Het gedicht Ostpreusischer Landsturm verscheen voor het eerst op 3 augustus 1914 in de ‘Täglichen Rundschau’. Het was van de hand van de op 18 mei 1882 in het Oostpruische Köningsberg (nu Kallinigrad) geboren Walter Heymann. Deze Duits-Joodse jurist, schrijver en dichter sneuvelde op 9 januari 1915 bij Soissons. Zijn debuut Springbrunnen werd in 1906 gepubliceerd. Na zijn sneuvelen verschenen verschillende postume proza- en poëziebundels. In 1928 publiceerde Ernst Jünger zijn werk in de door hem samengestelde bloemlezing Die Unvergessenen.

Ostpreusischer Landsturm

‘ Ostpreusen, einsames Land !

Hart in dein karges Schiksal gebannt

musst du stumm halten

Gegen Sturmes und Meeres Gewalten.

Du Kämpfst am schwersten.

Heimat – und gibst uns dein Leid,

unser Blut trinkt dein Grund.

Du schaffst in Seelen geschunden, geschlagen

Grosses ! Sie träumen im elenden Tagen

Gott am hehrsten.

Wann immer  es deine  Freiheit gilt,

wir blutwund, wir durch schmerz gestillt,

wir Menschen togewillt;

stürm auf, mein Land !

Wir sind die Ersten ! ‘

04-02-2018 om 10:37 geschreven door janhuijbrechts  

Drie dagen voor zijn 30e verjaardag, verongelukte op 6 januari 1918, in Elver­dinge wachtmeester Hector François. Voor de oorlog was hij rijkswachter in de Brigade Meerle geweest en gehuwd met Maria Irma Roels. Hij werd al op 1 augustus 1914 gedetacheerd naar de 1^e compagnie van de Rijkswacht in Antwerpen die bij het uitbreken van de oorlog werd geïntegreerd in het veldleger. Hij maakte de terugtocht mee naar de Westhoek en vanaf 17 oktober ‘14 werd hij belast met politionele taken in Londen. In juli ’17 keerde Hector François terug naar het vasteland en werd hij ingedeeld bij de Belgische basis in Calais en deed hij korte tijd dienst in het Belgisch Groot Hoofdkwartier. In het begin van ‘18 werd hij ingedeeld bij het provoostschap bij het IIe Britse Legerkorps. Hij verongelukte  op 6 januari in bevolen dienst toen hij kort na 17.00 u.  tijdens een patrouille in de sector Ieper met zijn - onverlichte - fiets op de spekgladde baan slipte en overreden werd door een Britse vrachtwagen. De zwaargewonde rijkswachter werd naar de hoeve Metsus gebracht waar hij in aanwezigheid van de opgeroepen dokter Louf een uur later aan zijn verwondingen bezweek. De Engelse chauffeurs, private T.E. Foster en D.M. Graham verklaarden aan de Belgische legertolk Henri Eltjens dat ze de rijkswachter pas hadden opgemerkt toen hij tegen de vrachtwagen werd geslingerd.

De onfortuinlijke rijkswachter werd oorspronkelijk door de Britten begraven op Poperinge Old Military Cemetery, de geïmproviseerde begraafplaats bij het Kasteel D’Hondt in Poperinge, maar na de oorlog werd hij bijgezet op de BMB Westvleteren in graf 1043.

