Vorige week heb ik in ‘Zondag Frontpoëziedag’ even stilgestaan bij Anton Van Wilderode. Vandaag breng ik in deze rubriek zijn IJzerbeevaartgedicht ‘De doden met hun ogen van aarde’:

‘De doden met hun ogen van aarde / met handen en voeten van gras / zijn de stilste doden der wereld / Zij zijn gelijk  halmen en aren / verbaas zonder woede gevallen / de weerloze akker van Vlaanderen / ligt van hun aanwezigheid vol

Zij roepen hun boodschap van vrede / met wrede verhakkelde monden / met modderspatten en wonden /  De levenden moeten het weten / het nooit meer moedwillig vergeten / terwijl zij ademen eten / in het heilig rijk der gezonden’

15-07-2018 om 06:50 geschreven door janhuijbrechts  

In mijn zoektocht naar individuele gedenktekens langs het gewezen Westelijke front heb ik mij niet beperkt tot Vlaanderens velden. Op 31 maart 1916 stortte in de omgeving van het Hospice de Montreuil bij Laon een Frans vliegtuig neer dat was neergehaald tijdens een luchtgevecht.  De twee inzittenden, waarnemer luitenant Jean Moinier, een gewezen cavalerie-officier en piloot Frédéric Quellenec, een gewezen onderofficier van de artillerie, waren op slag dood en werden door de Duitsers begraven op de begraafplaats Saint-Amand, waar ze vanaf begin april 1915 een eigen, Duits ereperk hadden aangelegd.  Na de oorlog bewogen de ouders van Quellenec hemel en aarde om het lichaam van hun zoon te mogen herbegraven op de plaats waar hij omkwam. Blijkbaar met succes want vandaag ligt hij naast de D 131 begraven onder een simpele arduinen steen met volgend opschrift dat in een notendop zijn laatste levensjaren omschreef: ‘Frédéric Quellenec, ingénieur, brigadier d‘artillerie, pilote aviateur, escadrille n° 12. Tué glorieusement en combat aérien le 31 mars 1916 à l’âge de 28 ans, repose ici, à la place ou tomba son avion’.

13-07-2018 om 12:04 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag is het 11 juli, Guldensporenfeest. Precies 100 jaar geleden greep de Frontbeweging, de clandestiene organisatie van Vlaamsgezinden aan het IJzerfront, deze dag aan om voor de laatste maal naar buiten te treden met een stunt. In navolging van vorige Open Brieven werd op 11 juli 1918 een pamflet Aan de Vlaamsche Soldaten gericht.  Dit pamflet, dat op enkele duizenden exemplaren werd verspreid, verwees naar de eerste Open brief aan de koning die exact een jaar eerder was verschenen en getuigde van de groeiende frustratie: ‘Twaalf maanden hebben wij opnieuw gevaar gedragen, 12 maanden opnieuw zakjes gevuld, 12 maanden opnieuw aan willekeurige straffen blootgestaan, 12 maanden opnieuw van nieuws beroofd van ouders, vrouw en kinderen, 12 maanden opnieuw de volste mate van het menschelijk lijden geleden, het offensief hebben wij meegemaakt en Vlaamsch bloed ten beste gegeven. Honderden en honderden onzer Vlaamsche jongens zijn gesneuveld, een nieuwen winter hebben we doorstaan met al zijn sneeuw en regen, opnieuw dagen en nachten geleden wijl we aan Vlaanderen dachten. We leefden als echte slaven, meenend, lichtgeloovigen die we waren, met ons lijden ons recht af te koopen.’

Maar tegelijkertijd getuigde dit pamflet opnieuw van het groeiende zelfbewustzijn en radicalisme van de auteurs die de regering openlijk uitdaagden. Het lijkt mij gepast om deze woorden vandaag opnieuw in herinnering te brengen: ‘Maar weet het wel, Heeren, iedere dag, ieder oogenblik van ons leven is een schreeuwende grief. We trotseeren U en hier staat Vlaanderens jonge wacht. Eens komt de dag dat wij, de verdachten, de vervolgden, de gestraften, de Vlaamsche IJzerjongens, u bij den schabbernak vatten, u, verheerlijkers van kleine volken in andere landen, van volksrechten die niet de Vlaamsche zijn. Hand in hand met onze Waalsche broeders, die onzen strijd kennen en steunen, nog met bloed bedekt en fier op onzen strijd zullen wij U om rekenschap vragen en als vuige honden aan de deur schoppen.’    

