MARIEKE, MARIEKE (Sophie Schoukens) (België-Duitsland, 2010)

(85’)

De hoofdpersoon van Marieke, Marieke, het langspeelfilmdebuut van Sophie Schoukens, is Marieke (gespeeld door Hande Kodja), een meisje van 20-21 dat nog inwoont bij haar verbitterde moeder (Barbara Sarafian), overdag werkt in een chocoladefabriek en na haar uren slaapt met oude mannen, van wier door de tijd getekende lichamen ze detailfoto’s maakt. Dit Marieke lijkt te lijden aan een Elektracomplex van hier tot in Tokyo, op zoek naar haar overleden vader, die zelfmoord pleegde toen ze ongeveer acht jaar oud was. Jacobi (Jan Decleir), ook een oude man en de na jaren verblijf in het buitenland teruggekeerde vriend en uitgever van haar vader (want die vader heeft ooit een boek geschreven), probeert haar wat te steunen (zonder overigens in bed met haar te duiken) en het eindigt ermee dat Marieke op de fiets met de ogen dicht door een rood licht rijdt en op een auto botst. Tijdens het genezingsproces blijkt ze wat dichter naar haar moeder toegegroeid.

Als debuutfilm is dit een zeker niet onaardige prestatie. Marieke, Marieke is een fijngevoelig, subtiel (en soms wat al te subtiel, zie verder) verhaal over een meisje dat last heeft om volwassen te worden waarin onder meer met het bekende nummer van Jacques Brel (Ai Marieke, Marieke) mooie en functionele dingen gedaan worden. Eén van de beklijvendste momenten in de film is wanneer Jacobi met Marieke in zijn armen zachtjes a capella een stuk van dat liedje zingt. In Filmmagie [nr. 611, januari 2011, pp. 38-40] publiceerde Freddy Sartor een recensie van de film en een interview met de regisseuse. Daarin zegt ze: ‘In het liedje zit iets heel zuiver: “Zonder liefde, warme liefde – tout est fini!” Daar gaat het in essentie over in Marieke, Marieke, het verhaal van een jonge vrouw, op zoek naar warmte, die ze thuis niet vindt, en (die) daar probeert mee om te gaan’.

In datzelfde interview zegt Schoukens: ‘Ik heb geprobeerd in beelden een verhaal te vertellen. Ik ben opgevoed door een vrouw die doofstom was. Mijn taal bestaat dus meer uit beelden dan uit woorden’. Dat klinkt natuurlijk fraai maar volgens ons moet ze in het vervolg toch opletten dat ze haar kijkerspubliek niet overschat (de fout van wel meer beginnende filmmakers). Anders gezegd: haar filmtaal is soms àl te subtiel en dat leidt tot communicatiestoornissen met de kijker. We bedoelen dan niet in de eerste plaats de stadsbeelden van Brussel die nogal kwistig en louter sfeerscheppend over de film zijn uitgestrooid, maar bijvoorbeeld het feit dat Marieke in een chocoladefabriek werkt. Schoukens verheldert: ‘Chocolade heeft iets sensueels, vind ik. ’t Is ook heel Belgisch. Men had me gezegd: “Breng veel minder chocoladefabriek in je scenario!” Ik heb daar dan maar in gesneden. Dat heb ik me achteraf beklaagd. Ik was blij met de chocoladefabriek. Ik had graag willen laten zien hoe chocolade wordt gemaakt, op eenzelfde manier als Marieke met mannen vrijt. Die sensualiteit had ik willen uitwerken in close-ups. Maar dat kan niet in 25 opnamedagen’. Chocolade staat dus in de film voor warmte en sensualiteit. Wie had dat er zelf uitgehaald?

Nog zoiets subtiels. De film begint met de moeder en de achtjarige Marieke in bad. Ze zitten tegenover elkaar, ver uit elkaar. Mariekes moeder werkt als ergotherapeute met bejaarden in een zwembad en ergens midden in de film staat Marieke daar om met haar moeder te zwemmen, maar die zegt: ik heb geen tijd, ga maar alleen zwemmen. Laatste beelden van de film: Marieke die in de armen van haar moeder in het zwembad drijft, tijdens de herstelperiode. Meer beelden dan woorden, inderdaad, maar een beetje meer uitleg af en toe kan toch geen kwaad? Of nog. Slechts héél even krijg je de titel van het boek dat die vader schreef, in beeld: Le Piège (De valstrik). Daar wordt verder niets mee gedaan. Heel de zelfmoord van die vader is trouwens een loshangende draad in de film.

Merkwaardig overigens dat in het interview met Schoukens nergens de term Elektracomplex valt, maar wel twee maal gesproken wordt van ‘het oedipale’ en ‘oedipuscomplex’. Oedipuscomplexen zijn toch voorbehouden voor jongens en Elektracomplexen voor meisjes?

Quotering: *** (30 juli 2015 – opgenomen van Proximus TV)