02-02-2018 om 19:01 geschreven door janhuijbrechts  

Maarten van Alstein, onderzoeker bij het Vlaams Vredesinstituut, gaf in het novembernummer 2013 van Ons Erfdeel met zijn artikel Tijden van herinnering een mooie voorzet voor een debat over herinneringscultuur en de Grote Oorlog. Een fragment dat, naar mijn bescheiden mening,  alvast aanzet tot reflectie: ‘Een tijd waarin het verleden een probleem wordt. Het zou een beschrijving kunnen zijn van de moderniteit. Een beschrijving bovendien die suggereert dat de huidige herdenkingshausse begrepen moet worden als de uiting van een breder fenomeen: hoe in de moderniteit betekenis wordt gegeven aan het verleden.  De erfgoed- en herinneringshausse, die sterk op gang is gekomen in de late jaren 70, kan inderdaad in verband gebracht worden met eerdere periodes van koortsachtige investeringen in geschiedenis en herinnering. Een eerste periode zou de lange negentiende eeuw kunnen zijn: van de Franse Revolutie tot de Belle Epoque. Geschiedenis en herinnering figureerden prominent in politiek, wetenschappen en cultuur. Pleinen en straten werden gevuld met standbeelden en gedenktekens die de daden van nationale helden – militairen, die het politici en kunstenaars – vereeuwigden; historici bliezen de natie leven  in; schrijvers als Stendhal en Proust reconstrueerden consciëntieus hun persoonlijke herinneringswereld. Het verleden werd op heel diverse manieren een probleem. Voor progressieven stond het verleden de toekomst in de weg; er moest genadeloos mee gebroken worden om een nieuwe wereld mogelijk te maken. Voor nationalisten moest in het verleden de glorierijke geschiedenis van de natie gezocht worden zodat, over de breuk heen die door de revolutie geslagen was, continuïteit gevonden kon worden tussen verleden, heden en toekomst. Voor romantici was het verleden een voorgoed verloren tijd, waar men door de revolutie onherroepelijk van losgeslagen was. Gestrand in het heden, kon men er alleen met nostalgie en heimwee naar terugkijken. Voor conservatieven en reactionairen was de breuk met het verleden onaanvaardbaar: zij trachtten krampachtig bruggen te slaan: terug naar het verleden.

De periode van de wereldoorlogen luidde een tweede periode in van modern engagement met geschiedenis en herinnering. De ervaring van het oorlogsgeweld en de massale verliezen die de oorlogen met zich mee brachten, maakten herinneringsarbeid en herdenkingsactiviteit op grote schaal nodig, zowel in intiem-familiale als in de publiek-politieke sfeer. De oorlogen, die het destructieve potentieel van de moderniteit toonden, gaven bovendien de aanzet tot vertogen over het verdwijnen van Grote Verhalen over vooruitgang, natie en klasse. Deze trends droegen bij aan de huidige herinneringshausse. Hoe kunnen we de huidige focus op het verleden, erfgoed en herinnering begrijpen ? Volgens de Franse historicus François Hartog moeten we kijken naar hoe het heden zich vandaag verhoudt tot de toekomst en het verleden. Door de catastrofale geschiedenis van de twintigste eeuw heeft ons geloof in utopieën en vooruitgang een fatale slag gekregen. Dit doet ons naar het verleden kijken: waar de toekomst ineenstort, wordt het verleden weer belangrijk. Maar dat verleden vertoont zich in een problematische gedaante, gekenmerkt door tegenstrijdige elementen. Door de continue breuken en de voortdurende ‘versnelling van de geschiedenis’ die de moderniteit blijft voortbrengen, voelen we ons in toenemende mate afgesneden van het verleden, dat ons niet vertrouwd, maar vreemd voorkomt. Dit doet ons voortdurend terugkijken naar het verleden. Of, zoals Pierre Nora heeft opgemerkt: we praten zoveel over herinnering omdat er zo weinig van overblijft. Anderzijds – contradictie ? – blijft de gewelddadige geschiedenis van de twintigste eeuw ons achtervolgen: in ons heden blijft het traumatische oorlogsverleden rondspoken. De moderenen zijn blijkbaar nog niet klaar met hun hun pijnlijke geschiedenis en met het geweld dat de moderniteit heeft voortgebracht. Al deze paradoxale elementen samen verklaren waarom we zo intensief bezig zijn met herinnering en erfgoed, en met de oorlogsgeschiedenis in het bijzonder. We zoeken in het verleden naar bakens die ons kunnen gidsen in een onzekere wereld. We zoeken er ook naar bouwstenen om onze identiteit(en) vorm te geven. En omdat we niet goed meer weten waar de toekomst ons naartoe zal leiden, proberen we zoveel mogelijk ‘erfgoed’ van het verleden te beschermen en te conserveren. Wie weet waar het nog nuttig voor kan zijn’ …        

