Britse groep uit Bristol, draaiende rond de kern Robert ‘3D’ del Naja en Grant ‘Daddy G’ Marshall, maar ze maken blijkbaar gebruik van een heleboel andere mensen (ook zangers en zangeressen) om hun ideeën op plaat te zetten. Dit album bevat tien nummers die op het eerste gehoor allemaal redelijk gesofistikeerd en ingetogen klinken, maar zonder uitzondering al snel gaan vervelen. Weinig interessant. Volgende!

Quotering: 2 (27/02/11)

27-02-2011 om 22:33 geschreven door Eric De Bruyn  

In Philadelphia had Bowie een bezoek gebracht aan de Sigma Sound Studio, bekend geworden door de ‘Philly Sound’, een mengeling van soul en funk. Dit resulteerde uiteindelijk in de ‘soul-Bowie’: hij was de platen met SF-thema’s beu, verzamelde een aantal geschikte muzikanten rond zich en produceerde twee albums met een zwarte latin-sound. In januari 1975 verscheen als locomotief voor het eerste album de single Young Americans [A1], tevens titelnummer van het album dat in maart 1975 het licht zag. De song gaat over twee pasgetrouwde mensen die niet weten of ze elkaar wel aardig vinden. Volgens Hopkins [1986: 113] was het een perfecte analogie, want Bowie wist ook niet of hij Amerika wel aardig vond. Young Americans werd Davids grootste Amerikaanse hit sinds Space Oddity, maar al is het best een dansbaar nummer met een soulkleurtje (zie de rol van de sax), wij hebben het nooit één van Bowie’s beste hits gevonden. Het werd wel heropgevist door Lars von Trier voor de eindgeneriek van zijn tegen Amerika gerichte film Dogville. Het b-kantje van de single heette Knock on wood, maar staat niet op het album.

De tweede uit dit album getrokken single, het samen met John Lennon geschreven en in augustus 1975 uitgebrachte Fame [B4] rekenen wij evenmin tot Bowie’s toppers, maar dit funky klinkende stukje muziek dat de keerzijde van het succes behandelt, is toch een stuk aantrekkelijker dan A1 en in elk geval is het het beste nummer van de lp. De samenwerking met Lennon blijkt ook uit de in A1 even geciteerde frase I heard the news today oh boy (vergelijk A day in the life uit Sergeant Pepper’s) en uit de cover van Across the universe [B2], een bijzonder middelmatige cover, het dient gezegd. De vijf resterende nummers zijn net als A1 door Bowie zelf geschreven, maar helaas, veel noemenswaards zit daar niet bij. Fascination [A3] was een bewerking van het Luther Vandross-nummer Funky Music, Right [A4] was ook het b-kantje van de single Fame en dan waren er nog Win ]A2], Somebody up there likes me [B1] en Can you hear me [B3], allemaal nummers die in het begin heel even veelbelovend klinken, maar al gauw verzanden in gezeur dat maar blijft voortkabbelen. In een interview met Cameron Crowe in Rolling Stone (12 februari 1976) bekende Bowie zelf: Op dit moment is wat ik schrijf niet veel zaaks (…) Ik ben verrast dat ‘Young Americans’ zo goed verkoopt. Echt, ik geef er niets om. Zo hoor je het ook eens van een ander.

Quotering: 2 (27/02/11)

27-02-2011 om 22:31 geschreven door Eric De Bruyn  

Album nummer twee, en net als nummer 1 (Freak out) weer zo’n erg ongelijk, erg rommelig product. Alleen Brown shoes don’t make it springt eruit maar is oneindig veel akeliger dan de uitstekende versie van dit nummer die in 1981 verschijnt op Tinseltown Rebellion. De Amerikaanse rockjournalist Robert Christgau schreef ooit (in Any Old Way You Choose It – 1973): The Mothers are very good on stage, but their records do not bear repeated listening. (…) Zappa is very funny. En de Britse rockjournalist Nik Cohn noteerde in 1970 in zijn boek Awopbopaloobop Alopbamboom: Mostly he was a bore but, every so often, when he forgot to be solemn, he’d pull out something good and he was never quite dismissable. Laat het duidelijk zijn: die vroege Zappa-albums zijn niét ons kopje thee.

