Ik ben Eric De Bruyn
Ik ben een man en woon in Wuustwezel (België) en mijn beroep is pensionado.
Ik ben geboren op 20/10/1955 en ben nu dus 69 jaar jong.
Mijn hobby's zijn: Middelnederlands / laatmiddeleeuwse kunst.
Studies Germaanse Filologie 1973-1977 - Universiteit Antwerpen. In 2000 gepromoveerd aan de KU Brussel
WEMELDINGEN
Tijd is ruimte in beweging
01-08-2012
MIDDELNEDERLANDS: Kroniek van Peter van Os (Peter van Os) 1513-15/ca. 1533
Kroniek van Peter van Os (Peter van Os) 1513-15/ ca.1533
[Teksteditie: A.M. van Lith-Droogleever Fortuijn, J.G.M. Sanders en G.A.M. Van Synghel (eds.), Kroniek van Peter van Os. Geschiedenis van s-Hertogenbosch en Brabant van Adam tot 1523. Rijks Geschiedkundige Publicatiën Kleine Serie nr. 87, Instituut voor Nederlandse Geschiedenis, Den Haag, 1997 = Kroniek van Peter van Os ed. 1997]
Genre
Een laatmiddeleeuwse stadskroniek (correcter wellicht: een mengvorm van stadskroniek en gewestelijke kroniek), geschreven in Middelnederlands proza met hier en daar Latijnse passages.
Auteur
De stadssecretaris Peter van Os, werkzaam in de stedelijke secretarie van s-Hertogenbosch van 1483 tot 1542, schreef folium 1r tot folium 384v. Dan neemt plots (in het schepenjaar 1514) een andere, anonieme hand het over voor de laatste tien folia, van 385r tot 396r. Peter van Os (Petrus Johannis Rutgerss. de Os) werd vermoedelijk geboren tussen 1460 en 1470 (en was dus een iets jongere generatiegenoot van Jheronimus Bosch). Hij begon als klerk bij secretaris Franco van Langel (die overleed in 1497) en promoveerde in 1498 zelf tot stadssecretaris. In 1500 werd hij ook notaris, een ambt dat hij uitoefende tot 1536. Vanaf 1496/97 was hij opgenomen in de Onze-Lieve-Vrouwebroederschap (waarvan ook Bosch lid was). Van Os stierf in 1542, toen hij nog steeds stadssecretaris was.
Van Os voerde de titel van magister (tegenwoordig de graad van master). We weten niet aan welke universiteit hij studeerde. Hij huwde tweemaal, eerst met Henrikske, dochter van Franco van Langel, en na haar dood met een andere Hendrikske, namelijk Hendrikske van der Heze. Hij had twee zonen en een dochter. De ene zoon, Peter van Os junior, werd ook stadssecretaris, en de andere zoon, Jan, was priester.
Situering / datering
Het handschrift is eigendom van het Rijskarchief in Noord-Brabant (s-Hertogenbosch) en wordt bewaard door de Katholieke Universiteit Brabant (KUB) te Tilburg (Brabantica-collectie, hs 339a H3). Zie voor de volledige titel en voor de later toegevoegde titel (op de rug van de band) ed. 1997: XII. Dit handschrift is een autograaf. Er is ook nog een achttiende-eeuws afschrift bewaard gebleven (nu in het archief van de abdij van Tongerlo). De schrijfactiviteiten van Van Os vallen in de periode 1513-15. De tweede scriptor heeft de kroniek aangevuld tot 1523, maar misschien gebeurde dit pas een decennium of meer later dan 1523.
Wat de door Van Os gebruikte bronnen betreft: voor het materiaal over het hertogdom Brabant en de gebieden erbuiten is de belangrijkste bron de Alderexcellentste Cronyke van Brabant (voor het eerst gedrukt in 1497). Voor s-Hertogenbosch en de Meierij putte hij uit een cartularium. En voor het materiaal over zijn eigen tijd gebruikte Van Os beide vorige bronnen, maar ook zijn eigen waarnemingen en op andere wijze verkregen inlichtingen.
