GO!-Poolster-hervorming het noorden kwijt:  gepersonaliseerd leren, leerpleinen e.d.  : hypewoordenpedagogiek?

Dirk Van Damme twitterde gisteren: Zeer jammer, maar het lijkt er sterk op dat GO!onderwijs bij compleet achterhaalde en nefaste recepten blijft zweren. Zou zeer graag overtuigd kunnen worden van het tegendeel maar ik zie geen enkel signaal in die richting.

Op 4 maart 202& lazen we in De Tijd: Schoolmuren  letterlijk afbreken, iedereen een gepersonaliseerd  leertraject op de laptop en niet langer één juf of  meester, maar een heel team voor de klas. Dat is hoe het gemeenschapsonderwijs GO! de toekomst  ziet. We stemmen leeromgevingen af op individuele  verschillen en ondersteunen elk leerproces op  maat. We leren leerlingen om (geleidelijk aan) zélf  de regie over eigen leerproces te nemen.

De Poolster-visie is voor ons geen verrassing. Een  paar jaar geleden poneerde de pedagogische GO!-hoofdadviseur al dat lesgeven totaal voorbijgestreefd was. We vonden dit een heel krasse uitspraak, en wisten dan ook al dat het GO! een groot  project aan het uitwerken was. De voorbije twee  jaar liet ook Dirk Van Damme (OESO) al een paar  keer weten dat hij zich zorgen maakte over de pe[1]agogische richting die het GO! al was ingeslagen.

In 2015-2016 koos ook al de koepel van het katholiek onderwijs in zijn ZILL-visie voor een cultuuromslag. ZILL pleitte evenals de Poolstervisie voor gepersonaliseerd leren, geïndividualiseerd leren gericht op de allerpersoonlijkste ontwikkeling van elke leerling. In Onderwijskrant nr. 176 en nr. 188 besteedden we kritische bijdragen aan die visie. Wanneer je het noorden kwijt bent, vind je dit makkelijk terug met de Poolster. Poolster is een vast oriëntatiepunt. Toch vrees ik dat nu ook het GO! met de Poolstervisie nog meer het noorden kwijt is, net als katholiek onderwijs met zijn ZILL-visie.

Nieuwlichters pakken graag uit met een ronkend  concept, en plakken een wervend en polariserend etiket op hun hervorming of methode. Zo’n wervend etiket wekt de indruk van een totale & beloftevolle hervorming. De koepel van het katholiek onderwijs pakte in 2016 uit met ‘Zin in leren! Zin in leven’ en beloofde de leerlingen dat ze door dit nieuwe leerplan eindelijk ‘zin in leren’ zouden krijgen. Lieven  Boeve schreef: Zin in leren! Zin in leven! maakt de  lerarenteams opnieuw eigenaar van het leren op  school. Geïntegreerd over vakken en leergebieden  heen, kunnen leraren creatief vorm geven aan hun  onderwijs, rekening houdend met de specifieke leerlingen in de klas en context van de school. Volgens  Boeve zou die visie later ook doorgetrokken worden  in de nieuwe leerplannen voor het secundair onderwijs. De school moest ook in de eerste plaats een leefschool worden.

2 Gepersonaliseerd leren op maat van elke leerling & zelfsturing!??

De Poolstervisie wekt de indruk dat het gaat om evidente voorstellen; de opstellers doen alsof hun voorstellen als gepersonaliseerd leren wetenschappelijk verantwoord zijn: Zelfregulerend leren is een van de meest wetenschappelijk onderbouwde praktijken. Precies de basiskeuze voor gepersonaliseerd onderwijs met de eraan verbonden individualisering op maat van elke leerling (& UDL -Universal Design for Learning) en zelfsturing, zijn heel controversieel. Volgens velen staat dit precies haaks op  effectief onderwijs. Zo’n keuze betekent ook dat het  jaarklassensysteem wordt doorbroken.

