THE MESSENGER (Oren Moverman) (USA, 2009)

(108’)

In deze debuutfilm van de uit Israël afkomstige Oren Moverman ontmoeten we sergeant Will Montgomery (Ben Foster) die in Irak, naar verluidt bij een heldendaad, enkele oorlogswonden heeft opgelopen (onder meer aan zijn been en aan zijn ogen) en die nu de laatste maanden van zijn diensttijd moet functioneren als lid van het casualty notification team: hij moet familieleden van gesneuvelde soldaten gaan informeren dat hun geliefde overleden is. Zijn partner bij deze delicate missies is kapitein Tony Stone (Woody Harrelson). Will heeft een vriendinnetje dat echter kiest om te huwen met iemand anders maar al snel voelt hij zich aangetrokken tot Olivia, jonge weduwe van een gesneuvelde, met zoontje.

In de eerste helft van de film worden humoristische momenten (vooral te danken aan het no nonsense-optreden van macho-ijzervreter kapitein Stone) en pijnlijke passages (de uiteenlopende reacties van de NOK’s – Next of Kins – wanneer zij het smartelijke nieuws te horen krijgen) met elkaar afgewisseld en lijkt de film vooral te focussen op de trauma’s die een oorlog ook op het thuisfront kan veroorzaken. Naar het einde toe zakken de goede bedoelingen echter als een pudding in elkaar. Olivia is nog niet klaar voor een nieuwe relatie en besluit te verhuizen (maar zij neemt wel Wills adres mee) en wanneer Will het ware verhaal van zijn heldendaad vertelt (tijdens een gevecht met snipers redde hij enkele soldaten, maar toen hij één van hen in veiligheid trachtte te brengen, ontplofte onder die soldaat een bom), barst kapitein Stone in tranen uit.

Onderhuids broeit er het een en ander in deze film en een aantal dingen blijven onuitgesproken. Er blijven echter wat te veel dingen onuitgesproken om de kijker echt te kunnen overtuigen, met als resultaat: een degelijke prent die aanvankelijk intrigeert, maar niet in staat is tot het einde te boeien.

Quotering: *** (2de visie: 6 februari 2015 – opgenomen van Proximus TV)

08-02-2015 om 21:37 geschreven door Eric De Bruyn  

LIFE OF PI (Ang Lee) (USA-UK-Taiwan-Canada, 2012)

(127’)

Ang Lee’s verfilming van de gelijknamige bestseller van Yann Martel maakt vooral indruk door de visueel verbluffende computeranimaties (onder meer van de compleet uit nullen en enen opgetrokken tijger Richard Parker, van een uit de oceaan omhoogspringende bultrug en van een eiland vol stokstaartjes). De diepere thematiek van het verhaal (met als ‘pitch’: jonge schipbreukeling overleeft samen met een Bengaalse tijger een tocht over de oceaan in een reddingssloep) blijft echter even wankel en wazig als in de roman.

Wel biedt de film (die zich beperkt tot de narratologische essentie van het boek en vooral uit het eerste deel heel wat materiaal weglaat) de gelegenheid om nog eens een poging te wagen Martels bedoelingen te doorgronden. Het valt nu bijvoorbeeld extra op dat er nogal wat nadruk gelegd wordt op het lijden in de wereld (onder meer reeds aangebracht via het gesprek tussen Pi en de priester in het kerkje, helemaal in het begin). Deze rode draad lijkt dan finaal afgewikkeld te worden in de cruciale passage waarin Pi aan de twee Japanners (die de rederij van het gezonken schip vertegenwoordigen) een alternatieve versie van het gebeurde vertelt, waarin verschrikkelijke dingen gebeuren (het been van de matroos dat geamputeerd wordt, de kok die eet van de dode matroos, de kok die de moeder vermoordt en Pi die de kok vermoordt). Pi vraagt dan aan de Japanners welke versie zij verkiezen, die met of die zonder dieren, en de Japanners kiezen voor de versie mét dieren. ‘Zo is het met God nu ook,’ stelt Pi ten slotte. Zonder verdere uitleg. En waarom het schip gezonken is, weet niemand.