Quotering: 1 (27/02/11)

27-02-2011 om 16:29 geschreven door Eric De Bruyn  

DAS WEISSE BAND (Michael Haneke) (Duitsland-Frankrijk-Oostenrijk, 2009)

(144’)

De in zwartwit gefilmde Gouden Palm van Cannes 2009 speelt zich af in een protestants boerendorpje in het noorden van Duitsland in 1913, aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. In het dorp gebeuren een aantal vreemde zaken, die nooit opgelost worden: de dokter struikelt met zijn paard over een tussen twee bomen gespannen draad, een schuur vliegt ’s nachts in brand, het zoontje van de plaatselijke baron verdwijnt en wordt weergevonden met zijn broek afgestroopt en tot bloedens toe geranseld achterwerk, een gehandicapt jongetje verdwijnt en wordt teruggevonden met gemartelde ogen. De daders worden nooit gevonden. Ondertussen leren we de dorpelingen beter kennen, zowel de volwassenen (de baron, de dokter, de vroedvrouw, de dominee, de rentmeester) als de kinderen. Deze laatsten worden bijzonder streng en nog negentiende-eeuws opgevoed, maar met (een aantal van) deze kinderen is duidelijk iets mis: ze gedragen zich artificieel-onderdanig, maar verbergen onderhuids dezelfde hypocrisie, afgunst, hebzucht en tot latent geweld leidende hatelijkheid die ook onder de volwassenen regeren. Doordat hij alles meemaakt vanuit het perspectief van de jonge dorpsonderwijzer, die als oude man alles in voice-over vertelt en wiens verliefdheid op een jong, verlegen deerntje het enige lichtpuntje in deze film is, heeft de kijker op het einde van de film het sterke vermoeden dat minstens een aantal van de wandaden door de kinderen van het dorp zijn begaan. De Eerste Wereldoorlog is dan net uitgebroken, en de kijker (die weet wat er later in de twintigste eeuw gebeurd is) herinnert zich de woorden van de verteller uit het begin: misschien dat dit alles sommige zaken kan verklaren die later in ons land gebeurd zijn …

Over Das Weisse Band (de titel slaat overigens op het witte lint dat de kinderen van de dominee als symbool van na te streven onschuld en zuiverheid moeten dragen) hangt een voortdurende en dreigende spanning, en aangezien het einde open is, laat Haneke zijn kijkers flink méédenken. Men kan dan vermoeden dat Haneke wil laten zien dat de kinderen in deze film de latere nazi’s zijn en dat zij het slachtoffer zijn van hun strenge, conservatieve opvoeding, van de ‘zwarte pedagogie’ zoals het in de recensie van Filmmagie [nr. 598, oktober 2009, pp. 12-15] wordt genoemd. Haneke zelf wordt in deze recensie geciteerd: Het oorspronkelijke idee, dat van ruim tien jaar geleden dateert, was een groepje opgroeiende jongeren te portretteren die zich gaan opwerpen tot de vertegenwoordigers van de principes en de idealen van de mensen die hen hebben opgevoed. Gaandeweg is het opzet echter blijkbaar breder geworden: Ik wou niet dat de film zou gezien worden als een film over een Duits probleem, wel als een film over de wortels van het kwaad, over totalitaire regimes, over terrorisme of het nu politiek of religieus is. Een wereldwijd probleem.