02-02-2018 om 18:25 geschreven door janhuijbrechts  

Opnieuw even uw aandacht voor een gesneuvelde kind-soldaat. Joseph Harrington uit Battersea was amper zeventien toen hij om het leven kwam. Hij diende bij het uitbreken van de oorlog als beroepsvrijwilliger in het 1^e Bataljon van de Rifle Brigade. Een eenheid, die op dat ogenblik in garnizoen lag in Colchester. Rifleman Harrington landde op 23 augustus ‘14 met zijn Bataljon in Le Havre en nam deel aan alle gevechten waar deze eenheid in de eerste oorlogsmaanden bij betrokken was: Mons, Le Cateau, Aisne en de Marne. Begin november ’14 was hij in de natte, modderige loopgrachten bij het Bos van Ploegsteert beland waar de Britten kost wat kost probeerden de sector ten zuiden van Ieper te consolideren. Amper een paar dagen na zijn aankomst, op 5 november ‘14 om precies te zijn, kwam een einde aan zijn jonge leven. Hij kreeg een laatste rustplaats op Le Touquet  Railway Crossing Cemetery in Waasten. Zijn zerk kreeg op verzoek van zijn ouders het grafschrift ‘He did his duty’. Onder de 74 gesneuvelden die op deze site worden herdacht waren er 28 die in het 1^e Bataljon van de Rifle Brigade hadden gediend.

30-01-2018 om 23:58 geschreven door janhuijbrechts  

30-01-2018 om 14:14 geschreven door janhuijbrechts  

22-01-2018 om 09:03 geschreven door janhuijbrechts  

21-01-2018 om 00:17 geschreven door janhuijbrechts  

1918 was een bijzonder jaar want niet alleen het jaar waarin de verschrikkelijke Grote Oorlog eindigde, maar waarin ook de as begon te smeulen die 21 jaar later opnieuw de wereld deed ontbranden. In deze - net geen 15 minuten lange - documentaire van Epic History TV uit 2016, krijgt u een goed beeld van het historisch belang van dit bijzondere jaar. Met veel aandacht voor zowel de Grote - denk maar aan de impact van de Amerikaanse oorlogsdeelname of het verdrag van Versailles - als de Kleine - bv. het sneuvelen van Manfred von Richthofen - Geschiedenis. Wat mij betreft: het kijken meer dan waard :

https://youtu.be/zapbLqZUwrA  

19-01-2018 om 08:11 geschreven door janhuijbrechts  

18-01-2018 om 08:31 geschreven door janhuijbrechts  

In de herfst van 2015 nam Legion Magazine een bijzondere versie van John McRae’s ‘In Flanders Fields’-gedicht op, gereciteerd door de onlangs overleden Canadese singer/songwriter Leonard Cohen. Luister en geniet…

14-01-2018 om 13:13 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag graag even uw aandacht voor het mooie maar weinig bezochte Gorre British and Indian Cemetery aan de Rue du Festubert in Beuvry. Hier kan men, zoals de benaming reeds laat uitschijnen, een aantal Indiase graven terugvinden, 80 om precies te zijn. Deze sfeerrijke begraafplaats werd in de herfst van ’14 opgestart in de zuid-oostelijke hoek van het kasteelpark. De eerste militair die hier een laatste rustplaats kreeg was de 34-jarige Samuel Charles Woolfries (graf I E 4), een soldaat in het 1^e Bataljon van het Dorsetshire Regiment die op 13 oktober ’14 was omgekomen. De bijzettingen op het Indiase gedeelte werden stopgezet in oktober ’15 toen het gros van de troepen van het Indian Army naar het front in Midden-Oosten vertrok maar de  rest van deze site bleef in gebruik tot april ’18. In totaal liggen op deze plek 898 gesneuvelden uit het Britse Gemenebest en 6 Duitsers begraven.

Op deze site ligt Walter Mills VC begraven. Deze 23-jarige soldaat in 1/10 Bataljon van  het Manchester Regiment offerde zich in de nacht van 10 op 11 december ’17 bij Givenchy op voor zijn kameraden. Na een zware gasaanval probeerden Duitse stoottroepen door te dringen in de stellingen van de Manchesters. Mills, die zelf was aangetast door het gas, wist eigenhandig de oprukkende Duitsers op afstand te houden tot er versterkingen kwamen opdagen. Een paar uur later overleed hij aan de opgelopen gasvergiftiging.  Hij ligt begraven in graf V C 2. Op verzoek van zijn weduwe werd volgend grafschrift in zijn zerk gebeiteld: ‘Death does not part the love tat formed the link between us’.