 In een commentaar van Pedro De Bruyckere bij het interview met Raymonda Verdyck in De Tijd over de revolutionaire Poolster-hervorming lazen we: Het is wel gevaarlijk om b.v. gepersonaliseerd le[1]ren via digitale tools als een wondermiddel voor te stellen. Internationaal heb je een heus kerkhof aan gelijkaardige projecten die mislukt zijn, naast enkele  succesvolle voorbeelden.

 Prof. Wim Van den Broeck bestempelde gepersonaliseerd leren op maat van elke leerling als een stoplap en als een nefaste onderneming. Hij twitterde op 22 juli 2018: 

”Onderwijs op maat van het kind" is zowat de grootst mogelijke stoplap in onderwijs[1]land. * Het bestaat nergens echt en is dus utopisch,

* het komt in de praktijk vaak neer op onderwijs on[1der de maat, en * het ondergraaft de essentie van onderwijs, nl. het idee van vorming. En toch wordt 'onderwijs op maat' meer dan ooit gepromoot door de grote onderwijskoepels.”

Van den Broeck stelde op 3 december 2019 in de krant De Morgen: De individualisering van het onderwijs is doorgeslagen en werkt de niveaudaling in de hand. De visie die sinds de jaren 90 steeds meer dominant werd is het constructivisme, met als ken[1]merken: nadruk op zelf-ontdekkend leren, op welbevinden als voorwaarde voor leren, op zogenaamde 21ste eeuwse vaardigheden, het relativeren van kennis, en vooral het onder onderwijskundigen nog erg populaire idee dat onderwijs zoveel mogelijk geïndividualiseerd moet worden. Er is nochtans wetenschappelijk ondubbelzinnige evidentie dat het precies leerkrachten zijn die deze visie koesteren en in de praktijk brengen, die ook zwakkere leerresultaten boeken bij hun leerlingen. Dit is niet zo verwonderlijk: als differentiatie verder gaat dan ervoor zorgen dat zoveel mogelijk leerlingen de gemeen[1]schappelijke doelen halen, wordt onderwijs op maat algauw onderwijs onder de maat. Dan is de neiging immers sterk om ook de doelen te gaan afstemmen op (de zwakte van) de leerling. Een meer ingrijpen[1]de verandering heeft er zich sinds decennia in het onderwijs niet voorgedaan, en waarschijnlijk met desastreuze gevolgen.

Greg Ashman schrijft over UDL: “UDL is a complicated way to teach. It involves giving multiple representations of the same information to students which they then choose from. Students also choose to work collaboratively or individually. And they decide how to demonstrate their learning through written work, a video, a poster or some other means.” UDL ertoont veel gelijkenis met het inspelen op individuele leerstijlen, controversieel tot en met.

3 Kernideeën van Poolster-visie-2030

Onderwijs van de toekomst :  de samenleving evolueert immers continu De samenleving evolueert continu. Een school is immers niet langer alleen dat stenen gebouw, waar[binnen via vaste tijdskaders wordt lesgegeven. In de visie van het GO! is ze in de eerste plaats een dynamische leer- en leefgemeenschap, met een open blik op de wereld. Bij het GO! maken we ons nu al klaar voor het onderwijs van de toekomst. In het  strategisch plan GO! 2030 stellen we daarom onze  poolstervisie centraal. We vormen de favoriete leer[1]gemeenschap, voor iedereen gepersonaliseerd,  spiegel en bouwsteen van de samenleving.

Leerproces op maat van elke leerling

Met onze poolstervisie willen we als GO! een antwoord bieden op een almaar toenemende maat[1]schappelijke diversiteit en werken we aan onderwijskwaliteit voor elke lerende. We stemmen leer[1]omgevingen af op individuele verschillen en onder[steunen elk leerproces op maat. We leren leerlingen  en cursisten om (geleidelijk aan) zélf de regie over  eigen én gezamenlijke leerprocessen te nemen. Gepersonaliseerd betekent dat leerlingen voldoen[de zelfregulerende vaardigheden ontwikkelen, om  hun leerproces en het samen leren richting te ge[ven. Zo worden ze de ‘influencers’ van hun leren!

