LA GRANDE BELLEZZA (Paolo Sorrentino) (Italië-Frankrijk, 2013)

(142’)

Deze Italiaanse film won in 2014 de Oscar voor Beste Buitenlandse Film en kan dus aanspraak maken op de titel van beste Europese film van het jaar 2013. In Antwerpen was daar alvast weinig van te merken, want de prent werd er nauwelijks gedraaid. Niet dat daar overdreven veel belang moet aan gehecht worden, net zomin trouwens als aan die Oscar, want wij hebben nog altijd onze eigen twee ogen om mee te kijken.

La Grande Bellezza begint op een nogal aanmatigende manier. Waarmee we bedoelen dat de regisseur meteen al op vrijpostige wijze de indruk probeert te wekken: hier volgt geen gewoon filmpje maar een echt artistiek werkstuk, zet je dus maar schrap of je begrijpt er niets van. Na een bijzonder wazig citaat van Céline (zie je, sukkels, ik heb Céline, Céline!, gelezen) draait de camera wat rond ergens op een terras-met-panorama in Rome. Er staat een vrouwenkoor indrukwekkend te doen en een Japanse toerist die net een foto heeft genomen, valt voor dood neer. Na twee visies hebben we nog steeds niet door waarom die Japanner voor dood moet neervallen, maar goed, het zal misschien aan ons liggen.

Gelukkig houdt Sorrentino die hautaine stijl niet lang vol, want even later zitten we midden in de (meeslepend in beeld gebrachte) verjaardagsfuif van de net 65 geworden schrijver en journalist Jep Gambardella die zich al snel ontpopt tot de hoofdpersoon van de film. Prima gecast overigens, die Toni Servillo als Jep, met zijn fotogenieke kop. Na die fuif krijgen we dan twee uur lang een film in mozaïekstijl in de beste Felliniaanse traditie (naar verluidt is de film trouwens een ode aan Fellini) waarbij – via Jep – op een bijzonder maatschappijkritische wijze naar de onhebbelijkheden van de Romeinse jetset, vol pseudo-intellectuelen en mondaine snobs, gekeken wordt. Een Romeinse jetset die ongetwijfeld moet fungeren als pars pro toto voor de oppervlakkigheid, hypocrisie en decadentie van de moderne westerse maatschappij. Verscheidene uitwassen van die maatschappij krijgen een veeg uit de pan: het moderne toneel (die naakte actrice die met haar hoofd tegen een muur loopt maar heimelijk schuimrubber gebruikt en achteraf niets zinnigs weet te vertellen tegen journalist Jep), de moderne kunst (het kleine meisje dat ‘schildert’ door potten verf leeg te gooien), de rage van de plastische chirurgie (die verschrikkelijk dure ‘botox-professor’), de saloncommunisten (die vrouw die door Jep op haar plaats wordt gezet wanneer ze met enkele vrienden op een terrasje zitten), de maffia (Jeps buurman met zijn dure kostuums die een maffioso blijkt te zijn en bij zijn arrestatie uitroept dat hij het land doet draaien), het gebrek aan warmte en liefde (de aarzeling in de kerk als tijdens de begrafenis van Ramona gevraagd wordt wie de kist buiten zal dragen, de man wiens vrouw is overleden en die een tijdje later al een nieuwe – Oost-Europese – echtgenote heeft opgescharreld), de vervallen adel (het bezoek aan het paleis van de ‘prinsessen’) en natuurlijk de katholieke Kerk (de kardinaal – kandidaat-paus – die alleen maar over recepten kan lullen).