Korporaal Thomas Johnson,  422e Field Company Royal Engineers was ‘killed in Action’ op 9 april 1918. Hij was één van vier broers die dienst hadden genomen. Hij wordt herdacht op special memorial 3 omdat zijn graf op deze site verloren ging. Zijn broer Deny sneuvelde ook en werd begraven in St. Pierre Cemetery in Amiens.

Soldaat Arthur Hinckley Turner (III D 8) die op 28 november ‘16 in een loopgraaf bij Bethune sneuvelde, werd begraven door z’n broer die als tweede luitenant in hetzelfde bataljon diende. Hij schreef aan zijn vader: ‘You have a terrible task before you to break the news to poor mother: Leslie is dead. I can hardly write it… He was shot trough the head by a sniper this morning at 11 o’clock. He must have felt no pain.  He remained alive for one a a quarter hour, but was never conscious, so far as I can tell. I was with him from within a quarter of an hour. He will have a military funeral tomorrow and will be buried among his comrades whi have gone before him.’

Sapper Obadiah Rowley, 176^e Tunneling Company -die in het burgerleven mijnwerker was geweest- kwam op 4 januari ’16 om bij het aanleggen van een ondergrondse mijngang in de sector Givenchy. Zijn lichaam kon door zijn makkers geborgen worden en hij ligt nu  begraven in I H 7. In graf V D 13 ligt Thomas Hopkins, een 26-jarige soldaat in het 1/8 Bataljon Lancashire Fusiliers. Hij werd op 13 februari ’18 standrechtelijk terechtgesteld. 

11-01-2018 om 10:50 geschreven door janhuijbrechts  

1918 was een jaar waarin sommige van de grootste War Poets, denken we maar aan Wilfred Owen of Isaac Rosenberg, het leven lieten. Vandaag breng ik in ‘Zondag Frontpoëziedag’ Rosenbergs’ beklijvende Dead Man’s Dump.

              The plunging limbers over the shattered track

              Racketed with their rusty freight,

              Stuck out like many crowns of thorns,

              And the rusty stakes like sceptres old

              To stay the flood of brutish men

              Upon our brothers dear.

              The wheels lurched over sprawled dead

              But pained them not, though their bones crunched,

              Their shut mouths made no moan.

              They lie there huddled, friend and foeman,

              Man born of man, and born of woman,

              And shells go crying over them

              From night till night and now.

              Earth has waited for them,

              All the time of their growth

              Fretting for their decay:

              Now she has them at last!

              In the strength of their strength

              Suspended--stopped and held.

              What fierce imaginings their dark souls lit?

              Earth! have they gone into you!

              Somewhere they must have gone,

              And flung on your hard back

              Is their soul's sack

              Emptied of God-ancestralled essences.

              Who hurled them out? Who hurled?

              None saw their spirits' shadow shake the grass,

              Or stood aside for the half used life to pass

              Out of those doomed nostrils and the doomed mouth,

              When the swift iron burning bee

              Drained the wild honey of their youth.

              What of us who, flung on the shrieking pyre,

              Walk, our usual thoughts untouched,

              Our lucky limbs as on ichor fed,

              Immortal seeming ever?

              Perhaps when the flames beat loud on us,

              A fear may choke in our veins

              And the startled blood may stop.

              The air is loud with death,

              The dark air spurts with fire,

              The explosions ceaseless are.

              Timelessly now, some minutes past,

              Those dead strode time with vigorous life,

              Till the shrapnel called `An end!'

              But not to all. In bleeding pangs

              Some borne on stretchers dreamed of home,

              Dear things, war-blotted from their hearts.

              Maniac Earth! howling and flying, your bowel

              Seared by the jagged fire, the iron love,

              The impetuous storm of savage love.