Inhoud
Kortweg: de geschiedenis van de stad s-Hertogenbosch vanaf de Schepping tot het jaar 1515, respectievelijk 1523. De kroniek omvat drie delen. Het eerste deel (fol. 1-3) is een beschrijving van het hertogdom Brabant. Het tweede deel (fol. 4-41) beschrijft de afstamming van de hertogen van Brabant, beginnend met Adam. Het derde deel (fol. 42 e.v.) is een chronologische geschiedenis van s-Hertogenbosch vanaf 1200, ingekaderd in de geschiedenis van de Meierij en het hertogdom Brabant. Dit derde deel wordt gstructureerd volgens het schepenjaar (dat telkens liep van 1 oktober tot 1 oktober). Binnen ieder schepenjaar worden de belangrijkste gebeurtenissen geplaatst en worden ook oorkonden en pacten samengevat.
Thematiek
Van Os was, gezien zijn functie, sterk politiek, financieel-economisch een juridisch geïnteresseerd en deze terreinen zijn dan ook goed vertegenwoordigd.
Receptie
Zeer duidelijk stadsliteratuur. Waarschijnlijk was de stadsmagistraat de opdrachtgever en heeft het handschrift voornamelijk gecirculeerd in de kringen van de Bossche stadsbestuurders. Het gegeven dat de Kroniek van Peter van Os in de latere (Bossche) geschiedschrijving opvallend weinig sporen heeft nagelaten, bevestigt dit.
Profaan/religieus?
Profaan.
Persoonlijke aantekeningen
Toen wij dit boek lazen, enkele jaren geleden reeds, moet dat zon beetje de teleurstelling van het jaar geweest zijn. Zodanig zelfs dat we nu pas ertoe komen onze aantekeningen erover te verwerken. Want stel je voor! Een kroniek over s-Hertogenbosch, geschreven in 1513-15 (Bosch overleed in 1516) door een iets jongere tijdgenoot van Bosch die óók lid was van de Onze-Lieve-Vrouwebroederschap, en Bosch dus ongetwijfeld persoonlijk moet gekend hebben! Bovendien en klap op de vuurpijl is uit recent onderzoek gebleken dat Peter van Os kort na 1500 een triptiek besteld heeft bij Bosch! Het betreft hier de Ecce Homo-triptiek uit het Museum of Fine Arts te Boston, die in de Bosch-literatuur bekend staat als een werk uit het atelier van Bosch. Op het linkerbinnenluik staat Peter van Os afgebeeld en op het rechterbinnenluik zijn eerste vrouw Henrixke van Langel met hun eerste, als baby gestorven kind. Op het linkerbuitenluik zien we bovendien de schoonvader van Peter van Os, Franco van Langel en zijn drie zonen en op het rechterbuitenluik de schoonmoeder en een aantal dochters [zie voor de gegevens omtrent deze triptiek: G.C.M. van Dijck, Op zoek naar Jheronimus van Aken alias Bosch. De feiten: familie, vrienden en opdrachtgevers, Zaltbommel, 2001, pp. 59-60].
Dus natuurlijk kende Peter van Os Jheronimus Bosch persoonlijk! Dus natuurlijk gingen wij in diens kroniek nog eens ontdekkingen doen! En in de inleiding bij de editie stond dan ook nog eens vermeld dat Van Os de periode die hij zelf bewust meemaakte, namelijk het vierde kwart van de vijftiende eeuw en de eerste twee decennia van de zestiende eeuw, het meest uitvoerig belicht [ed. 1997: XI]. Jan Sanders [in Bijsterveld e.a. 1998: 99] signaleert hetzelfde en voegt daar nog aan toe: Deze gebeurtenissen beschrijft Van Os wat gedetailleerder en met wat meer emoties, maar nuchterheid, afstandelijkheid en objectiviteit blijven de boventoon voeren. Hij dist geen roddelverhalen op en voert geen verzinsels ten tonele. Wij helemaal lekker uiteraard.
