GLIJVLUCHT (Anne-Gine Goemans) 2011

[Roman. Er werd gebruik gemaakt van de licentie-uitgave in de reeks Grote Lijsters 2013, Noordhoff Uitgevers BV, Groningen-Houten, 2013, 353 blz. Oorspronkelijke uitgave: De Geus bv, Breda, 2011]

Glijvlucht is de tweede roman van de Nederlandse schrijfster Anne-Gine Goemans (volgens de fotootjes een goedlachse blonde krullenbol, °1971) en heeft als hoofdpersoon de veertienjarige Gieles die met zijn vader en zijn oom vlakbij een vliegveld woont ergens in de Nederlandse polders. De vader is verantwoordelijk voor het wegjagen van vogels op het vliegveld, de moeder houdt zich in Afrika bezig met ontwikkelingshulp. Gielis, die zijn moeder ontzettend mist, heeft een viertal ganzen (vooral aan het jongste diertje, Wallie, raakt hij zeer gehecht) die hij met veel geduld en moeite africht. Hij is namelijk van plan een heldendaad te verrichten: als de moeder nog eens naar huis komt, moeten de ganzen op Gieles’ bevel over de landingsbaan vliegen zodat hij ze op het laatste moment kan terugroepen en een ongeluk voorkomen wordt. Gieles zal dan beschouwd worden als een held en zijn moeder zal niet meer naar Afrika willen. Op het einde van het boek mislukt dit plan grotendeels door de storende interventie van een vlucht wilde ganzen en Wallie wordt door Gieles’ vader neergeknald, maar de moeder lijkt nu toch te begrijpen dat Gieles haar mist.

Laat ons meteen maar signaleren dat wij déze thematische rode draad in het verhaal het zwakste narratologische onderdeel van het hele boek vinden. Dat komt in de eerste plaats omdat wij niet goed begrijpen wat het verband is tussen Gieles’ zogenaamde heldendaad (het voorkomen van een vliegtuigongeluk ten gevolge van vogels in de motor) en het feit dat die moeder dan plots niet meer naar Afrika zou willen gaan. Dat heldhaftige plan (aan de uitwerking waarvan heel wat pagina’s worden besteed) wordt wel aardig vastgeknoopt aan het motief van de Amerikaanse vliegtuigpiloot Chesley Sullenberger die op 15 januari 2009 zijn crashend vliegtuig in een glijvlucht op de Hudson liet landen, maar blijkt uiteindelijk een storm in een glas water te zijn. Daarnaast is er nog een andere rode draad: Gieles leert via Internet Meike kennen, een gothic meisje dat van huis wegloopt en een hele tijd bij Gieles thuis verblijft, wat de schrijfster de gelegenheid biedt Gieles’ opspelende puberhormonen aan bod te laten komen en wat ten slotte op de laatste bladzijden leidt tot een eerste zoen. Moeten we dus de titel Glijvlucht metaforisch interpreteren als het voorzichtig evolueren naar volwassenheid van een puber en is dit (nog maar eens: het wemelt er de laatste tijd van) een coming-of-age-verhaal?

Het probleem lijkt ons dat er daarnaast nog vanalles aan de hand is in deze roman. Er is Gieles’ nozemachtige vriend Toon wiens moeder kanker heeft, er is Dolly, een weduwe met kinderen bij wie Gieles babysit, er zijn de vliegtuigspotters op de camping van oom Fred en er is vooral ook nog Super Waling, een aan obesitas lijdende oud-leraar met wie Gieles bevriend raakt. Die Super Waling schrijft een geschiedenis van zijn voorouders die in de negentiende eeuw mee de polders drooglegden en die geschiedenis krijgen we tussendoor in grote brokstukken te lezen. Daarna vernemen we ook nog dat die Super Waling in zijn jeugd getuige is geweest van een vliegtuigongeluk, dat hij ongelukkig getrouwd is geweest en dat hij een voorliefde heeft voor stoomgemalen. Dit alles leidt tot een veelheid van thema’s en motieven (derde wereld, obesitas, milieuzorg, kanker, drugs, ontluikende seksualiteit, ouderliefde, poldergeschiedenis, heldendom, de gothic-trend, vliegtuigongevallen, voorouders) waarbij het ene vaak het andere dreigt te verdringen. Het is allemaal vertellen, vertellen, vertellen en men moet toegeven dat Goemans een vlotte vertelster is, dus vervelen doet het allemaal niet, maar op het einde heeft men toch de indruk dat er nog heel wat draadjes loshangen en dat het geheel een onsamenhangende en dus onbevredigende indruk maakt.

Eén van die losse draadjes zijn bijvoorbeeld de brieven die Gieles schrijft aan een Franse ganzenspecialist. Hij vraagt deze man voortdurend om raad in verband met zijn ganzen, maar uiteindelijk verdwijnt dit motief propertjes achter de horizon zonder veel aarde aan de dijk te brengen. Wel nogal leuk is dat die brieven weergegeven worden in steenkoolNederlands dat het steenkoolFrans van Gieles moet oproepen. Dat Nederlands staat dus vol fouten, fouten die men kan verwachten van een Fransman die Nederlands praat, in de trant van ‘ik heb 14 jaar’ (j’ai 14 ans) als men ‘ik ben 14 jaar’ bedoelt. Gieles schrijft dan bijvoorbeeld ook: ‘Voor voorbeeld’ (par example) [p. 200]. Goemans heeft daar blijkbaar serieus haar werk van gemaakt, om dat gebroken Frans via gebroken Nederlands duidelijk te maken. Daarnaast valt er op haar stijl niet veel aan te merken (we vermeldden al dat alles bijzonder vlot verteld is), maar opvallend mooie formuleringen (zoals op pagina 41, wanneer de superdikke Waling gaat verzitten: ‘Het verplaatsen van zijn gewicht was een volksverhuizing’) komen toch net iets te weinig voor om goed te zijn. Glijvlucht is dan ook veeleer een geschikt boek voor nog niet al te veeleisende jongeren van 14 tot 16 jaar dan een rijpe roman voor volwassen lezers. In 2012 was Glijvlucht de winnaar van de Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs.

Quotering: *** [explicit 5 juni 2014]

05-06-2014 om 21:07 geschreven door Eric De Bruyn