              Dark Earth! dark Heavens! swinging in chemic smoke,

              What dead are born when you kiss each soundless soul

              With lightning and thunder from your mined heart,

              Which man's self dug, and his blind fingers loosed?

              A man's brains splattered on

              A stretcher-bearer's face;

              His shook shoulders slipped their load,

              But when they bent to look again

              The drowning soul was sunk too deep

              For human tenderness.

              They left this dead with the older dead,

              Stretched at the cross roads.

              Burnt black by strange decay

              Their sinister faces lie,

              The lid over each eye,

              The grass and coloured clay

              More motion have than they,

              Joined to the great sunk silences.

              Here is one not long dead;

              His dark hearing caught our far wheels,

              And the choked soul stretched weak hands

              To reach the living word the far wheels said,

              The blood-dazed intelligence beating for light,

              Crying through the suspense of the far torturing wheels

              Swift for the end to break

              Or the wheels to break,

              Cried as the tide of the world broke over his sight.

              Will they come? Will they ever come?

               Even as the mixed hoofs of the mules,

              The quivering-bellied mules,

              And the rushing wheels all mixed

              With his tortured upturned sight.

              So we crashed round the bend,

              We heard his weak scream,

              We heard his very last sound,

              And our wheels grazed his dead face.

07-01-2018 om 12:00 geschreven door janhuijbrechts  

Ook in 2018 zal ik aandacht blijven besteden aan de kind-soldaten, de 15-, 16- en 17-jarigen die ondanks de wettelijke restricties toch naar de slachtvelden van de Grote Oorlog werden gestuurd en er veel te jong om het leven kwamen. Ik heb intussen een kleine 300 van hun graven gesitueerd in de Ieperse Salient en Frans-Vlaanderen en zal hun schrijnende verhalen op deze blog blijven brengen.

Gunners Farm Cemetery is één van die CWGC-begraafplaatsen  die niet al te vaak worden bezocht.  De site nodigt ook niet echt uit tot een bezoek. Deze begraafplaats ligt ietwat afgelegen,  naast een drukke weg in Komen/Waasten en er is nauwelijks parkeerplaats.  Gunners Farm werd in juni ’15 aangelegd door de begraafploegen van het 9^e Bataljon van het Essex Regiment en het 7^e Bataljon van het Suffolk Regiment. Eén van de eerste gesneuvelden die hier een laatste rustplaats kreeg was Christopher Mantel Wren. Deze militair uit Lowestoft was amper 17 jaar oud toen  hij op 2 augustus 1915 viel.  Christopher Wren had zich in augustus ’14 als oorlogsvrijwilliger gemeld en kwam terecht bij het 7^e bataljon van het Suffolk Regiment, een van de eenheden van Kitcheners ‘New Army’. Dit Bataljon werd in de zomer van ’14 geformeerd in Bury St. Emonds en werd als een onderdeel van de 12^e Eastern Division opgeleid. Nadat zijn training was afgerond, kwam Christopher Wren op 30 mei ’15 aan in de haven van Boulogne en nog geen week later zat hij al in de loopgrachten in Noord-Frankrijk. Op 23 juni verkaste hij met zijn compagnie  naar de sector van Ploegsteert. Amper een maand later werd hij in het Bos van Ploegsteert gedood. Deze kind-soldaat werd vooraan de site begraven in graf A 5 onder een zerk met het epitaaf ‘Who dies if England wins’. Het was een troostende gedachte dat iemand, niet lang voor we in de nazomer van 2016 zijn graf bezochten, een ruiker op zijn graf had achtergelaten.

Op Gunners Farm ligt overigens nog een 17-jarige begraven. Stephen William Thompson was een soldaat bij de Schotse Highland Infantry toen hij op 30 april ’16 sneuvelde. Hij ligt begraven in Q 10.

