gemenebest stonden opeengepakt en nerveus in hun loopgrachten klaar om tot de aanval over te gaan. Een half uur voor ‘Zero Hour’, begonnen de onderofficieren met hun rumkruiken rond te gaan om moed te schenken. Om 04.00 u. stipt stopte de beschieting en viel er een doodse stilte over de heuvelrug die in de ochtendschemering dreigend afstak tegen de heldere hemel. Volgens sommige waarnemers kon men de nachtegalen horen zingen in Rossignol Wood toen plots de hel losbrak. Om 04.10 u. explodeerden over een breedte van bijna twintig kilometer negentien mijnen die waren volgestopt met bijna een miljoen kilogram ammonal en TNT: De grootste door de mens veroorzaakte ontploffing in de wereldgeschiedenis. De schok was voelbaar tot in Londen en Parijs. Vier van deze mijnen ontploften in de sector van de 16^e Divisie, vier andere in de sector van de 36^e Divisie. Alhoewel iedereen wist wat er ging gebeuren bleek het spektakel de stoutste verwachtingen te overtreffen. De afwachtende aanvallers werden in hun loopgraven van hun sokken geblazen. Enorme kolommen aarde, dooraderd met zuilen van vuur, werden honderden meters hoog gekatapulteerd, en minutenlang regenden klei, stenen, uitrustingsstukken en lichaamsdelen op hun hoofden neer. De verraste Duitse landser werden door de mijnexplosies verpulverd, aan stukken gereten en levend begraven. Het meteen daarna losbarstende trommelvuur vermaalde de schaarse overlevenden. De Britse officiële oorlogsgeschiedenis omschreef dit moment: ‘De kanonschoten flitsten in het donker zo dicht opeen en zo aanhoudend op dat de hele westelijke horizon in brand leek te staan.’  Hele eenheden verdampten in het hellevuur op de heuvelrug.

Het Infanterie – Regiment nr. 33, dat tegenover de 16^e Divisie in stelling had gelegen, meldde in haar eerste statusrapport in de vooravond van 7 juni dat niet minder dan 17 officieren en 1.106 mannen vermist waren. Fusilier Paul Schumacher, soldaat in de 12^e  compagnie van I.R. nr. 33 wist op één of andere manier de hel te overleven: ‘ Net voor we de Kortestollen bereikten, keek ik naar achter en merkte plots hoe aan de Britse kant tientallen lichtfakkels opstegen van Mesen tot Sint Elooi. Ik vond dit een vreemd schouwspel en ik waarschuwde m’n kameraad Thormann: ‘Opgepast ! Die honden zijn iets van plan !’ Maar Thormann moest alleen maar lachen. Puffend en zwetend renden we naar de Kortestollen. Ik vroeg de tijd. Het was precies 4 uur. Plots was er een enorme flits, precies waar we net waren geweest, rechts bij Sint Elooi en aan onze linkerkant in Mesen. Bloedrode vlammen schoten in de lucht en een dof gekraak overstemde het geluid van de kanonnen. De aarde slaakte een schrille kreet en bewoog heen en weer alsof ze zichzelf aan stukken wou scheuren (…) Tegelijkertijd hagelden honderden granaten neer op de salient van Wijtschate. Onze hele positie, van frontlijn tot achterhoede lag onder het meest intensieve trommelvuur dat ik ooit had beleefd (…) Er was complete chaos terwijl de projectielen rondom ons insloegen. Fusiliers kropen uit hun onderkomens en zochten dekking tegen dit afschuwelijke vuur. Alle bevelen die de officieren ons probeerden te geven om orde in de chaos te brengen verdronken in het verschrikkelijke lawaai.’