11-07-2018 om 04:50 geschreven door janhuijbrechts  

Vorige week werd op een aantal plaatsen in de Lage Landen herdacht dat Anton Van Wilderode, nom de plume van priester, dichter, classicus en leraar Cyriel Paul Coupé precies een eeuw geleden werd geboren en twintig jaar geleden overleed. Hij verwierf niet alleen faam met zijn poëtisch -elegisch oeuvre maar ook bijvoorbeeld met zijn erg geslaagde Vergilius-vertalingen. Van Wilderode behoorde tot de generatie dichters die ietwat verloren liep tussen de Vormen-poëzie en de wilde experimenten van de Vijftigers. Toch wist hij zich moeiteloos staande te houden met zijn heldere zeggingskracht en romantisch bewogen lyriek. Ik leerde hem, zoals zo veel anderen, kennen door zijn gedragen bindteksten en gelegenheidsgedichten voor de Vlaams-nationale Zangfeesten en vooral de IJzerbedevaarten. Combatief, sociaal bewogen en met een sterke zeggingskracht gaf hij niet alleen telkens opnieuw vorm aan zijn Vlaams-nationale ideaal maar vertolkte hij ook zijn grote dankbaarheid voor de generaties die ons voor waren gegaan.  

Mijn ouwe kameraad Gust Peters zal het me wellicht niet euvel duiden als ik vandaag ter ere van deze onvergetelijke dichter in deze rubriek zijn mooie ‘In Memoriam Anton Van Wilderode’ publiceer

Hij was hier, onder ons, de zanger van de aarde / door hem geademd tot de laatste dag / Hij was degene die in woorden hoop bewaarde / en ver voorbij de einder het ochtendgloren zag / weemoedig neergelegd in strofe en refrein

Doorleefd het sierlijke bestaan van steden / en dorpen duurzaam waar moerbeibomen staan / in licht van steeds opnieuw een dag van Eden / wijl in het najaar men naar Hellas toe moet gaan / waar in het land der mensen de zon als immer schijnt

Wacht dan, laatavondlijk, een tent van tamarinde / voor wie de dag begon bij droefheid van een puin / valt rond een vlinderboom nog kleurenpracht te vinfen / klinkt van de overoever reeds een zacht gefluit / aanhoor het land, het éne, dat slechts ons land kan zijn

08-07-2018 om 06:49 geschreven door janhuijbrechts  

Eén van de boeken waar ik al enkele jaren aan werk is een studie over de rol die de hoofdzakelijk uit Bretoenen bestaande Brigade Marinefuseliers onder bevel van contre amiral Ronarc’h heeft gespeeld bij de verdediging van het bruggenhoofd Diksmuide in oktober-november 1914. Niet écht au sérieux genomen door het Franse opperbevel wisten de démoiselles aux pompons rouges, niet alleen tegen alle verwachtingen in, stand te houden tegen een numeriek veel sterkere vijand maar droegen ze ook ontegensprekelijk bij tot het consolideren van het IJzerfront. In dit, bij tij en wijle erg grappige filmpje krijgt u een frisse kijk gepresenteerd op het heroïsche verzet van ar Vrigadenn  Ronarc’h e Dixmude. Omwille van het feit dat geschiedenis niet altijd gortdroge kost moet zijn, warm aanbevolen.:

https://youtu.be/lYIo6SKwKec .    

07-07-2018 om 06:58 geschreven door janhuijbrechts  

Loker Churchyard Cemetery is een kleine begraafplaats van de CWGC in de schaduw van de Sint- Petruskerk in Loker. Tussen de 215 gevallenen uit het Britse Gemenebest die hier een laatste rustplaats kregen ligt in graf 1 C 13 in het perk aan de noordzijde van de kerk, de Ier R. Regan. Deze 17-jarige militair, een oorlogsvrijwilliger uit Ballinasloe in County Galway diende als Lance Corporal in het 8^e bataljon van het Royal Inniskillings Fusliers. Een eenheid die onderdeel uitmaakte van de 49^e Infantry Brigade, die op haar beurt organiek bij de 16^e (Irish) Division was ingedeeld. Hij sneuvelde op 29 mei 1917 tijdens een artilleriebeschieting van zijn kampplaats in Loker. In deze periode waarin zijn eenheid zich opmaakte om een paar dagen later deel te nemen aan de stormaanval op Wijtschate, waren beschietingen schering en inslag.