04-01-2018 om 10:20 geschreven door janhuijbrechts  

Gekruide kamperfoeliegeur  / een stokroos in zijn volle fleur / Een late vlinder bij het perk  / een buurman op z’n veld aan ’t werk /

Een kater die zich zalig zont   / Een smaak van honing in de mond /

Een maaltijd  rijk en naar den aard / waarbij geen knoflook werd gespaard / Een kleine kring van vrienden  die / verslingerd zijn aan poëzie  / Dat alles, met een goed glas wijn / behoort ons daaglijks nieuws te zijn…                                               Jan Greshoff (1888-1974)

01-01-2018 om 12:37 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag past in deze rubriek een nieuwjaarsgedicht. De Duitse dichter, schrijver en kunstschilder Max Dauthendy (1867-1918) was een bekende figuur in Berlijnse kunstkringen waar hij onder meer bevriend was met figuren als Edvard Munch, Sefan George, Hugo von Hofmannstahl en August Strindberg. Dauthendy was net begonnen aan een tweede wereldreis toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Hij had pech want hij bevond zich net in Nederlands Indië waar hij prompt op bevel van de overheid, samen met enkele duizenden andere Duitsers en Oostenrijkers, werd geïnterneerd voor de rest van de oorlog.  

Hij schreef dit nieuwjaarsgedicht op 31 december ’14 in een interneringskamp aan het Toba-Meer op Sumatra. Hij bezweek op 29 augustus ’18, 51 jaar oud, aan malaria in het Javaanse Malang. In 1930 werden zijn stoffelijke resten overgebracht naar zijn geboortestad Würzburg waar ze werden bijgezet in de tuin van het Fränkischen Luitpoldmuseums. Zijn graf werd op 16 maart ‘45 zwaar beschadigd door een geallieerde luchtaanval. Zijn weduwe, Annie zu Ende stierf overigens ook door oorlogsgeweld. Zij kwam, samen met tienduizenden anderen, om in de nacht van 13 op 14 februari ’45 bij de vuurstorm die was veroorzaakt door het bombardement op Dresden.

SILVESTER 1914

Neunzehnhunderdvierzehn hast ausgekämpft

Sie nennen dich laut, mancher gedämpft

Manchen drückst du die Kehle eng

Blutiges Jahr, wie warst su so streng

Kinder, die einst zur Schule gehen

Werden dich gross im Geschitschbuche sehn

Greise, die nachmals die ‚Vierzehn‘ nennen

Werden dich blitzenden Augesnocg kennen

Ward je ein Jahr in die Erde begraben

Wie du Jahr voll schwarzer, gemästeter Raben

Lachte eines so herrlich die Kühnen

Wie du, dem noch Winters die Lorbeeren grünen

Drückst der ‚Funfzehn‘ den fressenden Brand

Wild zum Willkomm in die Jugendhand

Salven krachen zum letzten Gruss

Tod mäht weiter beim Jahresschluss

31-12-2017 om 11:00 geschreven door janhuijbrechts  

Op deze blog sta ik geregeld stil bij het - te lang vergeten - verhaal van de slachtoffers van de Dodendraad, de onder stroom staande draadversperring aan de Belgisch / Nederlandse grens . 1917 Was een bijzonder bloedig jaar met minstens 14 dodelijke slachtoffers in de Noorderkempen. De man op deze ietwat wazige en langzaam door de tand van de tijd vervangende foto uit de Collectie van het Turnhoutse Stadsarchief lijkt vredig te slapen maar in realiteit werd hij geëlektrocuteerd. Hij stierf een vreselijke dood op een godvergeten plek in een uithoek van ons land. Hij was één van de twee laatste slachtoffers die in 1917 in onze regio omkwamen.  In de vroege ochtend van  1 september '17 probeerden twee uit Duitsland ontsnapte Britse krijgsgevangenen in Weelde-Station de grens over te steken. Ze raakten beiden op een of andere manier de Dodendraad en werden op slag gedood. Hun stoffelijke overschotten werden naar het mortuarium van het Gasthuis in Turnhout gebracht war ze werden opgebaard. Wellicht werden er foto's van beide lijken gemaakt, maar er resteert er slechts één. Twee dagen later werden Edward Johnson (PO/744(S) en James J. Kilcloyne (PLY 15994), die beiden gediend hadden bij de Royal Marine Light Infantry van de Royal Naval Division (RND) begraven op de oude stedelijke begraafplaats in de Kwakkelstraat. Vreemd genoeg werden hun twee eenzame graven  later niet geïntegreerd in het CWGC-perk dat een paar meter verder, kort na de Tweede Wereldoorlog voor de gesneuvelden uit het Bitse Gemenebest werd aangelegd. Ik heb, jammer genoeg, tot nu toe nog niet kunnen achterhalen of deze twee onfortuinlijke Britten werden gevangen gemaakt in oktober '14 toen de RND nog op het laatste ogenblik en vruchteloos werd ingezet bij de verdediging van Antwerpen, dan wel later aan het Westelijke front waar de RND zich onder meer aan de Somme en in het Ieperse had onderscheiden... 