Een van de ooggetuigen aan de overkant was de Ierse aalmoezenier Wiliam Doyle: ‘Zelfs nu nog kan ik nauwelijks aan de scène die zich voor mijn ogen afspeelde, terugdenken zonder te rillen van afschuw. Punctueel tot op de seconde, om 04.10 u. precies was er een dof gebulder. De aarde voor mij rees op  alsof een of andere reus was ontwaakt uit zijn slaap en zich nu een weg boorde door de aardkorst. Toen zag ik zeven enorme kolommen van rook en vuur honderden meters de lucht in schieten terwijl massa’s, tonnenzware klei en stenen, werden weggekeild alsof het kiezelsteentjes waren… Ik had nooit daarvoor beseft wat een aardbeving was maar nu trilde en beefde de aarde niet alleen, maar ze rolde ook nog eens achter – en voorwaarts, waardoor ik nauwelijks op m’n benen kon blijven staan… Later onderzocht ik één van die mijnkraters. Een afschuwelijk aanblik, want ik besefte dat vele dappere mannen, verscheurd en verschroeid door de explosie, onder mijn voeten bedolven lagen (…) Nog voor het opgeworpen puin begon neer te dalen waren mijn ‘Wilde Ieren’ al uit de loopgraaf gesprongen en stormden ze voorwaarts alhoewel het zeker leek dat ze zouden worden bedolven onder een aardverschuiving van klei. Zelfs een solide Engelse kolonel die in mijn buurt stond kon zijn enthousiasme nauwelijks verbergen: ‘Mijn God !’ riep hij, ’Wat een soldaten ! Ze vrezen noch mens noch duivel…’ (…) Intussen brak de hel los. Met het gebrul van de mijnen ontwaakte ook het oorverdovende geknal van onze kanonnen, honderden. Nooit eerder waren zoveel stukken, vooral van de zware artillerie op één objectief gericht geweest. Dat de Duitsers überhaupt nog weerwerk boden was een klein wonder want onze granaten hagelden op hen neer. Binnen enkele ogenblikken gingen ze op de uitdaging in en het duurde niet lang voor het er ook aan onze kant levendig en vooral warm aan toe ging…’

Enkele tellen na de mijnexplosies sprongen de 150.000 manschappen van de aanvallende divisies uit hun stellingen en bestormden ze, voorafgegaan door een vlekkeloos opererende vuurwals, de eerste aanvalslijn. Dit leek gemakkelijker dan het was: Door het lawaai van de artilleriebarrage kon niemand zich verstaanbaar maken. De dikke stofwolken en rook maakten elke visuele communicatie onmogelijk. Bovendien hadden de reuzenkraters die door de mijnexplosies waren ontstaan, het landschap grondig gewijzigd. Het was dan ook niet verwonderlijk dat een aantal eenheden in de schemering volledig gedesoriënteerd waren en de weg kwijtraakten. Vrijwel meteen werd ook duidelijk dat de oprukkende eenheden, door het zware terrein, moeilijk de barrage konden bijbenen. 

07-06-2017 om 11:23 geschreven door janhuijbrechts  

Morgen zal het precies een eeuw geleden zijn dat een reeks van gigantische mijnexplosies het grootste deel van de Duitse steunpunten op de strategische heuvelrug van Mesen-Wijtschate aan flarden scheurden als prelude voor wat later bekend zou worden als de ‘Derde Slag bij Ieper’. Sinds 2008 vinden we in het centrum van Wijtschate het beeld van ‘The Miner’. Dit levensecht uitgevoerde gedenkteken in bronskleurig polyester van de hand van Jan Dieusaert brengt hulde aan de geallieerde tunnelers en de ondergrondse oorlogsvoering die hier op 7 juni 1917 haar dodelijke bekroning kreeg.  Naar mijn aanvoelen is er geen plek aan het gewezen Westelijke front zo geschikt als Wijtschate om even stil te staan bij dit al te vaak vergeten maar zo belangrijke aspect van de Eerste Wereldoorlog. 

In mijn eerstdaags verschijnend boek ‘Verdrongen verleden – De 16^e (Ierse) Divisie in Vlaanderen’ wordt logischerwijze veel aandacht besteed aan de bestorming van Wijtschate op 7 juni ’17 en de ondergrondse mijnoorlog die mee het succes van deze aanval bepaalde. Graag breng ik u een exclusieve voorpublicatie uit mijn boek, met name het kaderstukje ‘De ‘Clay Kickers’: de onbarmhartige ondergrondse oorlog’: ‘De mannen die deze mijnschachten uitgroeven en stutten waren bijna allemaal gewezen mijnwerkers of mannen die hadden gewerkt bij de aanleg van de rioleringen en metro in Londen. Ze werden ‘Clay Kickers’ genoemd omdat de vette, blauwige klei bij Ieper, alleen op een speciale manier kon worden verwijderd: De graver lag in de koude en natte schacht op zijn rug op een schuin aflopende steunplank en groef zich, door op een speciaal hiervoor ontworpen schop te trappen, langzaam maar zeker een weg onder het niemandsland en de Duitse lijnen. De vrijgekomen klei werd ’s nachts door honderden infanteristen die van corvee waren, naar de wachtende vrachtwagens achter het front gedragen, die op hun beurt de bagger kilometers verder, buiten het zicht van de Duitse waarnemers stortten.