Wat Martel met dit alles bedoelt, blijft in hoge mate raadselachtig en onduidelijk. Sommigen zullen dit zien als een zwakheid van het verhaal, anderen net als een pluspunt. Maar minpunt of pluspunt, de lezer/kijker wordt gedwongen stevig te interpreteren, met alle risico’s vandien. Laten wij dus ook eens proberen. De twee Japanners verkiezen de geromantiseerde versie mét dieren (en vooral dan met de bonding die ontstaat tussen Pi en Richard Parker: zie het laatste beeld van de film, waaruit we kunnen afleiden dat de tijger wel degelijk aan Pi terugdenkt, alvorens in de Mexicaanse jungle te verdwijnen). Maar de reden van de schipbreuk blijft onbekend. En zo is het nu met God ook. Bedoelt Martel dat de mens moeite heeft met het lijden in de wereld (gesymboliseerd door de schipbreuk) en dat hij daarom zijn toevlucht zoekt in een soort geromantiseerde versie van de wereld en de werkelijkheid, de godsdienst dus? En is het dus daarom dat Pi Platel zowel hindoe, christen en moslim is: omdat àlle godsdiensten beantwoorden aan deze menselijke behoefte om de vaak wrede en onbegrijpelijk ruwe realiteit aan te kunnen? In een interviewtje in Humo zegt Suraj Sharma, de Indische acteur die Pi vertolkt: ‘Daarom speelt geloof ook een belangrijke rol in de film en in het boek: omdat mensen niet tevreden kunnen zijn met wie ze zijn, kiezen ze ervoor te geloven in iets anders’. Wat onze (poging tot) interpretatie lijkt te bevestigen.

Life of Pi zou een verhaal bieden dat je doet geloven in God. Interpreteren wij correct, dan biedt Life of Pi net een verhaal dat je niét doet geloven in God, want God is naar verluidt een verzinsel van de mensen om de wereld en zijn lijden aan te kunnen. Net zoals Pi Platel het verhaal van de tijger verzon om de verschrikkelijke gebeurtenissen in de roeiboot te verhullen. De kwestie is: zou Martel het cynisme en de ironie inderdaad zo ver gedreven hebben? Als we hem ooit ontmoeten, vragen we het hem.

Quotering: *** (2de visie: januari 2015 – opgenomen van Proximus TV) (explicit 8 februari 2015)

08-02-2015 om 20:50 geschreven door Eric De Bruyn  

VITA KAROLI MAGNI (Einhard) 830-836

[Teksteditie: Patrick De Rynck (vert.), Einhard – Het leven van Karel de Grote. Vertaald en toegelicht. Baskerville-serie, Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam, 1999 = Vita Karoli Magni ed. 1999]

Einhard, de auteur van de negende-eeuwse Vita Karoli Magni, werd geboren rond 770 in de Oost-Frankische Main-streek (in het huidige Duitsland) uit een adellijk geslacht. Hij kreeg zijn opleiding in de abdij van Fulda (in de buurt van Frankfurt), vanwaaruit hij kort na 791 naar de befaamde ‘paleisschool’ van Koning Karel in Aken werd gestuurd, een hofacademie bestaande uit een groep intellectuelen die afkomstig waren uit heel West-Europa. Einhard maakte er al snel carrière, werd een intieme vriend en raadgever van Karel de Grote en volgde Alcuinus op als leider van de paleisschool. Na Karels dood (in 814) bleef Einhard in de gunst staan van Karels zoon en opvolger Lodewijk de Vrome en in deze periode huwde hij met een zekere Imma. In 830 (ongeveer 60 jaar oud) liet hij het hofleven in Aken achter zich en trok hij zich terug in een door hemzelf gesticht klooster in Seligenstadt, waar hij op 14 maart 840 overleed.