30-12-2017 om 11:45 geschreven door janhuijbrechts  

28-12-2017 om 10:27 geschreven door janhuijbrechts  

Op deze kerstdag lijkt deze tekening van Joe English (1882-1918) gepast. Hij tekende zijn sobere maar krachtige Kerstnachtvisioen  als een illustratie voor het door Cyriel Verschaeve samengestelde ‘Gebedenboek voor de Vlaamsche Soldaat’. Dit gebedenboek verscheen precies een eeuw geleden, in 1917 bij uitgeverij Paul Brand in Bussum en kende een ruime verspreiding aan het IJzerfront.  De tekening sloeg meteen aan en werd later door het Secretariaat der Katholieke Vlaamsche Hoogstudenten aan den IJzer (SKVH) massaal als postkaart verspreid.  

25-12-2017 om 14:25 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag geen gedicht in de strikte zin van het woord maar een poëtische klassieker van mijn oud-buurman Wannes Van de Velde. Veel luisterplezier:

https://youtu.be/KGg-Qrdv5Ms

24-12-2017 om 11:01 geschreven door janhuijbrechts  

Precies een eeuw geleden, in de nacht van 22 op 23 december 1917 werd tijdens een woelige buitengewone vergadering van de activistische Raad van Vlaanderen in Brussel de onafhankelijkheid van Vlaanderen uitgeroepen.  Oorspronkelijk had het in de bedoeling gelegen om tijdens deze vergadering de niet altijd even efficiënte interne werking van de Raad te reorganiseren, maar als snel mondde het debat uit in een felle discussie over de doelstellingen van het activisme. De Antwerpse activistische voorman August Borms gaf met een emotionele oproep vol zelfkritiek plots een verassende wending aan het debat: ‘…Nu kom ik tot de grond van de zaak. Het gaat in het Bestuur niet zoals het moet. Ik kom steeds ziek uit de zittingen van het Bestuur. De afhandeling van de lopende zaken neemt dan telkens vier uren in beslag (…) Bedenkt goed dat de Duitsers bezig zijn met ons op de vingers te kijken en te zien of wij tot regeren in staat zijn. Wij moeten bewijzen dat wij Vlaanderen besturen en regeren. Indien ik Vlaanderen kon redden met een staatsgreep, ik alleen, en als ik ermee moest ten onder gaan, maar Vlaanderen gered zou zijn, ik deed het onmiddellijk ! (…) Laat ons heden avond het raam vormen waarop de Politieke Scheiding zal moeten worden gegrondvest.’ In het hierop volgende tumult kwam de interne verdeeldheid goed tot uiting maar Borms beklemtoonde in een laatste passionele tussenkomst de absolute noodzaak om het momentum aan te grijpen: ‘ Wij leven snel in deze tijden; wij weten niet wat de dag van morgen brengen kan. (…) Ik zou dan ook vragen, van het ogenblik gebruik te maken om de Politieke Scheiding uit te roepen. De Duitsers weifelen omdat zij niet genoeg vertrouwen in ons hebben. Willen wij niet verrast worden door de gebeurtenissen, dan moeten we onszelf helpen. De Duitsers willen zich niet verder verbinden. Zij willen de handen vrij houden. Wij spelen eenvoudig het spel der Duitsers indien we daartegen niet opkomen. Het is zeker dat er achter de schermen onderhandeld wordt; dit zal tenslotte op onze rug gebeuren en wij worden het kind van de rekening indien wij niet krachtdadig de zelfstandigheid eisen. Als wij ze deze avond willen, dan hebben we ze. Wij stellen een Kommissie van Gevolmachtigden en een Bureel van de Raad aan, en wij geven opdracht een reis naar Berlijn te ondernemen. Daar gaan we bij de Rijkskanselier eisen wat Vlaanderen reeds zal hebben beslist.’