De omstandigheden waarin moest worden gewerkt tartten alle verbeelding. Het werk was fysiek erg zwaar én zenuwslopend. Er werd onophoudelijk gewerkt door drie ploegen in een roterende 24-uren ploegendienst, waarbij 8 uur werd gegraven en 16 uur gerust. Elke shift duurde 4 dagen waarop 4 dagen rust volgden.. Men probeerde de werklast te beperken door mechanische graafmachines in te zetten. Dit gebeurde op 4 maart ‘17 bij Petit Bois in Wijtschate maar na een paar dagen van experimenteren bleek de tonnenzware machine niet opgewassen tegen de Vlaamse klei. Ze ligt tot op de dag vandaag ergens enkele tientallen meters diep begraven... De nauwe schachten liepen vaak vol grondwater en moesten dan met de schaarse elektrische pompen, maar nog veel vaker met handpompen worden leeggemaakt. Af en toe stortte een gang in en raakten mannen bedolven. Zuurstofgebrek was een andere ‘stille doder’. Er werd weliswaar perslucht in de gangen gepompt, maar vaak was dit onvoldoende en kwamen de mannen naar adem snakkend en met barstende hoofdpijn naar boven. Het grootse gevaar kwam echter van de Duitsers die tot het uiterste gingen om aanvallen met mijnen te voorkomen. Zij groeven ook mijngangen en af en toe wisten ze met torpedo- of camoufletmijnen, kleine explosieve ladingen, de Britse gangen op te blazen, of zich toegang te verschaffen tot een Britse schacht. Dan volgde steevast in het schemerdonker een meedogenloos gevecht van man tegen man met houwelen, schoppen, dolken en handgranaten.

Eén van de meest dramatische verhalen uit de ondergrondse oorlog speelde zich af op het grondgebied van Wijtschate. In de vroege ochtend van 10 juni 1916 was een ploeg van de 250th. Tunneling Company aan het werk in een mijnschacht onder Petit Bois. Een Duitse graafploeg had dit ontdekt en liet net boven hun hoofd een camoufletlading ontploffen waardoor een deel van de gang instortte.  Meteen werd kapitein Hayden Rees, die ervaring had met vooroorlogse reddingsoperaties in Welshe mijnen, naar de plaats van de ramp geroepen. Niemand wist of er overlevenden waren maar toch besliste Rees om parallel aan de ingestorte gang, een reddingschacht te graven. Na zeven dagen wist de reddingsploeg William Bedson, een sapper die jaren in de koolmijnen in Cumberland had gewerkt, levend uit de ingestorte mijngang te redden. Toen de camouflet geëxplodeerd was, had hij als enige het hoofd koel gehouden. De andere elf overlevenden begonnen zich uit alle macht een uitweg te graven en stikten in de volgende dagen door zuurstofgebrek. Bedson had zich verder in de gang teruggetrokken met een veldfles vol water en wachtte rustig op een bed van zandzakken zijn redding af. Zijn gestikte makkers liggen nu zij aan zij begraven op Kemmel Chateau Military Cemetery. ‘

06-06-2017 om 20:52 geschreven door janhuijbrechts  

Zelfs uw dienaar kan af en toe ziek worden... Heb al een paar dagen last van een fikse virale infectie op mijn luchtwegen. Vandaag dus geen gedicht in de rubriek 'Zondag frontpoëziedag'... Met dank voor het begrip

04-06-2017 om 12:45 geschreven door janhuijbrechts  

'Militaire discipline betekende de triomf van de democratie omdat de gemeenschap zich gedwongen zag de medewerking te verzekeren van de niet-aristocratische massa's en hun wapens en en ze daarmee politieke macht in handen gaf...'

