Daar is de Lente, daar is de Zon.... Voor velen een reden om terug de fiets van stal te halen. Mocht u van plan zijn om de Frontzate, het fietspad dat een deel van de historische verdedigingslijn langs het IJzerfront volgt, af te rijden dan even dit: Het tracé op het grondgebied van Diksmuide, tussen de IJzerdijk en de aansluiting met de Kaaskerkestraat ter hoogte van een bekend grootwarenhuis gaat voor twee maanden dicht. Op dit stuk van het tracé zal namelijk een archeologisch onderzoek plaatsvinden dat past in de aanleg van de zuidwestelijke omleidingsweg. Hetzelfde onderzoek, waardoor de laatste maanden niet alleen heel wat relicten, maar ook stoffelijke resten van gesneuvelden uit de Grote Oorlog konden geborgen worden. Als alles volgens planning verloopt is dit stuk van de Frontzate terug berijdbaar vanaf zaterdag 27 mei.
Vandaag een gedicht van de hand van Carel Steven Adama Scheltema (1877-1924). Een kunsthandelaar van Friese origine die essayist en dichter werd. Vandaag de dag is hij vooral nog bekend door zijn natuurgedichten maar Adama Scheltema was ook een politiek dichter die met zijn geëngageerde werk de sociaal-democratische SDAP steunde. Tijdens de Eerste Wereldoorlog schreef hij een aantal beklijvende pacifistische gedichten waarvan het volgende 'Aan die komen' er één van was. Het werd voor het eerst gepubliceerd in de bundel 'Zingende stemmen' die in 1916 bij Brusse in Rotterdam van de pers rolde.
Aan die komen
Gedenkt, gij kinderen van vrede, Bloemen aan den boom van geluk, Gedenkt het vreeslijk verleden, Gedenkt die de aarde voor u kneedden Als de wortelen van uw geluk!
Gedenkt, gij lachenden, levensblijden, Het geluid op aarde van den schrik En luistert aan den afgrond der tijden Naar den kreet van die uw ziel bereidden - Als naar de echo van een snik.
Gedenkt, gij gezegenden en gezonden, Hen die vielen voor uw blijde eeuw - Zie hun gelaat en wilde wonden, Zie het zwarte gat hunner monden, Nog open voor een laatsten schreeuw!
Gedenkt gij de smeekende oogen En al de stamelende pijn Van die, verbrijzeld en bloedovertogen, Langzaam den donkeren dood inzogen - Gedenkt gij die uw verlossers zijn!
Gedenkt gij den dreun van hun schreden, Tast terug in den donkeren vloed Van die de' ijzeren strijd voor u streden, Tast terug in het zinkend verleden - Dat uw hand nog drupt van hun bloed!
Gedenkt die, wat zij deden en zagen Nimmer meer wischten uit hun geest, Die door al hun gruwlijke dagen Aller gruwelen bleven dragen - Gedenkt de gewonden van geest!
Gedenkt ons, die allen vochten, Gedenkt ons aller bitteren strijd, Gedenkt ons, die den weg voor u zochten, Gedenkt ons, die nog niet vinden mochten - Gedenkt, gedenkt onzen blinden tijd!
Tijdens de Franse bezetting, omstreeks 1800, trok Frans Vereecke op het Izegemse gehucht de Abele een windmolen met bijhorende molenaarsoning op. Deze 'Abelemolen', een houten staakmolen, brandde in 1884 tot op de grond af. Charles - what's in aname ?- Demeulenaere liet kort daarna op dezelfde plek een stenen stellingmolen bouwen. Het was deze molen die tijdens de bevrijdingsgevechten in oktober 1918 het mikpunt werd voor de Belgische artillerie. Deze foto die wellicht kort na de bevrijding werd gemaakt door Franse militairen toont de grote schade die deze stenen reus had opgelopen. Camiel Vanneste, de toenmalige eigenaar zag een heropbouw niet meer zitten en verkocht de ruïne. In 1920 werd, na de afbraak op deze site een mechanische maalderij opgericht.
