Ik ben Eric De Bruyn
Ik ben een man en woon in Wuustwezel (België) en mijn beroep is pensionado.
Ik ben geboren op 20/10/1955 en ben nu dus 68 jaar jong.
Mijn hobby's zijn: Middelnederlands / laatmiddeleeuwse kunst.
Studies Germaanse Filologie 1973-1977 - Universiteit Antwerpen. In 2000 gepromoveerd aan de KU Brussel
Een in Latijns rijmproza geschreven kroniek (waarbij de zinnen bij de natuurlijke adempauzes rijmen), met regelmatig korte passages in (Latijnse) epische verzen.
Auteur
Willelmus Procurator, die geboren werd rond 1295 en stierf kort na 1332, waarschijnlijk op 18 april 1335 [ed. 2001: 9-10]. Hij was eerst kapelaan bij de Heren van Brederode en trad na een wonderbaarlijke genezing van een ernstige ziekte in in het klooster Egmond, alwaar hij zijn kroniek schreef [ed. 2001: 330-331 (1324/1)].
Situering / datering
Deze kroniek werd overgeleverd in één handschrift: Hamburg, Staats- und Universitätsbibliothek, Cod. hist. 17. De tekst begint met het jaar 1168 en loopt door tot in 1332. Van deze tekst heeft wellicht nooit meer dan het ene, autografe exemplaar bestaan dat we nu nog hebben [ed. 2001: 34].
Inhoud
De tekst bestaat uit vier delen. Van 1168 tot 1205 worden de Egmondse Annalen overgenomen met ingevoegd onder meer stukjes uit Martinus van Troppau. Van 1206 tot 1321 zijn Martinus van Troppau en de Egmondse Annalen de bronnen, met andere ingevoegde stukken. Vanaf 1322-1323 wordt de inhoud rijker en van 1324 tot 1332 beschrijft de auteur duidelijk zijn eigen tijd [ed. 2001: 13/15].
Thematiek
De auteur ziet de geschiedenis als een geschiedenis van hooggeplaatste personen, waarbij de graaf van Holland het centrum van de wereld is. Hij geeft graag morele lessen en heeft een bijzondere belangstelling voor praktijken van zwarte magie. Slechts sporadisch vermeldt hij een economisch gegeven. Wij krijgen met dit alles een beeld van de opvattingen van een geletterd man in de eerste helft van de veertiende eeuw over wat zich in zijn eigen tijd afspeelde. [ed. 2001: 15-22]
Receptie
Kloosterliteratuur (klooster Egmond, in het noordwesten van Nederland, vlakbij de Noordzee). Er zijn wel nauwe banden tussen dit klooster en de graven van Holland.
Profaan / religieus?
Profaan, met religieuze inslag.
Persoonlijke aantekeningen
In het Woord vooraf schrijft Marijke Gumbert-Hepp: Ik leef niet in de illusie dat hiermee nu een mooie literaire tekst is geproduceerd, maar ik denk wel dat er een goed werkinstrument is ontstaan, vooral voor historici, voor wie het belangrijk is dat het werk van Willelmus Procurator toegankelijk is [p. 7]. De nagel op de kop! Willelmus Chronicon is manifest géén ontspannende vakantielectuur en vraagt van de lezer een inspanning om de tekst van kaft tot kaft door te nemen. Rond 1323 krijgen we wel plots een aantal lekkere verhalen, waarbij de uitweiding over een aantal monniken die een hostie samen met een kat en padden bij een viersprong in de grond begroeven, het meest tot de verbeelding spreekt. Dat duurt echter maar eventjes, en al gauw is het weer historische gebeurtenisjes doorkauwen geblazen. We hebben over dit boek dan ook enkele jaren gedaan, met forse leesellipsen tussenin weliswaar.