De gezaghebbende Duitse socioloog Max Weber (1864-1920) in zijn postuum uitgegeven standaardwerk  'Wirtschafstgeschichte' (1923) 

02-06-2017 om 10:36 geschreven door janhuijbrechts  

Een paar jaar geleden ontstond er in Groot-Brittannië nog enige ophef toen bekend werd dat een groot voedingswarenbedrijf paardenvlees verwerkte in de diepvrieslasagnes. Britten hebben - in tegenstelling tot ons -  een hekel aan het nuttigen van paardenvlees. Een Britse hoogleraar oreerde naar aanleiding van dit 'voedselschandaal': 'Het eten van paardenvlees is iets barbaars, iets voor Fransen. Alleen barbaren eten paarden, slakken en kikkerbillen. Niemand in het Verenigd Koninkrijk zou met een goed geweten paardenvlees eten...' Eén van de grootste cultuurschokken die de opvang van tienduizenden Belgische vluchtelingen tijdens de Grote Oorlog in Groot Brittannië veroorzaakte was de Belgische voorkeur voor het nuttigen van het beste van 't peerdje... Tot verbijstering van de Britten maakten uitgeweken Belgische beenhouwers en paardenslagers zelfs reclame voor deze 'barbaarse' praktijk. Hierbij een paar voorbeelden van advertenties uit de Engelse en vluchtelingenpers waarvoor elke rechtgeaarde Brit de neus ophaalde...

01-06-2017 om 11:08 geschreven door janhuijbrechts  

Net zoals vorige week breng ik vandaag opnieuw een gedicht van Ernest Hemingway Hij schreef All arnies are the same in 1922 in Parijs.

All armies are the same

Publicity is fame

Artillery makes the same old noise

Valor is an attribute of boys

Old soldiers all have tired eyes

All soldiers hear the same old lies

Dead bodies have Always drawn flies

28-05-2017 om 11:23 geschreven door janhuijbrechts  

Zij die mij kennen weten dat ik een boontje heb voor Ieren, Schotten, Welshmen en Bretoenen, kortom onze Keltische vrienden. In het verleden heb ik op deze blog al vaker stilgestaan bij hun lotgevallen en ik zal dit zeker blijven doen. Momenteel werk ik aan een boek rond de - hoofdzakelijk uit Bretoenen bestaande - Brigade Marine-Fuseliers van admiraal Ronarc'h in het bruggenhoofd Diksmuide in de bloederige herfst van 1914. Bij de voorbereidingen voor dit boek stootte ik per toeval op het onwaarschijnlijke verhaal van de gebroeders Ruellan uit de oude en erg pittoreske havenstad Saint-Malo. Van de tien zonen die tijdens de Grote Oorlog in het Franse leger dienden sneuvelden er zes in de strijd. Als eerste viel de 26-jarige Bernard, adjudant-chef  in het 3e Régiment des Zouaves de Marche. Hij bezweek op 17 februari 1915 aan zijn verwondingen in een hospitaal in Frévent. Bernard was leraar en had zich kort voor het uitbreken van de oorlog in Algerije gevestigd. Op 16 mei '15 sneuvelde zijn broer André, een sergeant in het 7e Régiment d'Infanterie Coloniale bj Ville-sur-Tourbe aan de Marne. André was voor de oorlog veekweker in het Argentijnse Montevideo geweest. Henri, een brigadier in het 7e Régiment d'Artillerie werd in de openingsfase van e Slag bij Verdun, op 27 februari '16, levend begraven door een granaatinslag op zijn kazemat in het Forêt de Hesse. Louis, een kapitein in het 308e Régiment d'Infanterie, sneuvelde op 22 november 1916 in Ablaincourt aan de Somme.Louis was gehuwd met Marguerite Denoix de Saint Marc en vader van zes kinderen....

