Het klinkt bijzonder ambitieus dat de Vlaamse regering ‘excellent onderwijs’ wil. Maar laten we wel wezen: “één Vlaamse regering krijgt dat niet gedaan. Daar heb je 20 à 30 jaar wetenschappelijk onderbouwd beleid voor nodig. De kwaliteit van ons onderwijs is langzaam gezakt en zal even langzaam weer stijgen. 

Het is zeer goed dat de regering-Jambon focust op het leren werken met gestandaardiseerde toetsen voor (voorlopig) Nederlands en wiskunde. Maar waarom zijn de eindtermen een minimumprogramma, het ijkpunt? Minimum rijmt toch niet op excellentie? Ik mis twee cruciale maatregelen in het regeerakkoord. 

Een: we zouden net als in andere landen al in de kleuterklas en zelfs in de kinderopvang meer aan cognitieve ontwikkeling moeten werken. 

Twee: we moeten academische bachelors voor lager onderwijs invoeren aan de universiteiten. Zo krijg je meer onderzoek over het lager onderwijs én leerkrachten met een hoger algemeen niveau. In Franstalig België doen ze dat al tien jaar. Ik roep de N-VA op om niet langer achter te blijven bij onze Franstalige landgenoten.

Ik kan me moeilijk voorstellen dat Van Damme gelukkig is met het regeerakkoord. Het neemt radicaal afstand van zijn streven naar een gemeenschappelijke lagere cyclus s.o. en van tal van andere zaken in universitaire middens de voorbije jaren werden voorgesteld. Denk maar aan radicaal inclusief onderwijs, constructivisme en competentiegericht leren, uitholling taalonderwijs … 

. Hier past m.i. meer nederigheid. Velen zijn ervan overtuigd dat de aantasting van onze sterke Vlaamse onderwijstraditie mede het gevolg is van de modes en hypes die veel universitaire onderwijsexperts de voorbije 50 jaar propageerden. Het regeerakkoord en minister Ben Weyts suggereren dat de daling van de kwaliteit van het onderwijs ook het gevolg is van het teveel luisteren naar de ‘pedagogen’ (modieuze onderwijskundigen, sociologen-gelijkheidsdenkers, sociolinguïsten die taalonderwijs uitholden ,…) en te weinig naar de praktijkmensen. Ook in het Nederlandse evaluatierapport Dijsselbloem van 2008 kwam men tot dezelfde conclusie. Vooraan zal men meer rekening houden met de visie van de leerkrachten. Nog een geluk dat veel leerkrachten lippendienst bewezen hebben aan de vele nieuwlichterij. 

Zo zijn we tevreden dat het regeerakkoord ook niet geluisterd heeft naar voorstellen van Van Damme i.v.m. herstructurering van het onderwijs, een voorstel van 2012 om B-attesten af te schaffen in de eerste 3 jaar s.o., tegengestelde uitspraken over zittenblijven: uit LOSO-studie concludeerde Van Damme in de periode 2001-2008 dat zittenblijven gunstig was voor de meeste leerlingen. Volgens studies van 2011-2012 was zittenblijven volgens de Leuvenaars weer zinloos. Maar in 2014 gaven Van Damme en Co dan weer toe dat ze zich schromelijk hadden vergist in de eigen studie over zittenblijven in het eerste leerjaar en dat ze dan ook niet langer meer zouden stellen dat zittenblijven zinloos was. 

En uitgerekend Jan Van Damme was (mede) verantwoordelijk voor de grote kwakkel i.v.m. het aantal zittenblijvers in het eerste jaar s.o. in het rapport 'Het educatief bestel in België.' van 1991.  We lazen dat er 9% waren i.p.v. 3% in werkelijkheid en amper 1,5% in landelijke regio's. Die kwakkel leidde ertoe dat onze prima eerste graad s.o. de voorbije decennia als de grote probleemcyclus werd voorgesteld. En dus moest onze eerste graad hervormd worden in een gemeenschappelijke eerste graad en werd er ook ten onrechte gesteld dat de opleiding van de leraars-regenten niet deugde en dus ook grondig hervormd moest worden. 