De ondersteuning van zelfregulerend leren blijkt een  van de meest wetenschappelijk onderbouwde prak]tijken (?) om leerwinst te verhogen. De lerende  neemt in dit proces een heel actieve rol op. Hij of zij  is verantwoordelijk voor het deelnemen aan de lesactiviteiten, ervaringen en kansen, en bepaalt stap  voor stap mee het leerproces. Zelfregulering verwijst naar een reeks specifieke vaardigheden die  leerlingen steeds beter toelaten een eigen traject  vorm te geven.. Hij of zij is verantwoordelijk voor het  deelnemen aan de lesactiviteiten, ervaringen en  kansen, en bepaalt stap voor stap mee het leerproces.

Flexibele leertrajecten en leertijden

Vanuit een duidelijke behoefte bij de lerende, evolu[eren we naar flexibele leertrajecten. In het basisonderwijs bijvoorbeeld, zien we dat sommige scholen  al experimenteren met multileeftijdsklassen, waarbij  leerlingen in graadklassen samenzitten en ondersteuning op maat krijgen. Andere scholen werken  met flexibele niveaugroepen voor bepaalde ontwikkelingsdomeinen, zoals rekenen en taal. Daarbij  worden vergaande vormen van binnenklasdifferenti]atie, teamteaching en de principes van Universal  Design for Learning (UDL) toegepast.

In de Tijd van 3 maart j.l. lezen we i.v.m. deze nieu[we werkwijze : In het Technisch Atheneum Halle  van directeur Maggy Vankeerberghen wordt dit als  dé toekomst gezien. Haar eerste graad werkt in een  klasgroep van 80 leerlingen. Ze zitten samen in één  klaslokaal met verschillende zones voor verschillende werkvormen. Schoolboeken hebben ze niet  meer, wel een laptop. Ook de opdeling in lesuren is  grotendeels geschrapt: een week lang wordt rond  een thema of project gewerkt, gekoppeld aan op[drachten die de leerlingen in hun eigen tempo af[werken. Ze combineren algemene vakken als  Frans, Nederlands, geschiedenis en wiskunde.

Teamonderwijs, klas- en schooloverstijgend

De kernteams werken samen - in dynamische werk[vormen zoals co-teaching, vaak ook over de leerjaren en vakken heen. De teams zijn leerlinggeoriënteerd. Gecostuurd en sociaal gestuurd leren houden  in dat verband in dat lerenden hun kennis construeren samen met anderen en met de onderwijsprofessionals. Ze werken trouwens niet enkel in de klas  en op school met elkaar samen, maar ook schooloverstijgend.

Leren langs digitale weg

Het GO! zet maximaal in op ‘blended learning’: een  combinatie van online en offline leren. Om dergelijke innovatie te ondersteunen, begon GO! samen  met het Britse bedrijf Century Tech in 2017 met de  ontwikkeling van een eigen digitaal leerplatform,  GO! IXZO. Daar zetten leerkrachten hun leerstof op,  bijvoorbeeld met instructiefilmpjes en oefenmodules  op verschillende niveaus

Andere infrastructuur

We staan voor een ruimtelijke transformatie. Zo  denken scholengroepen en onderwijsinstellingen  na over aanpassingen aan interieur en indeling, herbestemmingen en innovatieve gebouwen, ruimtes waar je op verschillende manieren kan leren.

Onderwijsprofessionals coachen het leren

Het curriculum blijft de context waarbinnen we gepersonaliseerd samen leren waarmaken. Leraren vertalen daarbij de eindtermen naar specifieke en  meetbare leerdoelen op het niveau van de lerenden.  Pas wanneer lerenden zich bewust zijn van specifieke leerdoelen, kan hun zelfregulering vorm krijgen. GO! onderwijsprofessionals zijn curriculum[1]experts met diepgaande kennis van de doelen en de vakkennis die daarvoor nodig zijn. Ze zijn ook pedagogisch-didactische experten met diepgaande kennis over het leren en de ontwikkeling van de lerende.

4 Commentaar

Elke school mag eigen koers bepalen!??