Jean Berchmans - vernoemd naar de Vlaamse heilige - bezweek op 31 mei '18 in Vlaanderens velden, in Poperinge om meer precies te zijn. Deze luitenant in het 23e Bataillon des Chasseurs à Pied was levensgevaarlijk gewond geraakt bij de extreem zware afweergevechten op en rond de Kemmelberg. Als laatste sneuvelde Jules-Marie, een kapitein in het 93e Régiment d'Infanterie. Hij viel op 1 oktober '18 in Sainte-Marie-à-Py aan de Marne. Jules was priester en had aanvankelijk als aalmoezenier dienst gedaan. Alsof deze beproevingen nog niet zwaar genoeg waren geweest voor de familie overleed in 1930  Xavier, een gewezen luitenant in het 223e Régiment d' Artillerie aan de gevolgen van een gifgasvergiftiging die hij in maart '18 had opgelopen. Zijn broer Auguste was in 1917 zo ernstig gewond geraakt dat hij als groot-invalide eervol uit de militaire dienst was ontslagen. Hij bezweek in 1938 aan zijn opgelopen verwondingen....

De familie Ruellan was overigens lang niet de enige Bretoense familie die dergelijke tragische offers had gebracht. Van de vijf zonen van de familie de l'Estang du Rusueq uit Tréflévénez in de Finistére overleefde er niet één de oorlog. De familie Crappel uit Vannes verloor vier zonen, de familie Creac'h uit Morlaix ook....

27-05-2017 om 14:03 geschreven door janhuijbrechts  

De latere Nobelprijswinnaar Literatuur Ernest Hemmingway (1899-1961) probeerde tijdens de Grote Oorlog vruchteloos dienst te nemen in het Amerikaanse leger. Hij was amper 18 toen hij zich in de winter van '17 engageerde in het Internationale Rode Kruis. Na een summiere basistraining werd hij naar het Alpenfront gestuurd waar hij als brancardier bij een Italiaanse medische eenheid belandde. Op 8 juli '18 werd hij ernstig aan de benen gewond terwijl hij in de eerste lijn bij Fosalta soldaten was gaan bedelen met wat versnaperingen. Even vreesde men voor een amputatie maar na een paar maanden revalidatie keerde de intussen tot luitenant bevorderde Hemmingway terug naar het front. In december '18 nam hij ontslag bij het Rode Kruis en het diirde nieyt lang voor  deze schrijver van 'de verloren generatie ' zijn oorlogservaringen op papier zette. vandaag breng ik zijn gedicht 'Champs d' honneur' dat hij in 1920 in Chicago schreef

CHAMPS D'HONNEUR

Soldiers never do die well: / crosses mark the places / Wooden crosses where they fell / stuck above their faces. / Soldiers pitch and cough and twitch

All the world roars red and black / soldiers smother in a ditch / choking trough the whole attack

21-05-2017 om 12:01 geschreven door janhuijbrechts  

Niet zonder enige trots kan ik u aankondigen dat op het einde van deze maand mijn nieuwste boek van de persen zal rollen. 'Verdrongen Verleden - De 16e (Ierse) Divisie in Vlaanderen 1917' brengt een veel te lang vergeten verhaal opnieuw in de schijnwerpers. De Grote Oorlog eindigde bijna een eeuw geleden maar de rol die nationalistisch, katholiek Ierland in dit verschrikkelijke conflict speelde blijft tot op de dag vandaag een erg gevoelig thema.  Het verhaal van de 16e Divisie, nationalistisch en katholiek Ierlands belangrijkste bijdrage tot  de Britse oorlogsinspanning, illustreert op een dramatische wijze de complexiteit én de tegenstrijdigheden van het Ierse engagement in de Eerste Wereldoorlog. 

De 16e Divisie kende triomf én tragedie aan het Westelijke Front. Een groot gedeelte van deze gebeurtenissen speelden zich af in Vlaanderens velden. Ze boekte, samen met haar ideologische opponent - de 36e (Ulster) Divisie -  een spectaculaire overwinning bij de bestorming van Wijtschate op 7 juni '17, maar beleefde een paar maanden later - opnieuw samen met de 36e Divisie - één van haar grootste tragedies in de zinloze strijd op en rond de Frezenberg. Dit boek focust niet alleen op wat er toen gebeurde maar geeft ook duiding bij het ontstaan en de teloorgang van deze, in meer dan één opzicht, unieke eenheid. Ierse katholieken en nationalisten hadden in 1914 en 1915 massaal en vrijwillig dienst genomen in het Britse leger in de hoop op die manier het al bijna afgeronde politieke proces dat tot zelfbestuur voor Ierland moest leiden, te bespoedigen. Toen diegenen die het geluk hadden de hel te hebben overleefd, naar huis terugkeerden, kwamen ze in een land terecht  dat ze nauwelijks herkenden en dat het liefst van al zo snel mogelijk hun inzet vergat... Tot voor kort werd hen zelfs een plaats in de officiële Ierse geschiedschrijving ontzegd... 'Verdrongen Verleden' brengt hun ongecensureerde en vooral tragische verhaal. Als extra bonus werd achteraan in het boek een fiets- of autoroute uitgewerkt die u tussen Wijtschate en Kemmel terugvoert naar juni 1917.  Het boek verschijnt bij de kakelverse uitgeverij Polemos - zie  http///polemos.be en kost 24,95 euro.

