De rubriek ‘over de schreve’ bestaat intussen al een tijdje op mijn blog. Momenteel leg ik de laatste hand aan een handige slagveldgids voor Frans-Vlaanderen. Het front in deze regio,  in de met bloed doordrenkte  velden van Artesie en Picardie wordt door sommige historici terecht als het ‘Vergeten Front’ omschreven en ik kan dit gebrek aan belangstelling alleen maar betreuren. In mijn nieuwe gids focus ik me niet alleen op de voor de hand liggende ‘hoogtepunten ‘ als Vimy of Notre Dame de Lorette maar ook op heel wat minder belichte of zelfs vrijwel onbekende maar daarom niet minder interessante sites. Eén van deze laatste is zonder enige twijfel Rue du Bacquerot N° 1 Military Cemetery in Laventie. Deze begraafplaats werd in november ’14 in de nabijheid van de weg Estaires - La Bassée  in een boomgaard opgestart door eenheden van het Indian Army Corps. De begraafplaats bleef in gebruik tot mei 1917 maar er waren nog sporadische bijzettingen in 1918. Na de oorlog werden hier nog 19 gesneuvelden herbegraven die afkomstig waren het Rue des Chavattes Indian Cemetery in Lacouture. Er worden momenteel 638 gevallenen van het Britse gemenebest herdacht. 61 Van hen konden niet worden geïdentificeerd en 12 gesneuvelden wiens graven  verloren gingen worden met special memorials herdacht. Deze begraafplaats ligt achter een ietwat onderkomen boerderij en men kan enkel via het meestal erg modderige erf de dodenakker bereiken. Het verassende ontwerp voor deze begraafplaats ontsproot aan de tekentafel van Sir Herbert Baker die ook het Indian Memorial tot he Missing in Neuve-Chapelle ontwierp. De begraafplaats bestaat uit twee afzonderlijke, met natuursteen ommuurde perken die worden gescheiden door een met kasseien geplaveide weg. Het kleinere, westelijke deel omvat naast een Brits perk ook moslim,- hindoe,- en sikhperken. Het oostelijke deel bevat perken met gesneuvelden uit het gemenebest en de graven van 7 Duitsers.

De hoogst gedecoreerde gesneuvelde op deze site is Francis Henry Romilly DSO. Hij had zich onderscheiden tijdens de Tweede Boerenoorlog in Zuid-Afrika (1899-1902) en in de Kano- Sokoto expeditie in Noord-Nigeria (1903). Kapitein Romilly werd gewond in februari ’14 maar nam wel deel aan de strijd bij Neuve-Chapelle. Voor zijn leiderschap in dit gevecht kreeg hij de Distinguished Service Order (DSO).  Hij sneuvelde op 25 september ’15. Zijn enige broer Arthur, een kapitein in het 1^e Bataljon Duke of Cornwall’s Light Infantry, was al op 21 oktober ‘14 bij Cuinchy gesneuveld. Zijn vader, kapitein Francis John Romilly kwam in de Egyptische campagne van 1885 om als officier van de Royal Engineers.  

In het westelijke perk liggen naast een klein aantal Britten, 144 gesneuvelden van het Indian Army begraven, 53 van hen konden niet worden geïdentificeerd. Een herdenkingssteen vermeldt twaalf mannen van het Indian Army die in de onmiddellijke omgeving vermist werden tussen maart en september 1915. Onder hen Guman Sing Negi MC & IDSM, een jemader - een luitenant - in het 39^e Garhawal Rifles, één van de meest onderscheiden eenheden van het Indian Army. Hij sneuvelde op 20 april 1915.  Hij had het Military Cros, de op één na hoogste dapperheidsonderscheiding voor officieren, gekregen voor zijn aandeel in de verdediging van Wijtschate en Hollebeke in 1914.  De Indian Distinguished Service Medal (IDSM) is een vrij zeldzame dapperheidsonderscheiding voor Indiase troepen die van 1907 tot 1947 bestond. Er werden in die periode ongeveer 6.000 exemplaren van uitgereikt, waarvan 3.200 tijdens de Eerste Wereldoorlog

04-09-2017 om 12:25 geschreven door janhuijbrechts  

Vorige week werden de gebroeders Van Raemdonck herdacht op de IJzerwake. Vandaag breng ik graag het duidelijk door de Frontbeweging geïnspireerde gedicht ‘’k Weet van mannen’ van Frans Van Raemdonck. Het verscheen in oktober 1919 in de postuum door Oscar Dambré uitgegeven bundel ‘De Zielezang van Frans Van Raemdonck’.

‘k Weet mannen die lijden en die men verstoot / die streven en strijden en kampen zich dood / voor vrijheid, gelijkheid in recht en taal.

’t Zijn mannen met spieren en willen van staal / en klaarziende breinen, ontstuimig gemoed / met kruim in het hart en zout in het bloed.

Die wensen geen zalen van marmer’ koud / noch rijke juwelen, noch ringen van goud...

Zij eisen het leven vol ruwheid en macht / onschuldige zeden en Vlamingenkracht.

Zij trekken door sobere nachten / in de hand een vlammende toorts / en een harte dat brandt / voor ’t volk en zijne tale, voor vrijheid en vree / Hun leuze blijft ‘Waarheid’ en ’Recht door zee’ !