In verband met Bosch valt in deze veertiende-eeuwse kroniek weinig of niets te rapen. Alleen de vermelding van een homofiel die op de brandstapel werd gezet (in 1320) en de vermelding van een ridder die een bode van de Franse koning gedood had door diens lans in zijn anus te steken (in 1323, vergelijk sommige hellestraffen bij Bosch). Voor het overige is Ericus Comestor (Eric de Boekenvreter) blij dat hij deze leesbeproeving achter de rug heeft.
Een Turkse familie in Gent: vader, moeder, één gehuwde maar nog kinderloze zoon (de oudste, Ediz) en twee ongehuwde zonen (Timor en Bora). Het gezin is de overleden vader gaan begraven in Istanboel, de moeder blijft in Turkije, de zonen keren terug naar Gent. Timur, suppoost in een museum, blijkt al een jaar verloofd te zijn met een Vlaams meisje, Sarah, en gaat solliciteren bij een fanfare (hij speelt trompet). De eerste kennismaking met Sarahs ouders loopt niet goed af door de onsympathieke houding van de moeder, en ook bij Ediz is Sarah als niet-moslima onwelkom. Sarah en Timur krijgen door dit alles ruzie, waarna Timur vlucht naar zijn moeder in Turkije. Als Sarah hem achterna reist, komt ze te weten dat Timur enkele jaren geleden op het punt stond te trouwen met een Turks meisje, dat echter twee maanden voor het huwelijk verongelukte. Sarah veronderstelt dat Timur niet klaar is voor een nieuwe relatie en keert terug naar België. Korte tijd later keren Timur en zijn moeder ook terug. Ik heb hier ook niet gevonden wat ik zocht, zegt de moeder op de luchthaven.
Ondertussen zijn we te weten gekomen dat Ediz regelmatig overspel pleegt met een Vlaamse vrouw (Sarah heeft hen op een keer betrapt) én dat tests hebben uitgewezen dat hij onvruchtbaar is. Blijkbaar breekt hij hierna met de Vlaamse minnares (onduidelijk in de film) en als hij zijn vrouw vertelt over de onvruchtbaarheid, is deze opgelucht (zij dacht dat hij geen kinderen wilde). Verder is de nog schoolgaande hangjongere Bora verongelukt op een gestolen bromfiets en in het ziekenhuis terechtgekomen, maar zonder al te veel erg. Hij zegt dat hij zijn pa mist. Het eindigt ermee dat Timur en zijn fanfarevrienden een serenade komen brengen aan Sarah als deze in een wasserette zit (ze hebben elkaar de eerste keer in een wasserette ontmoet) en Sarah is meteen opnieuw verkocht. Tijdens de eindgeneriek zien we hoe Sarah met de Turkse familie aan tafel zit. Iedereen is vrolijk en lacht.
Wat Sarahs moeder van dit alles denkt, daar spreekt deze debuutfilm van de Turks-Vlaamse regisseur Kadir Balci zich niet over uit. Het is niet het enige losse draadje van het door Balci zelf geschreven, eerder zwakke en redelijk oppervlakkige (maar zich duidelijk dicht bij zijn bed bevindende) scenario. Het gaat ook allemaal nogal traagjes, net zoals hoofdpersoon Timur (gespeeld door Burak Balci, de broer van de regisseur) handelt en praat. Timur lijkt overigens een ietwat simpele, maar artistiek niet onbegaafde en sympathieke knol, die echter rookt als een nou ja, als een Turk en nogal lang moet denken over een antwoord als hem iets gevraagd wordt. Het ritme van de film verloopt dus even sloom en hier en daar zitten er sequensen in die blijkbaar alleen maar moeten dienen om de (toch al magere) anderhalf uur vol te krijgen: bijvoorbeeld de minutenlange toeristische sightseeing van Sarah en Timur in Istaboel op muziek van Bert Ostyn (van Absynthe Minded). Het lijkt wel een ingeschoven videoclip.
