Opnieuw een Herentalsenaar in deze rubriek: Jozef De Ceuster werd op 30 augustus 1889 in Herentals geboren. In 1909 - 1910 vervulde hij met stamnummer 141/16192 zijn dienstplicht bij de cavalerie. Meer bepaald bij het 3e Regiment Lansiers in de kazerne in de Brugse Langestraat. Bij het begin van de Eerste Wereldoorlog was deze cavalerie-eenheid een van de eerste Belgische ruiterijafdelingen die zich op het slagveld onderscheidde wanneer ze op 9 en 10 augustus '14 de bruggen over de Gete bij Orsmaal-Gussenhoven met succes verdedigde tegen de oprukkende Duitse voorhoede. Jozef de Ceuster werd kort na de IJzerslag, in het begin van december '14 voor het eerst gewond en voor verpleging naar Engeland geëvacueerd. Op 1 augustus 1917 werd hij om 08.40 u. dodelijk getroffen door granaatscherven in Nieuwkapelle. Twee dagen later werd hij begraven op de BMB van Hoogstade in graf nr. 751. De frontsoldaten van Herentals betaalden voor een heldenhuldezerk, die in 1925 op bevel van het ministerie van Landsverdediging van deze site werd verwijderd en vervangen door een Belgische militaire standaardzerk.
Bretoenen werden eeuwenlang als 'kanonnenvoer' voor de glorie en eer van Frankrijk ingezet. Of het nu onder de koningen of onder een president was: de Bretoenen betaalden steeds een hoge prijs. Luister maar eens naar de bewerking door Bernard Baudriller voor de populaire folkrock-groep Tri Yann van het meer dan 200 jaar oude volkslied over ene Pellot uit Betton.
De 207 are grote Belgische militaire begraafplaats 'Duinenhoek' in De Panne is te situeren op een opgehoogd terrein achteraan de gemeentelijke begraafplaats aan de Kerkstraat, langs de weg Adinkerke - De Panne. Met 3.366 graven uit de Eerste Wereldoorlog is dit de grootste Belgische militaire begraafplaats in ons land. Bovendien liggen op deze site ook nog 36 gesneuvelde Franse militairen en 342 gesneuvelden uit WO II begraven. Een kleine 1.400 militairen die hier een laatste rustplaats kregen bezweken in het militaire hospitaal ''l Océan', dat op 18 december '14 in De Panne haar deuren opende. De overige graven zijn vooral afkomstig van kleinere begraafplaatsen en individuele graven die omstreeks 1920 werden geruimd, waarbij de stoffelijke overschotten werden gecentraliseerd op 'Duinenhoek'. Zo kregen bv. heel wat militairen die in het in maart van 1917 geopende militaire hospitaal van Beveren aan de IJzer overleden een definitieve laatste rustplaats in De Panne, net zoals de gesneuvelden die in 1918 in Sint Rijkers - nu een deelgemeente van Alveringem - werden begraven. Maar er zijn ook gesneuvelden terug te vinden die oorspronkelijk in Booitshoeke, Oostkerke, Veurne, Kaaskerke en St. Jacobskapelle werden begraven.
Ooit stonden er op deze site - volgens mijn database- minstens 83 heldenhuldezerken, waarvan er slechts 13 de tand des tijds en vernieling door de Belgische overheid hebben overleefd. Op deze begraafplaats werd oorspronkelijk ook Lode de Boninge begraven. Deze brancardier in het 1e Regiment Grenadiers werd in de nacht van 6 op 7 mei '18 dodelijk gewond bij Sint Joris aan de IJzer. Deze van oorsprong Frantalige notariszoon uit Wevelgem was, ondanks het kleinburgerlijke milieu waarin hij opgroeide, Vlaamsgezind geworden in de scholieren- en studentenbeweging. In februari 1914 was hij als novice ingetreden in het Seminarie van de Witte Paters in Boechout. Bij het uitbreken van de oorlog zette hij zijn studies verder in het Nederlandse Boxmeer tot hij in november '15 opgeroepen werd voor de militaire dienst. Aan het front hield hij zich hoofdzakelijk bezig met de uitbouw van de studiekringen en redigeerde hij twee frontblaadjes. Aanvankelijk vermeed de Boninge elke discussie over de Vlaamse problematiek maar in de loop van 1917 radicaliseerde hij zoals zovele flaminganten in de loopgrachten. Nog voor het einde van dat jaar sloot hij zich aan bij de Frontbeweging. In de nacht van 11 januari '18 namen in de streek van Leisele, Houtem en het net op Frans grondgebied liggende Hondschote, een honderdtal ploegen van telkens drie à vier manschappen deel aan een zgn. 'vliegtocht', een door de Frontbeweging georganiseerde protest- en propaganda-actie. De Militaire Veiligheid kliste een van de deelnemers, die tijdens de ondervraging doorsloeg. Het gevolg was dat 14 militairen - waaronder de Boninge - konden worden aangehouden. Eind februari '18 kwamen ze voor de krijgsraad in het zgn. 'Proces van de VIe Legerdivisie'. De Boninge werd tijdens dit proces tot 7 maanden effectieve gevangenisstraf veroordeeld, maar in beroep werd deze straf omgezet in 7 maanden voorwaardelijk. Hij belandde dus niet in de gevangenis maar terug aan het front waar hij een paar weken later sneuvelde toen hij een gewonde uit de tuchtcompagnie waar hij bij wijze van sanctie naar was overgeplaatst, te hulp snelde. Vrienden vonden in een portefeuille zijn, door een granaatscherf doorboord en met bloed doorweekte testament. Hierin drong hij erop aan dat men op zijn graf een nederig kruis zou plaatsen met het opschrift 'Hier ligt een Vlaming, eens veroordeeld voor zijn ideaal en die op .... zijn bloed ervoor gestort heeft'. Tijdens zijn begrafenis in DePanne, legden zijn vrienden - waaronder zowat heel de leiding van de Frontbeweging - op zijn pas gedolven graf een rouwkrans met het opschrift 'Zalig zijn zij die lijden voor Vlaanderen'... Na de oorlog groeide Lode de Boninge vrij snel uit tot een van de zgn; 'IJzersymbolen'. In tegenstelling tot hen werd hij echter niet herbegraven in de crypte van de IJzertoren. Al in 1921 werden de stoffelijke resten van de Boninge op vraag van de familie naar Wevelgem gerepatrieerd. Hij werd er bijgezet in het familiegraf. In de crypte van de IJzertoren staat er wel een heldenhuldezerk voor Lode de Boninge, maar hij ligt dus niet hier maar in zijn geboortedorp begraven...