03-09-2017 om 00:05 geschreven door janhuijbrechts  

'De Slag om Passendale, zoals Ieper III vaak wordt genoemd, zou volgens de Britse opperbevelhebber (Butcher) Haig in een paar weken, zo niet dagen, de doorbraak naar Antwerpen en Zeebrugge betekenen. Na een aanvankelijk succes liepen de Britten volledig vast. Zij ploeterden door in omstandigheden die zelfs voor de Eerste Wereldoorlog ongehoord waren, maar tot een doorbraak kwam het niet. Deze lijdensweg duurde alles bij elkaar vier maanden: de uiteindelijke terreinwinst was ongeveer vier kilometer. Volgens sommige bronnen kwamen 300.000 Britten, 260.000 Duitsers en 8.500 Fransen om, maar het kunnen er best enkele tienduizenden meer zijn. Volgens een andere berekening zouden voor iedere meter grond die tijdens Ieper III op de Duitsers werd veroverd, 35 soldaten zijn gesneuveld...'

(uit: 'Velden van weleer - Reisgids naar de Eerste Wereldoorlog' van Chrisje en Kees Brants)

01-09-2017 om 08:24 geschreven door janhuijbrechts  

Ik heb op deze blog al geregeld verwezen naar de erg informatieve en vooral goed gemaakte reeks korte filmpjes die de Britse historicus Dan Snow heeft gemaakt t.g.v. 100 Jaar Slag bij Passendale. Op het einde van de bloederige en natte augustusmaand van 1917 bleek dat er, na het relatieve succes van de eerste dagen van het geallieerde zomeroffensief, nog nauwelijks schot in de zaak zat. Buiten de inname van Westhoek op 10 augustus, een lichte vooruitgang richting Langemark op 16 augustus en een handvol tanks  dat er in slaagde op 22 augustus door te dringen tot Keerselaere was er nauwelijks sprake van noemenswaardige vorderingen. Integendeel, de bijzonder efficiënt opererende Duitse Eingreif-eenheden hadden een groot gedeelte van het terrein dat de Duitsers eerder hadden verloren, intussen opnieuw bezet. Bovendien bleek het feit dat de Duitsers nog steeds het Geluveldplateau stevig in handen hadden elke verdere opmars te hypothekeren. Veldmaarschalk Haig nam daarop het drastische besluit om de falende Gough de deur te wijzen en de volgende fase van het offensief, zijnde de aanval op de Meenseweg toe te vertrouwen aan de methodisch werkende Plumer.  Deze kreeg amper een paar weken om zijn troepen klaar te stomen voor deze heikele opdracht. Wil u weten wat er zich allemaal 100 jaar geleden precies afspeelde  ? Klik dan op onderstaande link: 

https://youtu.be/L65B8k909u4  

31-08-2017 om 10:59 geschreven door janhuijbrechts  

Met meer dan 3.500 deelnemers die de ongenadig brandende zon trotseerden, was de 16e IJzerwake die gisteren in Steenstrate plaatsvond zonder meer een succes. Er was het terugzien van oude strijdmakkers en natuurlijk de manifestatie zelf, die voor de zoveelste keer op rij een mooie dosis tegengif bood tegen de belgicistische 'Grote Oorlog'-herdenkingsmallemolen.... Mijn twee recentste boeken gingen vlot van de hand en als bonus had ik een paar aangename gesprekken met lezers van deze blog. Persoonlijk contact met lezers beschouw ik nog altijd als het 'zout op de patatten' voor een schrijver, want het schrijven an sich is en blijft  een behoorlijk eenzame klus. De foto bij dit bericht werd afgelopen zaterdag in Wijtschate gemaakt door mijn uitgever tijdens een pelgrimage in het Ieperse in  het spoor van de 16e (Ierse) Divisie....

28-08-2017 om 10:28 geschreven door janhuijbrechts  

Op de foto de erewacht bij de in Turnhout opgebaarde Max Skolle. Deze Duitse grenswachter werd in de nacht van 25 op 26 augustus 1917 een van de dodelijke slachtoffers van wat het meest bloederige grensincident uit onze regio was. De notoire grensgids Jan Vleugels beschreef het drama uitvoerig in zijn naoorlogse memoires De Rakkers der Grenzen De rakkers trokken in goede orde in de richting der grenzen. Cartouche heeft de leiding en volgt de weg die hij vroeger met de Vlaming en de Plek heeft gevolgd. Alles is stil en verlaten zou men zeggen, het is tevens een aangename nacht in de bossen. Het luchtruim is evenwel wat te helder voor een goede gang van zaken. Zacht en kalm nadert het groepje de grenzen. Het bestaat uit verschillende personen, onder andere een pastoor, vrouwen en mannen. Allen stellen het opperbest. Links, op een afstand van 150 meter, merkt men een donkere massa. Geen enkel lichtje straalt naar buiten en nochtans zijn deze koten door soldaten van hogere rang bezet. Licht maken door de wachttroepen is te allen tijde, bij nacht ten strengste verboden. De rakkers vinden alles te stil. Rechts, schuin voor hen bemerken zij een paar boompjes die tegen het luchtruim afsteken. Dit is reeds Hollands gebied, want langs de Belgische kant is alle houtgewas op een honderd meter van den draad verwijderd. Zacht, al kruipende naderen zij die. Het toestel wordt geplaatst. Het doorkruipen begint en reeds zijn enige personen gepasseerd, waaronder ook de drie rakkers, als plots de stilte wordt doorbroken. De rakkers stellen zich rechts en links op en bevelen aan hun metgezellen door te komen. Al schietende beletten de Duitsers de nog niet doorgekropenen te naderen. Een enkele soldaat der Duitsers lette daar evenwel niet op en vuurde aanhoudend in de richting der vluchtellingen. Een geweldige kreet weerklinkt door de eenzame heide en bossen. De Duitser krijgt een schot hagelkorrels in het aangezicht. Nog geeft hij de moed niet op en heeft reeds twee doden gemaakt. De pastoor, die juist wil doorkruipen en reeds midden in het toestel zit, doet hij weerkeren. De Duitser is de helft van het gezicht verbrijzeld n toch blijft hij op zijn post, ondanks dat al zijn makkers zich verscholen hebben, en het lukt hem enigen gevangen te nemen en het groepje meester te blijven tot zijn makkers naderen. Met fierheid overziet hij zijn slachtoffers. Een klein zwart Franssprekend vrouwtje roept aanhoudend om haar man die zielloos aan haar voeten ligt uitgestrekt.