06-07-2018 om 04:45 geschreven door janhuijbrechts  

‘In the attempt to capture Ypres, by this time an obsession with him, the Kaiser had flung in crack regiments of Bavarians, Saxons, Landwehr an Landsturm; sacrificing German soldiers at staggering rate, he used and lost recruits with as little as two months service – many of them beardless youths, whose military service had so far consisted only of learning to do the goose-step, and had not include more than rudimentary instruction in musketry or trench warfare. The Prussian War Staff were notorious for their disregard for human life, but they must later have regretted that so much of the fine flower of German youth had been frittered away in those futile attacks at Ypres…’

Uit: ‘Wipers’ door Tim Carew (1974)

06-07-2018 om 03:59 geschreven door janhuijbrechts  

In mijn queeste op zoek naar individuele WO I –gedenktekens, vandaag wellicht één van de bekendste. In de licht heuvelachtige omgeving van wat ooit Sanctuary Wood was, ligt in de schaduw van de Canadalaan, een dreef met Canadese esdoornbomen, de gelijknamige CWGC-begraafplaats. Net links van deze site bevindt zich een alleenstaand herinneringsmonument voor een Britse officier. Op een verhoog met twee treden staat een kleine, ietwat gebogen sokkel met daarop een erg fraai gesculpteerd Keltisch ‘high cross’ dat versierd werd met traditionele vlechtwerkbanden in vlakreliëf. Het werd in mei 1921 opgericht bij het felomstreden kasteeltje van Hooge op de plaats waar vermoedelijk 2nd. Lieutenant  Thomas Hadley Keith Rae van het 8th. bataljon van the Rifle Brigade op 30 juli 1915 sneuvelde. Rae kwam om bij de eerste aanval op ons grondgebied met een nieuw, experimenteel wapen: de vlammenwerper.

Rae’s lichaam werd nooit teruggevonden en daarom werd het herdenkingskruis op initiatief van zijn familie opgericht op de plaats waar hij voor het laatst levend werd gezien. In 1966 lieten de eigenaars van het kasteel Hooge het monumentje  overplaatsen naar de begraafplaats van Sanctuary Wood.

04-07-2018 om 14:44 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag het gedicht Stellung van de Duitse frontdichter Wilhelm Klemm (1881- 1968), Boekhandelaar, uitgever, dichter en tijdens de Grote Oorlog Stabarzt aan het Westelijke front. Zijn gedicht Stellung was een van de eerste die hij gepubliceerd kreeg. Het verscheen voor het eerst in het voorjaar van 1915 in het Berlijnse avant-gardetijdschrft Die Aktion. In datzelfde jaar verscheen ook zijn eerste bundel Gloria.

Stellung

Die Nacht arbeitet ununterbrochen. Schüsse jagen / Vorüber. Klatschen ein, oder seufzen davon. / Poltern fern wie Steingeröll. Vergähren. Ein Geschütz brüllt auf – Die Gespenster der Vernichtung schnattern. Stunden versickern. / Über der Brustwehr – Zackenkamm des Gebirges – Stockt ein Himmel ohne Götter. Rede leise ! / An schlüpfriger Wand lehnen die Graumäntel / Zwischen Schlaf und Wachen. Lichter schleichen gebückt / Gewunden und eng wie ein darm !  Leuchtstern / geht auf / Majestätisch und klar. Das Feld is weiss wie Mehl/ Sekundenlang. Dann wieder Nacht. Bis des Scheinwerfers Geisterfinger / Abtastet zum tausendsten Male die Zone des Todes.

01-07-2018 om 05:10 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag het gedicht Stellung van de Duitse frontdichter Wilhelm Klemm (1881- 1968), Boekhandelaar, uitgever, dichter en tijdens de Grote Oorlog Stabarzt aan het Westelijke front. Zijn gedicht Stellung was een van de eerste die hij gepubliceerd kreeg. Het verscheen voor het eerst in het voorjaar van 1915 in het Berlijnse avant-gardetijdschrft Die Aktion. In datzelfde jaar verscheen ook zijn eerste bundel Gloria.