Erik Stockman had in Humo [nr. 3607, 20 oktober 2009, pp. 48-49] een interessant interview met Haneke, waarin deze veel vertelt over zijn bedoelingen met de film. Hij zegt daarin onder meer: Ik wilde laten zien hoe kinderen, en mensen in het algemeen, kunnen worden beïnvloed en gehersenspoeld. Waarom zijn mensen bereid om een populistische leider te volgen? Waarom hangen mensen radicale ideeën aan? Waarom kiezen zoveel mensen voor een fundamentalistisch gedachtegoed? Wie dàt begrijpt, begrijpt de wortels van het kwaad. Mensen die een fascistisch gedachtegoed volgen, zitten volgens mij vast in een diepe psychologische crisis. Ze hebben geen hoop meer, ze zijn teleurgesteld in de maatschappij, ze voelen zich vernederd en gefrustreerd, ze zien geen uitweg meer. Wanneer er dan ineens iemand langskomt die zegt ‘Ik begrijp u! Ik zal u helpen! Reik mij de hand!’ dan zijn ze bereid om hem te volgen. Dat fenomeen is van alle tijden. De uitdaging was: hoe kan ik dat nu allemaal op een heldere manier laten zien? Het leek me het beste om het verhaal in het Duitsland van de vorige eeuw te situeren, toen een volledig volk zo’n leider volgde. Maar: ‘Das weisse Band’ gaat niét over het nazisme. Ik had het verhaal evengoed kunnen situeren in een moslimland, of in de oude Sovjet-Unie. De film gaat niet over de wortels van het fascisme, maar over de wortels van àlle kwaad. Maar wie is dan in de film die populistische leider? Haneke weer: Je kunt niet geloven hoe autoritair de kinderen honderd jaar geleden nog werden opgevoed. Zowel de ouders, de onderwijzers als de pastoors konden zich echt dictatoriaal gedragen. Ongelooflijk! Maar ‘Das weisse Band’ is geen film tégen het gezag. Integendeel, een mens heeft gezag nodig. Waarna dan een sneer volgt naar de antiautoritaire opvoeding van de jaren zestig.

Sorry hoor, maar na al die uitleg begrijpen wij nog altijd niet welke populistische leider die kinderen (of de volwassenen) in deze film dan wel volgen. Of moeten we Klara, de dochter van de dominee (en ongetwijfeld het meest creepy en hypocriete schepsel van heel het dorp: zie bijvoorbeeld hoe zij ’s nachts het gekooide vogeltje van haar vader doodt) in deze zin interpreteren? In dat geval vinden wij dat Haneke er niet in slaagt zijn bedoelingen op een ‘heldere manier’ duidelijk te maken en is dat een minpuntje van de film. Een andere mogelijkheid is dat Haneke niet echt een groot denkhoofd is. In Humo legt hij bijvoorbeeld ook een link tussen wat we in de film zien en onze eigen tijd, Haneke is bang dat er weer een ‘verloren generatie’ in de maak is die vatbaar zal blijken te zijn voor gevaarlijke en radicale ideeën: De maatschappij is aan het verrechtsen, en de televisiemakers dragen een verpletterende verantwoordelijkheid. Ze bieden alleen nog maar entertainment en ontspanning aan; ze sporen de mensen niet meer aan om na te denken over hun eigen situatie. En dàt is het moment dat je vatbaar wordt voor radicale ideeën. Vroeger werd de gedachte onderdrukt door God en meneer pastoor, nu wordt de gedachte onderdrukt door de televisie. Het is verschrikkelijk. Dat klinkt misschien allemaal wel mooi, maar om nu de televisie de schuld te geven van de toenemende verrechtsing, nou ja … Brood en spelen voor het volk is toch iets van alle tijden, dachten wij zo en het is toch altijd zo geweest dat de grote meerderheid een samenzwering van dwazen of ongeïnteresseerden is die zich zonder veel nadenken laten leiden door een klein groepje machthebbers (goede of slechte, al naargelang je geluk hebt of niet). Waarom zou dat in onze tijd nu speciaal anders moeten zijn dan vroeger?

Nee hoor, Das weisse Band is een goed gemaakte en intrigerende film die narratologisch gezien boeit van begin tot einde, maar er schort volgens ons wat aan de thematiek, aan de boodschap die hij wil uitdragen. Ligt dat misschien aan het feit dat de film oorspronkelijk drieënhalf uur duurde en Haneke van zijn producers een uur heeft moeten wegknippen?

Quotering: (een vriendelijke) 4

(25/08/10) (dvd – bib Brecht)

