MUZIEK AAN DE MUUR Muzikale voorstellingen in de Nederlanden 1500-1700 (Eddy de Jongh) 2008

[Waanders Uitgevers-Noordbrabants Museum, Zwolle-’s-Hertogenbosch, 2008, 112 blz.]

Dit boekje verscheen naar aanleiding van de tentoonstelling Muziek – gespeeld en verbeeld (’s-Hertogenbosch, Noordbrabants Museum, 26 april – 31 augustus 2008). In zeven hoofdstukken bespreekt professor De Jongh de symbolische betekenissen van muziek en muziekinstrumenten in schilderijen uit de zestiende en zeventiende eeuw. Komen daarbij achtereenvolgens aan bod: de goede en de slechte invloeden van muziek (hoofdstuk 1), de bijbelse en mythologische grondleggers van de muziek (hoofdstuk 2), de muziek als bron van (al dan niet goddelijke) inspiratie (hoofdstuk 3), de genezende of medische functie van muziek (hoofdstuk 4), de amoureuze rol en de erotische symboliek van muziek (hoofdstuk 5), de muziek als symbool van huwelijksharmonie (hoofdstuk 6) en de muziek als vanitas- of vergankelijkheidssymbool (hoofdstuk 7).

Dit boekje is bedoeld als een populariserende, op het brede publiek gerichte tekst en komt vaak wat oppervlakkig en wollig over. Eddy de Jongh is hier in elk geval veel minder sterk op dreef dan we van hem elders gewoon zijn. We zijn op deze uitgave gevallen omdat op de cover een schilderij uit de Bosch-navolging afgebeeld wordt: het Concert in het ei-paneel (Lille, Musée des Beaux-Arts). Er valt echter over dit schilderij veel meer interessants te vertellen dan in die ene povere alinea op pagina 16. Teleurstellend is bijvoorbeeld ook wat op pagina 89 geschreven wordt over de gravure Musicerend paar van Lucas van Leyden (1524, Amsterdam, Rijksprentenkabinet). Terwijl hij zelf op pagina 72 de catalogus van de Amsterdamse Jan Steen-tentoonstelling uit 1996 een sneer geeft omdat men in het schilderij De bestolen vioolspeler van Jan Steen niet opmerkt dat de vioolspeler bezig is de snaren van zijn viool te spannen (wat wijst op diens geilheid), merkt De Jongh bij de Van Leyden-gravure zelf niet op dat de oude man bezig is zijn luit te stemmen, terwijl zijn oude vrouw op een vedel de toon aangeeft (wat erop wijst dat zij de baas ‘speelt’ en hij naar haar te ‘luisteren’ heeft: de gelaatsuitdrukking van de man spreekt overigens boekdelen).

Voor het overige geeft Muziek aan de muur een handig overzichtje van de symbolische implicaties van muziek aan de hand van talrijke voorbeelden en illustraties, maar zoals gezegd: grensverleggende dingen worden niet meegedeeld en we hadden er dus iets meer van verwacht.

[explicit 6 december 2013]