De Grote Oorlog eindigt nooit. Dat werd opnieuw op 11 oktober jongstleden bewezen. Toen werden op de immense Duitse begraafplaats in Langemark met militaire eer door de Bundeswehr de stoffelijke resten van 84 Duitse militairen bijgezet in de kelder onder het zgn. Kameradengrab. Het betreft hier concreet gesneuvelden die werden teruggevonden bij de opgravingen van het Duitse ‘stützpunkt’ op Hill 80 bij Wijtschate. Bij deze opgravingen werden ook 13 militairen uit het Britse gemenebest gevonden. Zij werden op 10 oktober in Wijtschate herbegraven. Het was vier jaar geleden dat er nog een bijzetting had plaatsgevonden in de grafkelder in Langemark.  

12-10-2019 om 22:32 geschreven door janhuijbrechts  

07-10-2019 om 12:26 geschreven door janhuijbrechts  

De artistiek begaafde Waaslander August Nobels (1884-1938) was bij het uitbreken van de Grote Oorlog onderpastoor in Ronse. Hij meldde zich meteen als oorlogsvrijwilliger en kreeg op 18 september 1914 een aanstelling als aalmoezenier bij het 4^e Linieregiment. Aan het IJzerfront was hij betrokken bij een aantal uitgesproken Vlaamsgezinde initiatieven zoals de oprichting van de Belgische Standaard en Heldenhulde. In 1916 was hij de drijvende kracht achter de oprichting van Kunst aan den IJzer. Hij werd omwille van zijn moedig gedrag aan het front onder meer onderscheiden met het Oorlogskruis mét Palm en het Franse Croix de Guerre avec Palme.

Na de oorlog werd hij onder meer leraar en later directeur van het Klein-Seminarie in Sint Niklaas. Enkele beelden die hij na de Wapenstilstand vervaardigde hadden een duidelijke band met zijn oorlogsverleden zoals het beeld  De Ridder van de IJzer dat werd gemaakt voor de Militaire Kapel in Brugge of de door een tekening van Joe English (O.L.Vrouw van de IJzer) geïnspireerde Piëta voor de kapel, die voor de behouden terugkeer van de parochianen werd opgetrokken aan de Heimolenhoek in Sint Niklaas. August Nobels was gastspreker op de 7^e IJzerbedevaart in Kaaskerke op 2 augustus 1926. Het i-onderstaande gedicht verscheen voor het eerst op 19.10.1915 in De Belgische Standaard.

OP ‘T OUD PETJE DER PIOTTEN

Al onder ’t in mijn ransel lag, –
ik haalde ’t gistren voor den dag,
gewis uit vreeze voor de motten
doch zie : een traan belook me ’t zicht,
mijn hand beefde als ‘k ’t draaide in ’t licht
’t gewezen Petje der piotten.

Wel! ’t heeft ons jongens eens getooid,
thans in een hoeksken klein geplooid,
dit Petje, dat men soms benarde.
Kom, wentel nog eens op mijn hand
uw blauwen grond, uw rooden band,
uw cijfer « 4 » en uw cocarde.
Met u verrijst ons glorietijd…
De vijand die, vol sluwen nijd,
ons, kleine Belgen, kwam bespotten,
waar hij u pinken zag door ’t groen,
daar moest zijn helm soms onderdoen
voor ’t roode Petje der piotten!

O Petje, dat met bloed en zweet
zoo vaak doorweekt zijt en doorkneed
met ’t zilverslijk van onze velden;
zoo ’t eerekruis de dappren loont,
nog schooner hebt gij ’t hoofd gekroond
van duizend nooit vernoemde helden!
Wel werdt gij afgedankt, zoo ’t gaat;
toch zag u menig oud-soldaat
niet zonder hartzeer henenvlotten
en géen die niet, met vol gemoed,
in ’t eenzaam veld, op ’t kruisken, groet,
’t versleten Petje der piotten.

Eens stondt gij op een jeugdig hoofd:
‘k beware u, lijk ik ’t heb beloofd
aan hem die u aan mij verpandde
en die me zei : « Zoo ‘k val, gewis,
voor hââr zij ’t een gedenkenis,
bezorg die in mijns moeders handen »
Ja, ‘k zal ze zoeken de arme vrouw,
ik zal haar brengen, in den rouw,
den zoeten troost van haren God, en,
met woorden die haar kind nu sprak,
die « pluim waarin het duifken stak »,
dit roode Petje der piotten.