De 37-jarige Antoon Van Den Broeck uit Antwerpen en de 16-jarige Charles Farcy uit Schaarbeek werden op slag gedood door de kogels van Max Skolle, een 56-jarige Infanteriehelfer uit de 3^e compagnie van de Infanterie Ersatz Truppe nr. 298. Deze eenheid behoorde tot het garnizoen van het grote Duitse oefenkamp in Beverlo en werd geregeld ingezet bij de grensbewaking. Jules Farcy, die zwaar gewond was door een kogel werd samen met zijn broer Henry, wiens zijde door een bajonet was opengereten, naar het Gasthuis van Hoogstraten overgebracht.  Henry bezweek er een paar uur later aan zijn verwondingen. Ook de ernstig gewonde Max Skolle overleefde het drama niet. Hij stierf de volgende dag in het Gasthuis van Turnhout. Postuum kreeg hij het IJzeren Kruis 2e Klasse omdat hij er, ondanks zijn verwondingen, in geslaagd was 13 vluchtelingen aan te houden...

25-08-2017 om 12:26 geschreven door janhuijbrechts  

Het leven van een auteur kan soms hard zijn... Op zondag 27 augustus signeer ik tussen 11.00 u. en 14.00 u. op de IJzerwake in Steenstrate mijn twee nieuwste boeken 'Verdrongen Verleden - De 16e (Ierse)- Divisie in Vlaanderen 1917' en 'Vlaanderens Dageraad aan de IJzer - Een kroniek van de Frontbeweging 1914-1918'. U kan er natuurlijk ook 'Onsterfelijk in uw steen: Soldatengraven Heldenhulde en de Grote Oorlog' aanschaffen, waarvan ik een van de co-auteurs was. Uiteraard warm aanbevolen...

25-08-2017 om 11:18 geschreven door janhuijbrechts  

Een van de vele Britten die in augustus ’17 het leven lieten was de 31-jarige James Stuart d’Auvergne Innes. Voor de oorlog uitbrak was hij afgestudeerd aan het prestigieuze Bailliol College van de universiteit van Oxford en was hij werkzaam in het Londense hoofdkantoor van de North British and Mercantile Insurance Company. In de vroege herfst van 1914 meldde hij zich als oorlogsvrijwilliger en op 27 februari 1915 kreeg hij een tijdelijke aanstelling tot tweede luitenant bij de Royal Artillery. Op 27 juli 1916 kreeg hij het Military Cross, de op één na hoogste dapperheidsonderscheiding voor officieren. De dagorder vermeldde: ‘For conspicious gallantry and devotion to duty when his battery was being heavily shelled. A shell blew in a dug-out, 2^nd Lieutenant Innes collected his men and dug out wounded men. Later when his battery came under fire when changing position he showed great coolness in handling his guns.’ De intussen tot luitenant bevorderde Innes was ingedeeld bij de 34e Battery van 189^e Brigade Royal Field Artillery toen hij op 5 augustus 1917 dodelijk gewond werd in de Ieperse Salient. Hij werd de volgende dag begraven op Dickebusch New Military Cemetery Extension in graf IV B 4.

Op 25 augustus ‘17 ontving hij posthuum een ‘bar’ bij zijn Military Cross: ‘For conspicious gallantry and devotion in extinguishing a fire in his battery under very heavy shell fire, thereby saving a gun from destruction. Afterwards, during the removal of his battery, when the guns had been run out of their pits, he ran a gun back with the help of two telephonists and opened fire in response to the S.O.S. signal.’      

In de voet van zijn zerk werd in de witte Portlandsteen volgende persoonlijke boodschap uitgekapt: ‘He died for freedom and honour – To daddy from Philip and Iris’.

21-08-2017 om 11:33 geschreven door janhuijbrechts  

Eén van de vele kleinnoden die ik in m’n erg uitgebreide WO 1 – werkbibliotheek koester is de dichtbundel Krieg in Flandern – Gedichte von Soldaten der 4e Armee. Het is een uitgave van de Deutsche Verlagsanstalt in Stuttgart en rolde in 1917 van de persen.

Deze bundel opent met het volgende gedicht door Offizier-Stellvertreter W. Busch.

WER GEHT MIT NACH FLANDERN ?  

Unser Hauptmann geht nach Flandern: /wer geht mit ?/ Ei, nach Flandern auszuwandern :/ ist ein weiter, weiter Ritt : / Wer geht mit ?

Ei, wir scheuen keine Mühen: / wir gehn mit ! / Weil auf Mühen Ehren blühen, / gehn wir all in Schritt und Tritt, / Alle mit !

Kugeln pfeiffen draus in Flandern: / Wer schiesst mit ? / Trifft’s den einen, trifft’s den andern, / einen jeden trifft es nit: / wer schiesst mit ?