Na een tweede visie blijkt toch zeer duidelijk gesuggereerd te worden dat de kinderen (vooral de kinderen van de dominee en van de rentmeester) verantwoordelijk zijn voor de merkwaardige gebeurtenissen in het dorp. Het is ook de mening van de onderwijzer en de ondertitel van de film is Eine deutsche Kindergeschichte. Dat de dokter achter alles zou zitten (zie de geruchten in het dorp op het einde), is zeer onwaarschijnlijk: in het begin van de film is de dokter immers zelf het slachtoffer. De boerin die door de vloer zakt, was een ongeluk, de schuur werd waarschijnlijk in brand gestoken door haar man (die zich even later verhangt) en de kolen van de baron zien we stukgekapt worden door de zoon van de boerin. Alles wijst er echter op dat voor alle andere ‘mysterieuze gebeurtenissen’ de kinderen verantwoordelijk zijn: we zién hoe Klara een schaar neemt en de vogel van de dominee vastgrijpt, we zién hoe Sigi (de jonge baron) door één van de zonen van de rentmeester in het water geworpen wordt en doordat zijn zus vraagt ‘wanneer ben je naar vaders bureau gegaan?’ weten we praktisch zeker dat ook hij het was die het raam opengezet heeft in de kamer van de baby. Dat Klara en haar jongere broer Martin verantwoordelijk zijn voor de val van het paard blijkt uit de scène waarin Martin op de reling van een bruggetje loopt en tegenover de onderwijzer verklaart dat hij wou weten of God hem schuldig vindt.

Dat Klara & Co ook de jonge baron en de gehandicapte Karli gefolterd hebben, kan men vervolgens in zeer sterke mate vermoeden. Klara blijkt inderdaad de ‘sterke figuur’ te zijn die alles in gang zet: zij neemt steeds pseudo-vriendelijk het woord tegenover de volwassenen als de kinderen in groep zijn, zij roept op tot stilte als de klas op stelten staat en de dominee eraan komt, zij domineert haar jongere broertje dat er meer en meer verkrampt begint uit te zien (knap geacteerd van dat kereltje overigens!). De dominee beseft goed genoeg dat er met die Klara iets mis is: hij aarzelt een tijd alvorens hij haar van de wijn laat drinken tijdens haar Konfirmation.

Uit dit alles wordt ook duidelijk dat Hanekes thematiek wel degelijk draait rond fascisme en wat daaruit voort kan komen. Fascisme: het vormen van een hechte, gesloten groep met veel tucht en discipline rond een sterke leider waarbij een negatieve houding wordt aangenomen tegenover buitenstaanders en zwakkeren. En omdat alles zich in Duitsland afspeelt, is het dan logisch om een verband te liggen met twintig jaar later: de kinderen van 1913 zijn in 1933 volwassen geworden, helpen Hitler aan de macht en worden nazi’s. Nazisme: een stap verder dan fascisme, waarbij de buitenstaanders en zwakkeren niet alleen negatief bekeken worden maar ook fysiek uitgeschakeld. Enigszins merkwaardig bij dit alles is dat Haneke voor de leidersfiguur een meisje heeft gekozen (Klara dus), terwijl men voor deze rol eerder een jongen zou verwachten. Het blijft overigens een raadsel wat er op het einde precies met de gehandicapte Karli is gebeurd: meegenomen door de dokter of gedood door de vroedvrouw?

Quotering: (duidelijk een) 4

24-02-2011 om 20:45 geschreven door Eric De Bruyn  

[Martin X – Strubel XV – Roques XIX]

Renart Médecin (Renart als medicijnman) werd volgens Dufournet [II ed. 1985: 499] geschreven in de periode 1180-90. Volgens Wenseleers [1993: 276] is de datering ‘eind 1191 (met vraagteken)’.

Zie voor de Oudfranse tekst Dufournet II ed. 1985: 192-279 (alwaar de branche 1.704 verzen telt).

Voor een (niet altijd betrouwbare) Nederlandse vertaling, zie Paul van Keymeulen, “Reynaert als medicijnman. Branche XV van de Roman de Renart (nummering Strubel)”, in: Tiecelijn, jg. 14, nr. 1 (2001, 1^ste kwartaal), pp. 3-35.

Vergelijk over deze branche ook Wenseleers 1993: 86-97.

Korte inhoud

Rond Pinksteren houdt koning Noble een hofdag waarop iedereen aanwezig is behalve Renart. De vos wordt zwartgemaakt door Ysengrin, maar daarna verdedigd door Tybert. Op aanraden van Belin zal de vos per brief naar het hof geroepen worden. Roënel de waakhond krijgt van de koning de opdracht om de brief te bezorgen. Renart gaat redelijk vlot mee met de koninklijke bode, maar onderweg lokt de vos de hond in een val, onder het voorwendsel dat het relieken van een heilige zijn die daar liggen. Roënel wordt door twee boeren duchtig afgeranseld en keert half doodgeslagen terug aan het hof.