Tussen 830 en 836 schreef Einhard een korte vita of biografie van zijn werkgever Karel de Grote (742-814). Het historische belang van deze tekstbron valt moeilijk te overschatten omdat Einhard schreef als bevoorrechte ooggetuige. Anderzijds dient er toch ook een dubbel voorbehoud gemaakt te worden: aangezien Einhard goed bevriend was met Karel de Grote, zal hij eerder diens positieve en minder diens negatieve kantjes beklemtoond hebben, en bovendien schreef hij zijn tekst pas decennia na de gebeurtenissen (met hier en daar kleine onjuistheden als gevolg).

De Vita bestaat naast de proloog uit 33 kleine hoofdstukjes die in drie stukken kunnen verdeeld worden. Het eerste deel bevat een vrij droge opsomming van Karels (indrukwekkende) militaire en politieke prestaties. Interessanter is het tweede deel, dat een portret schetst van Karel en informatie geeft over zijn privéleven. We leren hier onder meer dat Karel groot en fors gebouwd was, dat hij een vrij stevige neus had en een wat dikke, eerder korte hals, en dat zijn buik lichtjes naar voren welfde. ‘Zijn stem was weliswaar helder, maar paste minder goed bij zijn fysieke verschijning’ [p. 40, hoofdstuk 22]. Tijdens de maaltijden luisterde Karel naar muziek of liet hij zich teksten voorlezen, onder meer De Stad Gods van Augustinus [p. 41, hoofdstuk 24]. Karel was naar verluidt een begenadigd en zelfs wat babbelziek spreker. Hij leerde Latijn en ook een beetje Grieks, maar slaagde er nooit in goed te leren schrijven (‘hij was er te laat mee begonnen’) [pp. 41-42, hoofdstuk 25]. Het derde en laatste deel van de Vita handelt ten slotte over Karels laatste jaren, dood en testament.

Ik las de Vita Karoli Magni in de degelijke en vlotte vertaling van Patrick De Rynck, maar naar verluidt schreef Einhard een bijzonder heldere vorm van het Middellatijn, met heel wat invloed van Suetonius’ Keizerlevens. Einhards biografie was in de Middeleeuwen een veelgelezen en –gekopieerde tekst en lag mee aan de basis van het latere geïdealiseerde beeld van Karel de Grote, dat onder meer zijn sporen heeft nagelaten in de Middelnederlandse Karelroman Karel ende Elegast (geschreven rond 1200, kort na de – overigens niet algemeen erkende – heiligverklaring van Karel in 1165). De Vita bevat trouwens een passage die verwijst naar de samenzwering tegen Karel van ene Hartrad (in 785-786), welke later model zou staan voor de samenzwering in Karel ende Elegast: ‘Vroeger al had er in Germanië een andere grote samenzwering tegen hem plaatsgevonden. Sommige aanstichters zijn toen blind gemaakt, anderen bleven ongedeerd, maar allemaal zijn ze verbannen. Niemand van hen werd omgebracht, op slechts drie na. Die verdedigden zich met getrokken zwaard tegen hun arrestatie. Ze hadden zelfs enkele mensen vermoord en werden toen zelf uit de weg geruimd; een andere manier om ze te bedwingen was er niet’ [p. 39, hoofdstuk 20].

Als historische bron is Einhards Vita Karoli Magni een waardevol en bovendien zeer helder en toegankelijk geschreven document. Speciale literaire of filosofische kwaliteiten dringen zich echter niet onmiddellijk op. De beknopte omvang van het geheel (je leest de tekst op één of twee uurtjes uit) zorgt er wel voor dat het leesplezier nergens bedorven wordt.

Geraadpleegde lectuur

- Karl Langosch, Mittellatein und Europa. Führung in die Hauptliteratur des Mittelalters. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt, 1990, pp. 56-59.

- Elisabeth Frenzel, Stoffe der Weltliteratur. Ein Lexikon dichtungsgeschichtlicher Längsschnitte. Alfred Kröner Verlag, Stuttgart, 1988 (7., verbesserte und erweiterte Auflage), pp. 396-404.

[explicit 9 juli 2000]

07-02-2015 om 17:34 geschreven door Eric De Bruyn