Los van de allereerste Duitse troepen die medio oktober '14 de Noorderkempen binnentrokken en die behoorden tot het aanvalskorps van generaal von Besseler, bestonden de eigenlijke bezettingstroepen hoofdzakelijk uit Landsturm-eenheden. Deze troepen waren qua gevechtskracht inferieur aan het Duitse veldleger. De eerste Duitse bezettingstroepen in het kanon Hoogstraten installeerden zich in het begin van november in onze regio en maakten deel uit van het Mobiles Infanterie Landsturmbataillon 'Hagen' die waren afgedeeld uit het VIIe Armee Korps. Om te begrijpen wat de Landsturm precies was, moeten we teruggrijpen naar de dienstplichtwetgeving in het Duitse keizerrijk. De 'Deutsche Werhrpflichtgesetz' van 1875 greep terug op historische voorbeelden uit de Pruisische geschiedenis. Als reactie op de Napoleontische bezetting van de Duitse landen was tijdens de 'Befreiungskrieg', de nationale opstand tegen de Franse bezetter in 1813, de algemene weerdienst in het leven geroepen die verordonneerde dat alle fysiek en psychisch gezonde mannen tussen 17 en 45 jaar oud in aanmerking kwamen voor legerdienst. Iedere dienstplichtige kon tussen zijn 20 e en 39e levensjaar opgeroepen worden voor actieve legerdienst.
In principe kon naar de Duitse militaire voorschriften de Landsturm alleen dan gemobiliseerd worden wanneer de vijand op Duitse bodem stond. Maar door de noodwendigheden van de oorlog werd vrijwel onmiddellijk met deze regel gebroken en werd de Landsturm op 15 augustus 1914 gemobiliseerd. De Landsturm werd in de eerste oorlogsmaanden gevormd door soldaten die ouder dan 39 jaar waren en als dusdanig niet meer konden worden gemobiliseerd voor de legerreserve, de zgn. Landwehr. In de latere oorlogsjaren werden ze aangevuld met piepjonge of 'stokoude' rekruten en mannen die omwille van ziekte of opgelopen verwondingen niet meer geschikt waren voor frontdienst. Deze eenheden kregen - precies omdat de manschappen niet bepaald fysiek het neusje van de zalm waren - vooral veiligheids- of bewakingsopdrachten te vervullen in de bezette gebieden. Zo bestond bv. de hoofdtaak van het eerste detachement échte bezettingstroepen in de Noorderkempen erin om naast de rijksgrens ook de bruggen over het kanaal Dessel-Schoten te bewaken.
Op het vlak van organisatie moet men een onderscheid maken tussen de zgn. 'immobiele' en de 'mobiele' Landsturm. Zoals de naam al doet vermoeden fungeerde de immobiele Landsturm als eenheden die vanuit een vaste locatie opereerden, bv. voor het bewaken van de krijgsgevangenen- en interneringskampen in Duitsland. De mobiele Landsturm werd ingedeeld bij de actieve legereenheden waar ze beperkte opdrachten kregen in het etappegebied van de reguliere troepen. Al van bij het begin van de oorlog werden met dit doel aan elk Legerkorps meerdere Landsturmbataljons toegevoegd. Naast de infanterie-eenheden van de Landsturm bestond er overigens ook Landsturm-artillerie, -cavalerie en -genie. Naargelang de oorlog langer duurde werd de roep om verse troepen sterker en het duurde bijgevolg niet lang voor zelfs de Landsturm, weliswaar in de meer 'rustige' sectoren zoals de Elzas, Vogezen en Lotharingen, aan het front stond. Al op het einde van 1915 verscheen de Landsturm als gewone infanterie aan het Oostfront en tegen het einde van de oorlog werden sommige Landsturm-bataljons zelfs in de gevaarlijkste sectoren van het Westfront ingezet. Nochtans bleef de Landsturm het morsige broertje van het reguliere Duitse leger. Dit had niet alleen te maken met de bedenkelijke kwaliteit van de manschappen maar zeker ook met het armtierige materiaal waarmee deze eenheden werden uitgerust. Hun bewapening was veelal erg verouderd of aangevuld met buitgemaakte wapens waarvoor soms bitter weinig munitie voorhanden was. Al de in Hoogstraten ingezette Landsturm-eenheden behoorden tot de mobiele Landsturm infanterie. Door het wisselende karakter van de bezetting - de meeste eenheden bleven hoogstens een paar maanden in dezelfde regio ingekwartierd - werden troepen van de meest diverse pluimage, van barse Pruisen tot meer tolerante Beieren ingezet. Het valt echter wel op hoeveel eenheden uit het Rijnland in de loop van de Eerste Wereldoorlog in het kanton Hoogstraten werden gestationeerd. Ze werden organiek ingeschakeld in het grenscommando, wat concreet betekende dat ze ondergeschikt werden aan deze specifieke bevelsstructuur. De troepen in het Hoogstraatse werden ingedeeld bij de zgn. 'Grenzwache 32/33'. Op de foto ziet u onderofficieren van het Mobiles Infanterie Bataillon 'Ludwigshafen', die vanaf medio december '14 het Landsturm-bataljon 'Hagen' hadden afgelost. Het MIB 'Ludwigshafen' behoorde tot IIe Bayerisches Armee Korps.
