Ik ben Eric De Bruyn
Ik ben een man en woon in Wuustwezel (België) en mijn beroep is pensionado.
Ik ben geboren op 20/10/1955 en ben nu dus 69 jaar jong.
Mijn hobby's zijn: Middelnederlands / laatmiddeleeuwse kunst.
Studies Germaanse Filologie 1973-1977 - Universiteit Antwerpen. In 2000 gepromoveerd aan de KU Brussel
WEMELDINGEN
Tijd is ruimte in beweging
29-09-2013
FILM: Zero dark thirty (Kathryn Bigelow) (USA, 2012)
ZERO DARK THIRTY (Kathryn Bigelow) (USA, 2012)
(149)
Zero Dark Thirty begint redelijk indrukwekkend met een zwart scherm en op de klankband soundbytes van telefoongesprekken met radeloze slachtoffers van de aanslagen op 11 september 2001. Daarna krijgen we chronologisch maar met grote ellipsen de nasleep van 9/11, meer bepaald de zoektocht van de CIA naar Osama Bin Laden, gaande van folteringen van gearresteerde terroristen over het opsporen van Al Qaedas inner circle met de modernste technieken (gsm-verkeer speelt een belangrijke rol) tot de aanval met twee state-of-the-art-helikopters op Bin Ladens schuilplaats in Abottabad (Pakistan) in mei 2011. Met als resultaat het neerschieten van de man die uiteindelijk verantwoordelijk was voor 9/11. Kort samengevat zou men kunnen zeggen: a crime and its revenge, en de cirkel is gesloten.
Ondanks de reeds op voorhand bekende afloop van het verhaal en anderzijds de soms compacte informatie naar de kijker toe (bij deze laatste wordt duidelijk enige parate kennis verondersteld in verband met de recente geschiedenis van de war on terrorism) bevat de film een geslaagde spanningsboog die zijn hoogtepunt kent wanneer de Amerikaanse special forces de slaapkamer van Bin Laden binnendringen. Sinds Bigelows vorige, met meerdere Oscars bekroonde film The hurt locker weten wij dat deze dame van niemand lessen heeft te ontvangen wanneer het aankomt op cameraregie en montage. Louter vormelijk is er op Zero dark thirty dan ook weinig aan te merken, al wordt er nooit gebruik gemaakt van opvallend knappe beelden of uitzonderlijk creatieve filmtechnieken. En al hebben wij sinds Argo geleerd dat het oppassen geblazen is met het waarheidsgehalte van verfilmde historische gebeurtenissen (zie ook de recente VRT-serie Albert II en de commotie daarrond), op het eerste gezicht lijkt Zero dark thirty een zeer verdienstelijke geschiedenisles van de eerste orde.
Toch valt er wel degelijk het een en ander te beknibbelen. In de eerste plaats is daar de door Jessica Chastain vertolkte hoofdrol van de CIA-agente Maya. Voor zover wij kunnen nagaan, was het inderdaad een CIA-agente die door zich jarenlang vast te bijten in het dossier op het spoor kwam van Osama Bin Laden, al blijkt uit de film dat het vooral dankzij de alertheid van één of ander (alweer vrouwelijk) assistentje was dat de doorbraak in het onderzoek werd geforceerd. In de film worden de kleine kantjes van deze Maya niet weggemoffeld: is zij aanvankelijk alleen maar schuchter aanwezig bij de folteringen van terroristen (die overigens ruimschoots het eerste halfuur van de film in beslag nemen), later is zij even hard en fanatiek als haar collegas, terwijl op andere momenten duidelijk aangebracht wordt dat zij geen vrienden heeft (over familie horen we niks) en dat zij zich bij de CIA twaalf jaar lang met niets anders dan de zaak-Bin Laden heeft beziggehouden. Met het bekende resultaat.