In plaats van met geweld wil men het dan met verstand proberen en men stuurt Brichemer het hert, een intellectueel die onder meer Latijn kan praten, als tweede bode. Brichemer wordt op het kasteel van Renart ontvangen met een pijlenregen, maar uiteindelijk gaat Renart toch met hem mee. Onderweg stoten zij op een boer met drie honden waaraan Renart weet te ontsnappen, maar Brichemer niet. Half doodgebeten keert Brichemer terug aan het hof.

Kort daarna wordt koning Nobel ernstig ziek en niemand kan hem genezen. Grimbert de das gaat Renart opzoeken om hem te vertellen dat dit zijn kans is om alles goed te maken met de koning. Renart vertrekt met Grimbert naar het hof en onderweg plukt hij kruiden en steelt hij de tas van een slapende pelgrim, met daarin enkele medicijnen. Renart wordt aan het hof onvriendelijk ontvangen, maar dat verandert al snel als hij zijn bekende praatjes begint te verkopen. Bovendien helpt Tibert Renart tegen de beschuldigingen van Roënel door te liegen. Renart beweert dan dat hij koning Noble kan genezen, maar daarvoor heeft hij de pels van een wolf, een stuk hoorn en huid van een hert en een kattenpels nodig. Isengrin en Brichemer worden hier de dupe van, maar Tybert kan ontsnappen door weg te vluchten van het hof. Renart wikkelt de koning in de pelsen en geeft hem enkele medicijnen waardoor hij veel winden moet laten. Al snel is de koning inderdaad genezen en hij is Renart zeer dankbaar. Renart krijgt van de koning een geleide van honderd ridders om veilig terug naar huis te kunnen keren.

Aantekeningen

Een nogal saaie en clichématige branche (weer die dagingen van de vos en weer die mooipraterij die hem redt), waarvan het tweede deel aansluit bij de ook in de middeleeuwen invloedrijke aesopische traditie van de fabel van de zieke leeuw. In het begin van de tekst enkele malen een negatief beeld van Renart vanuit het perspectief van de verteller-auteur: Renart die de duivel in persoon is [vers 9] en Renart die de bron van alle kwaad is [vers 29].

23-02-2011 om 22:59 geschreven door Eric De Bruyn  

[Martin IX – Roques X – Strubel XII – Fukumoto 28]

Deze vrij lange branche (2.212 verzen) wordt door Dufournet [II ed. 1985: 501] in het jaar 1200 geplaatst. Wenseleers [1993: 278] dateert ‘ca. 1226-29?’. Van Daele heeft het over ‘het einde van de twaalfde eeuw’. In het eerste vers noemt de anonieme auteur zichzelf un prestre de la Croiz en Brie (Croix-en-Brie bij Nangis, Champagne).

Zie voor de Oudfranse tekst Dufournet II ed. 1985: 80-191.

Voor een (niet altijd betrouwbare) Nederlandse vertaling: Paul van Keymeuelen, “Reynaert en Liétard (branche XII)”, in: Tiecelijn, jg. 17, nr. 1 (maart 2004), pp. 23-48.

Korte inhoud

Op een dag is de rijke boer Liétard met zijn ossen aan het ploegen en hij is ontevreden over één van hen, de oude en traag geworden Rogel. Hij sakkert op de os en vloekt dat de beer of de wolf hem mogen komen halen. Brun de beer, die net in de buurt is, heeft dit gehoord en komt de os opeisen. Liétard belooft dat Brun de os de volgende ochtend zal krijgen, maar als de beer weg is, beklaagt hij zichzelf, luidop jammerend. Renart, die net een groep jagers en honden ontvlucht is, hoort deze jammerklacht en belooft de boer te helpen, als hij diens haan Blanchard krijgt. De boer belooft Renart nog tien kippen bovenop als die erin slaagt Rogel te redden.