Karel Albert Danckaerts was op 18 oktober 1891 in Herentals geboren. In 1911 vervulde hij zijn militaire dienstplicht als brancardier, want hij had intussen al het diploma van onderwijzer op zak en was bijgevolg vrijgesteld van wapendracht. Bij het uitbreken van de Eerste wereldoorlog werd hij gemobiliseerd en ingedeeld bij de 2e compagnie van het 3e Regiment Jagers te Voet. Het was in de rangen van deze eenheid dat hij op 1 juni '15 op slag werd gedood in een verbindingsloopgraaf bij Kaaskerke. Hij werd ter plaatse begraven op de militaire begraafplaats aan de Oude Barreel, niet ver van waar nu de IJzertoren staat. Begin 1918 werd door zijn strijdmakkers van Herentals een heldenhuldezerk op zijn graf geplaatst. Toen zijn stoffelijke resten op 30 maart 1924 werden bijgezet in graf nr. N 46 op de BMB Duinenhoek in De Panne, werd de heldenhuldezerk mee overgebracht en opnieuw opgericht. Niet voor lang echter, want in het voorjaar van '25 werd deze zerk op bevel van het ministerie van Landsverdediging van deze site verwijderd en vervangen door een arduinen standaardmodel.
Gebruik makend van de herfstzon, begin november even naar de militaire begraafplaats van Houthulst getrokken om er een paar foto's 'flou artistique' te maken....
Tijdens de provincieraadszitting van 27 november jongstleden interpelleerde ik de Antwerpse bestendige deputatie over het niet geheel vlekkeloos verlopen verhaal van de pontonbrug aan het Steen. De provincie had immers als sponsor én via de organiserende VZW Vredescentrum een dikke vinger in de pap. Dat er een en ander mis kan gaan bij dergelijk massa-evenement is bijna onvermijdelijk en daarom ging ik er niet al te zwaar met de hakbijl tegenaan. Ik kon het evenwel niet nalaten om toch even de puntjes op de i te zetten m.b.t. het door de stad en provincie Antwerpen gepropageerde verhaal als zouden 'honderdduizenden Antwerpenaars via deze brug het oorlogsgeweld ontvlucht hebben...' Ik heb ooit veel tijd gestoken in het reconstrueren van het verhaal van de val van Antwerpen in 1914 en weet één ding zeker: na 28 september '14 - het begin van het beleg van de Scheldestad - waren burgers persona non grata op deze, en alle andere militaire pontonbruggen over de Schelde.
De bouw van de Antwerpse pontonbrug begon al op 2 augustus '14, nog voor de Duitse inval. Ze werd in een hoog tempo - waarbij dag en nacht werd gewerkt - aangelegd door de 1e Compagnie Vestingspioniers/Pontoniers van de Versterkte Stelling Antwerpen, onder leiding van kapitein - commandant Virgile Piérard. Een week later, op 9 augustus kon een tevreden Piérard al de voltooide brug laten inspecteren door een delegatie hoogwaardigheidsbekleders, aangevoerd door luitenant-generaal Dufour, de militaire gouverneur van Antwerpen. De stad was al op 7 augustus '14 formeel in staat van beleg gesteld en het gebruik van de brug werd meteen streng gereglementeerd: Burgers mochten enkel, indien ze in het bezit waren van een speciale toelating en in functie van de bevoorrading, gebruik maken van de brug. Eens in het bezit van een doorgangsbewijs moesten ze zich laten fouilleren door de wachtposten op het Vlaams Hoofd en het Steenplein, die ook alle vrachten en bagage dienden te controleren. Naast de eigenlijke brugwacht werd de brug aan het Steen bewaakt door twee compagnieën van afwisselend het 6e en 7e Linieregiment. Na 28 september werd de toegang van de brug aan weerszijden bovendien bewaakt door een peloton rijkswachters, bajonet op het geweer. Daarnaast was er ook nog de rivierwacht die onafgebroken met boten en dit zowel stroomop- als stroomafwaarts 7 dagen op 7 en 24 uur op 24 bij de brug patrouilleerde. Het gevaar was immers niet denkbeeldig dat Duitse saboteurs door middel van drijvende mijnen zouden proberen de brug te vernietigen...