Degelijk onderwijs is al bij al helemaal niet zo spectaculair. Het berust grotendeels op de ervaringswijsheid uit heden en verleden. Onze sterke Vlaamse onderwijstraditie is vooral daar op gebaseerd. Het onderwijs dat Jan Van Damme en ikzelf in de periode 1952-1964 genoten – nog vóór de grote bemoeienis van universitaire onderwijsexperts, was van een goede kwaliteit. Van Damme heeft wel gelijk waar hij stelt dat men de kwaliteit van het onderwijs niet zomaar van de ene op de andere dag kan opkrikken. Vermoedelijk zal de neerwaartse trend zich nog een tijd doorzetten. De invloed van de pedagogische nieuwlichterij is ook pas op termijn duidelijker zichtbaar geworden. De gevolgen van de mismeestering van het onderwijs zullen zich ook nog wel een aantal jaren doorzetten. De velen die in het verleden standpunten verkondigden die haaks staan op het regeerakkoord, zullen ook niet zomaar abdiceren.

We lezen verder: “we zouden net als in andere landen al in de kleuterklas en zelfs in de kinderopvang meer aan cognitieve ontwikkeling moeten werken.” Dat is nu precies ook een van mijn stokpaardjes. Ik stelde al in 1971 op TV dat er weinig of geen GOK-heil te verwachten was van een comprehensieve structuurhervorming van het s.o. – niet veel verborgen talent meer op het niveau van het s.o.- maar wel van een optimalisering van het kleuter- en het lager onderwijs. Ik bestrijd dan ook al sinds 1976 het naïeve zelfontplooiingsmodel van het ervaringsgericht onderwijs van zijn collega Ferre Laevers en het Leuvens CEGO. Ik herinner me niet dat Van Damme en co me daar ooit in gesteund hebben. 

 Van Damme betreurt verder dat we werken met 'minimale eindtermen niet deugt. Maar dit kan de reden niet zijn van de niveaudaling aangezien de leerkrachten - en in principe ook de inspecteurs - zich tot nog toe afstemden op de leerplannen. Zelf pleit ik al lang voor het vooral werken met confrontatie-doelstellingen als eindtermen. Het is niet omdat niet elke leerling vlot zal omspringen met breuken, lijdend en meewerkend voorwerp ... dat men de leerlingen daar niet mee moet confronteren. Sommige van die confrontatiedoelen zou men dan als 'minimaal' kunnen bestempelen. 

Ik heb destijds meegewerkt aan de opstelling van de eindtermen wiskunde lager onderwijs maar tegelijk gesteld dat de leerkrachten daar te weinig houvast aan hebben. Gelukkig waren er ook de leerplannen met in het beste geval ook duidelijke doelen per leerjaar/leeftijdsgroep. In het secundair onderwijs zijn er eindtermen per graad/2 jaar. Waarom hebben we geen ET in het lager onderwijs eind 2de leerjaar? 

Van Damme pakt ook eens te meer uit met een van zijn oude stokpaardjes: een pleidooi voor een universitaire lerarenopleiding. Al in 1991 stelde hij samen met Georges Monard voor om de lerarenopleidingen universitair te maken zoals in 1989 in Frankrijk het geval was. We waarschuwden en wedden dat dit nefast zou zijn voor het Franse onderwijs. Volgens PISA hebben de Franse 15-jarigen een jaar achterstand op de Vlaamse leerlingen. En wat bedoelt Van Damme met “academische bachelors voor het lager onderwijs? Bachelors of masters? In Frankrijk heeft de universitaire opleiding ook geenszins geleid tot meer waardering. Waarom zwijgt Van Damme over de nefaste gevolgen in Frankrijk? Een voorbeeld nemen aan de aanpak van het onderwijs in Franstalig België, lijkt me ook geen goede zaak.