Het goede voorbeeld wordt nochtans ook getoond en dat levert zelfs enkele van de beste sequensen van de film op: zuster Maria, een stokoude ‘heilige’ die alleen maar wortels eet, op een karton op de grond slaapt en zich trouw aan de gelofte van armoede houdt (terwijl die kardinaal in een Rolls Royce rondrijdt). Goddelijk zijn de passages waarin een vlucht flamingo’s in de buurt van zuster Maria komt uitrusten en waarin de zuster tergend-traag-en-moeizaam een reeks trappen beklimt, richting de Here Jezus. Binnen dit geheel is Jep een dynamisch personage. Hij heeft ooit één roman geschreven (die zelfs door zuster Maria mooi werd gevonden), maar is vervolgens weggezonken in het grote niets van de Romeinse beau monde. Op het einde komt hij echter tot het inzicht dat er – net als bij het verdwijnen van die giraf – ‘slechts een truc’ nodig is om zijn leven te beteren: op zoek gaan naar de echte schoonheid van het leven, la grande bellezza, en misschien toch aan die tweede roman beginnen. Hier laat de film volgens ons een steekje vallen dat hem zijn vier sterren kost. Weliswaar wordt die bewustwording van Jep links en rechts door kleine, subtiele dingetjes aangekondigd. Een klein meisje dat zich (halverwege het verhaal) verstopt heeft in de crypte van een kapel en naar boven roept, richting Jep: jij bent nessuno, jij bent niemand. En bijvoorbeeld ook Jeps bezoek aan de fotograaf die elke dag een foto van zichzelf heeft genomen, sinds zijn kindertijd. Knap en functioneel gedaan, en dan is er natuurlijk het positieve voorbeeld van die zuster Maria. De factor die Jeps verandering definitief bewerkstelligt, is echter de herinnering aan Elisa de Santis, een jeugdliefde die hem haar borsten toonde in plaats van hem te kussen, altijd verliefd bleef maar toch met iemand anders trouwde. Dat Elisa-motief wordt in de film manifest oppervlakkig en daarom niet echt overtuigend uitgewerkt, zodat het einde van de film wat uit de lucht komt vallen, ondanks die netjes over het verhaal verspreide anticipaties. Komt dit doordat er in het oorspronkelijke beeldmateriaal flink moest teruggesnoeid worden? Ongetwijfeld omwille van deze zelfde reden komt de dood van de rijpe stripper Ramona ook een beetje over als een donderslag bij heldere hemel.

In elk geval: als deze film inderdaad bedoeld is als een hommage aan Fellini, zal deze laatste zich zeker niet in zijn graf omdraaien. Maar om nu te gaan roepen dat La Grande Bellezza een zuiver meesterwerk is, daarvoor mist Sorrentino in het begin en op het einde toch wat te veel bochtjes. Wat niet wegneemt dat het een bijzondere film is die we iedereen kunnen aanraden.

Quotering: ***½ (1ste visie: 14 april 2014 – Cartoon’s) (2de visie: 26 september 2014 – dvd – bib Brecht)

12-10-2014 om 00:00 geschreven door Eric De Bruyn  

DE VROUW – HAAR NATUUR, VERSCHIJNING EN BESTAAN Een existentieel-psychologische studie (F.J.J. Buytendijk) 1951

[Aula – nr. 12, Het Spectrum, Utrecht-Antwerpen, 1965 (13), eerste druk: 1951, 287 blz.]

Frederik Jacobus Johannes Buytendijk (°Breda, 1887) was een Nederlandse professor in de psychologie, die doceerde in Amsterdam, Groningen, Utrecht en Nijmegen en lid was van diverse wetenschappelijke genootschappen, onder meer de Royal Society of Medicine. De Vrouw is één van zijn talrijke publicaties, voor het eerst verschenen in 1951. Van dit boekje, dat toevallig in ons bezit kwam, zou men zich kunnen afvragen of het nog gelezen wordt na al die jaren. Blijkbaar wel, en niet alleen door ons. In 2001 wijdde Jaap van Heerden nog enkele denigrerende regels aan dit werkje in het artikel ‘Wat ging er mis tussen man en vrouw’ voor De Groene Amsterdammer (te vinden in www.groene.nl) en in 2005 besprek A.IJ. van den Berg het nog kort in zijn blog (http://boeklog.info/2005/01/25/de-vrouw).

