SON OF SAUL (László Nemes) (Hongarije, 2015)

(107’)

Oktober 1944, Auschwitz-Birkenau. Saul Ausländer is een Hongaarse Jood die behoort tot het ‘Sonderkommando’: Joden die gedwongen worden mee te helpen aan het uitroeiingsprogramma van de nazi’s. Zij begeleiden de nieuw aangekomen groepen bij het ontkleden alvorens de gaskamer betreden wordt, en moeten daarna de lijken verbranden. Op een keer overleeft een jongen de gaskamer maar even later overlijdt hij toch (onduidelijk blijft of de nazidokter hem alsnog doet inslapen). Saul herkent in de jongen zijn zoon (overigens niet verwekt bij zijn echtgenote, maar bij een andere vrouw) en probeert hem vervolgens te begraven (dode Joden mogen niet verbrand worden), waarvoor hij op zoek gaat naar een rabbi in het kamp. Bij dat alles lopen Saul en zijn lotgenoten bijzonder veel risico’s. Tijdens een opstand in het kamp weet Saul met het in een deken gewonden lijk op zijn rug te ontsnappen. Maar bij het overzwemmen van een rivier drijft het lijk weg en even later wordt het groepje ontsnapten (waaronder Saul) ingehaald en neergeschoten.

Een zeer merkwaardige Holocaust-film is dit. Niet in de laatste plaats omdat de camera voortdurend (bijna twee uur lang) tegen de schouders of het gezicht van Saul plakt (een trucje afgekeken van de Dardenne-broertjes?) terwijl wat rondom hem gebeurt slechts wazig te zien is. Ofschoon wij normaal duizelig worden van deze filmtechniek, werkt hij in deze prent wel ontstellend functioneel: de kijker ervaart een beklemming die gaandeweg heviger en heviger wordt en zo het bekijken van de film verandert in een regelrechte hellevaart. Als er een hel bestaat, dan geeft Son of Saul een goed idee hoe het moet zijn om daarin rond te lopen (en niet als toerist, maar als slachtoffer). Op die manier ontstaat een paradox: de inhoud van de film is aangrijpend, de vorm werkt beknellend maar tegelijk is het niet echt aangenaam om te (blijven) kijken. Son of Saul is ongetwijfeld een belangrijke film die ver uitstijgt boven het doorsnee-aanbod in de cinema’s en die door de vakpers dan ook haast unaniem in superlatieven ontvangen werd, maar we vragen ons toch af hoeveel kijkers te porren zullen zijn voor een tweede, derde… visie.

Quotering: **** (6 november 2016 – dvd)