Wel, het resultaat was: noppes, nihil, nada. Maar dan ook werkelijk niks! Jeroen van Aken alias Jheronimus Bosch, de beroemde schilder (in zijn tijd al en zeker rond 1500), wordt nérgens vermeld en van zaken die interessant zouden kunnen zijn in verband met zijn schilderijen, is ook al geen spoor te bekennen. Interessant is wat wordt weggelaten, een punt van nader onderzoek, noteert Marijke Carasso-Kok in haar recensie van de editie. Inderdaad: waarom spreekt Peter van Os niet over zijn succesvolle stadgenoot die opdrachten kreeg van de hoogste Nederlands-Bourgondische adel? Misschien heeft het te maken met het feit dat Van Os kroniek bedoeld was voor intern gebruik door de stadsbestuurders, en die wisten zelf al alles over Bosch, dus waarom het nog eens extra vermelden? Of misschien konden Van Os en Bosch elkaar wel niet luchten, ondanks die bestelling van een triptiek. Of net door de bestelling van die triptiek: was er om een of andere reden ruzie ontstaan? Wie zal het zeggen?
Een grote teleurstelling dus, temeer omdat die Peter van Os een ontzettende zeurkous blijkt te zijn. En dat vinden wij niet alleen, hoor. Reeds in de inleiding bij de editie wordt over het derde (en grootste) deel van de kroniek gesteld: Het resterende deel is een sobere, afstandelijke beschrijving waarin hij de feiten droog presenteert, met een heilig respect voor het document. Het enige moment waarop hij emotie en betrokkenheid toont is bij de beschrijving van de Gelderse oorlogen. Slechts bij hoge uitzondering treffen we een persoonlijke noot aan [ed. 1997: XXXIV]. Elders [in Bijsterveld e.a. 1998: 110] zegt Annemarie van Lith-Droogleever Fortuijn, de hoofd-tekstbezorgster: Peter van Os was geen meeslepend schrijver. Hoewel het onbekend is waarom hij zijn kroniek heeft geschreven, is het toch niet waarschijnlijk dat hij er één ogenblik bij heeft stilgestaan of zijn verhaal wel boeiend zou zijn. Nou: sic hoor! En Geertrui Van Synghel, één van de andere tekstbezorgsters, stelt dat Van Os stijl niet bijdraagt aan ons leesgenoegen en schrijft zelfs letterlijk: Wanneer we de gehele kroniek doorgeworsteld hebben ik zou gezien het voorgaande niet meer durven spreken van lezen [Bijsterveld e.a. 1998: 105]. Sic bis: doorworstelen, dat is inderdaad het juiste woord. Een mens moet er wat voor over hebben om Bosch te bestuderen.
Geraadpleegde lectuur
- Bijsterveld e.a. 1998 = Arnoud-Jan A. Bijsterveld, Jan A.F.M. van Oudheusden en Robert Stein (red.), Cultuur in het laatmiddeleeuwse Noord-Brabant. Literatuur Boekproductiee Historiografie. Stichting Brabantse Regionale Geschiedbeoefening, s-Hertogenbosch, 1998 [met bijdragen van Jan Sanders, Geertrui Van Synghel, Annemarie van Lith-Droogleever Fortuijn en Robert Stein die specifiek over de Kroniek van Peter van Os handelen].
- Marijke Carasso-Kok, in: Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden, deel 114 (1999), afl. 2, pp. 252-254 [recensie van de editie-1997].
- Johanna Maria van Winter, in: Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden, deel 115 (2000), afl. 2, pp. 281-282 [recensie van Bijsterveld e.a. 1998].
- P. Bange, Van zwanen en Trojanen, in: Tijdschrift voor Geschiedenis, jg. 113 (2000), nr. 1, pp. 95-96 [recensie van Bijsterveld e.a. 1998].