19-05-2017 om 12:35 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag opnieuw even uw aandacht voor een gesneuvelde kind-soldaat. In de Potyze Burial Ground, op de plaats waar ooit het kasteel van Potijze stond ligt Rifleman Ronald Jolly begraven. Deze soldaat in het 8e bataljon van het King's Royal Rifle Corps was amper vijftien jaar oud toen hij bij Ieper viel. Zijn bataljon was tussen 6 en 21 september '15  van dienst in de loopgrachten van de Haymarket-sector bij Wieltje. De omstandigheden waarin Jolly en zijn makkers in september '15 in de loopgrachten moesten verblijven waren niet bepaald van de poes: Het regende onophoudelijk en de mannen waadden kniediep door het water en de modder. Vrijwel dagelijks werden de Britten onder vuur genomen door de Duitse artilleristen. Voor Jolly sloeg het noodlot toe op 11 september. Hij was net afgelost van een lange en kille wachtronde in zijn observatiepost, toen hij in het hoofd werd geschoten door een waakzame Duitse sluipschutter. U kan zijn graf terug vinden onder referentie X 5 in Potijze.

18-05-2017 om 20:51 geschreven door janhuijbrechts  

Onder de kenners van oorlogspoëzie wordt soms nog al eens lacherig gedaan wanneer het oeuvre van de Bretoense dichter/componist en volkszanger Theodore Botrel (1868-1925) aan bod komt. Dit is volgens mij ten onrechte. Tot op de dag vandaag kan het de vergelijking met heel wat zogenaamd 'beter werk' uit die periode gemakkelijk doorstaan. Toegegeven , het is vaak wat melig en doordrenkt van 'hogere idealen' maar welke gedichten waren dat niet in '14 - '18 ?  Omdat Botrel precies honderd jaar geleden in opdracht van het Franse ministerie van Oorlog een propagandatournee aan het IJzerfront maakte, vandaag zijn lied 'Une Croix dans la Tranchée' dat hij in het voorjaar van 1915 bij La Boiselle schreef voor zijn 'landgenoten' van het -grotendeels uit Bretoenen bestaande - 19e Infanterieregiment:

'Nous suivons la tranchée à vingt mêtres des Boches / silencieux, le dos voûte, le pied glissant / et les canons 'tapaient' là, si proches / que le vent des obus nous fouettait en passant.

Nous voyons à travers les créneaux La Boiselle / son petit cimetière et son îlot brumeux / Paysage banal qu'un frôlis de ton aile / a fait sublime, ô gloire, et pour jamais

Nous bonjournions les gars bretons du 19e / al leurs postes d'écoute aux long des boyaux / Ou échangeant deux mots 'brezounek' parfois même / les 'tiens bon' se croisaient avec les 'kenavos'

Quand, tout à coup, je vis au bas  d'une tranchée / une petite croix faite avec deux roseaux / Croix sans date et sans nom timidement cachée / comme en font les enfants sur les tombes d'oiseaux

Qui était donc ce mort, quand tomba t'il ? Mystère / il était de ceux là qu'on note 'disparus' /  Et qui, devant les yeux des remueurs de terre / sous les coups de leurs pics, un soir, sont reparus

On ne dérange pas ce corps du camerade / On salue, on se signe et le travail reprend / Si bien qu'il reste encore là, sous la fusillade / Soldat jusqu'au - delà, dans le rang

Et devant l' humble croix, saisi d'un trouble étrange / Je me sentis jaloux de ce mort raieux / Qui, face à l'ennemi, dans son linceul de fange / dormait là du grand sommeil des heros et des dieux.