Toen luitenant-generaal Deguise op 20 september '14 de incompetente generaal Dufour opvolgde werd de bewaking van de brug nog verstrengd. Vanaf 28 september werd de toegang verboden voor burgers. De aankondiging van de bombardementen, het vertrekkende leger en de daadwerkelijke beschieting van de Antwerpse binnenstad brachten ook de vlucht van de bevolking in een stroomversnelling. Behalve vermoeide militairen trok ook een paniekerige massa burgers, hun haastig bijeengeraapte bezittingen onder de arm, de Schelde over. Hordes verdrongen zich op het Steenplein, de Van Dijckkaai en aanpalende straten voor een plaatsje in de overzetboten die in hoog tempo van de rechter- naar de linkeroever voeren. Er bestaan heel wat foto's van de dicht opeengepakte massa vluchtelingen voor het Steen met één constante: nergens ziet men burgers op de pontonbrug, enkel militairen die gepakt en gezakt over de brug naar Linkeroever trekken. Het veldleger, de IIe Legerdivisie, Britse mariniers van de Royal Naval Division en de mannen van de vestingsregimenten en vestingsartillerie trokken via vier pontonbruggen over de Schelde en twee bruggen over de Rupel om op de linkeroever van de rivier te hergroeperen. Géén burgers - met uitzondering van het vorstenpaar - mochten de brug aan het Steen over. Zelfs de regering en de buitenlandse gezantschappen, werd de toegang ontzegd. Ze werden per boot naar Oostende geëvacueerd... Vanaf het ogenblik dat het veldleger begon met de evacuatie tot de ochtend van 9 oktober, toen de brug aan het Steen grotendeels vernield werd door Belgische troepen, hebben er dus geen burgers over deze brug kunnen vluchten... Ik begrijp dan ook niet waar het fabeltje van de honderdduizenden vluchtelingen vandaan komt... Of het moet zijn dat men zich heeft laten inspireren door een onderzoeksrapport door een historisch onderzoeksbureau - waarvan ik uit mededogen de naam zal onvermeld laten - dat in december 2012 door het Vredescentrum werd gepubliceerd. Een rapport dat zegge en schrijve meer dan 7000 euro heeft gekost maar vooral steunde op apocriefe bronnen en bijgevolg bij mij heel wat vragen heeft opgeroepen... Onwaarschijnlijk maar waar...
Wellicht het bekendste Franse anti-militairistische lied dat tijdens 'la Grande Guerre' in de loopgrachten is ontstaan. Ongetwijfeld geschreven door een gedesillusioneerde poilu op de muziek van het populaire chanson 'Bonsoir M'amour' van Charles Sablon.
Gerrit Engelke (°1890) is een bijna vergeten dichter in Duitsland en dat is jammer want hij vormde met zijn humanistisch geïnspireerde poëzie een uitzondering in een generatie van dichters die blind de oorlog verheerlijkten. Hij was ook niet bepaald in de wieg gelegd als dichter. Hij groeide op in een onbemiddeld gezin in Hannover, waarvan de meeste leden, inclusief zijn ouders, naar de Verenigde Staten emigreerden. Hij was een autodidact en werkte als decoratieschilder. Op deze manier kwam hij in contact met de kringen rond 'Haus Nyland', een groep van dichters, schrijvers en beeldende kunstenaars die droomden van het verheffen van de arbeidersklasse door kunst. Zij stimuleerden en inspireerden hem tot het schrijven van gedichten. In 1913 verschenen Engelke's eerste gedichten in het tijdschrift 'Der neue Pathos' en vanaf '14 ook in het tijdschrift van Haus Nyland. De meeste van zijn gedichten handelen over de grootstad of de arbeid en hoe deze zich verhouden tot het individu. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog duurt het even voor hij zich ten volle engageerde. Pas in december '14 meldde hij zich voor dienst in het Keizerlijke leger. Hij nam onder meer deel aan de strijd in de Champagnestreek, aan de Somme en aan het IJzerfront. Zijn verblijf in Vlaanderen leverde hem zelfs het lintje van het IJzeren Kruis IIe Klasse op omdat hij een gevaarlijke missie had volbracht waarbij hij verschillende keren, onder vijandelijk vuur, de IJzer had moeten overzwemmen. In de winter van '16 verscheen van zijn hand 'Schulter anSchulter', een bundel met een aantal oorlogsgedichten. Precies een maand voor het einde van de oorlog, op 11 oktober '18 werd hij ernstig gewond krijgsgevangen gemaakt met een schot in zijn dijbeen. Hij bezweek twee dagen later aan de opgelopen verwondingen in een Brits veldhospitaal bij Cambrai. Gerrit Engelke werd begraven in Etaples. Vandaag breng ik u zijn gedicht 'Nach schwerem Traum':
Ich bin Soldat und steh im Feld / Und weiß von niemand in der Welt. / Drum kann ich diesen Regentag nicht feiern, / So kummerzärtlich, feucht und bleiern, / Da mir dein Bild zur Nacht den Schlaf zerschlug / Und mich in deine Nähe trug.
Ich bin Soldat und steh im Feld, / Gewehr im Arm, und fern der Welt./ Wär ich zu Haus, ich schlösse Tür und Scheiben / Und wollte lange einsam bleiben;/ Im Sofawinkel sitzend mich versenken, / Geschlossnen Auges deiner denken.