[explicit 19 augustus 2006, aangevuld op 1 augustus 2012]
FILM: L'Etreinte (Paul Collet & Pierre Drouot) (B-F, 1968)
LÉTREINTE (Paul Collet & Pierre Drouot) (België-Frankrijk, 1968)
(100)
De Knuffel. Deze cinefiele seksfilm van Collet en Drouot wordt samen met de dvd van Louisa in één doosje aangeboden. Michel is een rijke jonge snob die een naïef dienstmeisje, Gisèle, aanneemt als huishoudster. Al snel vernedert en slaat hij haar en maakt hij van haar een soort slavinnetje. Als Michel voor zijn werk enkele weken naar Hong Kong moet, heeft Gisèle een lesbische ervaring met een (zwart) vriendinnetje van Michel en zij krijgt van dat vriendinnetje een pup cadeau. Michel wil echter van die pup niet weten en als hij doet alsof hij de pup gedood heeft, speelt Gisèle het spelletje niet meer mee. Michel heeft de pup echter niet gedood maar verstopt, en als hij boven op haar kamer (waar zij zich opgesloten heeft) wil gaan zeggen dat hij zich ziek heeft gedragen en nu een normale relatie wil, valt hij (dronken) van de trap. Na de rol naar beneden barst hij uit in een waanzinnige lachbui, waarna zwart beeld en doek.
In 1969 zetten Collet en Drouot met deze prent het Nationaal Festival van de Belgische Film op zijn kop, omdat de film geweigerd werd en de andere regisseurs zich uit solidariteit terugtrokken. Het Festival ging toch door, maar alleen met kortfilms en het jaar daarop was er geen Festival meer. LÉtreinte is er dan ook overduidelijk op gericht om de goegemeente anno 1968-69 te épateren en shockeren en misschien was dat in die tijd wel leuk & nuttig (er moest dringend een seksuele revolutie afgedraaid worden), maar dit ontzettend traag voortkruipende scharminkel dat zo opwindend is als een vals gebit in een glas koud water, is ongetwijfeld één van de vervelendste en mottigste films die wij ooit gezien hebben. Uiteraard zit er wel wat bloot in de film (overigens allemaal panlatten met twee erwten op een bordje), maar net als in het vier jaar jongere Louisa blijkt vooral uit die seksscènes hoe weinig cinematografisch talent die Collet en Drouot hadden. Het scenario is (zoals u zelf uit de samenvatting kan afleiden) kut-met-peren, de acteurs en actrices zijn stuk voor stuk minkukels (onder meer Daniel Vigo als Michel en Nathalie Vernier als Gisèle) en heel de film is niet meer dan een gedateerde brok onbenulligheid.
Vier films hebben Collet en Drouot samen gemaakt: behalve Louisa en deze LÉtreinte ook nog het oudere Cash? Cash! en het jongere Dood van een non. Pierre Drouot is daarna gestopt als regisseur en Paul Collet heeft nog twee films gedraaid, Het Beest en Close. In de documentaire van Erik Martens die bij de extras zit, komen de ondertussen veel oudere (en in vergelijking met hun jongere zelf onherkenbare) Collet en Drouot over als twee bezadigde, niet onsympathieke en guitige heren, maar dat neemt niet weg dat hun cinematografische back catalogue slechts een nietige kruimel op de rok van het filmuniversum is.
FILM: Louisa - een woord van liefde (Collet & Drouot) (B, 1972)
LOUISA EEN WOORD VAN LIEFDE (Paul Collet & Pierre Drouot) (België, 1972)
(95)
In ons archief hebben we helaas niets kunnen terugvinden over deze film, hoewel we hem ooit moeten gezien hebben. Van de inhoud konden we ons trouwens niets meer herinneren, maar al waren wij in 1972 nog maar zestien, we wisten nog wel dat Louisa toen voor enige consternatie zorgde, alleen al door de publiciteitsaffiche. Hierop is de Nederlandse knapperd Willeke van Ammelrooy (die in 1971 al schandaal verwekte door in de film Mira een paar keren naakt en halfnaakt op te treden) te zien in haar blote kont, in een pastiche op het schilderij Déjeuner sur lherbe van Manet. Ofschoon de getoonde scène niet letterlijk zo in de film voorkomt, is die pastichefoto, die nu ook de dvd-doos siert, best wel geslaagd. En eigenlijk is het nog het meest geslaagde aan de hele prent, want daarop valt na al die jaren wel wat te beknibbelen.