Doch ‘k zal ’t haar brengen ook met trots,
indien eensdaags de Goedheid Gods
hem wil den wissen dood onttrekken.
Zij steile zelf zijn mannenkop
met moederfierheid, ’t petje op
waarmeê ze, als kind, hem zag vertrekken.
Ze hange ’t plechtig dan ter schouw
en spreke: « Pand van moed en trouw,
geen Pruis zal nog ons vrijheid knotten,
zoolang bewaard blijft, zonder smet,
wat land en haard eens heeft gered,
dit oude Petje der Piotten! »

06-10-2019 om 08:32 geschreven door janhuijbrechts  

Zonder te willen stoefen, maar mijn twee Antwerpse oorlogsboeken die vorige maand uitkwamen worden erg goed onthaald door critici én lezers. Gewoon even drie citaten, omdat een schrijver héél af en toe ook wel een beetje trots mag zijn op z’n geesteskinderen… Of niet soms ..?

‘Een filmscenario nodig ? Een spannende oorlogsreeks voor Netflix ? Zoek niet verder, lees gewoon het nieuwe boek van Jan Huijbrechts over de Tweede Wereldoorlog en het hoofdstuk over Antwerpen. Alles kom je tegen: onverwachte plots, intrigerend drama, verscheurde families, sabotage, bombardementen, gevechten in straten en pleinen. En er zijn de vergeten helden van het volk. ‘Antwerpen 40-45 in anekdotes, monumenten, bijzondere plaatsen en figuren’, luidt de titel en dat is niet gelogen…’ Rudy Collier in Citta, het stadsmagazine van Gazet van Antwerpen.

‘… De inhoud is minder luchtig dan de ondertitels doen vermoeden. Elk boek bevat ongeveer 25 goed geschreven, informatieve opstellen over uiteenlopende onderwerpen (…) De auteur heeft zoveel te vertellen, dat de vraag rijst waarom hij geen omvattende geschiedenis van Antwerpen in beide oorlogen geschreven heeft. Beide boeken zijn rijk en prachtig geïllustreerd.’  Willem Bouwman in het Nederlands Dagblad

‘ U, lezer, zult misschien de mening toegedaan zijn dat er al zoveel over de oorlog in de Scheldestad geschreven werd. U hebt gelijk, maar de hier voor mij liggende boekdelen brengen aan de hand van gebeurtenissen, anekdotes en feiten, een reeks persoonlijke verhalen die u nog niet elders las (…) Kortom aanbevolen lectuur voor sinjoren en al diegenen die geïnteresseerd zijn in vooral militair-historische onderwerpen…’ Pieter Jan Verstraete in ’t Pallieterke.  

03-10-2019 om 19:09 geschreven door janhuijbrechts  

Henri Veuskens, een Vlaamse oorlogsdichter met Limburgse roots, schreef in 14-18 klassieke lyrische en  sterk romantisch-heroïsch gekleurde gelegenheidsgedichten die met grote regelmaat in de pers achter het front verschenen. Het gedicht van vandaag werd voor het eerst gepubliceerd in het in Nederland verschijnende Vrij België op 17 september 1915.  Het werd opgenomen in de bloemlezing Oorlogspoëzie die in 1916 in Port-Villez werd uitgegeven door Jan Bernaerts en Hendrik Heyman.

DE RUITERS
Ze kwamen af in flinke maat,
de ruiters, door de straten.
Zoo fier, zoo koen met franken lach,
dat ze op hun paarden zaten.

Bestoven was hun bruin gelaat,
bemodderd hunne kleeren.
Ze kwamen op den vroegen dag;
hoe blonken hun geweren

Wat schitterde de sabelscheê,
wat glommen hunne sporen.
De ruiterstand brengt adel mee,
lansier wordt men geboren.

De paarden in den rechten stoet,
ze brieschten en ze stampten,
zooals een moedig strijdros doet.
Hun kop en flanken dampten.

Hun hals was wit met schuim bespat,
de borst met witte vlokken.
Ze waren nu niet bruin en glad,
als toen ze strijden trokken.

Ze reden door den zonneschijn,
door ’t helle zomerlicht.
De Koning kon tevreden zijn
ze deden wel hun plicht!

Daar klonk het blijde marschgeschetter
zoo vroolijk door den morgen.
Ze reden door het lichtgespetter,
de mannen zonder zorgen.