Het GO! opteert duidelijk voor een revolutionair  schoolproject, een ware cultuuromslag. Het verbaast ons wel dat het GO! tegelijk stelt dat elke  school zelf zijn eigen karakter en evolutie moet be[palen. We lezen: “Het GO! schuift trouwens niet  één specifiek schoolmodel naar voren, maar ziet de  traditionele en de toekomstgerichte benadering van  school als uitersten op een continuüm, een innova[1]tief spectrum. Daarbinnen kunnen scholen zichzelf  positioneren en continu verder evolueren. De be[1]doeling is om zelf richting te geven aan hoe je hier  als school kan in evolueren.”

Het GO! dringt naar eigen zeggen geen pedagogische aanpak op, maar stelt tegelijk dat de scholen moeten evolueren in de richting van de Poolstervisie; veel keuze hebben de scholen blijkbaar niet.  Het doet ons denken aan de opstelling van de koe[1]pel van het katholiek onderwijs die ook voortdurend uitpakt met de vrijheid en autonomie van de scholen  en leerkrachten, maar ook nog met het recent ZILL[1]project een perspectiefwisseling, een pedagogische aanpak oplegde.

Ontscholingsdruk neemt nog toe

De voorbije decennia werd ons onderwijs voortdurend geconfronteerd met tal van rages en hypes die  ver afstonden van de onderwijspraktijk, van de vaste grammatica van schools onderwijs, en van de visie van de praktijkmensen. Telkens werd gepleit voor perspectiefwisselingen/cultuuromslagen. Ze  leidden tot een aantasting van onze sterke Vlaamse  onderwijstraditie.

De ontwerpers van allerhande modes en nieuwlichterij werken veelal met simpele en halve waarheden die als wondermiddel, als makkelijk toepasbaar  en veel belovend voorgesteld worden. Veel van die  rages hanteerden een simplistisch en tegelijk gecompliceerd vakjargon, en trokken zo rookgordijnen  op die de afstand tussen spreken en doen, tussen  theorie en klaspraktijk deden toenemen.

Veel onderwijshypes bleken achteraf geen praktijk]theorieën te zijn, omdat ze niet vertrokken van de  complexe realiteit en de basisgrammatica van  schools onderwijs. Denk maar aan constructivisme,  onderwijs op maat van elk kind, inclusief onderwijs, competentiegericht onderwijs, leerlandschap, leer[1]stijlen, totaliteitsonderwijs ... Die hypes lokten veel lippendienst en verzet uit vanwege de praktijkmensen, en bleken overigens ook moeilijk realiseerbaar.

In de context van het debat over de nieuwe leer[1]plannen/eindtermen laaide in 2014-2016 de neomanie in Vlaanderen weer op. In de aanloop van de nieuwe eindtermen verschenen in de periode 2014-2016 een zevental rapporten als De nieuwe school in 2030 van 2014, het VLOR-advies-2015, het rap]port over het populistische eindtermendebat Vanlerensbelang -2016,die alle aanstuurden op een perspectiefwisseling, een cultuuromslag. In de Poolster[visie en in ZILL treffen we veel van die ideeën aan.

In de publicatie ‘De Nieuwe school in 2030’, Hoe  maken we leren en werken aantrekkelijk? een gezamenlijk project van kopstukken van het Departement Onderwijs, VLOR & KBS, werd uitvoerig ge[schetst hoe een school er in de toekomst als een  ‘learning park’ moet uitzien. We lazen o.a.: “Het leer- en ontwerplab schetst een ander toekomstbeeld.

Echt aansluiten bij de diversiteit van kinderen en  jongeren kan maar als ze ook zelf de regie kunnen  voeren en stuurlui kunnen zijn van hun eigen leren.  In een Learning Park zullen de kinderen gecoacht  worden om hun eigen leertraject aan te sturen in de  richting van de competentieniveaus die ze nodig  hebben en willen halen. Op een gewone dag kunnen leerlingen gedurende enkele uren in een vaste  leergroep bijvoorbeeld talen en wiskunde leren,  maar het grootste deel van de dag zijn ze bezig met  projecten waarin ze hun competenties actief ont[1]wikkelen. “ Enzovoort.