Stellung

Die Nacht arbeitet ununterbrochen. Schüsse jagen / Vorüber. Klatschen ein, oder seufzen davon. / Poltern fern wie Steingeröll. Vergähren. Ein Geschütz brüllt auf – Die Gespenster der Vernichtung schnattern. Stunden versickern. / Über der Brustwehr – Zackenkamm des Gebirges – Stockt ein Himmel ohne Götter. Rede leise ! / An schlüpfriger Wand lehnen die Graumäntel / Zwischen Schlaf und Wachen. Lichter schleichen gebückt / Gewunden und eng wie ein darm !  Leuchtstern / geht auf / Majestätisch und klar. Das Feld is weiss wie Mehl/ Sekundenlang. Dann wieder Nacht. Bis des Scheinwerfers Geisterfinger / Abtastet zum tausendsten Male die Zone des Todes.

01-07-2018 om 05:07 geschreven door janhuijbrechts  

In mijn vorige bericht had ik het over een verrassend en  zeer individueel eerbetoon aan een Canadese  gesneuvelde in het Frans-Vlaamse Arras. In het volgende CWGC-filmpje een recente eerbetuiging door Lewis Moody MBE, ex-England Captain aan Ronald Poulton (1889-1915) Rugby-international (oud-kapitein van het Engelse team) en sportlegende. Bij het uitbreken van de oorlog meldde deze reserve-officier zich meteen voor overzeese dienst.  Luitenant in het 1/4 Royal Berkshire Regiment, vertrok hij  met zijn bataljon, na het afronden van de opleiding,  op 30 maart 1915 naar het Westelijke front waar hij in de sector ten zuiden van Ieper terechtkwam. Statistisch gezien bedroeg de gemiddelde overlevingstermijn voor een Britse lagere officier in die periode hooguit een paar weken en jammer genoeg beantwoordde ook Ronald Poulton aan deze criteria. Amper een maand later kwam hij al aan zijn einde. In de vroege ochtenduren van 5 mei ’15 leidde hij een werkploeg die bij het Bos van Ploegsteert herstellingen uitvoerde aan een loopgraaf in de eerste lijn. Toen hij zich even boven de vuurbank  verhief om te zien hoe ver zijn mannen gevorderd waren, werd hij in het hoofd geschoten door een Duitse scherpschutter. Volgens zijn bevelhebber was hij vrijwel meteen gestorven. Zijn stoffelijke resten werden bijgezet op Hyde Park Corner (Royal Berks) Cemetery aan de zoom van Plugstreet Wood  waar hij tot vandaag rust. In Baillol College, Oxford herinnert een plaquette aan deze oud-student. Ronald Poulton, die als één van de grootste Engelse rugby-spelers wordt beschouwd was één van 27 Engelse rugby-internationals die tijdens de Grote Oorlog het leven lieten. 

Klik op onderstaande link voor het filmpje:

30-06-2018 om 10:33 geschreven door janhuijbrechts  

In principe is het op begraafplaatsen die beheerd worden door de CWGC verboden om persoonlijke memorabilia achter te laten bij individuele graven. Vorig jaar in de nazomer bezocht ik Faubourg d‘Amiens bij Arras, één van m’n vaste stopplaatsen wanneer ik in Frans-Vlaanderen rondtoer. Met enige verbazing, maar ook ontroering (als gepatenteerd liefhebber van het Keltische levenswater) zag ik bij het graf van de 24-jarige Canadees Arnold Rossiter Hall enkele lege whisky-flesjes en halflege glazen, samen met een foto van zijn in WO II omgekomen broer Francis. Het was ongetwijfeld een van de meest originele manieren die ik ooit heb gezien om een gevallene passend te herdenken.

A.R. Hall, een soldaat in de M.T. Company van het Canadian Engineers Corps, sneuvelde op 7 september 1918. Hij ligt begraven in graf VII F 15 en kreeg als epitaaf Duty led him here. Hij was één van 48 militairen uit Lindsay, county  Victoria, in Ontario die tijdens de Grote Oorlog het leven lieten.

27-06-2018 om 14:40 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag in Zondag Frontpoëziedag een van de, naar mijn aanvoelen, meest sprekende gedichten die ooit over Ieper werden gemaakt. Babel van Osbert Sitwell (1892-1969), een officier in het 4^e Bataljon Grenadier Guards stuurde het in de lente van 1916 voor publicatie naar The Times.

Babel

Daar stonden we en staarden naar beneden,/ naar de stad die zo hel als sintels,: door elke speer en schok van het lot / gesloopt tot op haar fundamenten / Voor doorluchtigheid te laat.

