Bijna 50 jaar geleden pleitte ik al voor verregaande samenwerking tussen de onderwijsnetten en voor een meer open confrontatie inzake zingeving, voor een soort open dialoogschool - in de brochure ‘Het kind van de rekening’ van 1969 en in een publicatie 'Naar een open gemeenschapsschool' (Acco, januari 1973) van ‘De Nieuwe Maand’.

Dit was mede een reactie op de m.i. bekrompen en onrealistische en voorbijgestreefde opstelling van de toenmalige koepel-kopstukken van het katholiek onderwijs. Alfred Daelemans e.a. stelden in die tijd dat (katholieke) leerlingen in een homogene katholieke omgeving en zonder contact met niet- of andersgelovigen en afwijkende meningen werden - en ook moesten- grootgebracht worden.

Daelemans en co poneerden b.v.: “Een essentieel kenmerk van katholiek onderwijs is precies dat het gehele onderwijs wordt aangepakt vanuit één welbepaalde levensbeschouwing, vanuit een coherent, samenhangend wereld- en mensbeeld“ (Christene School, 1969, p. 267). Een keuze dus voor een besloten opvoeding waarbij gelovige kinderen op school niet in contact mochten komen met niet-of –andersgelovigen. En zelfs profane vakken als wiskunde moesten volgens Daelemans vanuit een katholieke visie ingevuld worden.

In 1971 nam ik in het zondagprogramma 'Confrontatie' (nu: 7de dag) deel aan een debat over de samenwerking tussen de onderwijsnetten, de herziening van het schoolpact e.d. Ik pleitte er o.a. voor verregaande samenwerking tussen de onderwijsnetten (b.v. ook inzake opstellen van gezamenlijk leerplannen wiskunde), en voor een 'open dialoog' over levensvragen en levensbeschouwing. Het was de tijd dat ook de kopstukken van de CVP-jongeren als Jean-Luc Dehaene en Wilfried Martens zelfs openlijk pleitten voor pluralistisch onderwijs & pluralistische scholen.

Ik nam er openlijk afstand van de visie die Mgr. Alfred Daelemans en de koepelkopstukken rond 1970 nog propageerden - en die haak stond op 'open dialoog' en het tijdsklimaat van toen. Daelemans en co poneerden b.v.: “Een essentieel kenmerk van katholiek onderwijs is precies dat het gehele onderwijs wordt aangepakt vanuit één welbepaalde levensbeschouwing, vanuit een coherent, samenhangend wereld- en mensbeeld“ (Christene School, 1969, p. 267). Confrontatie met andersdenkende leerlingen was geenszins wenselijk. Zo'n confrontatie zou volgens hen de katholieke leerlingen volledig in de war brengen. "Leerlingen kan je nog niet vragen een keuze te maken tussen een wit, een blauw of een rood ligbad, stelde iemand in een debat in 1971" als reactie op mijn pleidooi voor een open gemeenschapsschool en voor open dialoog over levensvragen.

Ik stelde 50 jaar geleden ook dat Daelemans en Co zich illusies maakten over die homogene katholieke schoolomgeving en betreurde dat de onderwijskoepel de samenwerking met andere onderwijsnetten afwezen.

Ik schreef bijna 50 jaar geleden o.a.: “Katholieken, noch vrijzinnigen, noch andersgelovigen vormen op levensbeschouwelijk, moreel en cultureel vlak een homogeen blok. Er zijn overigens veel soorten christenen, vele soorten vrijzinnigen en andersgelovigen, en er zijn zelfs religieuze atheïsten. Zo kan ik met de zgn. atheïst prof. Leo Apostel diepgaande gesprekken voeren over religie & spiritualiteit. De overtuiging van veel leerkrachten en ouders sluit zowel aan bij bepaalde elementen uit de christelijke, dan uit de vrijzinnige, humanistische, ... traditie en visie. Ook binnen de katholieke scholen zijn de opvattingen van de leerkrachten, leerlingen en ouders veel diverser dan vroeger het geval was. Een totaal besloten opvoeding is niet langer mogelijk – en gelukkig maar.  Precies ook die verscheidenheid biedt . kansen, maar die mag veelal nog niet openlijk geuit worden“ in : (De Nieuwe Maand, januari 1973, p. 27). 

In een gesprek in 1969 met Daelemans in het Leuvens Kringhuis van de Pedagogische Kring konden we hem niet overtuigen; en jammer genoeg wordt zo’n dialoog en open benadering van levensvragen op vandaag nog steeds te weinig aangemoedigd door de koepelkopstukken.

Het is echter zo’n benadering die leraren, leerlingen en ouders het meest kan aanspreken. De onderwijskoepel van het katholiek onderwijs zou hier een bijdrage kunnen leveren door het ondersteunen en expliciet erkennen van het belang van een ruimere visie op religie en zingeving, en door de waardering van de inzet hiervoor vanwege veel gemotiveerde en geïnspireerde leerkrachten en directies."

Commentaar:

Toch merkwaardig dat de verzuiling de voorbije jaren weer toegenomen is en dat  Boeve en co weer uitpakken met  het argument van Mgr. Daelemaens van 1969: "Een essentieel  & specifiek kenmerk  van het katholiek onderwijs is   dat het 'gehele' onderwijs wordt aangepakt vanuit één  welbepaalde levensbeschouwing, vanuit een coherent en samenhangend  mens- en wereldbeeld."

De huidige initiatiefnemers van de 'open dialoogschool'   wekken jammer genoeg ook al te vlug de indruk dat de meeste leerkrachten, leerlingen, ... niet meer open staan voor zingeving en religie en dat de scholen op dat vlak al te weinig presteren. Boeve en co stelden zelfs dat in de toekomst enkel nog echt gelovige leerkrachten godsdienstles zouden mogen geven, dat er grote scholengroepen nodig zijn omwille van het ontbreken van de nodige ’katholieke’ bestuurders .. In plaats van de vele leerkrachten die momenteel begaan zijn met zo’n open dialoog over zingeving te bemoedigen, wekken Boeve en Co de indruk dat de identiteit totaal verwaterd is en dat er overal sterk bijgestuurd moet worden. Ze verwachten nu vooral heil van de aanwezigheid van moslimleerlingen en van een meer kennisgericht leerplan- met veel meer aandacht ook voor de klassieke leer en bijbelverhalen, de 10 geboden, de 8 sacramenten, het verschil tussen de vasten en de ramadan ... Het godsdienstleerplan mag gerust meer kennis bevatten, maar om een breed publiek van leerlingen en leerkrachten warm(er) te kunnen maken voor alles wat te maken heeft met zingeving en religie, verwachten we dat de koepelkopstukken de verandering in het landschap van zingeving meer erkennen en ondersteunen.