Deze kleine CWGC - begraafplaats ligt in het Frans-Vlaamse Mazingarbe in de buurt van Loos. Er worden op deze site 118 gesneuvelden uit het Britse Gemenebest en 12 Fransen herdacht. Het waren overigens Franse troepen die hier, bij de nabijgelegen steenkoolmijn, in het voorjaar van 1915 de eerste gesneuvelden begroeven. Onder de Britten die hier een laatste rustplaats kregen was de 24-jarige tweede luitenant William Alfred 'Podge' Brooke, een jongere broer van de bekende Britse oorlogsdichter Rupert Brooke. Willam Alfred Brooke was een oud-student geschiedenis van de universiteit van Cambridge. Hij had een aanstelling gekregen in het 8e Bataljon van het London Regiment (Post Office Rifles) en was op 25 mei '15 aan het front beland. Nog geen drie weken later, op 14 juni om precies te zijn, sneuvelde hij bij La Rutoire Farm. Zijn broer Rupert was een paar weken eerder, onderweg naar Gallipoli, op een Frans hospitaalschip bezweken aan bloedvergiftiging.
Vandaag werd de kaap van 150.000 'hits' op deze blog overschreden. Hier past dan ook een welgemeende merci aan al mijn lezers want 150.000 hits, die moet je verdienen, dag na dag om een bekende reclameslogan te parafraseren. Het succes van deze blog bewijst dat we goed bezig zijn en ik ben er zeker van dat wij u ook de volgende weken en maanden niet zullen teleurstellen. Alvast bedankt en als kadootje een paar exclusieve foto's uit mijn privé-verzameling. Deze foto's werden in het voorjaar van 1917 gemaakt door een onderofficier van het Duitse Matrosen Regiment nr. 4 in de duinen bij Lombartsijde, bij de Bamburg -stelling en bij de Rattevalle. Het MR nr. 4 was in november '14 in Kiel geformeerd en bleef gedurende heel de duur van de oorlog aan zet aan onze kust en bij de IJzermonding...
Ik heb op deze blog al verschillende keren aandacht besteed aan het werk van Wilfred Owen. Vandaag breng ik zijn korte maar er beklijvende 'The Young Soldier'
It is not death Without hereafter To one in dearth Of life and its laughter,
Nor the sweet murder Dealt slow and even Unto the martyr Smiling at heaven:
It is the smile Faint as a (waning) myth, Faint, and exceeding small On a boy's murdered mouth.
In mijn blog van 22 februari stond ik al even stil bij de grote en erg interessante CWGC-begraafplaats in het Frans - Vlaamse Bailleul of Belle. Tijdens mijn laatste bezoek vond ik er het graf van Oscar Petrus Delodder. Hij was op 8 oktober 1896 in Uitkerke -nu een deelgemeente van Blankenberge - geboren in het gezin van Leopold Boddin en Marie Delodder. Kort voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog emigreerde Oscar Petrus Delodder naar Canada. In 1915 nam hij in Winnipeg, de hoofdstad van Manitoba dienst als vrijwilliger in het Canadese leger. Het beroep dat Delodder bij zijn rekrutering opgaf was chauffeur en bijgevolg werd hij ingedeeld als driver bij het Canadian Army Service Corps. In de herfst van 1915 belandde hij met zijn eenheid aan het front bij Ieper. Ik heb niet kunnen nagaan wat zijn precieze doodsoorzaak was, maar het staat vast dat hij op 22 december 1915 overleed en werd begraven op Bailleul Cemetery Extension in graf I D 152. In de loop der jaren heb ik de gegevens van meer dan twintig Vlamingen gevonden die tijdens de Eerste Wereldoorlog in de rangen van de Canadese strijdkrachten zijn omgekomen. Oscar Petrus Delodder was één van hen...
Gisteren was het precies honderd jaar geleden dat het Imperial War Museum werd opgericht. Deze instelling voorstellen staat in kringen van Grote Oorlog-adepten gelijk aan het intrappen van een open deur. Terwijl de Eerste Wereldoorlog nog volop aan de gang was, besliste het Britse oorlogskabinet in te gaan op de vraag van Sir Alfred Mond, parlementslid en industrieel om een instelling in het leven te roepen die het aan de gang zijnde conflict wetenschappelijk onderbouwd diende te documenteren. Mond, die later een beduidende rol speelde in de commissie die Edward Lutyens aanduidde om de Cenotaph in Londen te ontwerpen, werd in 1920 de voorzitter van de beheerraad van het nieuwe museum. Hij kon rekenen op Sir William Martin Conway, M.P. als eerste directeur en majoor Charles John ffoulkes als eerste curator om dit ambitieuze project in goede banen te leiden. Hin initiatief leidde tot wat het IWM vandaag is, namelijk naar alle waarschijnlijkheid het meest interessante militaire museum ter wereld waar - en dat kan ik niet genoeg herhalen - een ware schat aan materiaal m.b.t. de Eerste Wereldoorlog in Flanders Fields onderdak heeft gekregen.... Voor de Eeuweling: Hipperdepiep... !