Ich bin Soldat im trüben Feld./Hier endet alte Menschenwelt./Der Regen singt, die nassen Strähnen fließen. /Ich kann nichts tun nur Blei verschießen./ Weiß nicht warum, tu's doch als ob ich's muss: / Ins graue Wetter kracht ein Schuss!
Na de Eerste Wereldoorlog waren er in heel wat Belgische gemeenten Duitse militaire graven te vinden. In de loop van de jaren werden de meeste van deze graven geconcentreerd op 148 Duitse militaire begraafplaatsen, waarvan het gros te situeren was in de provincie West-Vlaanderen. Uiteindelijk werden ook deze sites na WO II ontruimd en werden de stoffelijke overschotten bijeengebracht op de 4 grote verzamelbegraafplaatsen: Langemark, Vladslo, Menen en Hooglede. In de rubriek 'Verdwenen Duitsebegraafplaatsen' zal ik u geregeld uit mijn archief foto's brengen van deze verdwenen sites. Als eerste is Wervik aan de beurt. Deze begraafplaats, beter bekend als 'Ehrenfriefdhof nr. 65 - Wervik-Nord' werd aangelegd op de nog niet zo lang bestaande stedelijke begraafplaats van Wervik aan de Komenstraat. Tegen het einde van de oorlog was meer dan de helft van deze begraafplaats ingenomen door Duitse graven. Een opvallend gegeven op deze site was de indrukwekkende kapel die hier op bevel van de Duitse infanteriegeneraal von Deimling werd gebouwd, maar die na de oorlog werd afgebroken. In de verste hoek was een aparte site, het 'Ehrenfriedhof Pioniere' ingericht. In november 1955 werd deze militaire begraafplaats geruimd: 2891 gesneuvelden werden naar Menen overgebracht, 200 ongeïdentificeerden werden in het 'Kameradengrab' in Langemark bijgezet, 30 Britten gingen naar de CWGC-site Zantvoorde British Cemetery en 68 naar Larch Wood Cemetery. 80 Franse gesneuvelden werden op St - Charles de Potyze herbegraven of gerepatrieerd. Een bizar detail is dat twee Duitse gesneuvelden, die tussen de burgers waren begraven, bij de naoorlogse ruiming werden vergeten. Eén graf is inmiddels verdwenen maar het graf van Leutnant Wolfgang Kühne, een officier van de Pioniere die bij Hill 60 sneuvelde, is tot op de dag van vandaag gespaard gebleven. (Klik op de foto voor een grotere weergave)
Op de foto de door Duits artillerievuur beschadigde kerk van Bonnine, een dorp op ongeveer 6 km. ten noordoosten van Namen. Op 23 augustus '14 sneuvelde hier Christ Koyen, soldaat in de 9e compagnie 3/1 van het 28e Linieregiment. Koyen, die op 27 maart 1886 in Meer was geboren was hier met het 28e Linie, onder leiding van kolonel Deumaert ingezet bij de zware afweergevechten tegen de 5e Garde Brigade die probeerde te infiltreren in de intervallen tussen de Naamse forten. Volgens de gegevens van zijn militair stamboekdossier sneuvelde Christ Koyen ergens tussen Boninne en La Fontenelle. Op de tweede foto zijn een aantal graven in Bonnine te zien, maar het is niet zeker of hierbij ook de laatste rustplaats van Koyen is. Het is onduidelijk wat er met zijn stoffelijke resten is gebeurd, want ik heb nergens in de ruime regio van Namen een graf van Koyen teruggevonden. Mogelijk werd hij als onbekende herbegraven op de BMB Champion. Christ Koyen was gehuwd en woonde bij het uitbreken van de oorlog in Oud-Turnhout.
Weinig dorpen aan het Westelijke front werden zo vaak op de gevoelige plaat vastgelegd als Poelkapelle. Deze plaats werd op 20 oktober 1914 door de Duitsers bezet en al snel door hen uitgebouwd tot een belangrijk steunpunt net achter de frontlijn. Een frontlijn die tijdens de 'Derde Slag om Ieper' plots akelig dichtbij kwam te liggen. Na een hele reeks van, in mensenlevens erg kostbare, aanvallen konden de geallieerde troepen begin oktober '17 het grootste deel van Poelkapelle veroveren; Maar deze zo duur bevochten terreinwinst ging een paar maanden later opnieuw verloren door het Duitse Lente-offensief van '18. Pas op 28 september '18 werd de brokkelige steenhoop tussen modderige bomkraters die ooit Poelkapelle was, definitief bevrijd. Er zijn honderden, zoniet duizenden foto's gemaakt van hoe de kerk en het dorpscentrum van Poelkapelle langzaam maar zeker tot puin werden vermalen. Vandaag geef ik u graag twee kiekjes uit mijn archief die omwille van het door de fotograaf ingenomen standpunt, ietwat afwijken van de meeste opnames uit Poelkapelle tijdens WO I.
