Pieter Vanholme wees er in zijn essay Cultuur van de waarheid  (Sampol, maart 2008) op dat Arendts kritiek op de ontscholing en aantasting van het onderwijs vrij goed overeenstemt met het verzet tegen ontscholing/ontschoolsing vanwege van Onderwijskrant en onze O-ZON-campagne-2007 

Hannah Arendt is inderdaad ook voor ons een boegbeeld van de strijd tegen ontscholing, nivellering & afbraak van het onderwijs, tegen de aantasting ook van het gezag van de school en de leerkrachten .... Met Onderwijskrant voeren we al decennia dezelfde strijd. 

 In haar essay 'De crisis van het onderwijs'  analyseerde Hannah Arendt in 1954 wat er fout ging met het Amerikaans onderwijssysteem - vooral ook als gevolg van de grote invloed van de reformpedagogiek (Kilpatrick, Dewey...) in het Amerikaans onderwijs. 

Zij stelde ook dat in 1954 de invloed van de reformpedagogiek in Europese landen beperkter was. Inderdaad. Het verzet tegen b.v. het reformpedagogisch leerplan lager onderwijs van 1936 ( à la Dewey, Decroly ...) van leerkrachten en lerarenopleiders was enorm. Mijn onderwijzers destijds (1951-1958) legden het leerplan naast zich neer: geen globale leesmethodiek geen totaliteitsonderwijs, veel aandacht voor de geschreven taal( woordenschat, grammatica, spelling, schrijven), AN centraal en niet de moedertaal/dialect van thuis, systematisch onderwijs in geschiedenis, natuurkennis, aardrijkskunde.... 

Arendt wees op de nieuwlichterij die het onderwijssysteem in de VS in 1954 beheerste en wat de gevolgen ervan waren. Zij betreurde dat de reformpedagogen/nieuwlichters van de ene dag op de andere, al de onderwijstradities en al de beproefde leeraanpakken van tafel veegden en geen respect toonden voor de verdiensten van het klassieke onderwijs. Dit was een duidelijke kritiek op reformpedagogen/ nieuwlichters als John Dewey , op Dewey’s onderwijsfilosofie die volgens haar geen respect toonden voor het kalssieke onderwijs en de de kinderen niet introduceerden in de westerse beschaving/cultuur en in de vereisten voor het wetenschappelijk denken. 

 Volgens Arendt betekent opvoeden/onderwijzen dat opvoeders/leerkrachten verantwoordelijkheid dragen voor de wereld waarin men kinderen laat geboren worden. Arendt schreef: Aangezien een kind de wereld nog niet kent, moet het er geleidelijk aan in worden geïntroduceerd. Aangezien elke jongere nieuw is, moet er voor gezorgd worden dat die nieuweling zich kan ontplooien in relatie tot de wereld zoals die is. Hoe dan ook staan de leerkrachten/opvoeders hier in relatie tot de jongeren/leerlingen als vertegenwoordigers van een wereld waarvoor ze verantwoordelijkheid moeten opnemen, hoewel ze zelf die wereld niet gemaakt hebben, en wellicht zelfs ook anders zouden wensen. Deze verantwoordelijkheid wordt niet zomaar opgelegd aan leraren; maar steekt impliciet in het feit dat jongeren door volwassenen moeten worden geïntroduceerd in een continu veranderende wereld. De kwalificatie van de leraar bestaat in het kennen van die wereld, en in het in staat zijn om de leerlingen erover te onderrichten, in het kennen dus van de representatie van de wereld via de vakdisciplines. De autoriteit van de leerkrachten berust mede op hun verantwoordelijkheid voor die wereld. Ten aanzien van het kind is het alsof de leraar/opvoeder een vertegenwoordiger is van de wereld van de volwassen. Hij wijst de leerlingen op de kenmerken van de wereld, en zegt tegen het kind: dit is onze wereld.

Arendt beklemtoonde de belangrijke  leidende en gezagsvolle rol van de leerkrachten. Zij betreurde vooral het in vraag stellen van het intellectueel & moreel gezag van de leerkracht door John Dewey, Kilpatrick en andere ontscholers. Regulier onderwijs, traditionele vakdisciplines en de nadruk op de intellectuele inhoud van schoolvakken zijn de kernelementen van goed onderwijs. Als de maatschappij de scholen ervan weerhoudt het oude mee te delen/over te dragen, neemt ze eigenlijk tegelijk de kans van de jongere generatie af om de wereld te verkennen op hun manier. 

Via cultuuroverdracht moet school moet het mogelijk maken dat elke komende generatie zich kan ervaren als nieuwe generatie. Dit betekent dat  enkel via cultuuroverdracht de komende generatie tegelijk de kans krijgt om de samenleving te vernieuwen  zichzelf een eigen bestemming, een eigen vorm te geven. Dit laatste noemt ze ook de nataliteit’ 

 Arendt stelde dan ook dat educatie altijd het verleden moet conserveren, dat de kennis van het verleden absoluut nodig is om de toekomst te kunnen vernieuwen. In die zin is de visie van Arendt enook de onze als conservatief  te bestempelen. 

Intergeneratieve cultuuroverdracht betekent volgens Arendt evenwel niet dat onderwijs indoctrinerend mag en kan zijn, of mag gebruikt worden als een instrument in dienst van de politiek, van het realiseren van  een andere maatschappij; zoals ze in Nazi-Duitsland en Rusland waarnam en waarvan ze ook afstand nam. (In zijn boek over het onderwijs in de Sovjet-Unie van 1928  sympathiseerde ook Dewey volop met het Russisch indoctrinerend onderwijs in dienst van de nieuwe communistische maatschappij, evenals Frinet dit deed in zijn brieven over zijn bezoek aan scholen in Rusland.)