Ei, wir alle können schiessen, / schiessen mit ! / Blut wird fliessen , wenn wir schiessen / Drum, Herr Hauptmann, einen Bitt‘: / nimm uns mit !

Viele fallen draus in Flandern: / Wer stirbt mit ? / Reiht ein Hûgel sich zum andern: / Tod in Ehr‘ is Deutsche Bitt: / Wer stirbt mit ?

Ehe Deutschland fällt in Scherben / fäll’n wir mit ! / Um für Deutsche Ehr‘ zu sterben, / gehen wir all in Schritt und Tritt, / Alle mit !

20-08-2017 om 15:32 geschreven door janhuijbrechts  

Een opvallende zerk tussen de graven op Dozinghem Military Cemetery is deze van Simon Stock Knapp, een padre of katholieke aalmoezenier bij het 2^e Bataljon Irish Guards. Zijn grafsteen vermeldt immers dat deze pater-Karmeliet werd onderscheiden met de Distinguished Service Order (DSO) én het Military Cross (MC). Knapp werd in 1858 als Frank Knapp op het kanaaleiland Jersey geboren als zoon van een Ierse moeder en een Franse vader. Hij ging naar school in St. Edmunds College in Ware, de oudste middelbare katholieke school in Engeland.  In 1878 trad hij in bij de Karmelieten en in 1883 werd hij tot priester gewijd. In deze periode nam hij, in de lijn van de traditie bij de Karmelieten de kloosternaam Simon Stock aan, naar een 13-eeuwse Engelse heilige. De volgende jaren bracht hij vooral door als docent theologie en hij reisde voor zijn orde onder meer naar de Verenigde Staten en Palestina. Knapp had met verve tijdens de Tweede Boerenoorlog in Zuid-Afrika bij het 6^e (Inniskilling) Dragoons gediend en droeg met trots zijn campagnemedaille met niet minder dan 5 vermeldingen, de zgn. ‘clasps’. In dit regiment was hij onder meer bevriend geraakt met de latere veldmaarschalk Edmund Allenby, op dat ogenblik majoor bij de Inniskillings en kapitein Lawrence Oates die bekend werd van de mislukte poolexpeditie van Scott in 1912.

Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog ging hij vrijwel meteen terug in dienst als een Temporary Chaplain to the Forces 4th class, een rang die gelijk stond aan kapitein. Wellicht diende hij eerst enkele maanden bij het 1^e Bataljon Irish Guards voor hij definitief in de rangen van het 2^e Bn. Irish Guards terechtkwam. Ondanks zijn gevorderde leeftijd deelde Knapp de beproevingen van de strijd met zijn mannen  en gaf hij een paar bijzondere staaltjes van moed ten beste op het slagveld. Voor zijn inzet tijdens de Slag bij Loos ontving hij in januari ’16 het Military Cross, de op één na hoogste dapperheidsmedaille voor officieren. Precies een jaar later werd hij bevorderd tot Temporary Chaplain to the Forces 3th class, zeg maar majoor. In juni ’17 ontving hij het bericht dat hij omwille van zijn voorbeeldige houding aan het front genomineerd was voor de Distinguished Service Order.

Padre Knapp zou deze hoge onderscheiding echter nooit bij leven ontvangen. Op 31 juli ’17 ging zijn eenheid in de aanval bij Pilkem Ridge. Hij had een formeel verbod gekregen mee in de aanval te gaan, maar niemand had volgens hem een verbod gegeven om de troepen ‘op de voet te volgen’. Terwijl hij dit deed probeerde hij de gewonden die hij her en der aantrof zo goed mogelijk bij staan en dit ondanks het bijzonder intensieve vijandelijke vuur. Niet veel later werd hij door granaatscherven getroffen en zwaar gewond van het slagveld naar een Casualty Clearing Station in Westvleteren geëvacueerd. Hier bezweek deze populaire aalmoezenier de volgende dag aan zijn verwondingen. Het 2^e Bn. Irish Guards verloor op de drie dagen dat het tussen Boezinge en Pilkem was ingezet meer dan 280 man, waaronder ook haar bevelhebber, acting Lieutenant Colonel Eric B. Greer, MC. Knapp was één van de 175 padres die tijdens de Grote Oorlog het leven lieten. Hij kreeg een laatste rustplaats op Dozinghem Military Cemetery  graf II C 1.

Op 10 augustus 1917 werd in de Karmelietenkerk in Kensington een herdenkingsdienst gehouden. Op een katafalk voor het hoogaltaar stond symbolisch een lege kist die was bedekt met zijn priesterstola, veldmuts en onderscheidingen. Rond de kist stond een erewacht van Irish Guards met gebogen hoofden en omgekeerde wapens, de handen rustend op de kolf van hun geweer als teken van rouw. Meer dan 200 officieren en mannen van de Irish Guards woonden de dienst bij…

19-08-2017 om 08:42 geschreven door janhuijbrechts  

Binnen een paar dagen rolt mijn nieuwste boek ‘Vlaanderens Dageraad aan de IJzer – Een kroniek van de Frontbeweging 1914-1918’ van de pers. Hier volgt de voorpublicatie uit een interview dat binnenkort over dit boek verschijnt en waarin ik probeerde een en ander te duiden.

Zijn er nog niet genoeg boeken over WO I verschenen ?