Het gebouw op de foto is het oude Sint Jansgasthuis in Veurne. Tijdens de IJzerslag werd hier de Belgian Field Ambulance ondergebracht, in feite een fusie van twee Britse medische vrijwilligerseenheden, nl. 'The British Field Hospital for Belgium' en 'Dr. Munro's Flying Ambulance Corps', die ons land kwamen bijstaan. Hier stierf op 1 november '14 mijn stadsgenoot Karel Van Eynde. Hij behoorde tot de een van de oudste klassen die bij het uitbreken van de oorlog was opgeroepen. Hij werd ingelijfd bij de 12e compagnie 3/4 van het 2e Regiment Karabiniers en was zwaar gewond geraakt bij de afweergevechten waarbij deze eenheid probeerde de Duitse doorbraak bij Tervate af te stoppen. Oorspronkelijk werd Karel van Eynde begraven in een massagraf op de stedelijke begraafplaats van Veurne, maar na de ingebruikname van de BMB Duinenhoek in De Panne werden zijn stoffelijke resten daar herbegraven in graf I - 1.
Karel Van Eynde was op 24 juli 1879 in Hoogstraten geboren. Bij het begin van de oorlog stond hij geregistreerd als handarbeider en was hij gehuwd met M. Meyers. Kort na hun huwelijk was dit paar uit Hoogstraten verhuisd naar Borgerhout. In 1914 woonden ze in de de Lange Nieuwstraat 136 in Antwerpen.
JOBST HERMANN VON MENGERSEN - GRAFVELD NR. 31 - LOMMEL
Vrijwel iedereen heeft wel eens gehoord van de grote Duitse militaire verzamelbegraafplaatsen in de Westhoek: Langemark, Vladslo, Menen en Hooglede. Wat heel wat minder mensen weten is dat de gigantische Duitse militaire WO II -begraafplaats van Lommel, een grafveld bevat met militairen die tijdens de Eerste Wereldoorlog het leven lieten. Dit grafveld nr. 31 bevat de stoffelijke overschotten van 542 Duitse militairen die tijdens WO I hoofdzakelijk zijn omgekomen in de provincies Antwerpen en Limburg. Zo liggen er bv. enkele tientallen manschappen van de grensbewakingstroepen die aan de beruchte 'Dodendraad' het leven lieten maar ook rekruten die zijn omgekomen op oefenplaatsen en in garnizoenen zoals in de kampen van Beverlo en Leopoldsburg. Ze lagen oorspronkeljk her en der verspreid begraven in de gemeente waren ze overleden en werden tijdens het interbellum ontgraven en bijgezet op een verzamelbegraafplaats in Leopoldsburg. Begin jaren 50 werden ze overgebracht naar de immense, 16 ha. grote Duitse begraafplaats aan het Kattenbos in Lommel.
In dit veld nr. 31 ligt in graf nr. 430 luitenant Jobst Hermann von Mengersen begraven. Deze 21 - jarige cavalerieofficier maakte deel uit van een verkenningspatrouille van 17 ruiters die op 18 augustus 1914 kort na de middag in Oud-Turnhout was opgedoken. Via Zevendonk rukten ze behoedzaam op in de richting van Turnhout. Beducht op een mogelijke hinderlaag, schoten ze op alles wat bewoog, met fatale gevolgen. Een nieuwsgierige bewoonster van een huis op de Steenweg op Zevendonk, Elisabeth Van De Moer - Raeymaeckers, werd in haar tuin door een Duitse kogel getroffen en overleed ter plaatse. Een peloton van de intussen gealarmeerde Turnhoutse Burgerwacht, aangevoerd door sergeant Karel Andelhof slaagde erin de Duitsers in een hinderlaag te laten rijden. Bij het hierop volgende vuurgevecht werd Jobst Hermann von Mengersen zwaar gewond en gevangen genomen. Hij zou in de loop van de avond in het Turnhoutse Gasthuis aan de opgelopen verwondingen bezwijken en een dag later begraven worden op de stedelijke begraafplaats aan de Kwakkelstraat. Twee van de cavaleristen die tot von Mengersens eenheid behoorden werden op de vlucht nog krijgsgevangen gemaakt. Eén ter hoogte van de Kruishuisstraat en een tweede kon gewond in Kasterlee bij de kraag worden gevat. Een grote menigte verdrong zich hierna op de Turnhoutse Grote Markt om een glimp van deze gevangenen op te vangen die er voorlopig in het politiebureau waren opgesloten. De bevelhebbers van de Turnhoutse Burgerwacht vreesden voor een Duitse tegenactie en stuurden meteen een telegram naar de militaire gouverneur van Antwerpen met het verzoek soldaten te sturen. Zelfs de directeur van Merksplas - Kolonie kreeg de vraag om 20 gewapende bewakers ter beschikking te stellen. Een voor die tijd typisch voorbeeld van overreactie, maar niet geheel ten onrechte. Diezelfde dag hadden Duitse verkenners twee inwoners van Meerhout gefusilleerd en was het in de Zuiderkempen tot een vuurgevecht in regel gekomen tussen een ruiterijafdeling van de zgn. vliegende verdediging van de vesting Antwerpen en Duitse cavaleristen....
De familie von Mengersen die behoorde tot de kleine Pruisische landadel uit de omgeving van Stettin, betaalde een hoge prijs tijdens de Eerste Wereldoorlog. In 1915 sneuvelde Jobsts enige broer Adolf jr. (1897-1915) en in 1918 overleed zijn vader, majoor Adolf von Mengersen (1863-1918) in bevolen dienst voor 'Kaiser und Vaterland'.