Die Sarah (Charlotte Vandermeersch) van haar kant is het soort meisje dat alleen met een badhanddoek om komt opendoen als er iemand aanbelt, een gezonde behoefte heeft aan seks en in Turkije zonder blozen in een kort rokje rondloopt. Opvallend: ook de andere Vlaamse vrouwen komen er niet direct positief uit en als men deze film in Turkije ziet, zal men daar ongetwijfeld het zijne denken van die Vlaamse vrouwen. Sarahs moeder is natuurlijk een truttige raciste en die minnares van Ediz (Maaike Cafmeyer) is uiteraard een slet. Maar ook Sarahs zus Ann is er eentje waar kosten aan zijn: zij staat op scheiden, heeft haar man bedrogen (hij haar ook overigens) en op een bepaald moment is zij plots geïnteresseerd in de vraag of Timur besneden is. Even later belt Timur en Ann (op bezoek bij haar zus) doet open in een losse badjas. Daar staan dan de Turkse vrouwen tegenover (de vrouw van Ediz en de moeder), die allemaal weinig te zeggen hebben maar zich heel onderdanig respectievelijk begrijpend gedragen tegenover hun mannen.
Afgezien van dit alles, is Kadir Balci blijkbaar een brave, goedbedoelende Turk die met deze (in elk geval toch half) happy eindigende film een schone boodschap van interculturele verdraagzaamheid wil brengen. In dat verband werkt het einde (met die serenade en het van geluk huilende gezicht van Sarah tegen het raam geplakt) best wel ontroerend. Dat de film door dat goedmoedige, humane aspect in bepaalde kringen op meer appreciatie kan rekenen dan geoorloofd is, gezien de toch ook aanwezige zwakke punten, was voorspelbaar. De waarheid lijkt ons nochtans dat dit een degelijke debuutfilm is, en niet meer dan dat.
Na het uitschrijven van deze tekst, een interview gelezen van Sander Van den Broecke met de regisseur en de hoofdacteur, de gebroeders Balci dus [in Humo, nr. 3655, 21 september 2010, pp. 122-127]. Daaruit leren we dat het thema van de film is: Het onvermogen om zich te uiten. Timur kan zijn gevoelens niet verwoorden. Zijn broer kan het niet. Zijn lief niet. De ouders van dat lief niet. Niemand kan zeggen waar het op staat. Kadir Balci zelf hierover: De meeste mensen zijn bang van zichzelf, durven niet te zeggen wat ze denken of voelen. Dààrover gaat de film: over mensen die op zoek zijn naar hun identiteit, tot ze zichzelf eerlijk onder ogen leren zien en zich durven te uiten. De vele stiltes in de film zijn ook wel een stijlfiguur, moet ik toegeven. Oorspronkelijk zat er meer dialoog in, maar hoe minder ik de personages liet uitleggen en hoe meer ik suggereerde met beelden, hoe sterker het verhaal werd. Ik ben een cineast, ik toon liever.
Tsss! Wat wij dus zagen als een zwakheid in de film, blijkt nu een stijlfiguur te zijn die naar het hoofdthema leidt! Toch denken wij (na even rondgestaard en niks gezegd te hebben): een volgende keer misschien toch wat minder tonen en suggereren en wat meer uitleggen, Kadir, want regisseurs (en zeker debuterende) overschatten vaak hun kijkerspubliek.