Ergens in het midden van de film heeft Maya een twistgesprek met het hoofd van de CIA in Pakistan, waarbij het draait om de vraag: is het belangrijker om wraak te nemen op Bin Laden of moeten we alle geld en energie pompen in het voorkomen van verdere aanslagen? Maya is duidelijk overtuigd van het eerste: zij beweert dat Al Qaeda zonder Bin Laden minder gefocust zal zijn op aanslagen binnen de VS. Aanslagen buiten de VS zijn blijkbaar van minder belang. Hoewel Bigelow dit discussiepunt dus wel signaleert, lijkt zij toch te sympathiseren met Maya en wordt de kijker haast gedwongen haar te zien als een Amerikaanse heldin. Het laatste beeld van de film is een close-up van de terug naar de VS vliegende Maya, close-up die het onmogelijk maakt de over haar wang rollende traan te missen. Kan dit iets anders betekenen dan dat deze keiharde en fanatieke tante jarenlang heeft geleden onder haar zoektocht naar Bin Laden en dat zij nu eindelijk, net als de kijker, met een tot het uiterste op de proef gesteld maar toch gerustgesteld gemoed naar huis kan gaan?
Mogen wij dan nog verder tussen de regels door lezen en vermoeden dat mevrouw Bigelow (die ons meer dan twee uur lang met deze juffrouw Maya doet meeleven) het ook maar zozo vindt dat onder president Obama het folteren van terroristen op een laag pitje werd gezet en dat Bush gelijk had met zijn harde aanpak van dezelfden? We raken hiermee de morele evenwichtskoord waarop de film balanceert en, naar het ons lijkt, in de verkeerde richting kantelt. We herinneren ons immers nog allemaal hoe verstandig en subtiel de Obama-regering in mei 2011 de dood van Osama Bin Laden aangepakt heeft, onder meer door het lijk van de Al Qaeda-leider zonder veel poespas of tamtam in de oceaan te doen verdwijnen (resultaat: geen graf en dus ook geen potentieel bedevaartsoord). Maar wat doen Kathryn Bigelow en scenarist Mark Boal nog geen jaar later? Niet minder dan met veel misbaar de tamtam roeren door een film te maken over de dood van Bin Laden, waarbij de grondteneur niet anders kan luiden dan: kijk, wereld, als je aan ons Amerikanen raakt, dan rusten wij niet vooraleer we jullie teruggepakt hebben, dus denk maar twee keer na een volgende keer.
Zero dark thirty (net als in The hurt locker wordt de titel nergens verklaard, maar naar verluidt is het militaire codetaal voor halféén s nachts, het tijdstip waarop de actie tegen Bin Laden begon) is een goedgemaakte film die geen moment verveelt, maar ethisch en moreel zit er een stevig (Amerikaans-chauvinistisch) reukje aan. Het is sterke cinema maar een bedenkelijke film, noteerde Ivo De Kock in Filmmagie [nr. 632, februari 2013, pp. 26-27].
Quotering: ***½
(1ste visie: 7 september 2013 dvd bib Brecht) (2de visie: 23 september 2013 Kinepolis Antwerpen)
[Met een inleiding van Paul de Wispelaere. Roman, Uitgeverij Atlas, Amsterdam-Antwerpen, 1998. Eerste druk: De Bezige Bij, Amsterdam, 1961, 224 blz.]
Deze debuutroman van Hugo Raes is opgevat als een lange monologue intérieur: via het associatieprocédé ontspinnen zich talrijke gedachten en mijmeringen in het bewustzijn van het hoofdpersonage Herman. Deze wordt wakker omstreeks middernacht en denkt het ganse boek, tot omstreeks drie uur in de ochtend. Begin- en eindsituatie zijn ongeveer hetzelfde, er wordt naar dezelfde dingen verwezen en het boek heeft dus een cyclische structuur. Dat is echter inderdaad zoals De Wispelaere heeft opgemerkt (in Het Perzische Tapijt) maar een mager technisch trucje: een eigenlijke structuur heeft deze roman niet, tenzij dan de horizontale lijn die associatief van de ene gedachte op de andere, van de ene situatie naar de andere verspringt. Daardoor is de opbouw erg brokkelig en verkapt geworden, iets wat trouwens ook opgaat voor alle latere romans van Raes. Structuur is nooit zijn sterkste punt geweest. Zijn boeken zijn gewoon een aaneenschakeling van verhaaltjes, brokstukjes die wel altijd thematisch min of meer met elkaar verband houden.