'Where have all the flowers gone" vroeg Pete Seeger zich in 1955 af in zijn bekende anti-oorlogslied. Vandaag las ik dit artikel met de titel 'Klaprozen in Flanders Fields zijn niet meer wat ze geweest zijn ' in 'De Standaard': ' De bloem die symbool is geworden van de slachting in de Vlaamse velden, nu honderd jaar geleden, komt bijna de helft minder voor dan toen. Dat meldden Nina Hautekeete (Universiteit Rijsel) en haar collega's op het congres van de Franse Ecologische Vereniging. De biodiversiteit in Belgisch en Frans Vlaanderen is vervlakt en gemondialiseerd, zo stelden ze vast. 'Van elke vijf soorten die we bestudeerden, is er één ofwel nieuwkomer ofwel verdwenen.' Vooral akkersoorten zoals de wilde ridderspoor en de zomeradonis zijn verdwenen. Met de zompige weiden verdwenen ook breed wollegras en de kleine zonnedauw. De verstedelijking trok nieuwe soorten aan en liet er ook een aantal uit voortuintjes ontsnappen. Of uit tuinvijvers, zoals de waterteunisbloem die hele beken overwoekert. ' Al bij al verliezen we gespecialiseerde soorten ten voordele van kosmopolieten', zei Hautekeete. 'Het aantal soorten stijgt wel, maar dat verbergt een wereldwijde homogenisatie van de habitats.' Klaprozen voelen zich goed in ruige graanvelden, minder in de mechanisch bewerkte velden van vandaag. Sinds begin vorige eeuw zijn ze met veertig procent achteruitgegaan. Toch de landbouwsoorten. De plastic souvenirwinkelsoort doet het in Ieper en omstreken uitstekend.' (pvd)
Er zijn nauwelijks gegevens bekend over deze Herentalsenaar. Hij werd op 19 november 1896 in dit Netestadje geboren en meldde zich bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog als oorlogsvrijwilliger. Karel Crols werd soldaat in de 3e cie. 1/3 van het 6e Linieregiment. Op 10 juni '16 werd hij dodelijk gewond op de voorposten bij Noordschote en begraven te Molenhoek. In 1917 werd boven zijn graf een heldenhuldezerk opgericht, die was bekostigd door zijn makkers uit het bataljon en een aantal van zijn stadsgenoten die in het leger dienden. Volgens de lijst die het IJzerbedevaartcomité in 1925 publiceerde werd zijn heldenhuldezerk op bevel van de Dienst der Militaire Grafsteden in datzelfde jaar vernietigd... Het is onduidelijk waar deze Kempische oorlogsvrijwilliger nu begraven ligt.
Morgen gaat de verfilming van Peter Jacksons derde deel van Tokiens 'Hobbit'-trilogie, 'The Battle of the Five Armies' in ons land in première. Hoog tijd om op deze blog even stil te staan bij John Ronald Reuel Tolkien (1892-1973), filoloog, essayist en dichter. Met zijn werken als 'The Hobbit', 'The Lord of the Rings' en 'The Silmarillion' wordt hij terecht als de 'vader' van de moderne fantasy-literatuur beschouwd. Bij het uitbreken van de oorlog was Tolkien een briljante student Klassieke Filologie en Engels aan de prestigieuze universiteit van Oxford. Vrijwel onmiddellijk nadat hij in 1915 was afgestudeerd nam hij, net als de meeste van zijn vrienden, dienst in het Britse leger. Hij werd tweede luitenant in het 11e Bataljon van de Lancashire Fusilliers en belandde met deze eenheid op 4 juni '16 aan het front, waar zijn eenheid werd ingezet bij de Slag aan de Somme. Tolkien, die was opgeleid tot signaling officer kreeg op 14 juli zijn vuurdoop bij de mislukte aanval op Ovillers waar veel mannen van zijn bataljon niet door de Duitse prikkeldraadversperringen raakten en aan flarden werden geschoten door de Duitse machinegeweren. Later zou hij hierover schrijven 'Vele jonge officieren sneuvelden bij bosjes...' Na twee dagen van bloedvergieten, keerde hij terug naar de tweede lijn waar hij een brief vond waarin werd gemeld dat een van zijn beste jeugdvrienden, Rob Gilson bij Bécourt was gesneuveld door een artillerievoltreffer. De volgende week was Tolkien aanwezig bij de opnieuw grotendeels mislukte aanval van zijn eenheid op de beruchte 'Schwaben Redoubt'. Opnieuw incasseerden de Lancashire Fusilliers zware verliezen... Op 27 oktober '16 - een dag voor zijn bataljon naar de Hel van Ieper moest vertrekken -werd hij doodziek met loopgravenkoorts gehospitaliseerd in Le Touquet. Toen zijn gezondheidstoestand verslechterde werd de ernstig verzwakte Tolkien op 9 november '16 naar Engeland overgebracht en kort nadien ongeschikt voor frontdienst bevonden. Hij zou de rest van de oorlog in hospitalen en Engelse garnizoenen doorbrengen. In 1917 schreef hij 'The Fall of Gondolin', een verhaal dat hij kaderde in een groter project dat hij met de naam 'The Book of Lost Tales' bedacht. Na de oorlog werd de intussen tot luitenant bevorderde Tolkien eervol uit het leger ontslagen en begon hij een imponerende academische carrière uit te bouwen.
