In de krant van eergisteren 25 januari schrijft Peter Mijlemans, nieuwsmanager van Het Nieuwsblad: We moeten afscheid nemen van Etienne Vermeersch net op het moment dat we zijn stem eigenlijk niet kunnen missen.
Professor Etienne Vermeersch was dé Vlaamse moraalfilosoof. Hij doceerde aan de UGent. Ik herinner mij nog de dag dat mijn zoon thuiskwam na zijn eerste les aan de universiteit: Vermeersch, zei hij, is de verstandigste mens van de wereld. Ikzelf heb de hooggeleerde enkele malen ontmoet en tot meer dan een groet en een handdruk was het nooit gekomen
tot die ene dag, vijf jaar geleden, die mij in t geheugen gegrift blijft als was het eergisteren.
t Was na een academische zitting ter gelegenheid van het afscheid van de hart- en vaatchirurg Luc Van Lysebeth van het ziekenhuis waar ikzelf enkele jaren eerder met stille trom afscheid had genomen. Dé gastspreker van de avond was niemand minder dan professor Vermeersch. Het officiële gedeelte van de avond werd afgesloten rond halfelf. Daarna was er tijd voor gezellig nakaarten. Er was volop geestrijke drank. Was het toeval? Ik geraakte in gesprek met de professor
tot in de vroege uurtjes. Vermeersch dronk wijn, ik sterk bier. Ik hou van wijn, zei de professor, en ik kan daar goed tegen. Dat bleek. Op t eind was hij weliswaar niet meer zo vast te been, maar hij bleef er helder op los praten, zij het over intieme zaken die hij in volstrekt nuchtere toestand misschien niet ter sprake zou gebracht hebben. Het ontroert mij nog steeds als ik erover nadenk hoe zeer we het eens waren over de belangrijke aspecten van het leven, over de cultuur, de godsdienst, de moraal, de maatschappij. Tot mijn spijt heb ik hem na die avond nooit meer teruggezien
Etienne Vermeersch was links, Vlaamsgezind, atheïst, ijveraar voor geboortebeperking en euthanasie. In dat alles heb ik mij steeds kunnen vinden. Links, als dat staat voor gelijkheid (égalité!) onder alle mensen: de Chileense mijnwerker en de CEO
En Vlaamsgezind? Als er grenzen moeten zijn laat het dan alleen taal- en cultuurgrenzen zijn. En atheïsme? Vermeersch kon zich niet verzoenen met de gedachte dat een god die almachtig is en oneindig goed en rechtvaardig, al het onheil dat in de wereld heerst, zou toelaten. En aan een god, die niet almachtig en niet oneindig goed en rechtvaardig is
hebben wij geen behoefte. Als ik God was, ik zou het beter gedaan hebben en Wie in God gelooft, hoeft niet bang te zijn. En wie niet in God gelooft hoeft helemáál niet bang te zijn zijn uitspraken van de grote moraalfilosoof die ik lees in een artikel van Jesse Van Regenmortel in Het Nieuwsblad van 25 januari.