Over thematiek gesproken: deze bewustzijnsroman draagt een zeer negatief, pessimistisch en misantropisch karakter. Het gaat over de ledigheid, de futloosheid, de verveling, de sleur van het dagelijkse leven en over de vergankelijkheid van alle liefde. In het boek zelf worden daar enkele remedies voor gesuggereerd (drinken, snel rijden, paren, kind-zijn ) maar deze remedies zijn slechts tijdelijk werkzaam en altijd weer eindigt het op verveling. Niet alle onderdeeltjes van het grote gedachteweb zijn even sterk, maar een aantal ervan hebben wel iets. Raes neemt het te gemakkelijk wanneer hij bijvoorbeeld bladzijden vult met krantenberichtjes (iets wat hij heeft van L.P. Boon en veel vroeger had Dostojewski het ook al voorgedaan, zie de verhalen over kleine kinderen die slecht behandeld worden door hun ouders in De Gebroeders Karamazow). Ook op andere momenten laat Raes zich duidelijk op invloeden van Boontje betrappen, zo bijvoorbeeld erg opvallend in het fragment over de ouwe sloor Lien die zuipend en mensen lastig vallend in het havenkwartier rondtrekt. Maar ondanks dit alles blijven er nog goede passages over waarin Raes het beste van zichzelf geeft, en dat zijn meestal de passages waarin hij zijn verteltalent en fantasie kan botvieren.
In zijn boek over Hugo Raes (in de reeks Grote Ontmoetingen) schrijft Jacques Kersten dat er in het oeuvre van Raes drie grote periodes te onderscheiden zijn. De eerste drie romans vormen de periode van de bedreiging en de onmacht om zich daartegen te verdedigen. De personages worden hierdoor geestelijk gedood: De gedachte dat het individu bedreigd wordt door schijnbaar ongrijpbare machten, die hem beletten optimaal te leven. De doorsnee mens is geestelijk dood, niet meer creatief. In de tweede periode (De Lotgevallen en Reizigers in de anti-tijd) tracht Raes aan dit cultuurpessimisme te ontsnappen via een vlucht in de fantasie en in de science-fiction. Nochtans speelt de onleefbare maatschappij ook hier een rol, omdat zij precies dient als aanzet tot deze vlucht naar een betere, meer hoopvolle maatschappij. In de derde periode dan (Het Smaràn ) speelt deze schadelijke wereld nog steeds een hoofdrol, maar nu bekijkt de auteur dit alles meer vanop een afstand: zijn personages hebben het redelijk goed (zie bijvoorbeeld Valentijn Snell) maar toch worden zij nog geobsedeerd door de wreedheid van de mens en de waanzin van de samenleving.
De vadsige koningen zit dus duidelijk in de eerste periode waarin de personages door een wrede, hen vijandige Umwelt letterlijk of figuurlijk vertrapt worden. Zij ervaren de afbraak nog aan den lijve, dit in tegenstelling tot de figuren in Raes rijpere romans. Met dat alles is Raes debuutroman geen meesterwerk geworden, maar wel een bewijs van zijn onmiskenbare talenten. Dat deze niet zozeer op het vlak van vorm en structuur liggen, maar wel op het terrein van de vertelkunst en de fantasie, zal voor iedere lezer wel duidelijk zijn. Hugo Raes is géén grote schrijver van wereldformaat, maar hij is één van de zuiverste en boeiendste verhalenvertellers die we in België en Nederland hebben.
In 2004 herlazen wij De vadsige koningen en toen waren wij het nog grotendeels eens met deze bespreking uit 1981, al kwam dat associatieve schrijfprocédé (dat in de jaren zestig met de experimentele nouveau roman een ware trend was) wel een beetje gratuit, irriterend en gedateerd over. Naar aanleiding van de heruitgave van de roman in 1998 noteerde Johan Vandenbroucke: De reputatie van Raes bleek sterker in mijn hoofd dan ik mocht ervaren bij herlezing van De vadsige koningen. Hoewel het boek nog behoorlijk leesbaar blijft, stoorde de jachtige stijl, met een willekeurig lijkende opeenstapeling van gedachten en nevenschikkende syntaxis, me veeleer dan ze me bekoorde. Toen Pascal Verbeken Raes vorig jaar voor De Standaard interviewde, sprak de schrijver zijn twijfel uit over de receptie van de herdruk: Vooral over de stijl maak ik me zorgen. Lijkt die niet te gedateerd? Heeft de eigentijdse lezer nog het geduld om dat modernistische register te verkennen?
Jeroen Overstijns las de herdruk van de roman en van een aantal verhalen van Raes (Verhalen, Amsterdam, 1998) als de uitdrukking van een tijdsgevoel. Als het tijdsbeeld van de existentiële ontreddering die de jonge generatie na de Tweede Wereldoorlog ervoer, en waarvan Raes een late vertegenwoordiger was. Raes werkte aan De vadsige koningen tussen 1956 en 1959.