Alhoewel hij nooit expliciet over zijn gruwelijke oorlogservaringen heeft geschreven, heeft de Grote Oorlog een onuitwisbare stempel op zijn werk gedrukt. Zoals hij zelf ooit schreef waren ' tegen 1918 zowat al zijn vrienden gesneuveld...' Tolkien was een van de weinige overlevenden van zijn vooroorlogse vriendenkring. Van 'King Edward's College', zijn oude middelbarre school sneuvelden niet minder dan 243 oud-leerlingen. 141 Jongemannen van 'Exeter College' in Oxford lieten het leven in '14-'18. Zijn goede jeugdvriend Geoffrey B. Smith met wie hij geregeld correspondeerde was op 3 december '16 aan gangreen bezweken, nadat hij 29 november ernstig gewond was geraakt door schrapnelkogels. George Cottrell was al in '15 als tweede luitenant in de Royal Garrison Artillery in Ieper gesneuveld. Ieper werd ook noodlottig voor Thomas 'Tea Cake' Barnsley, de als kapitein bij de Coldstream Guards diende en op 31 juli '17 werd gedood en Tolkiens neef Thomas Mitton, tweede luitenant bij de Royal Engineers, die op 24 december '17 sneuvelde. Hun dood maakte een grote indruk op de moeizaam herstellende Tolkien en dit zou in zijn latere literaire werk doorklinken. Scénes als de door Sauron en Saruman totaal vernietigde landschappen roepen meteen het beeld op van de Verwoeste Gewesten rond Ieper. De beklijvende tocht van Frodo en Sam door de 'Dead Marshes' (in 'The Two Towers') zou een perfecte beschrijving kunnen zijn van de slijmerige, met duizenden bomkraters bezaaide moddervelden rond Passendale in de herfst van '17....
Een voorproefje van 'The Battle of the Five Armies' ;
Hoeràààààààààà ! ! ! Deze blog bestaat vandaag precies 1 maand. En dat mag, nee moet gevierd worden... Als eerste kaarsje op de verjaardagstaart een unieke foto van een troep mariniers van het Marinekorps Flandern die ergens in 1916 fier in Westende poseerden met een fijne selectie aan granaten en loopgraafdolken...
Twee mooie Duitse foto's van de Kortewindemolen. Deze stenen koren- en olieslagmolen uit 1857 stond op het gehucht Kortekeer aan de Bikschotestraat op 2,5 km. ten westen van de kerk van Langemark. Hij werd volledig verwoest bij de extreem zware gevechten in deze sector. Let op de bovenste foto vooral op de Duitse artilleriewaarnemer in de molenruïne....
Op 22 oktober 1914 sneuvelde op amper 300 meter van de IJzerdijk in Oud- Stuivekenskerke, de 27-jarige Fernand Lefebvre, onderluitenant in het 2e Regiment Karabiniers. Hij was op 31 juli 1887 in Watermaal-Bosvoorde geboren, maar had zowat heel zijn jeugd doorgebracht in Wortel en Hoogstraten, waar zijn vader Gustaaf Lefebvre hoofdklerk was geweest op de Kolonie en later de Rijksweldadigheidsinstelling op het Gelmelslot. Zijn moeder, Catharina Maria Boom was een zuster van Karel Boom, de bekende Hoogstraatse kunstschilder en leraar aan de Antwerpse Academie voor Schone Kunsten. Omstreeks 1907 had hij als beroepsvrijwilliger dienst genomen in het leger en woonde hij hoofdzakelijk in Brussel. Bij het uitbreken van de oorlog was hij in Etterbeek gedomicilieerd. Ook zijn broers Armand, een sergeant in het 5e Linieregiment en Leon, soldaat bij de Jagers te Voet waren beroepsmilitairen.
Fernand Lefebvre werd neergemaaid door een machinegeweersalvo toen hij met de resterende mannen van zijn compagnie (de 4e cie. 1/4 2e Karabiniers) een Duitse loopgraaf probeerde in te nemen. Grenadier Georges Jacques was een ooggetuige van de zelfmoordactie die door de mannen van Lebevre's bataljon werd ondernomen tegen de bij Tervate doorgebroken Duitsers. In zijn memoires schreef hij hierover: 'L'engagement du 1er bataillon du 2iéme Carabiniers avait provoqué à son tour l'intervention du 3iéme bataillon du 2ième Carabiniers. Il s'est jeté dans la fournaise vers 15.00 h., sous les ordres du major Constant, pour participer à la contre - attaque d'ensemble qui se prépare dans la bouclé de Tervaete. Mais dans cette lutte inégale du soldat debout qui recherche le corps à corps, et l'ennemi terré derièrre ses mitrailleuses, le fol heroïsme des Carabiniers ne peut suffire. La ligne des tirailleurs est rapidement réduite. Des sergents, des soldats ayant pris la relève de leurs lieutenants morts sont tués a leur tour: Kneipe, Morlet, Dome et Lefebvre. Dans la plaine, seul un clairon s'entente à pousser en avant, des petits groupes épars. La contre - attaque de Tervaete par les Carabiniers est brisée et reflue à son point de départ...' Fernad Lefebvre werd begraven in een veldgraf ergens in de beruchte Bocht van Tervate. Op 30 juni 1922 werd hij met militaire eer en begeleid door een peloton karabiniers herbegraven op de begraafplaats van Etterbeek.