 Niet alle aanwezigen waren het eens met dit revolutionaire initiatief. Onder meer de Antwerpse afgevaardigden Antoon Jacob en Herman Vos namen ontslag uit de Raad maar Borms’ motie werd met 53 stemmen voor en 2 onthoudingen aangenomen. Zonder democratisch draagvlak en zonder medeweten van de bezetter had enkele tientallen flaminganten de Belgische staat de wacht aangezegd. Niet geheel ten onrechte werd dit initiatief later in de historiografie van de Vlaamse Beweging omschreven als ‘de staatsgreep van Borms’…

Het uitroepen van de onafhankelijkheid was naar mijn aanvoelen de vrucht van een diepe frustratie bij een handvol activisten die de oeverloze en vaak futiele discussies binnen de Raad meer dan beu waren.  Het oorspronkelijke opzet van de Raad om tot een vertegenwoordigend  lichaam met wetgevende bevoegdheid uit te groeien was eind ’17 nog ver van gerealiseerd. Verschillende factoren hadden dit afgeremd. Om te beginnen vertegenwoordigde de Raad slechts een minuscuul deel van de bevolking. De activisten waren teveel ‘officieren zonder soldaten’ zoals Paul van Ostaijen het ooit verwoordde. Ze realiseerden zich niet of wilden gewoonweg niet inzien dat een revolutionaire minderheid geen kans op slagen heeft wanneer de massa niet bereid is ze te volgen. Het bondgenootschap met de Duitse bezetter was voor het grootste deel van de bevolking onaanvaardbaar. Overtuigd van hun eigen Grote Gelijk negeerden de activistische voormannen de publieke opinie. Ten tweede was er een manifest gebrek aan politiek geschoold kader en - nog belangrijker - aan eenheid onder de activisten. Maar al te vaak bleken de verschillende fracties met geslepen messen tegenover elkaar te staan. Zo slaagde de Raad van Vlaanderen er in ’17 niet in het eens te worden over een grondwetsontwerp, op basis waarvan, na de bestuurlijke, ook de politieke scheiding tot stand kon worden gebracht.

De belangrijkste rem op de verdere ontwikkeling van het activisme was echter wel  het feit dat de bezettende overheid – waarmee de Raad meer en meer botste – steeds minder vertrouwen in de activisten stelde. De Duitsers, die om de handen vrij te houden bij eventuele vredesonderhandelingen, uiteindelijk de voorkeur gaven aan een federalistisch België, stonden voortdurend op de rem. Ze lieten - tot groeiende frustratie van velen -niet toe dat de Raad met zijn radicale, separatistische meerderheid, meer dan een louter adviserend orgaan werd. Het wantrouwen tegenover de Duitsers was tegen het einde van ’17 al even groot bij de activisten, die willens nillens verward raakten in de verschroeiende Duitse interne machtsstrijd tussen politici, ambtenaren en diplomaten enerzijds en de militairen anderzijds. Tussen hen die een systematische en gefaseerde deconstructie van de Belgische staat voorstonden en de annexionisten die vooral in de kringen van de keizerlijke marine en de legertop te vinden waren. Een strijd, die uitgerekend midden ’17 was geculmineerd in het tot aftreden dwingen van de als te slap bevonden Rijkskanselier von Bethmann-Hollweg, de ‘architect’ van de Flamenpolitik.

Precies om deze impasse te doorbreken stuurde Borms, in samenspraak met de professoren Josué De Decker en Alfons Jonckx, op die bewuste 22^e december ’17 aan op een radicaal initiatief dat alle partijen moest wakker schudden. Ze wilden niet alleen de Duitsers voor een fait accompli stellen en hen zo tot een stellingname dwingen maar ook de broodnodige eenheid binnen het activisme forceren. Ze beseften echter in de euforie van het ogenblik niet dat ze zichzelf en hun zaak nog meer in een richting hadden gedreven die in het beste geval als solitair kon worden omschreven…. 

22-12-2017 om 00:09 geschreven door janhuijbrechts