Naar aanleiding van 100 jaar Grote Oorlog verschenen er de laatste jaren inderdaad honderden nieuwe publicaties. Als auteur zou het nogal gek lijken indien ik dit, op zich, geen goede zaak zou vinden ware het niet dat kwantiteit niet altijd gelijk staat aan kwaliteit. Bovendien is er nog steeds sprake van een wanverhouding als het over publicaties over het IJzerfront gaat in vergelijking met bijvoorbeeld over wat er in het Ieperse is gebeurd. Ik onderschrijf ten volle de mening van historicus en uitgever  Siegfried Debaeke dat de historiografie m.b.t. het Belgische leger in de Eerste Wereldoorlog nog in de kinderschoenen staat.  Er ligt nog zoveel terrein braak voor verder onderzoek.

Heb je daarom een boek over de Frontbeweging geschreven ?

Ja, historicus Bruno De Wever noemde het verhaal van de Frontbeweging een  ‘funderingsmythe van het Vlaams-nationalisme’. Niet omdat het sociale onrecht waarmee de Vlamingen aan het IJzerfront  geconfronteerd werden een mythe zou zijn geweest maar omdat het verhaal van de Frontbeweging  tot mythische proporties uitgroeide.  Vreemd genoeg werd er decennialang nauwelijks studie verricht om deze mythe tot haar ware proporties terug te brengen. Gelukkig zijn er in pakweg de laatste dertig jaar eindelijk een paar standaardwerken verschenen die de puntjes op de i hebben gezet.

Waarom dan toch nog een nieuw boek over de Frontbeweging ?

Het verschijnen van deze boeken neemt  niet weg dat ook hier nog lang niet het laatste woord over is geschreven. Ik heb geprobeerd een boek te schrijven dat niet alleen een publiek van geïnteresseerden maar ook leken kan boeien. In ‘Vlaanderens Dageraad aan de IJzer’ vindt de lezer het chronologische verhaal van de Vlaamse bewustwording én agitatie aan het IJzerfront. Dit te vaak verzwegen hoofdstuk uit onze oorlogsgeschiedenis wordt binnen het bredere kader van de operaties van het Belgische leger geplaatst en natuurlijk ook van de politieke besluitvorming binnen het Belgische oorlogskabinet dat het grootste gedeelte van de oorlog, ver van het front, in Frankrijk zat.  Ik heb ook geprobeerd aan te tonen hoe een kleine minderheidsstroming die werd gedragen door jonge, hoofdzakelijk katholieke intellectuelen ondanks tegenkanting en repressie aan invloed en gewicht wist te winnen naargelang de oorlog zich voortsleepte en de tegenstellingen op de spits werden gedreven. Hun eisen, rechtvaardige taaltoestanden in het leger en voor na de oorlog, de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen - sinds decennia de doelstellingen van de Vlaamse Beweging -  .botsten op een muur van onbegrip en wantrouwen bij de gevestigde machten. Gedwongen door de omstandigheden verdween de Vlaamsgezinde werking aan het front in 1917, precies honderd jaar geleden, in de clandestiniteit.

Kun je tot slot even de titel verklaren ?

De titel verwijst naar de politieke beginselverklaring van de Frontbeweging, die in de herfst van 1917 – precies 100 jaar geleden dus – werd gepubliceerd. Het partiijpolitieke Vlaams-nationalisme dat na de oorlog ontstond was in de beginjaren grotendeels geïnspireerd op dit programma. Een programma dat niet uit droge, theoretische beschouwingen was gegroeid maar uit de harde realiteit van het soldatenleven. En dat een stevig Vlaams bewustzijn had doen ontstaan, niet alleen in de geesten van de intellectuelen, maar ook bij een groot gedeelte van de bevolking , die tot dusver, vaak mijlenver van de Vlaamse Beweging had gestaan. En dat is, naar mijn aanvoelen de grote verdienste van de Frontbeweging geweest…

‘Vlaanderens Dageraad aan de IJzer – Een kroniek van de Frontbeweging 1914-1918’ is een uitgave van Egmont.

Wettelijk depotnurmmer: D/2017/8317/1

ISBN: 978-90-78898-48-1

Het boek is enkel verkrijgbaar met een zachte kaft en telt 262 pagina's.                                        Kostprijs: 15 euro

18-08-2017 om 10:33 geschreven door janhuijbrechts  

De dood maakt geen onderscheid en ik ook niet. Men vergeet bij grootschalige herdenkingen, zoals deze weken en maanden bij de Derde Slag om Ieper, maar al te vaak dat er ook aan de 'andere zijde' tienduizenden slachtoffers vielen. Vandaag graag even uw aandacht voor Wilhelm Morgner die gisteren, precies honderd jaar geleden sneuvelde bij de verdediging van Langemark. Morgner was op 27 oktober 1891 in het Rijnland, in Soest geboren. Hij was een autodidact die al op vroege leeftijd gebeten werd door het schildersvirus. Uit zijn eerste werken bleek dat hij zich vooral liet inspireren door zijn omgeving. Aanvankelijk schilderde hij vooral weidse Noord-Duitse landschappen en boerenscénes in een naturalistische stijl met een impressionistische toets maar vooral onder invloed van de schilders van Die Brucke evolueerde hij naar een doorgedreven vereenvoudiging  van zijn afbeeldingen in een erg kleurrijke, door het expressionisme beïnvloedde en erg herkenbare stijl. de getalenteerde Morgner bewoog zich op geheel eigen wijze tussen figuratief en abstract, tussen traditie en avant-garde. Al op erg jonge leeftijd nam deze rusteloze, energieke schilder deel  aan baanbrekende tentoonstellingen van de Neue Secession in Berlijn, de Blaue Reiter in München en de Sonderbund in Keulen.Vanaf 1912 begon de diepgelovige Morgner zich meer en meer te focussen op religieus geïnspireerde thema's.  Aan deze ontwikkeling kwam echter een einde met het uitbreken van de oorlog toen de schilder werd gemobiliseerd. Hij stond onder meer in Macedonië en Vlaanderen aan het front maar van schilderen was niet langer sprake. Enkel een aantal tekeningen en schetsen getuigen nog van zijn werk in de oorlogsjaren.  Wilhel Morgner sneuvelde op 16 augustus '17 als unteroffizier in de 1e compagnie van het Reserve Infanterie Regiment nr. 262 bij Langemark. Morgner liet een oeuvre achter dat richtinggevend was in de toen nog in de kinderschoenen staande abstracte schilderkunst. Ooit schreef hij aan zijn vriend en mentor Georg Tappert; 'Ik droom van schier adembenemende kleurenwonderen (..) Ik kan enkel kunstenaar worden wanneer ik mezelf vermorzel. Doe ik dat niet, dan zal ik nooit deel hebben aan de oneindigheid (..) In talloze levens wil ik me openbaren...'