In het verleden heb ik op deze blog al herhaaldelijk gewezen op het werk van Daan Boens (1893-1977). Vandaag breng ik 'Trein met gewonden' uit zijn eerste naoorlogse dichtbundel 'De Verrijzenis' (1920)
Trein met
Gewonden
Ginds in de verte rolt het
vuur, en hier - hier wacht de trein,
en wagens, motor-karren
komen ronkend aangereden,
een roode kruis erop -
erin: menschen schier af van pijn.
Geloop van mannen,
streng-bevelen en wat doods-gebeden,
en bloed en bloed en bloed
is alles wat men hoort of ziet!
Gekwetsten, honderden
en duizenden, aan 't hoofd, aan 't been,
of in den buik, de borst, -
't wordt alles vluchtig opgeladen
en voort - verdwijnt de
trein met wreed gekreun en flauw geween
van menschen, die nu
sterven, en daareven forsig traden
langsheen hun loopgraaf, in
de ballen, in het vuur - te niet.
Zoo gaat de trein, met 't
schoone, roode kruis er op,
en koel vermoorde menschen,
die zelfs geen verdriet
of hoop meer hebben, wijl
het bloed standvastig, drop bij drop,
hen uit de wonden druipt,
en niets dan bloed men ziet,
en niets dan bloed men
ruikt, en ginder ver 't
kanon zijn bommen stuikt,
Op 5 januari 1917 overleed in Houtem
luitenant-generaal Felix Maximiliaan Wielemans, de stafchef van het Belgisch
leger. Een aantal Vlaamsgezinde initiatieven aan het IJzerfront zoals De Belgische Standaard als het S.K.V.H.
konden op de sympathie van deze Gentenaar rekenen, wat zeker niet kon beweerd
worden van zijn opvolger, de Waalse luitenant-generaal Louis Ruquoy. Hij stond
bekend als een erg invloedrijke adviseur van de koning en een uitgesproken
francofiel aan wie de uitspraak was toegeschreven: Celui qui fait à ce mouvement linguistique, je le briserai. Hij
voegde vrijwel meteen de daad bij het woord door op 11 februari met een legerdagorder
alle verenigingen binnen het leger te verbieden. Dit verbod, waarbij
overduidelijk de studiekringen werden geviseerd, zou leiden naar een escalatie
van de communautaire spanningen aan het front want ze werkte ontegensprekelijk
de radicalisering in de hand. Een aantal studiekringen en bonden - vooral in de
IVe Legerdivisie - weigerden zich bij dit formele verbod neer te
leggen en besloten verder clandestien, achter gesloten deuren te blijven
vergaderen.