[Franse hertaling: Gabriel Bianciotto (vert.), Bestiaires du Moyen Age. Mis en français moderne et présentés. Editions Stock, Parijs, 1980, pp. 19-66 = Pierre de Beauvais: Bestiaire ed. 1980]
[Nederlandse vertaling: Julia C. Szirmai en Reinier Lops (vert.), Twee middeleeuwse beestenboeken. Het Beestenboek van Pierre de Beauvais & Het Beestenboek van de Liefde van Richard de Fournival. MemoranduM nr. 5, Verloren, Hilversum, 2005, pp. 17-55 = Pierre de Beauvais: Bestiaire ed. 2005]
Genre
Een bestiarium of beestenboek in Oudfrans proza. Dit genre verschijnt in Europa vanaf het begin van de twaalfde eeuw. Bestiaria zijn middeleeuwse, meestal geïllumineerde teksten in proza- of versvorm die de (vaak pseudo-)wetenschappelijke beschrijving van echt bestaande en legendarische dieren gebruiken om deze allegorisch te interpreteren met morele of stichtelijke bedoelingen. In zijn proloog signaleert Pierre de Beauvais expliciet dat rijm graag zoekt naar mooie woorden die de waarheid niet altijd recht doen, en dat hij daarom zijn boek in het proza heeft geschreven [ed. 1980: 21].
Auteur
Pierre de Beauvais, over wie niet veel bekend is. Waarschijnlijk was hij een geestelijke die, behalve een Bestiaire, ook nog heiligenlevens, stichtelijke compilaties, een geografisch handboek en kronieken met een theologische lading schreef [ed. 2005: 10].
Situering / datering
De Bestiaire van Pierre de Beauvais bleef bewaard in verscheidene handschriften. Er bestaat een lange versie die 71 hoofdstukken bevat, en een korte versie (de oudste van de twee) met 38 hoofdstukken. Beide versies werden vóór 1217 geschreven (vergelijk bij receptie). De editie-1980 biedt een modern-Frans vertaling van de korte versie, de editie-2005 is een Nederlandse vertaling van de korte versie. Voor de oorspronkelijke Oudfranse korte versie kan men terecht bij Guy R. Mermier, Le Bestiaire de Pierre de Beauvais, Parijs, 1977. Deze editie is echter erg middelmatig en moet gecorrigeerd worden aan de hand van C. Rebuffi, in: Medioevo Romanzo, V (1978), pp. 34-65. Van de lange versie bestaat alleen een oude, slechte en moeilijk toegankelijke editie van Ch. Cahier, in: Mélanges darchéologie, dhistoire et de littérature, 4 delen, Parijs, 1847-1856.
Inhoud
Een overzicht van de 38 hoofdstukken en hun allegorische interpretaties.
1 leeuw (= Christus) / 2 antula (= zondige mens) / 3 twee vuurstenen (= man en vrouw) / 4 serra vliegende vis (= zondige mens) / 5 caladrius (= Christus) / 6 pelikaan (= Christus) / 7 nycticorax nachtraaf uil (= de joden) / 8 arend (= bekeerde mens, God) / 9 feniks (= Christus) / 10 hop (= kinderen die voor ouders zorgen) / 11 mier (= goede christen) / 12 sirene (= verleidelijke vrouwen) / 13 egel (= duivel) / 14 ibis (= zondige mens) / 15 vos (= duivel) / 16 eenhoorn (= Christus) / 17 bever (= zondige mens die zich bekeert) / 18 hyena (= de joden) / 19 hydra waterslang (= Christus) / 20 geit (= Christus) / 21 wilde ezel (= duivel) / 22 aap (= duivel) / 23 meerkoet? (= goede christen) / 24 panter (= Christus) / 25 walvis (= duivel) / 26 patrijs (= duivel) / 27 wezel (= zondaar) / 28 struisvogel (= goede christen) / 29 tortelduif (= kuise christen, H. Kerk) / 30 hert (= Christus, de gelovigen) / 31 salamander (= heiligen, goede christen) / 32 duif (= H. Geest, heiligen) / 33 draak (= duivel) en duiven (= gelovigen) / 34 olifant (= Adam en Eva vóór de Zondeval) / 35 Amos de profeet geit (= zondaars) / 36 diamant (= Christus) / 37 wolf (= duivel) / 38 hond (= priesters, Christus, de niet-gulzige mens, de hervallende zondaar, de begerige mens).