Van den Berg signaleert terecht dat het boekje bij tijden onleesbaar is en dat zinnige observaties afgewisseld worden met katholiek gewauwel, lege filosofische bombast, orakeltaal en professorenduits. De laatste zinnen van deze Aula-pocket luiden: ‘Zo is ook het vrouwelijk lichaam het middelpunt van haar wereld en de moederlijkheid kan zich in het bestaan van de vrouw slechts als zijn vervulling voordoen, doordat de wereld op haar lichaam als natuur en verschijning van moederlijkheid betrokken is. In deze relatie is dan ook het bewustzijn begrepen, dat zij van zichzelf bezit en wel mede als het bewustzijn van haar vrijheid, om zachtmoedig en nederig te kunnen zijn – als ieder goed mens’ [p. 282]. Op dat moment hebben we (afgezien van enkele inderdaad niet onaardige observaties) al heel wat gelijkaardige enormiteiten achter de kiezen gekregen. Niet alleen is De Vrouw interessant als cultuurhistorisch documentje (hoe werd er in Nederland kort na de Tweede Wereldoorlog over de vrouw gedacht?), maar ook als een ongelooflijk koddig en (voor wie op zoek is naar stijlregisters om daar vervolgens creatief iets mee aan te vangen) inspirerend voorbeeld van Gelehrtenquatsch en academische mumbo jumbo. Ocharme de studentjes die indertijd over dit boekje bij de professor tentamen moesten afleggen!

[explicit 11 oktober 2014]

11-10-2014 om 21:58 geschreven door Eric De Bruyn  

THE BROKEN CIRCLE BREAKDOWN (Felix Van Groeningen) (België, 2012)

(110’)

Over Steve+Sky en De helaasheid der dingen, twee vroegere films van Felix Van Groeningen, waren wij niet echt wildenthousiast, maar met deze verfilming van een toneelstuk van Johan Heldenbergh heeft hij een bijzonder degelijke prent gemaakt die ons nochtans door sommigen ietwat overroepen lijkt.

De plot is nogal magertjes, maar heeft wel een hoge emotionele impact. Didier (gespeeld door Johan Heldenbergh) is een bluegrass- en Amerika-fanaat die op een boerderijtje woont en een eigen muziekgroepje heeft, en Elise (Veerle Baetens) is – met de woorden van Mik Torfs in Filmmagie [nr. 628, oktober 2012, p. 17] – een ‘marginale slons vol tatoeages’ die werkt in een tattooshop. Zij worden verliefd, krijgen een kindje maar dat kindje heeft kanker en sterft. Didier, atheïst zonder omwegen, en Elise, zo’n beetje buitenkerkelijk religieus, reageren heel anders op de dood van het kleintje, wat tot botsingen leidt en uiteindelijk tot de zelfmoord van Elise.

Niet echt wat je een feelgood-movie noemt dus, maar het over en weer springen in de tijd geeft aan de vorm van de film een zeker (weliswaar nogal modieus) cachet, er wordt zowel door Heldenbergh als door Baetens uitstekend geacteerd en de bluegrass-intermezzo’s met dat muziekgroepje onderlijnen op gepaste wijze de emoties. Psychologisch en narratief gaat het wel soms nogal kort door de bocht (het toenemende succes van dat groepje moet de kijker bijvoorbeeld louter afleiden uit het steeds groter wordende publiek in de zalen waar gespeeld wordt) en de rechtstreekse aanvallen van Didier op president Bush Jr. en de paus in verband met het stamcelonderzoek komen lichtjes tafelspringerig over. In Amerika was dat nochtans geen bezwaar om de prent welwillend te ontvangen (allemaal democraten daar in Hollywood?), al ging La Grande Bellezza wel met de Oscar voor Beste Buitenlandse Film lopen.

Quotering: ***½ (1ste visie: Kinepolis, december 2012) (2de visie: 27 september 2014 – dvd bib Brecht)

06-10-2014 om 21:18 geschreven door Eric De Bruyn