Morgner ligt op minder dan een kilometer begraven van waar hij sneuvelde, tussen de duizenden naamlozen in het Kameradengrab op de Duitse militaire begraafplaats in Langemark. Nog tot 15 september kan u in het gemeentehuis van Langemark - Poelkapelle terecht voor een kleine maar goede tentoonstelling rond het leven en werk van deze veel te vroeg gestorven kunstenaar.

17-08-2017 om 16:32 geschreven door janhuijbrechts  

Tussen 16 en 18 augustus 1917 vormde Langemark de inzet van verwoede gevechten. In de dagen en weken die voorafgingen aan deze strijd werd het dorp zo goed als compleet door de kaart geveegd door de geallieerde artillerie. Ik bezit in mijn fotoarchief een kleine 200 - hoofdzakelijk Duitse - foto's van Langemark tussen 1914 en 1917 toen het dorp weliswaar al getroffen maar nog niet verwoest was.  Ik breng u vandaag een selectie, waaronder twee foto's van Duitse stellingen bij de Steenbeek in de lente van 1917...

17-08-2017 om 13:04 geschreven door janhuijbrechts  

Een paar citaten uit of over de bloederige gevechten die midden augustus ’17 in de Ieperse Salient plaatsvonden:

‘In and out of line on Frezenberg sector. Hell all the time ! Mud awful, no trenches, no shelters, no landmarks. All movement by night, shellfire all the time an everywhere casualties: enormous !’ (Captain Arthur Glanville, 2e Bn. Royal Dublin Fusiliers)

‘ I am still alive though at present I am more likely to die from drowning than from hostile fire. It has rained solidly for three days and the place is knee deep in mud. It is extraordinary weather for August.’ (Major Roderick Macleod, 241 Brigade Royal Field Artillery)

‘As it was, the Ypres battlefield just represented one gigantic slough of despond into which floundered battalions, brigades and divisions of infantry without end to be shot to pieces and drowned, until at last and with immeasurable slaughter we had gaines a few miles of liquid mud…’ (Captain Charles Miller, 2e Bn. Inniskilling Fusiliers)

‘In the main it was a history of cold, wet, hunger, exposure and shell-fire more intense than any I have seen…’ (Lieutenant Staniforth, 7e Bn. Leinsters)

‘Oooooh, a horrible smell. There’s nothing like a dead body’s smell. It’s a purtrid, decaying smell,  makes you stop breathing, you think of didease. It’s a smell you can’t describe unless you’ve smelt rotten meat. You’ve got the smell right under your nose all the time and there’s one at the bottom of the trench and you keep walking over it  the black slime comes out – and that’s not pleasant..!’ (Private Alfred Griffin, 9e Bn. King’s Royal Rifle Corps)

‘The August failures were put down to the wet weather. As if it had never rained before in that dripping climate (…) Figures show what a reckless gamble it was to risk the life of the British Army on the chance of a rainless autumn on the Flemish coast.’(De Britse premier David Lloyd George)

17-08-2017 om 08:31 geschreven door janhuijbrechts  

16 Augustus was in de sowieso gruwelijke zomer van 1917 een van de meest bloederige dagen in de Ieperse Salient.  Ondanks de oplopende verliezen meende de Britse velmaarschalk Haig dat de tijd rijp was voor een nieuwe fase in het offensief waarbij de Britten zich moesten concentreren op de inname van het langzaam tot  puin vermalen Langemark. De 16^e (Ierse) Divisie, waarover ik twee maanden geleden een boek publiceerde, was één van de eenheden die voor deze taak werden geselecteerd. Samen met de 36^e (Ulster) Divisie vormden ze de rechterflank van de aanvalsgolf. Ze kregen de moeilijkste taak voor de kiezen, namelijk de stormaanval op het hoger gelegen terrein van Hill 35 en Hill 37, die Zonnebeke beschermden. Deze sector werd gedomineerd door massieve, elkaar ondersteunende bunkers en een aantal boerderijruïnes die tot sterke fortificaties waren uitgebouwd en waarvan slechts een handvol door de geallieerde artillerie waren geneutraliseerd. Het werd een bloedbad voor de mannen van de 16^e (Ierse) Divisie. Als ze er al slaagden hun objectieven te bereiken, werden ze, ondanks hun hardnekkige verzet,  nog voor de avond was ingevallen, teruggedreven door de Duitse stoottroepen die in de tegenaanval gingen. De terreinwinst was verwaarloosbaar geweest en de verliezen ronduit schokkend. Tussen 1 en 20 augustus ’17 verloor de 16^e (Ierse) Divisie 221 officieren en 4.064 manschappen en onderofficieren. Alleen al tussen 16 en 18 augustus  verloor de divisie 2.167 man. Slechts 280 gesneuvelden konden worden geborgen. De meesten van bleven voorgoed ergens in het niemandsland, aan flarden gereten door granaten, verzopen in granaattrechters of dood achter de Duitse linies…