De volgende ochtend wordt Renarts plannetje uitgevoerd. Wanneer Brun de os komt opeisen, blaast Renart op een jachthoorn en maakt hij veel lawaai, zodat de beer denkt dat de graaf op jacht is. Hij smeekt Liétard om hem te begraven onder het zand van één van de groeven en om hem niet te verraden. Liétard stemt toe, maar als de beer bedolven is onder de aarde, slaat hij hem met een bijl de kop in en steekt hij een mes door zijn keel. Opdat hij niet wegens stropen zou gestraft worden door de lokale graaf, komt hij ’s nachts met zijn vrouw, een dochter en een knecht Brun op een kar laden, waarna het vlees verborgen wordt in huis.

De volgende dag komt Renart zijn beloning ophalen, maar op aanraden van zijn vrouw probeert Liétard Renart aan het lijntje te houden met een smoesje (Blanchard zou oud en taai zijn en heeft enkele weken nodig om weer vetgemest te worden). Als Renart hier echter niet in trapt, laat Liétard drie waakhonden los die Renart danig toetakelen. De vos kan ternauwernood ontsnappen en wordt in zijn burcht verzorgd door Hermeline. Op haar aanraden steelt Renart, zodra hij hersteld is van zijn wonden, de drijfriemen van Liétard, zodat deze niet meer kan ploegen. Timert, de Spaanse ezel van Liétard, heeft echter een plannetje: hij zal vóór de poort van Malpertuis gaan liggen en zich dood houden. De vos en de vossin zullen hem dan door middel van de drijfriemen proberen binnen te trekken, en als ze aan hem vasthangen, zal hij opspringen en en hen naar Liétard brengen.

Zo geschiedt. Hermeline is enthousiast als ze de ‘dode’ ezel ziet liggen, maar Renart is achterdochtig. Na een kibbelpartij met zijn vrouw, die hem beschuldigt van lafheid, laat hij zich toch vastbinden, maar als hij ziet dat Timert zijn kop even beweegt, laat hij zich weer losmaken. Hermeline blijft echter ruziën en bindt zichzelf vast aan de ezel, die begrijpt dat Renart hem door heeft, opspringt en Hermeline naar Liétard sleept. Deze probeert Hermeline met een bijl te doden, maar Hermeline maakt een rare sprong en Liétard hakt per ongeluk de bil van Timert af, zodat de vossin kan ontsnappen, mét de ezelsbil.

Renart zoekt vervolgens Liétard op en dreigt dat hij hem zal verraden aan de graaf (in verband met het stropen). Liétard begrijpt dat hij aan het kortste eind trekt: hij doodt in opdracht van de vos zijn drie waakhonden, en schenkt Renart Blanchard en nog tien kippen. Renart keert nog verscheidene malen weer naar Liétard en wordt door de boer en diens vrouw telkens vergast op eenden en kippen, totdat de boer niets meer overheeft.

In een korte epiloog zegt de anonieme auteur dat dit verhaal zijn debuut is en hij vraagt om eventuele debutantenfoutjes door de vingers te kijken.

Aantekeningen

Bijzonder geslaagd is deze branche niet te noemen: de vaak té uitgebreide monologen en de talrijke herhalingen maken het geheel nogal langdradig. Koddig is echter wel het ruziënde vossenpaar. Verder bevat deze branche een aantal merkwaardigheden: Brun de beer die hier gedood wordt, het feit dat de rijke boer Liétard gehuwd is met een vrouw van adellijke komaf (zie vers 988) en Renart die zich beklaagt dat hij bedrogen werd, nu hij eindelijk eens een keer iets goeds wou doen (verzen 1400-1424: wie in deze wereld kwaad doet wordt beloond, wie goed doet wordt gestraft). In de verzen 486-490 heeft Renart zich aan Liétard nochtans gepresenteerd als iemand die aan het hof van Nobel vaak het recht krom en het kromme recht heeft gemaakt, ‘zoals daar de gewoonte is’. Ook het beeld dat in deze branche van de boer (vilain = dorper) opgehangen wordt, is erg negatief: boeren zijn niet te vertrouwen en geven het slechte voorbeeld (verzen 1930-1935, het is Hermeline die daar spreekt).

Noterenswaard is ten slotte ook nog vers 2180, waar Renart achter de rug van Liétards vrouw grimassen zit te maken: Renart li fet sovent la moe. De Middelnederlandse zegswijze ‘de mouw maken’ is hier ongetwijfeld mee verwant.

21-02-2011 om 23:16 geschreven door Eric De Bruyn