Gescheurde en gebroken huizen staren / naar het van ratten vergeven doolhof, / dat eens een zilver-roze wolk opdreef,/ zich mengde met de eeuwigheid.

De omtrek van de stadsmuur / eens zo stevig opgetrokken / is nu slechts een bijgedachte / of een grap voor doden die vochten…. / fundament voor het hiernamaals.

Het glinsterende zand waar eens de kinderen / in speelden met schep en emmer,/ is akelig verlaten – de angst om ’s nachts / de menselijkheid in ’t duister te zien, / waar in de zilveren kalmte, de dood terugneemt / en alle blaam afwijst die mensen treft / voor chaos, brand en kogellood / die plotseling ons overkwam.

Toen al het goede wat we leerden / plaats moest maken voor het kwaad, / schandalige sagen van vurig ijzer, / bloed dat  Gods zuiverheid verhult.

In zon diep verzonken, zakt de ster / steeds dieper weg in de tragedie, voert ze / oorlog met zichzelf; de wereldzeeën zijn / bedekt met slachtoffers van ziekte -/ en wat rest zijn wij, die het bezinksel drinken / van Babels vreselijke voorspelling    

24-06-2018 om 05:53 geschreven door janhuijbrechts  

Via de Nonnenbossenstraat in Zonnebeke is dit ietwat afgelegen monumentje te bereiken. Op een ruw behouwen grijsstenen grondplaat staat een vierkante granieten menhir uit Schotland met als opschrift :’ To the glory of God and in memory of Ewen James Brodie, captain 1st. Queens own Cameron Highlanders who was killed at the first battle of Ypres 11th. November 1914. Buried near this spot.’

Brodie sneuvelde bij de zware afweergevechten op 11 november 1914, toen de Pruisische Garde er bijna in geslaagd was om de Nonnebossen in te nemen. Het monument werd op de plaats gezet waar zich vermoedelijk het graf van Brodie bevond. Na de wapenstilstand werden er wel stoffelijke resten gevonden, maar deze konden niet positief geïdentificeerd worden. Daarom wordt deze Schotse laird op de Menenpoort herdacht. De grond waarop het monument werd opgericht werd kort na de oorlog aangekocht door Fanny Sophia Wedgwood Wood, Brodie’s moeder en zijn weduwe Marion Louisa Stirling, die in 1923 het monument lieten plaatsen. Oorspronkelijk lag het in een bescheiden parkje, maar dit verdween in de loop der tijden. Momenteel wordt het monument onderhouden door de Commonwealth War Graves Commission (CWGC).

Captain Ewen James Brodie was een zoon van de Lord Lieutenant –zeg maar gouverneur-van het Schotse graafschap Nairn. Hijzelf werd Laird, de landheer van Lethen in Nairn. Hij was in Cambridge afgestudeerd en had daarna dienst gedaan in het Middellandse Zeegebied, Zuid-Afrika, China en als adjudant in Lovat’s Scouts. Op 21 agustus1914 vervoegde de 36-jarige Brodie de Cameron Highlanders aan het front, waar ze deelnamen aan de gevechten aan de Marne en Aisne. Op 25 september 1914 kreeg hij het bevel over het bataljon omdat hij de hoogste in rang was, die nog was overgebleven. Slechts drie officieren die tien weken eerder Edinburgh hadden verlaten om naar het front te trekken, waren op dat ogenblik nog in leven…

De omstandigheden waarin hij sneuvelde zijn nooit geheel uitgeklaard, maar het staat wel vast dat hij stierf door een buikschot. Eén van zijn mannen, korporaal George Matheson, verklaarde hierover: ‘Het sneuvelen van kapitein Brodie was nogal eigenaardig. Hij trok door het bos, nadat we de Duitsers er hadden verdreven. We denken dat hij moet zijn verrast door een gewonde Duitser die daar ergens was achtergebleven. Ik weet in ieder geval dat gewonde Duitsers die daar lagen, op onze mannen hebben geschoten, toen ze de gewonden begonnen op te halen…’

Brodie’s broer Walter diende als captain bij de Highland Light Infantry en had op 7 november 1914 bij Polygon Wood de hoogste Britse militaire onderscheiding, het Victoria Cross gekregen. De intussen tot luitenant-kolonel bevorderde Walter Brodie sneuvelde op 23 augustus 1918 bij Moeurves.