14-05-2017 om 12:53 geschreven door janhuijbrechts  

De VZW 'Kapelaan Verschaeve' organiseert op zaterdag 8 juli in samenwerking met het ADVN en 'Wetenschappelijke Tijdingen' een colloquium onder de noemer 'De hete zomer van 1917'. Naar aanleiding van de honderdste verjaardag van het verschijnen van de 'Open brief aan koning Albert I' is het de bedoeling de positie en de invloed van kapelaan Verschaeve te herdefiniëren op basis van recente onderzoeken en publicaties. Sprekers van dienst zijn Dr. Vincent Scheltiens, Dr. Luc Vandeweyer, Romain Vanlandtschoot en Prof. Dr. em. Frans-Jos Verdoodt. Journalist Rik Van Cauwelaert vat de algemene besluiten van het colloquium samen. Meer info: koen.bultinck@skynet.be  

Van harte aanbevolen !

13-05-2017 om 11:12 geschreven door janhuijbrechts  

Ik mag toch wel zeggen dat ik met een kleine drieduizend boeken over een welvoorziene WO I-werkbibliotheek beschik. Telkens wanneer ik door het rek met de publicaties rond de Ieperse Salient struin valt het mij op hoe stiefmoederlijk de regio ten zuiden van Ieper bedeeld is met studies rond wat zich daar tijdens de Grote Oorlog heeft afgespeeld. De geschiedschrijving over  de sector tussen St. Elooi en Ploegsteert blijft tot op de dag van vandaag grotendeels een onbeschreven blad.  Wanneer er dan  een nieuw boek over deze sector verschijnt is dat sowieso goed nieuws. Het wordt echter helemaal goed wanneer het zoals in 'Palingbeek 1915' een nieuwe en verfrissende kijk biedt op wat in dit 'vergeten' stuk slagveld precies gebeurd is. Hugh Shipman, een Britse historicus die zich in 2009 in de omgeving van het Provinciale Domein Palingbeek vestigde, is erin geslaagd om een lang vergeten bladzijde uit de grimmige oorlogsgeschiedenis van het Ieperse ommeland met verve te doen herleven. Op een onderbouwde wijze brengt hij chronologisch vanaf oktober '14 het verhaal van wat er zich heeft afgespeeld in het terrein dat ruwweg wordt afgebakend door de infame Hill 60 in het noorden en de al even beruchte The Bluff in het zuiden. Tal van goed gekozen dagboekfragmenten, gevechtsrapporten en getuigenissen geven een intrigerend inzicht in de gebeurtenissen die bepalend waren voor dit - voor velen - minder bekende stukje front. De al even zorgvuldig gekozen en nooit eerder gepubliceerde illustraties zijn een absolute meerwaarde. Een absoluut pluspunt is dat heel wat van het gepubliceerde fotomateriaal betrekking heeft op nog steeds identificeerbare locaties waardoor een bezoek met dit boek in de hand aan het huidige domein Palingbeek en de onmiddellijke omgeving ons meteen terugzet in de tijd.  Het verheugt me trouwens sowieso dat Shipman, in tegenstelling tot veel van zijn schrijvende landgenoten, is afgestapt van het brengen van een éénzijdig Brits verhaal. Hij besteedt ruim aandacht aan de Duitse zijde  en vooral dan aan het Infanterie-Regiment nr. 99 dat - in tegenstelling tot de snel roterende Britse Bataljons -  niet minder dan veertien lange maanden in deze sector vertoefd heeft.  Conclusie:  Palingbeek 1915 is, voor de geïnteresseerde lezer, 130 pagina's lang genieten. Het is een vlot geschreven en  stevig onderbouwd referentiewerk dat een hiaat in de historiografie van de Ieperse Salient heeft ingevuld en bijgevolg een aanrader... 

'Palingbeek 1915 - The Battle for the Ridge between The Bluff and Hill 60' is een uitgave Heartnut Publishing      ISBN 978-0-9932563-0-1  

06-05-2017 om 22:34 geschreven door janhuijbrechts  

02-05-2017 om 08:23 geschreven door janhuijbrechts