Het GO! begon samen met het Britse bedrijf Century Tech in 2017 met de ontwikkeling van een eigen digitaal leerplatform, GO! IXZO. Het GO! verwacht hier o.i. al te veel heil van. In punt 3 plaatsten we een aantal kritische bedenkingen. In het verleden  verwachtte men veel heil van nieuwe technische  middelen en van het gebruik van ICT in het bijzon[1]der. Tot nog toe vielen die verwachtingen tegen.

Sommigen stellen zelfs dat daardoor het onderwijsniveau eerder is gedaald. We vrezen dat ook van het Century Tech-project al te veel heil wordt verwacht.

Bijlage

Getuigenis van lerares Goedele gisteren op twitter

Dirk Van Damme

Zeer jammer, maar het lijkt er sterk op dat @GO_onderwijs bij compleet achterhaalde en nefaste recepten blijft zweren. Zou zeer graag overtuigd kunnen worden van het tegendeel maar ik zie geen enkel signaal in die richting.

Lerares Goele

Ik hoop dat het GO! de visie nog bijstuurt. Wij kijken argwanend naar zelfontdekkend leren, leerpleinen met grote groepen in kleine ruimtes

Enkele scholen in onze groep krijgen binnenkort een nieuw gebouw of doen verbouwingen. De visie: leerpleinen vanaf de kleuterschool. Leerjaren per 2 samen in een ruimte die kleiner is dan 2 huidige klassen. 60 leerlingen voor 2 leerkrachten zonder extra ondersteuning. 

Alles samen van leerstof op enkele uitzonderingen. Zie je al hoe de lln van L1 hier letters moeten leren terwijl die van L2 leren over onderwerp en persoonsvorm? In dezelfde ruimte? Nu al dragen veel lln een hoofdtelefoon tegen de drukte. Verder mag er ook slechts een .kleine instructieruimte zijn, want instructie is toch kort (5 minuten) en nooit voor een hele klas? Dus 10 stoelen in een visbokaal volstaan. De anderen moeten gaan leren via ontdekdozen, wat zwaar doorgedrukt wordt van bovenaf. Zelfontdekkend leren is de toekomst.

Samen leren is ook cruciaal dus zoveel mogelijk in groepswerk of projecten. Wat niét meer van deze tijd is volgens GO!: een leraar die vooraan staat en alles uitlegt. Tafels of andere zaken drillen. *zucht*

Wat de leerkrachten in de scholengroep wensen: kleinere groepen óf meer helpende handen. Prikkelarme klaslokalen waarin slechts 1 leerjaar zit. Directe instructie geven.

Wij gaan binnen een aantal jaren met een gebouw zitten dat niet aangepast is aan het geven van goed onderwijs. Ik weet niet hoe we dit nog kunnen tegenhouden. Naar mij wordt niet geluisterd; ik brn maar een leerkracht dus wat weet ik nu van onderwijs? Eén van ..de oude stempel' bovendien, want ik houd vast aan onderwijsgesprekken om kennis door te geven, aan het foutloos schrijven van vocabulaire ipv te laten verbinden met de vertaling, aan directe instructie e.d. Bovendien doe ik niet aan braingym en pas ik mijn studeerstof niet ... aan aan de verschillende leerstijlen. Collega's zoals ik worden weggezet als hopeloos ouderwets, die vernieuwing weigeren en steeds dwarsliggen. Waarmee ik geen zelfmedelijden wil uitdrukken, maar me wel afvraag hoe onze stem gehoord kan worden.

·

*Dirk Van Damme

Al jaren is er overtuigend onderzoek dat aantoont dat dergelijke leerpleinen en open ruimtes niet de geschikte leeromgevingen zijn, nefast zijn voor concentratie door teveel impulsen en geluid. En toch doet men in scholenbouw lustig verder omdat het modern en innovatief oogt....