16-08-2017 om 21:18 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag een fragment uit een gedicht van de in Antwerpen geboren en opgegroeide  Waalse frontdichter Maurice Gauchez (1884-1957). Het schetst perfect de bloederige nachtmerrie die de aanblik van Vlaanderens Velden in 1917 bood:

De waanzin heerst in Vlaamse velden, / een onheilspellende vreugde breekt het schemeruur, / geratel van claxons die wanhopig brullen / en mensen besmeurd met aarde en as.

De damp van dronkenschap en de windvlagen drijven / over deze lamme zottenavond met sinistere maskers, / over de naamloze groepen met zwarte tronies en helmen,/ verdwijnen in de vreemde verte

Het carnaval van gassen wordt met veel gedruis gezongen,/ de mitrailleur lacht zijn krankzinnige dodenlach, / vermengt zich met akkoorden van Vlaamse hoorns / en de noodklokken op de torens luiden het alarm.

Maskers op een avond in mei, spoken zonder levensdrang, / wat een hysterische vreugde en krampachtige haat,/ doen ons opschrikken deze woelige avond op de vlakte / - de duivel heeft zichzelf een bloedig carnaval geschonken.

13-08-2017 om 00:40 geschreven door janhuijbrechts  

Op 31 juli vestigde ik al de aandacht op de interessante reeks filmpjes die de Britse histyoricus Dan Snow maakte ter gelegenheid van 100 Jaar Slag bij Passendale. Vandaag geef ik een link naar het derde deel dat passend de titel 'Struggling in Mud' draagt: 

https://youtu.be/nN2KskqFWng?list=PL36usWzPwQvkIQajcHl1WuHmRIx0xkYEV

11-08-2017 om 09:44 geschreven door janhuijbrechts  

Gwalia Farm Cemetery is een CWGC-begraafplaats bij de Elverdingseweg in Poperinge. Ze ontstond in juli '17 toen hier, bij deze hoeve, een Corps Main Dressing Station of hoofdverbandplaats werd geïnstalleerd vanwaar verschillende Field Ambulances opereerden. Luitenant - kolonel David Rorie was aan een van deze Fieldambulances, namelijk de 2nd. Highland Field Ambulance verbonden. Hij verbleef met deze ambulance, die was ingedeeld bij de 51e (Highland) Divisie, van 24 juli tot 24 augustus in , zijnde zowat heel de eerste maand van de Derde Slag bij Ieper op Gwalia Farm. In zijn in 1929 in Aberdeen gepubliceerde memoires 'A Medico's Luck in the War' ging hij uitgebreid in op zijn verblijf in Gwalia. Een fragment:

'We behandelden hier de slachtoffers van de drie gevechten op 31 juli, 16 augustus en 20 september, maar afgezien daarvan kregen we uit de naburige kampementen een gestage, dagelijkse toestroom van slachtoffers, veroorzaakt door de voortdurende granaataanvallen en bombardementen. Op 7 augustus nam ik het commando van de verbandplaats over van de O.C. 134th. Field Ambulance. Twee dagen daarvoor hadden de moffen, die ons de  hele dag al hadden bestookt met snelle granaten, om 22.00 u. een salvo midden in de verbandplaats gemikt, waarbij twee van onze sergeanten gedood werden (uitstekende onderofficieren, gewaardeerde kameraden en oude vrienden) evenals een chauffeur van de M.A.C. en twintig anderen gewond raakten. Eén granaat belandde in de stinkende vijver op het boerenerf terwijl we met zijn tweeën naar de behandelzaal liepen. Vanuit de buikligging die bij zulke gelegenheden routine is, kon ik een uitzonderlijk regenboogeffect waarnemen vanuit mijn ene ooghoek - mijn andere oog had nog nauw contact met de hak van het kistje van m'n collega - waarna er al snel een extreem onwelriekende regen van modder en andere viezigheid op ons neerdaalde...'  

07-08-2017 om 10:38 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag, hoe kan het ook anders, een huldegedicht dat werd geschreven n.a.v. het sneuvelen van Noël Chavasse (zie mijn vorige blog). Het werd geschreven door kanunnik H.D. Rawnsley, een goede bekende van de familie, die eerder al een gedicht voor Chavasse had geschreven toen hij in oktober ’16 zijn eerste Victoria Cross had gekregen. Rawnsley’s nieuwe gedicht zonder titel verscheen op 15 augustus ’17 in de ‘Liverpool Daily Post and Mercury’.  

Mourn for the dead we ill could spare / A man to think and do and dare / Dear Oxford’s gallant son / His is to gain but ours the loss / Who, ere he won the Victoria’s Cross / Another cross had won.

Pure soul of self-forgetfulness / Can we not see him in the stress / Of battle’s fierce attack / Binding up wounds all day, all night / Facing the bombs and rocket light / To bear the stricken back ?

Can we not see him, tho’ he bled / Lead volunteers through hail of lead / To rescue men in pain / And bear them through a storm of shell / To safety from the powers of hell / And still return again ?

Oh, wheresoe’ er brave soul you are / Beyond this holocaust of war / Know this: we men who mourn / Pray you who won so many a race / May you see your Umpire face to face / Victor beyond the bourne.  