In Izenberge vond op 1 maart 1917 in het grootste
geheim een vergadering plaats waar enkele tientallen afgevaardigden van
verschillende divisies onder het voorzitterschap van Adiel Debeuckelaere beraadslaagden
over hoe het, na Rucquoys formele verbod op organisaties aan het front, verder
moest. Deze samenkomst mag men gerust als de start van de Frontbeweging
beschouwen. Er werd beslist ondergronds te gaan met de Vlaamsgezinde werking. Deze
keuze voor de clandestiniteit hield een aantal gevaren in waar de politiek
onervaren leiding in de loop van de volgende jaren mee zou worden
geconfronteerd: ontsporingen van onvoldoende omkaderde militanten, pogingen tot
accapareren van de beweging voor andere doeleinden, een gebrek aan politiek
inzicht én overmoed van de jeugdige leidende figuren en een toenemende, soms
ondoordachte radicalisering als gevolg van de pogingen om het ongeduld van de
militanten te kanaliseren
Eén van de minst bekende Belgische militaire ereperken uit de Eerste Wereldoorlog is terug te vinden op de begraafplaats van het Oostvlaamse Zomergem. Oorspronkelijk lagen er in deze gemeente in het Meetjesland bijna tweehonderd gesneuvelde Belgische militairen begraven maar nu resteren er nog honderd en acht, waaroner elf die niet konden geïdentificeerd worden. Dertien van deze gesneuvelden kwamen om in 1914, de rest sneuvelde tijdens de laatste fase van het bevrijdingsoffensief. Tussen 20 oktober en 2 november 1918 werd er zwaar gevochten aan het Schipdonkkanaal - het afleidingskanaal van de Leie - waar de Duitsers hun Hermann-Stellung betrokken en waarbij vooral Ronsele en Zomergem werden getroffen. Het merendeel van de militairen die vandaag de dag in Zomergem liggen kwamen om in deze periode. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam dit gebied overigens opnieuw in de vuurlijn terecht en verschillende van de militaire standaardzerken op deze site dragen nog de sporen van granaatscherven en kogelinslagen, de stille getuigen van de strijd in mei 1940....
Harry Lucas, een soldaat in het 7e Bataljon van het King's Shropshire Light Infantry regiment werd op 3 januari 1916 gedood in een loopgracht bij St. Elooi ten zuiden van Ieper. Hij was een zoon van Charles Lucas en Charlotte Barnett en woonde op het ogenblik dat hij in dienst ging bij zijn moeder in Church Strefton. Hij was net 17 jaar oud geworden toen hij sneuvelde. Zijn Bataljon betrok die dag de loopgrachten Ub23 tot U 28 in deze, als behoorlijk gevaarlijk bekend staande sector. Scherpschutters van zijn eenheid hadden zich die dag onledig gehouden met het afknallen van Duitsers en blijkbaar met succes, want uit de gevechtsverslagen bleek dat 1 Duitse officier en 3 manschappen waren neergeschoten. Deze activiteit lokte natuurlijk tegenvuur uit van de overkant en nog voor de avond waren twee officieren van het King's Shropshire Light Infantry regiment gewond en vijf manschappen, waaronder Harry Lucas, gedood door Duitse scherpschutters. Harry Lucas had zich in het begin van september '14 als vrijwilliger aangemeld voor de militaire dienst. Op 28 september 1915 vertrok hij met een troepenschip naar Le Havre en kwam hij, een paar dagen later aan het front terecht. Toeval of niet maar de vier andere mannen uit zijn eenheid die op 3 januari '16 samen met hem werden gedood waren met hetzelfde transport aan het front beland. Ze werden alle vijf op Dickebusch New Military Cemetery begraven. Harry Lucas in graf C 30, de 21-jarige Walter Widdop in C 9, de 19-jarige sergeant Ralp Watkins in C 24, de 24-jarige Josep Ainsley in C 27 en de 21-jarige sergeant Parcy Hubert Hyde in D 23.
Heute ist ein Sonnentag;
Morgen lastet grauer Schatten,
Und die Träume, die wir gestern hatten,
Endet leicht, wie leicht ein Schlag.
Aus dem knospengrünen Strauch
Geht ein wundersames Lied
Wie ein süßes Künden;
Tief im Herzensgrunde auch
Ist von neuem aufgeblüht
Trost und Überwinden.
Aber drüben, blutig rot,
Steigt es hinter schwarzer Wand
Auf wie hartes Höhnen;
Naht der Frühling ? Naht der Tod? Zieht durchs weite, wunde Land
Bald ein Liebestönen?
Heute ist ein Sonnentag;
Morgen lastet grauer Schatten,
Und die Träume, die wir gestern hatten,
Endet leicht, wie leicht ein Schlag.
Im Feld, Februar 1916 | Gottfried Buchmann
[Veröffentlicht in der Zeitschrift Hessenland, 30. Jahrgang, Nr. 3, Erster
Februar-Heft 1916, S. 45]
Ik weet nauwelijks iets over de dichter van deze week. Gottfried Buchmann was luitenant en compagnieführer en heeft deelgenomen aan de 'Flandernslacht' in 1917. Hij publiceerde tijdens de oorlog een tiental gedichten in het tijdschrift 'Hessenland' waarvan het bovenstaande 'Im Graben' een van de beste was.