Geraadpleegde lectuur
- Paul de Wispelaere, Het Perzische Tapijt. Amsterdam-Antwerpen, 1966, pp. 144-149.
- Julien Weverbergh, Een voorwerp genaamd De vadsige koningen, in: R. Bloem e.a., In gesprek met Hugo Raes. Amsterdam, 1969, pp. 64-76.
- Hans van Straten, De vadsige koningen, verrassend verhaal van één slapeloze nacht, in: Diverse auteurs, Hugo Raes. Profielreeks, Manteau, Brussel-Den Haag, 1976, pp. 12-13 [= recensie uit Het Vrije Volk, 14 oktober 1961].
- Jacques Kersten, Hugo Raes. Grote Ontmoetingen, Nijmegen-Brugge, 1978.
- Paul de Wispelaere, Hugo Raes, in: Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945, mei 1980, pp. 1-15.
- Hugo Bousset, Hugo Raes. De vadsige koningen, in: Lexicon van Literaire Werken, februari 1990, pp. 1-8.
- Jeroen Overstijns, Gedateerde demonen, maar geen draken. De comeback van Hugo Raes, in: De Standaard der Letteren, 24 september 1998, p. 16.
- Johan Vandenbroucke, Gruwen van de gruwelen, in: De Morgen / Café des Arts, 15 oktober 1998, p. 29.
Quotering: ***
[explicit 3 april 1981 / 23 november 2004]
Mel Gibson speelt de dominee Graham Hess die in een huis middenin de graanvelden samenwoont met zijn zoontje, dochtertje en jongere broer (een mislukte baseballspeler). Nadat zijn vrouw is overleden (stomweg doodgereden door een auto) heeft hij zijn geloof verloren. Dan beginnen er plots graancirkels te verschijnen (niet alleen in Hess achtertuin trouwens, maar over de hele wereld) en al snel blijken dit de voortekenen te zijn van een invasie van onsympathieke buitenaardse wezens. Uiteindelijk poetsen die aliens (waarvan er overigens slechts één duidelijk in beeld komt) de plaat: zij zijn namelijk niet bestand tegen water. Als de dominee en zijn gezin weer uit hun kelder kruipen, blijkt er echter nog één alien achtergebleven te zijn, maar ook die wordt uitgeschakeld. De dominee beleeft in een flash-back opnieuw het gesprek met zijn vrouw vlak voor die stierf en die vrouw zei toen nog snel tegen haar man: Kijk rond, en gaf een boodschap mee voor diens broer: swing along. Terwijl die alien het astmatische zoontje heeft gegijzeld en gas in diens neus blaast, kijkt de dominee dus rond, ziet de baseballbat van zijn broer aan de muur hangen, en zegt: swing along. Waarop de broer met zijn baseballbat de alien tot pulp klopt. Ook nuttig zijn daarbij de glazen water die het (visionaire) dochtertje overal heeft achtergelaten: die aliens kunnen immers niet tegen water. En het zoontje had net een astma-aanval, zodat het gas zijn dichtzittende longen nauwelijks kon bereiken.
Ergens in het midden van de film voert de dominee een gesprek met zijn broer waarin het gaat over geloven: ofwel gelooft men dat alles in deze wereld toeval is, ofwel gelooft men dat er een hogere macht toekijkt en alles bestiert. Night Shyamalans boodschap is dus blijkbaar dat er wel degelijk een hogere macht (God?) toekijkt en dat niets toeval is: de dood van die echtgenote en haar laatste woorden niet, de astma van dat zoontje niet, de visionaire talenten van dat dochtertje niet en zelfs niet het baseballverleden van die broer. Op het einde loopt Graham Hess dan ook opnieuw rond in zijn domineeplunje.
Het dient gezegd dat heel dit mystieke gedoe nogal flauw en ongeloofwaardig overkomt (veel flauwer in elk geval dan in Night Shyamalans The Sixth Sense), vooral wanneer het gaat om de reacties van de personages op wat er rond hen gebeurt. Heel dat alien-gebeuren wordt bovendien op een teleurstellende wijze in beeld gebracht en de paar wel spanning creërende scènes (dominee en broer die een alien rond hun huis achtervolgen, het korte beeld van een alienpoot in het graanveld, de beeldflits van een voorbijlopende alien in Brazilië in het TV-nieuws) kunnen deze door Night Shyamalan zelf geschreven, geproducete en geregisseerde film niet redden. Een zwakke prent, ofschoon Patrick Duynslaegher de film als enige vier sterren gaf (zie Film & Televisie, nr. 527, december 2002, p. 2).
