[Roman, Lannoo, Tielt, 2019, 293 blz.] 

Dwaal zacht is de debuutroman van Lore Mutsaers, geboren in 1992, afkomstig uit het Kempische dorpje Zoersel en werkzaam als marketing- en communicatiemedewerker bij het Stedelijk Onderwijs in Antwerpen. Op dit boek werd mijn aandacht gevestigd door een vriendelijk, maar ook nogal braaf en oppervlakkig artikeltje in de krant Het Laatste Nieuws van 20 september 2019, dat zich verre houdt van enig waardeoordeel en in feite neerkomt op niet meer dan een welwillend signalement [1]. Wanneer een 27-jarige Vlaamse jonkvrouw een debuutroman publiceert bij een gerespecteerde uitgeverij als Lannoo, is dat natuurlijk altijd een opmerkelijk feit, maar in dit geval was het vooral de titel van het boek die bij mij een lampje deed branden. Ik heb namelijk zelf al jaren een titel klaarliggen die wellicht ooit eens bruikbaar is in een literaire context, en die ik ontleend heb aan de Antwerpse postincunabel Dat dyalogus of twisprake tusschen den wisen coninck Salomon ende Marcolphus (1501): ‘Een zachte dwaling’. Een zachte dwaling. Dwaal zacht. Merkwaardig toch? 

Ik vat de roman even heel kort samen. Het verhaal bestaat uit drie delen, getiteld Lucas, Maurice en Carlos. Elk deel is onderverdeeld in hoofdstukjes, waarbij telkens de tijd wordt aangegeven (dag en uur in delen 1 en 3, de maanden in deel 2). Deel 1 wordt verteld vanuit het perspectief van Lucas, een geneeskundestudent met een vader, een moeder en een oudere zus, Claire. Met Claire gaat het niet zo goed, ze is een goth, maakt vaak ruzie met de vader, leest boeken over necrofilie en gaat werken bij een begrafenisondernemer. Uiteindelijk trekt ze naar Brazilië, waar ze een vriendje heeft. In deel 2 maken we kennis met Maurice, een 55-jarige fotograaf die dodelijke hersentumoren heeft en naar zijn vriendin in Brazilië trekt. We lezen nu alles vanuit het perspectief van deze Maurice. In Brazilië ontmoet Maurice toevallig Claire. Van dat Braziliaanse vriendje van Claire is al gauw niets meer te merken. Maurice leert Claire beter kennen en komt zo te weten dat zij bij die begrafenisondernemer haar vader en enkele anderen betrapt heeft op necrofilie (met vrouwelijke lijken). Claire komt daarna om in een busongeluk. Deel 3 wordt weer vanuit Lucas verteld. Lucas en enkele andere studenten moeten een uit Brazilië overgekomen lijk ontleden, als oefening. Lucas noemt dit lijk Carlos, maar weet niet dat het om Maurice gaat. Lucas begint dan door te draaien: hij praat in visioenen met Claire en neemt op een keer het hart van Carlos mee naar huis om ervan te eten. Lucas wordt uiteindelijk opgenomen in een psychiatrische inrichting. 

Zoals men merkt: net als bij die andere jonge en recente debutante, Lize Spit, wordt er niet gekeken op een stukje grand guignol meer of minder. Laat mij verder ook meteen signaleren dat Lore Mutsaers wel degelijk blijk geeft van een dosis schrijftalent, ofschoon er toch ook niet echt sprake kan zijn van een magistrale stijl. Dat gezegd zijnde, moet ik toegeven dat ik dit geen goede roman vind. In de loop van deel 1 heb ik mij een tiental keer moeten forceren om verder te lezen, omdat het verhaal naar nergens-bij-de-zee leek te leiden. Ik heb toch verdergelezen, want het is één van mijn dwaasheden om een boek altijd van kaft tot kaft door te werken, eens ik erin begonnen ben. Helaas is het na lezing van de volledige 293 bladzijden nog altijd niet echt helder waar Mutsaers met haar debuut naartoe wil. Er zitten in het verhaal bij wijze van spreken 87 losse draden die nooit vastgeknoopt worden, spannend is het niet, fraai geformuleerde passage of zinnen komen weinig voor, en de personages blijven compleet figuren van bordkarton. Er zit wat erotiek in het boek, maar die komt steeds bijzonder kil en ongeïnspireerd over, qua literaire uitwerking bedoel ik dan. We onthouden: een schrijfster die een pen kan vasthouden, maar géén goed boek.