Ewen James Brodie was vader van een zoon, David  James en een dochter Hellen Charlotte.

19-06-2018 om 04:26 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag in ‘Zondag Frontpoëziedag’ een gedicht zonder titel van de Berlijnse auteur en dichter Hans Ehrenbaum-Degele. Hij werd op 24 juli 1889 in Berlijn geboren en sneuvelde op 28 juli 1915 als infanterie-luitenant bij Narew aan het oostfront. Ehrenbaum was al op jonge leeftijd actief in de Berlijnse kunstkringen en bevriend met heel wat expresionisten. Hij publiceerde zijn eerste gedichten in 1911 in ‘Der Sturm’ en was in 1913 mede-uitgever van het toonaangevende  ‘Neuen Pathos’.

Hiungrig und schlaflos seit trei langen Tagen

Liegen wir immer noch im Waldgefecht;

Durch unsere Pulsse, die so müde schlagen,

Schleppt sich der Blutstrom traurig und geschwächt.

Hart platscht der Regen in die Schützengräben

Und last ins frieren wie ein kleines Kind,

Dass wir bals steif wie Gliederpuppen sind

Und starr im aufgeweichten Boden kleben.

Und von de Schüssen, die sich langsam lössen,

Wissen die krummen Hände nicht mehr viel.

Wir denken nur noch „Schlafen“ oder „Brot“.

Da tacken leicht und rhytmisch wie ein Spiel

Von ausgebrannten Dorf die Mitrailleusen

Und reisen uns elektrisch hin zum Tod.

17-06-2018 om 04:23 geschreven door janhuijbrechts  

‘Ieder offensief verlengde de rijen houten kruisen op de soldatenkerkhoven tot de snijpunten van hun rechte lijnen met de horizon samenvielen. Het was bij de schaarste aan goede grond in Europa geruststellend dat de dodenakkers meer lichamen konden opnemen dan gelijke oppervlakten vloerruimte in de hospitalen. Tussen de bedden in moesten nu eenmaal bredere doorgangen openblijven dan tussen de lijken in de donkere aarde.’

Uit ‘Revolutie der eenzamen’ van P.J. Bouman   

16-06-2018 om 16:16 geschreven door janhuijbrechts  

Een foto die wellicht in het voorjaar van 1916 werd gemaakt in de duinen bij Lombardsijde. Manschappen van het Marinekorps Flandern groeten een van hun gevallen kameraden, een ‘Deutsches Heldengrab in den Dunen’. ( klik voor vergroting ) Een officiële persfoto die werd vrijgegeven voor publicatie wat, gelet op het thema, eerder uitzonderlijk was. Het thuisfront moest immers niet teveel worden geconfronteerd met het verlies aan mensenlevens. Zeker in de eerste maanden van de gevechten in deze sector kwam het vaak voor dat gevallen militairen in de duinen werden begraven. Pas in de lente van ’15 begon men met het bijzetten van gevallenen op ereperken op de begraafplaatsen in de verschillende dorpen achter de frontlijn.     

14-06-2018 om 06:13 geschreven door janhuijbrechts  

Aansluitend op mijn ‘Pro Patria’-blogbericht van gisteren leek het mij wel gepast om vandaag in ‘Zondag Frontpoëziedag’ het gedicht ‘O Koning’ van oorlogsvrijwilliger Filip De Pillecyn te brengen. Duiding of commentaar lijkt mij in dit verband overbodig …