OVER DE SCHREVE - CIMETIERIE TCHECOSLOVAQUE LA TARGETTE
Het is onwaarschijnlijk op hoeveel kleine en grote vergeten verhalen uit de Grote Oorlog je botst tijdens een rondrit door Frans-Vlaanderen. Neem nu bijvoorbeeld het verhaal van het Tsjecho-slovaakse militaire ereperk aan de Route Departementale nr. 937 in La Targette, tussen Souchez en Neuville Saint Vaast. De Tsjechen en Slovaken maakten in 1914 deel uit van de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie en heel wat politieke bannelingen die in Frankrijk verbleven zagen in het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog een kans om zich los te weken van het Oostenrijke juk. Eind augustus '14 hadden ze al een compagnie van 300 vrijwilligers samengesteld die werd opgenomen in het 2ième Régiment de Marche van het Franse Vreemdelingenlegioen. Deze oorlogsvrijwilligers werden in mei '15 bij La Targette ingezet en leden er 80 % verliezen... Het is dan ook niet verwonderlijk dat deze plaats in 1925 werd uitgekozen als locatie voor een Tsjecho-slovaaks gedenkteken. Toen Frankrijk zich net als de andere geallieerde landen in 1917 achter de Tsjecho-slovaakse onafhankelijkheidsstrijd schaarde, creëerde men zelfs een volwaardige Brigade oorlogsvrijwilligers. Een kleine 9.600 Tsjecho-slovaken zouden tijdens de Eerste Wereldoorlog dienst doen in het Franse leger. 630 van hen sneuvelden. Zeventig van deze oorlogsvrijwilligers - die opvallend vaak onder een alias dienst hadden genomen - kregen bij La Targette een laatste rustplaats, maar op deze site liggen ook 136 oorlogsvrijwilligers begraven die tijdens de Tweede Wereldoorlog om het leven kwamen. Niet alle zeventig graven uit WO I bevatten echter stoffelijke resten want symbolisch worden hier ook 23 vrijwilligers herdacht die bij de aanval op 9 mei '15 in deze omgeving vermist raakten.. Aan de overzijde van deze site staat een gedenkteken voor de Poolse oorlogsvrijwilligers die in '14-'18 in het Franse leger dienden, maar daarover leest u later meer op deze blog.
Het leven van familieleden van schrijvers loopt niet altijd over rozen... Ik leg momenteel de laatste hand aan een boek over de inzet van de 16e (Ierse) Divisie in Vlaanderens velden. De laatste drie dagen ben ik onder meer op zoek gegaan naar de sporen die deze fascinerende eenheid achter liet bij de eerste inzet in de omgeving van het Frans-Vlaamse Loos en bij Hulluch. Ondanks de ijzige temperaturen, een onbarmhartige, al even ijzige stuifregen, snijdende wind én het vaak naar krankzinnigheid afglijdende rijgedrag van Franse chauffeurs wisten m'n metgezellen toch nog een glimlach tevoorschijn te toveren. Slechts één woord: respect !
De laatste drie dagen heb ik samen mijn charmante echtgenote en al even charmante oudste dochter uitgebreid de WOI - sites tussen Armentières en Arras bezocht. Op de grote GWGC-site in Bailleul of het Frans-Vlaamse Belle vond ik in de stromende regen deze afwijkende grafzerk voor de 23-jarige John Charles Reginald Rose, een luitenant bij het 2e Bataljon Argyll and Sutherland Highlanders. Als zoon van luitenant-kolonel J. Rose en Emily Macdonald was hij voorbestemd voor een militaire carrière die in 1911 begon toen hij een aanstelling kreeg als tweede luitenant in dit Highlanders-regiment. In 1914 vocht hij in de rangen van de British Expeditionary Force (B.E.F.) mee bij Mons, Le Cateau en de Marne. In de nacht van 8 op 9 november 1914 werd hij in Ploegsteert 'per ongeluk' door een Britse kogel in het hoofd getroffen. Hij overleed kort nadien ter plaatse. Het is echter onduidelijk wat er daarna met zijn stoffelijke resten is gebeurd, want het is helemaal niet zeker of hij ook effectief in Belle werd begraven. Zijn ouders vroegen aan de IWGC - de voorloper van de CWGC - de toelating om een afwijkende zerk te mogen plaatsen, wat eerder uitzonderlijk werd toegestaan. Deze zerk lijkt op een CWGC-standaardzerk maar is beduiden breder en heeft een veel uitgebreider tekstgedeelte dan de Britse standaardzerken. Als luitenant Rose effectief alleen maar herdacht wordt op deze site, blijft het in ieder geval een raadsel waarom zijn naam niet op één van de Memorials to the Missing in het Ieperse voorkomt...