Vraag: waarom geeft een uitgeverij (die dagelijks naar verluidt tientallen nieuwe manuscripten krijgt toegestuurd) een boek als dit uit? Ik heb (ondanks enig zoeken, maar misschien niet hard genoeg gezocht) geen professionele recensies van Dwaal zacht gevonden. Enkel nog een artikeltje op de site van Gazet van Antwerpen, geschreven door Kristin Matthyssen, dat even welwillend en oppervlakkig is als het artikeltje van Caroline Van De Pol in Het Laatste Nieuws [2]. Op de achterflap van het boek zelf staan frasen als ‘aanstormend talent’ en ‘veelbelovend debuut’, maar dat is natuurlijk blurb. Links en rechts zijn op het internet wel wat leesreacties van Bloggers & Co te vinden, en die zijn zonder uitzondering laaiend enthousiast. Alweer merkwaardig. Uit de hierboven vermelde krantensignalementen leren we wel dat Lore Mutsaers twee jaar lang de SchrijversAcademie heeft gevolgd tijdens haar universitaire studies. Het Laatste Nieuws weet bovendien het volgende te melden: ‘Lore schreef het idee van haar verhaal uit en bezorgde het aan uitgeverij Lannoo. Na positieve feedback startte ze met het schrijfproces, dat in totaal 1 jaar en 8 maanden zou duren’. Dat is toch wel erg straf! Toen de uitgeverij het licht op groen zette, was er dus niet eens een manuscript, enkel een ‘idee’ (van hoeveel A4-tjes: één, twee, drie?)… 

Gazet van Antwerpen brengt echter een beetje meer perspectief aan door te verklappen dat Mutsaers eerst een historische roman rond de Spaanse burgeroorlog had geschreven: ‘Een jaar later stuurde ik mijn manuscript op goed geluk naar uitgeverij Lannoo. Er was nog werk aan de winkel en een historische roman is moeilijker om mee te debuteren [wat een onzin dat laatste, noot van mij]. Maar de uitgever en redacteur lieten me wel weten dat ze in mijn kunnen als schrijfster geloofden. Ik zag het als een aanmoediging en een jaar en acht maanden later lag Dwaal zacht er’. 

Goed, oké, maar de vraag naar het waarom van dat groen licht blijft toch intrigeren, zeker als je weet wat een krabbenmand dat ‘ingezonden manuscripten’-gedoe bij uitgeverijen is. Het is natuurlijk een delicate kwestie, want over smaak valt niet te twisten, zegt men, en we hoeven hier niet nog eens te verwijzen naar Umberto Eco of John Kennedy Toole om eraan te herinneren dat lectoren bij uitgeverijen soms zacht of harder dwalen. Bovendien kunnen we hier niets bewijzen en zouden we er wellicht beter aan doen van te zwijgen. Natuurlijk is het totaal onmogelijk dat bij de beoordeling van Lore’s schrijfwerk het gegeven heeft meegespeeld dat zij (getuige de foto op de achterflap en de foto’s bij de krantenartikelen) qua uiterlijk een pittige, aantrekkelijke jongedame is. Dat een mentor van de SchrijversAcademie een bemiddelende rol zou gespeeld hebben richting uitgeverij (zoals naar wij menen te weten het geval was bij het debuut van Lize Spit), kan, maar hoeft niet en weet ik niet. En er zijn en blijven toch die enthousiaste reacties op het internet, onder meer op de site van Standaard Boekhandel, geschreven door ‘geverifieerde reviewers’ van wie we echter alleen de voornaam mogen weten. Zo schrijft ene Jean: ‘Wat een ontroerend en boeiend verhaal. Vanaf de eerste pagina slokt het je op, zo mooi geschreven, levensechte personages, een onverwachte plot, meeslepend, en dat gaat zo door tot bij het nawoord. Een ware aanrader!’ Vijf sterren op vijf geeft deze Jean. Zou dat nu ook een vorm van fake news zijn? 

Ik heb deze roman gelezen en besproken onder meer ook vanuit mijn nieuwgierigheid naar de motivatie van uitgeverijen om een debuut te publiceren. Ik heb te weinig onderzoek gedaan en te weinig inner circle-informatie om veel met zekerheid te weten, maar de vragen blijven. Wordt misschien vervolgd. En ik wil zeker niet overkomen als een grumpy old man die een jonge debutante haar feestje (want dat is het toch, als je debuutroman mag verschijnen) vergalt. Maar ondanks het adagio ‘zoveel hoofden, zoveel zinnen’: het spijt me oprecht, ik vind Dwaal zacht géén goed boek.