O KONING

‘Eens zag ik U, in glorie van veel duinen / Met zon en zee gehuwd over ’t heelal / Terwijl de hoog gestoken bazuinen / Ter hemel gilde’ in bronstig geschal / De doffe slag klonk van de wilde choren / Die voor Diksmuide de dood zong op den wal / Ritme als van klokken uit een dollen toren / Brak over zand en zee in loggen valt / O, voor Diksmuide, waar de putten rieken / Van de verwording, waar het h   art verwacht / Vol vrees of koopren tijd zijn wieken / Niet neerlegt op een doodgebranden nacht / Sire, dien dag kwam voorbijgehost / Slijk aan handen, bloed over ’t gelaat / Twee brankardiers ten schaamlen grijzen post / ’t Gruwelijk lichaam van een Vlaamsch soldaat / Een Vlaamsch soldaat, een Fronter ! Oogen zacht/ En klaar had hij, met den heel zuivren brand / Van veel verdoken liefde. En ik dacht / Sire, aan de gouden logen die men spant / Over ons hoofden met dien schijn van Recht / Met al die liederen over vrije mannen / Ligt Vlaanderen op Cézembre niet gebannen ?  / Staan wij niet dieper dan de kleinste knecht ? / Zijn al die vielen voor ons recht verloren ? / Mindert ons recht bij elke gekrampte hand ? / O mijn broeders, uit één bloed geboren / Met éénder vreugde om eenzelfde land ! / En gij reedt, ’t blauw oog over duinen / Gericht naar hemel, oneindigheid en zee / O ! Schallen reeds de bronstige bazuinen / Zoo luidt dat het luidschreeuwend Vlaamsche wee / Niet doorklinkt waar gij rijdt in ’t land der puinen ?’

10-06-2018 om 07:30 geschreven door janhuijbrechts  

Het War Heritage Institute, een instelling van het ministerie van Defensie, is sinds vorige maand begonnen met het project ‘onze vergeten helden’ waarin aandacht wordt gevraagd voor een probleem waarop ik in het verleden al herhaaldelijk heb gewezen, zijnde het verdwijnen van graven van gesneuvelden uit de Grote Oorlog op de burgerlijke begraafplaatsen en kerkhoven. Op zich is daar niks mis mee, integendeel. Er begon echter wel een alarmbelletje te rinkelen toen bleek dat het startschot van deze campagne werd gegeven door niemand minder dan de vorst der Belgen in hoogsteigen persoon. Sterker nog, dezelfde vorst der Belgen zal op 11 november 2018 ook deze campagne officieel afsluiten. Filip dus als Alfa en Omega van de Belgische herinneringscultuur…. Ik werd echter helemaal gealarmeerd toen ik ontdekte wat de campagne ‘onze vergeten helden’ precies behelst: Op de ‘vergeten’ graven zullen email plaatjes met de Belgische driekleur en het opschrift ‘Pro Patria’ worden bevestigd… Of hoe het ‘Mort pour la patrie’ plots weer opgeld maakt. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat een van de partners van het project de Nationale Strijdersbond is. Het zijn de revanchistische fossielen van dezelfde NSB die bijvoorbeeld in mijn bloedeigen Hoogstraten al jaren druk uitoefenen op het stadsbestuur om op 11 november zéker géén vlag van de Vlaamse gemeenschap naast de oorlogsmonumenten te hangen, terwijl dit wettelijk verplicht is… Onwillekeurig bezorgde het plaatsen van dergelijke geëmailleerde plaatjes mij een reminiscentie aan een officiële Belgische praktijk tijdens WO I. In het begin van juni 1917 verschenen er op de graven van gesneuvelden in onder meer Sint-Jacobs-Kapelle, Reninge en Pervijze witte marmeren plaatjes met een koninklijke kroon en de ééntalig Franse teksten ‘Souvenir’ en ‘Mort pour la patrie’ . Zoveel koninklijk onbegrip leverde een scherpe reactie van de nochtans gematigd Vlaamsgezinde  Belgische Stanaard op. In 1920 was het de beurt aan de ultra-patriottistische vzw ‘Nos Tombes - Onze Graven’ om met de steun van de toenmalige minister van Landsverdediging, de liberaal Devèze -dezelfde minister die verantwoordelijk wordt geacht voor het laten vernietigen van honderden heldenhuldezerken- om op alle Belgische militaire begraafplaatsen tricolore kokardes in dun plaatstaal aan te brengen. Dezelfde kokardes waar een verbolgen oud-strijder Rik Demoen naar verwees tijdens de IJzerbedevaart van 1923 in Oeren: ‘Noch de legeroverheid, noch het officiële België had er om gedacht op de graven onze makkers iets te plaatsen dat aan Vlaanderen denken deed: wél stonden er de duizenden eentonig-zwarte kruisen met fransch opschrift en akelig rammelende blikken platen met de lelijk-schreeuwende driekleur’… En nu, plots, bijna 100 jaar na dato zijn ze er weer, de tricolore blikken plaatjes, zij het deze keer met een ‘neutraal’ want Latijns opschrift…