Ook de Duitse pedagoog Herman Giesecke beklemtoonde de intergenerationele cultuuroverdracht en nam afstand van de ontscholing: De maatschappij heeft er belang bij dat de nieuwe generaties het aanwezige potentieel aan kennis en vaardigheden overnemen en kunnen aanvullen. De leerplannen moeten een minimaal gemeenschappelijk bestand van kennis en vaardigheden vastleggen. Vanuit zichzelf is het kind niet onmiddellijk geïnteresseerd om veel vakkennis en culturele kennis op te doen; de interesse van het kind reikt niet verder dan zijn onmiddellijke levenshorizon.

Het meest fundamentele probleem van het onderwijs was volgens Arendt de teloorgang van het gezag van de vakdisciplines en van de leerkrachten. Er wordt niet enkel getwijfeld aan het gezag van volwassenen maar ook het gezag van de school en de traditionele vakken. Zo vinden veel beleidsmakers en onderwijskundigen ook het leren aan de hand van ervaring belangrijker dan ‘het klassieke leren’. Volgens veel pedagogen is de rol van de moderne leerkracht die van een helper in plaats van een gezagsfiguur. De onzekerheid rond gezag heeft ook als gevolg dat de ordehandhaving in de klas een groot probleem wordt voor leerkrachten. 

 Door onderwijs te beperken tot leren aan de hand van ervaringen die rechtstreeks relevant zijn, ontvangen de leerlingen de intellectuele erfenis niet waar ze recht op hebben. Inhouden en basiskennis zijn slechts secundair. Dit is problematisch, mede ook omdat datgene waarop het gezag van de leerkracht gebaseerd is – kennis en inhouden - ondermijnd wordt. Ten slotte heeft de overtuiging postgevat die in al doende leren en al spelend werken het ideaal van onderwijs ziet.

 Arendt: De crisis in het onderwijs hangt ook samen met de crisis in de maatschappij. Wij hebben volgens haar “zowel de traditie als het gezag als referentiepunt verloren. Wij kunnen eigenlijk zelf niet langer verklaren waarop onze aannames berusten. Onze wereld is versplinterd en bevreemdend. Wij eisen vrijheid, maar we weten niet hoe we die moeten aanwenden. We hebben de voorbije decennia enkele gunstige emancipatiegolven gekend waardoor het ‘gezag’ van de ander niet blindelings meer aanvaard wordt. Dat deze emancipaties meestal ten goede waren, zal niemand ontkennen, maar we hebben er één te veel gekend: de emancipatie van het kind, de mythe van het zogezegd geëmancipeerde kind. Men eiste voor verschillende groepen het recht om gehoord te worden. Maar in navolging hiervan wou men ook het kind bevrijden van de dwang der volwassenen. Door het kind op die manier te emanciperen heeft men het echter niet bevrijd. Men heeft het alleen maar aan een nog veel groter gezag uitgeleverd, namelijk dat van zijn leeftijdsgenoten, waar het nu geheel alleen moet tegenop boksen (terwijl het in diezelfde leeftijdsgenoten net steun kon vinden tegen de autoriteit van die ene volwassene). De leraar mocht niet langer zijn eigen visie geven, maar moest het kind op zijn moeilijke tocht begeleiden. Hiermee verloor de leraar grip op het kind, want hij kan het kind alleen zeggen dat het kan doen wat het wil en verder het ergste voorkomen. 

 Het gevolg hiervan is ook dat de leraar zijn vakdomein eigenlijk niet meer echt moet kennen. (Arendt stelde dat er in de lerarenopleidingen veel te weinig aandacht was voor de kennis van de vakdisciplines en al te vele voor het hoe, zgn. 'nieuwe leren') De leraar moet luisteren naar de wensen van zijn leerlingen, en dan op zoek gaan naar de hierbij passende leerinhouden. Hierdoor gaat echter de meest legitieme bron van gezag verloren, met name de leraar als de persoon die meer weet: ‘Juist de niet-autoritaire leraar, de leraar die aan alle dwangmiddelen wil verzaken, omdat hij zich op zijn persoonlijke autoriteit kan verlaten, heeft men onmogelijk gemaakt’. Men wou dus af van het autoritair gezag en vond dat het kind in zijn leefwereld moest gehouden worden. Men houdt vast aan de pragmatische overtuiging dat een leerling het beste kent en begrijpt wat een leerling zelf gemaakt heeft. Deze visie is er mede verantwoordelijk voor dat men het niet meer zo belangrijk vindt dat de leraar zijn vak onder de knie heeft, omdat het immers niet de bedoeling mag zijn dat hij ‘dode kennis’ doorgeeft. Alles moet steeds opnieuw herontdekt worden, ook door de leraar. Hiermee verspert men echter de toegang van het kind tot de volwassen wereld. De natuurlijke verhouding tussen leraar en leerling wordt doorbroken, en men probeert het kind, onder het mom van respect voor zijn zelfstandigheid, in zijn eigen wereld te houden. Men ontkent hiermee dat kindsheid een voorbijgaand stadium is, dat het kind een mens in wording is. 

Hannah Arendt over de lerarenopleidingen in die tijd:  Het resultaat is een soort transformatie van de lerarenopleidingen in beroepsopleidingen is, dat zij er niet langer bekwaam zijn om normaal vereiste dingen van een standaardcurriculum bij te brengen. Zij leren er nu vooral vooral hoe met andere mensen en leerlingen om te gaan en populair te worden.