Een ander stokpaard van Vermeersch: de wereldoverbevolking. In de jaren tachtig waarschuwde hij er al voor dat we afstevenden op ecologische rampspoed en hij zette de overbevolking op de agenda als het probleem van deze tijd. In de krant van zaterdag 26 januari reageert Jan Dhaene, gewezen Europees parlementslid, op het overlijden van de professor: Overbevolking is inderdaad het grote probleem en taboe in de wereld. Ik zag het nog met eigen ogen in Ethiopië. Het leidt tot roofbouw op de vruchtbare grond, tot overbegrazing en het kappen van bossen. Wat wij nodig hebben is wereldwijd een geboortebeperking. En dat kan alleen door financiële stimuli. Unicef zou dit kunnen uitvoeren: aanvullend aan de klassieke ontwikkelingssamenwerking zou men een vrijwillige sterilisatiepremie kunnen geven aan mannen en vrouwen vanaf twee kinderen. Of Vermeersch het eens was met het idee van die sterilisatiepremie? Ik denk het wel. Maar of hij daarin helemaal consequent was? Hij ging er immers prat op dat hij niemand iets wilde aanpraten, want zelfbeschikking is een mensenrecht, het recht om te beslissen over jezelf. Wanneer hij zijn theorieën uiteenzette tegenover mensen die zelf een half dozijn kinderen hadden en schamper vroegen hoeveel zij er moesten wegdoen, antwoordde hij steevast: wat ik verkondig hoeft ge niet persoonlijk te nemen, ieder beslist voor zichzelf. Overigens richtte hij zijn pijlen in t bijzonder op de kroostrijke gezinnen in de onleefbare omstandigheden: wie in onleefbare omstandigheden een kind op de wereld zet is verantwoordelijk voor het leed van dat kind. Dat de godsdiensten een nefaste rol gespeeld hebben was ook voor hem een vaststaand feit. Vrijwel alle verzetten ze zich tegen anticonceptie. Kwestie van zoveel mogelijk zieltjes te winnen. En als we nu eens, alvorens de sterilisatiepremie in te voeren, voor een softere aanpak zouden kiezen, alle geestelijke leiders op andere gedachten zouden brengen alleen de dwazen veranderen nooit van gedacht
Misschien wordt mijn wishfull thinking visie voor 2019 dan toch nog werkelijkheid: De doem van hel en zonde zal wegvallen want ondertussen hebben de leiders van alle grote wereldgodsdiensten beslist dat hun goden voortaan het verwekken van tot de hongerdood veroordeelde kinderen als een véél groter misdrijf zullen aanrekenen dan het niet verwekken ervan. Onze paus Franciscus heeft het overigens eerder al verwoord: "kweken als de konijnen" hoeft niet meer (www.bloggen.be/pierpont/archief.php?ID=3134812.)
Vorige week raakte ik in gesprek met iemand die ik een Vermeersch-hater zou durven noemen, een fanatiek tegenstander van geboortebeperking en vader van slechts twee dochters, meisjes van een jaar of tien, een tweeling. Géén sprake dus van anticonceptie, ook niet op de plaatsen waar de omstandigheden onleefbaar zijn. Niet die arme mensen dienen immers gestraft worden door hen het plezier van een talrijk kroost te ontnemen, maar de oorzaken van die onleefbaarheid moeten aangepakt worden. Ook geen anticonceptie in afwachting dat de leefbaarheid daar verbetert? Bijlange niet, de leefbaarheid verbeteren en ondertussen die mensen hun vrijheid gunnen is zijn boodschap.
- Gisteren zag ik Joke en Febe, zei ik. Ze reden naar school met de fiets. Allebei met een knalrode valhelm op.
- Ja, die valhelm moeten ze dragen van mij, ofschoon ze dat allerminst leuk vinden. Er liggen namelijk twee moordstroken op hun weg, de Kerkstraat en de Statiestraat. Daar zouden afgebakende fietspaden moeten komen.
- Maar dan lossen die helmen toch niets op. Die fietspaden moeten er komen en ondertussen moet ge de meisjes hun vrijheid gunnen!
- Maar in afwachting dat die fietspaden er komen
Hij schudde zijn hoofd voor zoveel onbegrip.
Tenslotte wil ik u niet onthouden wat mijn goede vriend Karel mij onlangs voor de voeten wierp: hierin verschilt gij toch van Vermeersch, dat gij géén atheïst zijt. Hij baseerde zich op het feit dat ik af en toe s zondags ter kerke ga, dat ik Kerstmis en Pasen in ere houd en ook geloof in Sinterklaas. Mag ik dat dan niet? Omdat ik niet in God geloof? Godsdienst kan immers mooi zijn. Als hij maar niet misbruikt wordt