29-09-2019 om 10:29 geschreven door janhuijbrechts  

Een eeuw geleden, op zondag 26 augustus 1919, overleed in zijn ouderlijke woning te Hoogstraten Frans Wens. Hij was in maart 1915 met een aantal vrienden de Belgisch-Nederlandse grens overgestoken en had zich als 15-jarige op 5 april in Folkestone aangemeld als oorlogsvrijwilliger. Vier dagen later belandde hij in het opleidingscentrum van de VI^e  Legerdivisie. Al op 25 juli 1915 kwam hij, na een erg summiere basisopleiding, aan het front terecht in de rangen van de 9^e cie. van  het 2^e Regiment Karabiniers. Op 3 februari 1918 was hij naar de 6^e Batterij van het 2^e Regiment Zware Artillerie gemuteerd. Kort na deze mutatie werd hij onderscheiden met het Oorlogskruis. Tijdens het geallieerde eindoffensief werd hij gewond en wegens moed op het slagveld onderscheiden met de Militaire medaille 2^e Klasse. Hij bezweek bijna een jaar later aan deze verwondingen. Frans Wens werd begraven op de oude begraafplaats te Hoogstraten maar zijn graf is daar verdwenen bij de heraanleg van de kerkomgeving.

Hij was een ongehuwde zoon van Lodewijk Cornelis Wens en Joanna Maria Verschueren. Op het ogenblik dat hij het leger vervoegde was Frans Wens student en woonde aan de Vrijheid nr. 120. Hij was een van de jongste oorlogsvrijwilligers van het land. 

28-09-2019 om 09:53 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag in Zondag Frontpoëziedag het gedicht Die Mutter van Helene Raff (1865-1942) Deze Duitse kunstenares – ooit de muze van Hendrik Ibsen - bleef vooral bekend als schilder van de Münchener Secession maar ze was ook literair actief.  Die Mutter verscheen voor het eerst in de bundel  Aus unserer großen Zeit. Frauenworte. Zum Besten vom Roten Kreuz die in de herfst van  1914 bij J. F. Lehmann‘s Verlag in München van de pers rolde.

Die Mutter

Sie sitzt gebeugt am Fenster. Ihre Hand
Ruht schlaff auf ihrem schwarzen Klagegewand.
Die sie zu trösten kamen, wies sie fort.
Was soll der Trost! – Sie hört aus jedem Wort
Das eine bloß von schaurig hartem Klang,
Das zu verstehen sie vergeblich rang:
Ihr Sohn, ihr Einz´ger, ihres Herzens Luft,
Fiel in der Schlacht! –

[…]

Da geht die Tür auf: ihre Tochter fliegt
Ihr an den Hals: „Denk! Wiederum gesiegt!
Ein großer Sieg. – O, wie sich jeder freut!-“
Sie stockt, weil sie der Mutter Antlitz scheut;
Das starrt vergrämt. Ein großer Sieg! Und er,
Der jauchzen würde drob – sieht ihn nicht mehr!
O bittres Leid!
Und doch: den Kranz erwarb
Das Land, das Vaterland, für das er starb,
Ja freudig starb, gleich mancher Mutter Sohn!
Wenn Deutschland siegt, ist´s nicht sein höchster Lohn?
Die tapfern Kämpfer, seine Brüder sind´s!
Sie hört im Geist die Stimme ihres Kinds,
So hell und froh, wie er zu Roße stieg –
Und fühlt es: dieser Sieg ist auch sein Sieg!
Warm quillt´s empor in ihrer Seele Grund,
Sie zieht die Tochter nah. Um ihren Mund,
Den bleichen, schwebt´s wie eines Lächelns Hauch;
Und leise spricht sie: „Ja, ich freu mich auch!“ –

22-09-2019 om 09:25 geschreven door janhuijbrechts  

Ik ben sinds een paar dagen terug in Vlaanderen om er onder meer mijn twee Antwerpse oorlogsboeken te promoten en een paar lezingen te geven. Ik verblijf bij een van mijn stiefdochters in Dendermonde en natuurlijk heb ik intussen al van de gelegenheid misbruik gemaakt om even een bezoekje te brengen aan de kleine maar erg interessante Krijgsbegraafplaats Dendermonde. Op deze site, die bij de CWGC bekend staat als Dendermonde Communal Cemetery ad Extension, liggen ook 16 Britse WO I-slachtoffers begraven.  Eén van deze graven is vanuit historisch oogpunt bijzonder want het bevat de stoffelijke resten van één van de weinige Britse officieren waarvan we weten dat ze tijdens de Grote Oorlog als krijgsgevangene werden gefusilleerd door een Duits vuurpeloton.  