Het scenario, komende uit de koker van Collet, Drouot en ene Jean Ferry, is redelijk eenvoudig. Vlaanderen, kort voor de Eerste Wereldoorlog. Louisa (Willeke van Ammelrooy), dochter van een kasteelheer die moet trouwen met een legerofficier, loopt van huis weg met twee met een luchtballon rondtrekkende vagebonden, Pierre (André van den Heuvel) en Paul (Roger Van Hool), die onderweg ook nog een weggelopen weesmeisje (Alison Macro) hebben opgepikt. Zij gaan hokken in een verlaten boerderijtje van Louisas vader en daar ontstaat na enige rivaliteit tussen Pierre en Paul een ménage à trois, met onder meer de bekende zwempartij en blote picknick en nog enkele, zeer kuis in beeld gebrachte bedscènes erachteraan. Tot de boeren uit de omtrek amok komen maken en de oorlog uitbreekt. Omdat papa niet akkoord gaat met dat ménage à trois, vlucht het viertal weg, maar Louisa komt om in een gasaanval en wordt met kar en paard terug afgeleverd bij papa. Het weesmeisje krijgt, zoals beloofd, wel de zee te zien.
Een ménage à trois in Vlaanderen in 1972: ja, dat was even de adem inhouden! In het begin lijkt Louisa zich te ontpoppen tot een sterk symbolistisch gekleurde kostuumfilm, maar de opgevoerde symbolen (het weggelopen weesmeisje dat op het weglopen van Louisa anticipeert, de erotische uitstraling van de hengst die Louisas verloofde bijt, het dode vogeltje aan het raam dat wijst op Louisas gevoel van gevangen zitten, de luchtballon die bevrijding en wegvluchten suggereert, de rode wijnvlek op Louisas jurk ter hoogte van haar hart) zijn even doorzichtig als het onderkleedje dat Willeke van Ammelrooy al meteen bij haar eerste verschijnen in de film draagt. Later is het gedaan met dat symbolisme, en krijgen we te maken met een wat melig romantisch-escapistisch drama, dat nog volop de sfeer van de vrije jaren zestig ademt en waarin de overrompelende liefde wordt afgezet tegen de oorlog en de haat. Met een ondertoontje van tegen de hypocriete kleinburgerlijkheid van het establishment gericht engagement. Maar allemaal heel naïef en uitermate oppervlakkig uitgewerkt.
Dat scenario op zich is trouwens al ten zeerste ongeloofwaardig. Dat zon verwend kasteelnest het zomaar zou afbollen met twee flierefluiters, tot daaraan toe, maar dat de boeren uit de omtrek (die Louisas papa als baas hebben) wel s nachts met fakkels komen staan roepen en schreeuwen, maar niét of nooit papa op de hoogte brengen van de verblijfplaats van zijn dochter, is natuurlijk complete bullshit. Raar ook dat niemand blijkt op zoek te zijn naar dat weesmeisje (met wier weglopen uit het weeshuis de film begint). Komt daar nog bij dat er door zowat iedereen zeer artificieel geacteerd wordt, dat het allemaal veel te traag gaat en te toneelmatig oogt, dat de pseudo-klassieke muziek (van Roger Mores) om met ballen naar te gooien is en dat het gebrek aan werkelijke cinematografische inspiratie van Collet & Drouot nog het duidelijkst blijkt uit de seksscènes. Niet eens omdat er weinig getoond wordt (het was tenslotte 1972, dus er kon nog niet zoveel), maar gewoon omdat het weinige dat getoond wordt, ook nog eens verbeeldingloos, rommelig en saai in beeld wordt gebracht. En dan bedoelen we niet dat bij Willeke van Ammelrooy, wanneer ze poedelnaakt uit het water komt, de witte streep van haar bikinitopje te zien is (bikinis anno 1914!), want dat is alleen maar koddig en zonnebanken of monokinis waren in 1972 natuurlijk nog niet in de mode. Kortom: leuk om dit alles nog eens te kunnen bekijken en beknibbelen, maar Louisa is wel degelijk een in vele opzichten gedateerde en (ook toén al, hoor) zwakke film die aantoont dat die Collet en Drouot indertijd niet overliepen van talent.