De vraag mag niet uit de weg worden gegaan wat hier de bedoeling van is. Het Vlaams-nationalisme, bouwde tot frustratie van de Belgische nationalisten al vrij snel na het einde van de Grote Oorlog een eigen, aan dit conflict gerelateerde herinneringscultuur uit. Deze specifieke Vlaamsgezinde herinneringscultuur die Vlaams-nationale, pacifistische, identitaire en emancipatorische elementen met elkaar verweefde, speelde een belangrijke rol in zowel de Vlaamse ontvoogdingsstrijd als in de vorming van een Vlaams natiebesef. Zo kwam deze herinneringscultuur op gespannen voet te staan met de dominante Belgisch-nationale herinneringscultuur die haar symbolen van collectieve herinnering –zoals de ‘Onbekende Soldaat’- gebruikte om de nationale eenheid te (her)definiëren en te representeren. Naarmate het interbellum vorderde, vergrootten de spanningen tussen beide actoren. Zo poogde de Belgische overheid de patriottische gevoelens van de bevolking aan te wakkeren maar vormde het Vlaamse pacifisme een sterke tegenbeweging. Het officiële Belgische discours werd in die periode gekenmerkt door een staatsaanhankelijk patriottisme terwijl de Vlaamse Beweging een van de belangrijkste vertegenwoordigers werd van de pacifistische en antimilitaristische stroming. Een stroming die zo sterk was dat ze, naar de mening van de historici Valérie Rosoux en Laurence Van Ypersele leidde tot een decentralisatie en fragmentatie van het Belgische collectieve geheugen over de Eerste Wereldoorlog. Historicus Marnix Beyen stelde zelfs dat de Belgische staat te zwak bleek om een sterk collectief geheugen te vormen waardoor een tegenbeweging als het Vlaams-nationalisme succesvol kon worden.

Het lijkt er alvast op dat men vanuit de Belgicistische hoek van plan is om onder de dekmantel van een lovenswaardig project, een ideologische inhaalbeweging te maken in een poging het collectieve geheugen rond de Grote Oorlog te accapareren. Het is, naar mijn bescheiden mening, erg jammer ze daarbij kunnen rekenen op de steun van een N-VA-minister die blijkbaar enig historisch besef mist…        

Ik ben alvast benieuwd of ze met hun tricolore parafernalia in de Crypte van de IJzertoren zullen opduiken. Of op de heldenhuldezerk van Cyriel De Smidt, een 24-jarige soldaat in de machinegeweersectie van het 11^e Linieregiment die op 28 september 1918 bij Staden  sneuvelde en op het kerkhof van zijn geboortedorp Lissewege werd begraven ook een ‘pro patria’ zullen hangen. Op zijn zerk is immers onuitwisbaar en voor eeuwig ‘Gesneuveld voor Vlaanderen’ in de verduldige arduin uitgehakt...

09-06-2018 om 08:01 geschreven door janhuijbrechts  

Een paar dagen geleden stond ik even stil bij Givenchy Road Military Cemetery in Vimy. Een paar jaar geleden vond ik bij een bezoek aan deze site dit ‘sprekende gezicht’. Een foto én een gedenkschrift, mooi uitgehakt in een arduinen blokje, bij het graf van William Harold Muldrew. Deze soldaat in het 102^e Bataljon Canadian Infantry was 19 jaar oud toen hij op 9 april 1917 sneuvelde bij de bestorming van de strategisch belangrijke heuvelrug van Vimy. Hij werd geraakt door een machinegeweerkogel in de buikstreek, een verwonding die fataal bleek te zijn. Op de foto bij zijn graf heeft hij een stoere snor maar op de foto die kort na zijn inlijving werd gemaakt en die op webstek Canadian Virtual Memorial van Veteran Affairs Canada is terug te vinden is daar echter nog niets van te bespeuren. Bij nadere beschouwing lijkt de geportretteerde aan de voet van de zerk zelfs niet op de W.H. Muldrew uit de Canadese database... Misschien een geval van Mistaken Identity ? Muldrew was op 27 oktober 1897 in Gravenhurst, Ontario geboren. Toen hij op 1 december 1915 dienst nam was hij net begonnen aan een opleiding als leraar. Hij woonde op dat ogenblik in Red Deer, Alberta wat meteen verklaart waarom de leerlingen van de Lindsay Thurber secundaire school uit datzelfde Red Deer, het herdenkingsplaatje op zijn graf plaatsten.

06-06-2018 om 00:00 geschreven door janhuijbrechts