Thematiek
De Oudfranse bestiaria, wier bloeitijd in de twaalfde en dertiende eeuw ligt, gaan uiteindelijk terug op de Physiologus, een Griekse tekst van circa 200 die in de daaropvolgende eeuwen in het Latijn vertaald werd met toevoegingen uit Plinius Naturalis Historia en Isidorus van Sevillas Etymologiae. Vanaf de twaalfde eeuw werd deze Latijnse versie in een aantal Europese volkstalen vertaald, onder meer in het Oudfrans. In de proloog van Pierre de Beauvais wordt expliciet vermeld dat de tekst een vertaling is van de Latijnse Physiologus (welke physiologus de natuurkundige een geleerde klerk uit Athene genoemd wordt).
In de bestiaria komen twee lijnen samen: een wetenschappelijke en een moralistische. Hun inhoud draait steeds rond drie themas: de natuurkundige beschrijving van het gedrag en het voorkomen van de dieren, de morele les die zij de mens leren, en hun religieuze betekenis. Deze laatste, stichtelijk-allegorische betekenis bestaat uit drie mogelijkheden: ofwel staat het dier voor God/Christus, ofwel voor de duivel, ofwel voor de (zondige of vroom-christelijke) mens [ed. 2005: 8, Verhuyck 1988: 152]. Op die manier helpen de bestiaria de gelovige om via een reeks metaforen en symbolen het christelijke denkkader beter te begrijpen. Dit is typisch middeleeuws: de wereld wordt gezien als een leerzame spiegel waaruit men allerlei dingen kan leren omtrent het Hogere. Pierre de Beauvais formuleert het letterlijk in zijn proloog: Want ieder wezen dat God op aarde schiep, schiep Hij voor de mens, om er een voorbeeld aan te nemen van geloof en trouw [ed. 2005: 19]. Opvallend wanneer men verschillende bestiaria vergelijkt, is de rol die gespeeld wordt door topoi: het steeds opnieuw verschijnen van gelijkaardige beelden, termen, bijbelcitaten en adviezen [ed. 1980: 11/15]. Ook dit is een typisch middeleeuwse karakteristiek: het belang van de traditie.
Receptie
De Latijnse bestiaria-handschriften waren rijkelijker uitgevoerd en geïllustreerd dan de Franse, die klaarblijkelijk voor een minder welvarend publiek bestemd waren [ed. 2005: 7]. Nochtans schreef Pierre de Beauvais de lange versie van zijn Bestiaire voor Philippe de Dreux, bisschop van Beauvais, die stierf in 1217. De korte versie wordt in sommige handschriften opgedragen aan graaf Robert [ed. 1980: 21], dit is de in 1218 overleden graaf Robert de Dreux, de broer van Philippe. We hebben hier dus te maken met literatuur voor de adel, hofliteratuur.
Het lijdt weinig twijfel dat de middeleeuwse bestiaria tegenwoordig niet al te vaak meer gelezen worden. Nochtans noemt Julia Szirmai de beestenboeken boeiend en amusant [ed. 2005: 15], terwijl Paul Verhuyck [Verhuyck 1988: 152] stelt: De beestenboeken zijn zonder uitzondering bijzonder leuk om te lezen.
Profaan / religieus?
Manifest religieus-stichtelijk.
Geraadpleegde lectuur
- Verhuyck 1988: P.E.R. Verhuyck, Wetenschap en didactiek, in: R.E.V. Stuip (red.), Franse literatuur van de middeleeuwen. Dick Coutinho, Muiderberg, 1988, pp. 151-154.
- Bogaart 2006: Saskia Bogaart, Over de aard van het beestje, in: Queeste, jg. 13 (2006), nr. 2, p. 190 [recensie van de ed. 2005].
- Westgeest 2006: Hans Westgeest, Twee verschillende beestenboeken, in: Madoc, jg. 20, nr. 3 (najaar 2006), pp. 169-171 [recensie van de ed. 2005].