Oswald Hesketh Hanson was op 20 oktober 1873 in Bournemouth geboren waar zijn vader dominee was. Hij studeerde aan Marlborough College en Trinity College in Cambridge en werd jurist. Hij was een partner in het advocatenbureau Beamish, Hanson, Airy and Fielding dat gehuisvest was in Lincoln’s Inn Fields nr. 60, een exclusief stukje van Westminster, Londen Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog had hij al tien jaar dienst gedaan als reserve-officier bij de marine-reservisten. Op 7 maart 1912 had Hanson een aanstelling als een lieutenant-commander in het Benbow-bataljon van de Royal Naval Division gekregen. In september 1914 was hij de bevelhebber van D-company in dit bataljon. Zijn bataljon was één van de Britse marinierseenheden die in oktober 1914 door Winston Churchill, toen de First Lord of the Admirality, zeg maar de minister van Marine, naar ons land waren gestuurd om tussen 4 en 9 oktober de troepen in het belegerde Antwerpen bij te staan. Na de val van de Scheldestad trokken deze Britten per trein of te voet door het Waasland richting Kust. Een trein met zo’n 1.200 terugtrekkende  Britten werd in de nacht van 9 oktober 1914 in het station van Moerbeke Waas gestopt door de Duitsers. Na een kort gevecht gaven de mariniers zich over. Deze ‘Moerbeke Affair’ zou de inzet vormen voor een intern onderzoek want in de ogen van de Britse generale staf was er te weinig verzet geboden en trof de begeleidende officieren, waaronder Hanson, de blaam voor deze snelle overgave …

De omstandigheden die tot de dood van Hanson leidden, zijn tot op vandaag onduidelijk. Volgens één versie zou Hanson bijzonder geagiteerd en verward zijn geweest nadat hij gevangen was genomen. De mariniers moesten nog dezelfde nacht in kolonne afmarcheren in de richting van Halle. Vandaar zouden ze per trein naar Duitsland worden gevoerd. Terwijl hij in het holst van de nacht met zijn mannen onderweg was meende Hanson in de omgeving Britten te hebben opgemerkt en begon hij luidkeels hen te verwittigen voor de aanwezigheid van Duitse militairen. Hij zou hiervoor ter dood zijn veroordeeld… In een andere, meer plausibele versie, probeerden op 10 oktober probeerden een aantal van de Britse mariniers de benen te nemen. Hanson wierp zich op één van de Duitse begeleiders die op hen wou schieten. Dit werd hem fataal. Hij werd door een inderhaast samengestelde krijgsraad ter dood veroordeeld en op 10 of 11 oktober 1914 terechtgesteld door een vuurpeloton in Eksaarde. Oorspronkelijk werd hij op het kerkhof van Eksaarde begraven maar in het voorjaar van 1918 werd hij door de Duitsers begraven in Dendermonde.

19-09-2019 om 10:46 geschreven door janhuijbrechts  

Op deze blog sta ik geregeld stil bij de tragiek van de kind-soldaten. Jongens die, gelet op hun leeftijd, in feite nog niet overzees mochten worden ingezet, maar die toch om één of andere reden in de loopgrachten in Vlaanderens velden terechtkwamen en er om het leven kwamen.

Vandaag graag even uw aandacht voor Michael Cush. Hij was amper 17 jaar oud toen hij op 17 augustus 1918 in de sector Loker werd gedood door artillerievuur. Cush was afkomstig uit Boley in het Ierse county Wexford en diende als soldaat in het 7^e bataljon (South Irish Horse) van het Royal Irish Regiment, een eenheid die van oktober 1917 was ingedeeld bij de 49^e Brigade van de XVI^e (Irish) Division. Toen deze Divisie als gevolg van de enorme verliezen werd gereorganiseerd, werd zijn bataljon in juni 1918 toegevoegd aan de Britse XXX^e Divisie. Deze eenheid was vrijwel heel de maand augustus actief in de sector Loker waar ze onder meer betrokken was bij het innemen van de Duitse lijnen op de hoogte van Dranouter.

