DE VROUW – HAAR NATUUR, VERSCHIJNING EN BESTAAN Een existentieel-psychologische studie (F.J.J. Buytendijk) 1951

[Aula – nr. 12, Het Spectrum, Utrecht-Antwerpen, 1965 (13), eerste druk: 1951, 287 blz.]

Frederik Jacobus Johannes Buytendijk (°Breda, 1887) was een Nederlandse professor in de psychologie, die doceerde in Amsterdam, Groningen, Utrecht en Nijmegen en lid was van diverse wetenschappelijke genootschappen, onder meer de Royal Society of Medicine. De Vrouw is één van zijn talrijke publicaties, voor het eerst verschenen in 1951. Van dit boekje, dat toevallig in ons bezit kwam, zou men zich kunnen afvragen of het nog gelezen wordt na al die jaren. Blijkbaar wel, en niet alleen door ons. In 2001 wijdde Jaap van Heerden nog enkele denigrerende regels aan dit werkje in het artikel ‘Wat ging er mis tussen man en vrouw’ voor De Groene Amsterdammer (te vinden in www.groene.nl) en in 2005 besprek A.IJ. van den Berg het nog kort in zijn blog (http://boeklog.info/2005/01/25/de-vrouw).

Van den Berg signaleert terecht dat het boekje bij tijden onleesbaar is en dat zinnige observaties afgewisseld worden met katholiek gewauwel, lege filosofische bombast, orakeltaal en professorenduits. De laatste zinnen van deze Aula-pocket luiden: ‘Zo is ook het vrouwelijk lichaam het middelpunt van haar wereld en de moederlijkheid kan zich in het bestaan van de vrouw slechts als zijn vervulling voordoen, doordat de wereld op haar lichaam als natuur en verschijning van moederlijkheid betrokken is. In deze relatie is dan ook het bewustzijn begrepen, dat zij van zichzelf bezit en wel mede als het bewustzijn van haar vrijheid, om zachtmoedig en nederig te kunnen zijn – als ieder goed mens’ [p. 282]. Op dat moment hebben we (afgezien van enkele inderdaad niet onaardige observaties) al heel wat gelijkaardige enormiteiten achter de kiezen gekregen. Niet alleen is De Vrouw interessant als cultuurhistorisch documentje (hoe werd er in Nederland kort na de Tweede Wereldoorlog over de vrouw gedacht?), maar ook als een ongelooflijk koddig en (voor wie op zoek is naar stijlregisters om daar vervolgens creatief iets mee aan te vangen) inspirerend voorbeeld van Gelehrtenquatsch en academische mumbo jumbo. Ocharme de studentjes die indertijd over dit boekje bij de professor tentamen moesten afleggen!

[explicit 11 oktober 2014]