Vandaag in de rubriek 'Zondag Frontpoëziedag' wellicht het bekendste liefdesgedicht van de Grote Oorlog. De Engelse oorlogsvrijwilliger Roland Aubrey Leighton (1895-1915) schreef in april 1915 'Villanelle' voor zijn verloofde Vera Brittain (zie mijn blog van gisteren) toen hij werd getroffen door het beeld van bloeiende violetjes in het verwoeste Bos van Ploegsteert. Leighton werd bij een inspectie van de loopgrachten bij Hébuterne door een scherpschutter in de buik geschoten en bezweek op 23 december '15 aan zijn verwondingen in een veldhospîtaal in Louvencourt.
Villanelle, manuscript, R. A. Leighton
Violets from Plug Street Wood, Sweet, I send you oversea. (It is strange they should be blue, Blue, when his soaked blood was red, For they grew around his head: It is strange they should be blue.)
Think what they have meant to me - Life and hope and Love and You (and you did not see them grow Where his mangled body lay Hiding horrors from the day; Sweetest, it was better so.)
Violets from oversea, To your dear, far, forgetting land These I send in memory Knowing you will understand
Vanavond zendt BBC 'Testament of Youth' uit. Deze film uit 2014 van James Kent met de Zweedse Alicia Vikander in de hoofdrol is de derde verfilming op rij van het eerste deel van de memoires van Vera Brittain ((1893-1970) die bij hun verschijnen in 1933 voor behoorlijk wat ophef zorgden. Het illustreerde hoe de Engelse generatie van 'Jeunesse dorée' in de Grote Oorlog ten onder ging. Brittain engageerde zich vrijwillig als frontverpleegster en zowel haar broer Edward als haar verloofde Roland Leighton sneuvelden. Leighton die onder meer bij Ieper had gevochten, bleef beroemd door zijn ontroerende gedicht 'Violets from Plugstreet Wood' dat hij voor Vera had geschreven. Een beklijvend portret van hoe idealisme en romantiek ongenadig sneuvelden in de oorlog die alle oorlogen moest beëindigen...
Wil u zien hoe de laatste illusies van een generatie werden kapotgeschoten ? BBC 2 om 22.00 u.
De laatste maanden besteed ik op deze blog in de rubriek 'They shall grow not old' heel wat aandacht aan de minderjarige militairen die met misdadig medeweten van de Britse regering de dood werden ingestuurd. Volgende documentaire van Channel Four uit 2004 geeft een verbijsterend beeld over dit veel te lang verzwegen drama. Sterk aangeraden:
Het volgende anonieme gedicht vond ik toen ik in het onlangs verschenen en erg interessante boek 'Menin Gate North: In Memory and in Mourning' (Pen & Sword) van Paul Chapman aan het bladeren was.
'What are you guarding, Man-at-Arms ? / Why do you watch and wait ?" / "I guard the graves", said the Man-at-Arms / "I guard the graves by Flanders Farms / Where the dead will rise at my call tot arms / And march to the Menin Gate" /
"When do they march then, Man-at-Arms ? Cold is the hour and late "/ "They march tonight', said the Man-at-Arms / "With the moon on the Menin Gate' / They march when the midnight bids them to go / With their rifles slung and their pipes aglow / Along the roads - the roads they know / The roads to the Menin Gate. /
"What are the singing, Man-at-Arms ? / As they march tot the Mening Gate ?" / " The marching songs", said the Man-at-Arms / "That let them laugh at Fate, / No more will the night be cold for them / For the last tattoo has rolled for them / And their souls will sing as old, for them / As they marcht to the Menin Gate."