Michael Cush werd begraven in graf M 1 op het kleine en stemmige Westoutre British Cemetery in Westouter. Op 23 maart 1915 was zijn 29 jaar oude broer Peter Cush aan zijn verwondingen bezweken in een militair hospitaal in het Frans-Vlaamse Belle / Bailleul. Hij had net als Michael in het regiment Royal Irish Fusiliers gediend.

15-09-2019 om 09:31 geschreven door janhuijbrechts  

Vandaag sta ik in ‘Zondag Frontpoëziedag’ graag even stil bij het werk van de in Vlaanderen jammer genoeg nauwelijks bekende ‘War Poet’ David Jones (1895-1974), een Britse dichter met Welshe ‘roots’. Deze schilder en graficus behoorde tot de eerste generatie van modernistische schrijvers en dichters maar vergaarde nooit de literaire roem van collega’s als T.S. Eliot, Ezra Pound of James Joyce. In januari 1915 nam hij dienst als soldaat in het regiment Royal Welch Fusiliers, waarmee hij van december 1915 tot maart 1918 aan het westelijke front diende. Oorspronkelijk werd hij ingezet bij het Frans-Vlaamse La Bassée maar in de zomer van 1916 werd hij ingezet bij de Slag aan de Somme. Tijdens deze gevechten werd hij ernstig gewond aan zijn heup bij de strijd om Mametz Wood. Na zijn herstel belandde hij in de Ieperse Salient waar zijn bataljon in reserve werd gehouden tijdens de Derde Slag om Ieper. In het voorjaar van 1918 kwam een einde aan zijn militaire engagement toen hij met ‘Trench Fever’ werd geëvacueerd. In januari 1919 werd hij eervol uit het leger ontslagen. Zijn indringende en traumatische oorlogservaringen hadden een diepe impact op zijn latere artistieke werk.

Hieronder vindt u een fragment uit zijn in 1937 verschenen, sterk autobiografische bundel ‘In Parenthesis’. Dit werk over de Grote Oorlog wordt gekenmerkt door zijn voorliefde voor de oude Welshe poëzie. Elk van de zeven hoofdstukken wordt immers ingeleid door een citaat uit het epische gedicht ‘Y Gododdin’ dat een groep van 300 heldhaftige Welshe strijders herdenkt die door de Engelsen werden afgeslacht tijdens de Slag van Catraeth. Dit fragment komt uit hoofdstuk 7, pag. 183-186:

‘It’s difficult with the weight of the rifle.
Leave it–under the oak.
Leave it for a salvage-bloke
let it lie bruised for a monument
dispense the authenticated fragments to the faithful.
It’s the thunder-besom for us
it’s the bright bough borne
it’s the tensioned yew for a Genoese jammed arbalest and a
scarlet square for a mounted mareschal, it’s that county-mob
back to back. Majuba mountain and Mons Cherubim and
spreaded mats for Sydney Street East, and come to Bisley
for a Silver Dish. It’s R.S.M. O’Grady says, it’s the soldier’s
best friend if you care for the working parts and let us be ‘av-
ing those springs released smartly in Company billets on wet
forenoons and clickerty-click and one up the spout and you
men must really cultivate the habit of treating this weapon with
the very greatest care and there should be a healthy rivalry
among you–it should be a matter of very proper pride and
Marry it man! Marry it!
Cherish her, she’s your very own.
Coax it man coax it–it’s delicately and ingeniously made
–it’s an instrument of precision–it costs us tax-payers,
money–I want you men to remember that.
Fondle it like a granny–talk to it–consider it as you would
a friend–and when you ground these arms she’s not a rooky’s
gas-pipe for greenhorns to tarnish.
You’ve known her hot and cold.
You would choose her from among many.
You know her by her bias, and by her exact error at 300, and
by the deep scar at the small, by the fair flaw in the grain,
above the lower sling-swivel–
but leave it under the oak.

Slung so, it swings its full weight. With you going blindly on
all paws, it slews its whole length, to hang at your bowed neck
like the Mariner’s white oblation.
You drag past the four bright stones at the turn of Wood
Support.

It is not to be broken on the brown stone under the gracious
tree.
It is not to be hidden under your failing body.
Slung so, it troubles your painful crawling like a fugitive’s
irons.’

15-09-2019 om 09:14 geschreven door janhuijbrechts