Quotering: **½
(30 oktober 2003 video bib Wuustwezel) (27 september 2013 TV 2BE)
[Herinneringen en dagboekbladen, Uitgeverij Atlas, Amsterdam-Antwerpen, 2001, 253 blz.]
Toen Hugo Raes in 2001 deze herinneringen en dagboekbladen (aldus de ondertitel) publiceerde, was hij 72 jaar oud. Van volwaardige mémoires kan men in dit geval inderdaad niet spreken, want daarvoor gaan de hier verzamelde aantekeningen te veel gebukt onder de euvels die Raes al kwellen sinds zijn debuutroman De vadsige koningen: gebrek aan structuur, een neiging tot zeuren en een oppervlakkige, weinig sprankelende stijl. Het grootste deel van dit boek wordt gevuld met weinig boeiende reminiscenties en matte Zeitbeobachtungen. Aan bod komen onder meer: de evolutie van Raes woonbuurt in Hoboken, het boek A dog of Flanders van Marie-Louise de la Ramée (over de Hobokense weesjongen Nello en zijn hond Patrasjke), de astma waaronder hij als jongen leed, zijn schooltijd, de oprichting van de culturele vereniging De Nevelvlek, zijn honden, een afgewezen minnaar van zijn moeder, zijn tijd als leraar, zijn zeilbootavonturen, een etentje met Paul De Wispelaere, de dood van een tante, de kennismaking met zijn tweede vrouw (Marie-Thérèse), hun reizen naar Amerika, naar Corsica en Sardinië. Het wordt hier allemaal bij elkaar gekletst, en het springt voortdurend van de os op de ezel.
Iets interessanter zijn de hoofdstukjes die gewijd zijn aan Raes persoonlijke ontmoetingen met Anaïs Nin, Jerzy Kosinski en Louis Paul Boon, en aan de auteursfeestjes in de jaren zestig (op één van deze fuiven springen Paul Snoek en enkele anderen in hun blootje en met een dronken kop in de Leie). Het toppunt van bladvullerij zijn echter de veredelde dagboekfragmenten naar het einde van het boek toe die handelen over de bergerie (een tot woonhuis omgebouwde schaapsstal) die Raes en zijn vrouw op latere leeftijd hebben gekocht in het zuiden van Frankrijk en waar zij zich vaak terugtrokken. Enigszins belangwekkend is dan weer het laatste hoofdstuk (Schrijven en schrijvers, pp. 235-253), waarin Raes een blikje achter de schermen biedt van zijn schrijverscarrière. Dat dit hoofdstuk voor het grootste deel gericht is op het zo duidelijk mogelijk laten uitkomen van Raes successen en belangrijkheid als auteur en dus nogal zelfingenomen overkomt, neemt men er voor lief bij. Echt relevant wordt het echter wanneer Raes vertelt dat hij De verwoesting van Hyperion schreef als satire op het communisme na een ontluisterend bezoek aan Roemenië en hoe hij het daarna bij de links-literaire goegemeente in Vlaanderen en Nederland verkorven had.
Een rijk testament kan je het moeilijk noemen, dat zal duidelijk zijn. Dat het allemaal bedoeld is als testament, staat echter wel vast. Naar eigen zeggen sukkelt Raes al een hele tijd met zijn gezondheid en op de laatste bladzijde noemt hij Een aquarel van de tijd mijn laatste werk. Op dezelfde bladzijde luidt het: Het schrijven van dit boek was geen eenvoudige opgave. Vaak was ik de uitputting nabij. En ik ben blij dat ik er nu de laatste hand aan leg. Van Raes gaan we in de nabije toekomst dus manifest niet veel meer horen, of het moest zijn overlijdensbericht zijn. De in memoriams kunnen reeds uitgeschreven worden.
Quotering: **
[explicit 11 februari 2002]
Hugo Raes overleed op maandag 23 september 2013. De 84-jarige auteur liet zich euthanaseren.