06-08-2017 om 01:28 geschreven door janhuijbrechts  

In de vier lange en traumatische oorlogsjaren werd slechts één man tweemaal onderscheiden met de hoogste Britse dapperheidsmedaille, het Victoria Cross (VC). Wat dit verhaal helemaal uitzonerlijk maakt is dat de man in kwestie in de strikte zin zelfs geen strijder was. Kapitein Noël Godfrey Chavasse (1884-1917) was kapitein in het Britse Royal Army Medical Corps (RAMC) en als arts ingedeeld bij het 10e Bataljon King's (Liverpool Regiment), beter bekend als de Liverpool Scottish. Hij was als jongste van een tweeling geboren op 9 november 1884 in Oxford waar zijn vader Anglicaans dominee en rector was .In 1900 verhuisede het intussen flink uitgebreide gezin Chavasse naar Liverpool waar vader Chavasse net aangesteld was tot bisschop. Noêl Chavasse kende een onbekommerde jeugd en volgde het 'parcous' dat typerend was voor jongemannen uit zijn sociale klasse in dit tijdvak: een mix van sport, spel én studie. In zijn geval natuurlijk aan het prestigieuze Trinity College in Oxford waar hij in 1907 met verve afstudeerde in de filosofie. Nadat hij in 1912 zijn diploma van geneesheer had behaald werd hij als arts verbonden aan het Royal Southern Hospital in Liverpool. Een jaar later kreeg hij in hetzelfde hospitaal een aanstelling tot chirurg. Noël Chavasse nam - als reserve-officier - net deel aan zomermanoeuvres in Hornby Camp in Lancashire, toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Op zondag 1 november marcheerde luitenant Chavasse met de Liverpool Scottish, doedelzakspelers op kop, naar het station van Tunbridge Wells om er de trein naar Southampton te nemen.  Vandaar vertrok hij met het bataljon aan boord van de SS Maidan  linea recta naar Frankrijk en het front.  Op 27 november belandde hij voor het eerst écht op het slagveld, in de loopgrachten voor Kemmel. Het duurde niet lang voor de jonge arts zich liet opmerken door zijn tomeloze inzet en uitzonderlijke moed. Tijdens de stormaanval op de heuvel van Bellewaarde op 16 juni '15 bijvoorbeeld trok hij mee op met de mannen.  48 Uur lang was hij er onafgebroken in de weer met het ophalen en verzorgen van de gewonden terwijl hij nauwelijks acht sloeg op de overal rond hem inslaande kogels en granaten. Het leverde hem een Military Cross en een bevordering tot kapitein op. In de bloederige zomer van '16 aan de Somme bij Guillemont, trok hij ondanks een verwonding, onophoudelijk terug naar het niemandsland om er gewonden op te halen en gesneuvelden te begraven. Hij negeerde de beschietingen en gaf een paar bijzondere staaltjes van moed en zelfopoffering. Hiervoor werd hij  op 26 oktober '16 onderscheidden met het VC. In 1917 stonden de Liverpool Scottish terug op het slagveld van Vlaanderen, in de Ieperse Salient. Op 31 juli '17, de eerste dag van de 'Derde Slag om Ieper', installeerde Chavasse zijn eerste-hulppost in een net ingenomen Duitse bunker bij Setques Farm, een kapotgeschoten hoeve halfweg tussen Wieltje en St. Juliaan. Hij was er amper aangekomen toen hij door een granaatscherf aan het hoofd gewond werd. Chavasse weigerde zich te laten evacueren en trok meteen nadat hij verzorgd was terug naar zijn post om er samen met een krijgsgevangen gemaakte Duitse collega, gewonden eerste hulp te geven. Alhoewel de bronnen elkaar tegenspreken werd Noël Chavasse wellicht een tweede maal aan het hoofd gewond op 1 augustus. Opnieuw weigerde hij geëvacueerd te worden en bleef hij - ondanks de pijn - verder werken. De volgende dag, 2 augustus omstreeks 03.00 u. sloeg een granaat in op Chavasse's hulppost. Vrijwel iedereen die er op dat ogenblik verbleef  werd gedood of gewond. Chavasse werd zwaar gewond en bewusteloos weggevoerd naar Casualty Clearing Station nr. 32 in Brandhoek, tussen Ieper en Poperinge. Hij werd er met succes geopereerd maar omdat hij teveel verzwakt was, bezweek hij op 4 augustus, vandaag precies een eeuw geleden, aan zijn verwondingen. Voor zijn betoonde inzet kreeg hij postuum een tweede VC uitgereikt....  Kapitein Chavasse werd de volgende dag met vol militair eerbetoon begraven op Brandhoek New Military Cemetery. Een paar rijen verder ligt zijn trouwe verzorger Rudd, die door dezelfde granaat gewond werd en zes dagen later stierf. Het oorspronkelijke houten grafkruis van kapitein Chavasse bevindt zich vandaag de dag in de kapel van St. Peters -le-Bailey in Oxford.

Noël Chavasse's jongste broer, de 26-jarige Adain werd op 4 juli '17 vermist toen hij tijdens een patrouille, op een paar meter van een Duitse voorpost bij Observatory Ridge in Zillebeke, ernstig gewond achterbleef in een granaattrechter. Verschillende pogingen om deze luitenant in het 17e Bataljon van The King's (Liverpool Regiment) te redden mislukten. Hij wordt herdacht op panelen 4 & 6 van de Menenpoort...

04-08-2017 om 19:04 geschreven door janhuijbrechts