NYMPHOMANIAC – Parts I & II (Lars von Trier) (Denemarken-Frankrijk-Duitsland-België, 2013)

(113’ & 119’)

Op een winteravond vindt Seligman, een Joodse vijftiger, de in elkaar geslagen nimfomane vrouw Joe in een steeg in de buurt van zijn huis en neemt haar mee naar binnen, waar hij luistert naar haar levensverhaal. De film is verdeeld in hoofdstukken, waarvan de titels telkens expliciet op het scherm verschijnen.

In hoofdstuk I (The complete angler) zien we hoe Joe als vijftienjarige op haar eigen verzoek haar maagdelijkheid verliest bij een of andere nozem en hoe zij op de trein een wedstrijdje doet met haar vriendin B: om ter snelst zoveel mogelijk mannen verleiden. Wie wint, krijgt een zakje snoep. Bizar moment: de deftige man die op weg naar huis is om zijn vrouw te bevruchten, de ticketjes van Joe en B betaalt en tegen zijn wil zijn zorgvuldig opgespaarde zaad verliest in Joe’s mond. Dit hoofdstuk wordt telkens onderbroken door Seligman die dan (het dient gezegd: op een irritante wijze) metaforische parallellen begint te trekken tussen de vissport en Joe’s erotische escapades. In hoofdstuk II (Jerome) wordt Joe lid van een nimfomanenclubje met als motto mea vulva, mea maxima vulva (af en toe is Von Trier inderdaad wel eens koddig) en komt ze als secretaresse terecht in het drukkersbedrijfje van ene Jerome, een vroeger neukvriendje dat nu plots geen seks met Joe mag hebben en op wie ze een beetje verliefd wordt. Jerome trouwt echter en trekt naar het buitenland. In hoofdstuk III (Mrs. H) krijgen we een lange scène die op zich niet zou misstaan in een of ander provinciaal toneelstukje. Joe, die hele reeksen mannen neukt, geeft een getrouwde man om halfzeven de bons want om zeven uur komt er een andere kandidaat, maar de getrouwde laat een kwartier later zijn vrouw zitten en wil intrekken bij Joe. Een minuut later staat zijn vrouw daar met hun drie zoontjes en terwijl die andere kandidaat (een jonge kerel) er ook nog bijkomt, steekt die bedrogen echtgenote een lange, cynische litanie af die iedereen (inclusief de toekijkende filmzaal) met dichtgeknepen billen zit te bekijken.

Hoofdstuk IV (Delirium) is plots gefilmd in zwartwit en hier maken we mee hoe de vader van Joe in het hospitaal sterft aan een delirium. Die vader, die ook in andere hoofdstukken van de film regelmatig begint te zeuren over bomen (vooral over de es en de eik) en over hoe ze in de winter op zielen lijken, doet heel de filmzaal keihard schrikken door plots heel hard en onverwacht de naam van zijn vrouw te roepen, maar even later (nadat Joe nog een paar werknemers van het ziekenhuis heeft gevogeld) is hij toch dood. Bij zijn lijk wordt Joe’s vagina nat (I lubricated!), wat nochtans een mooi shot oplevert, en Seligman komt ons nog wat vervelen met geleuter over Fibonacci-getallen. In hoofdstuk V (The Little Organ School) worden de seksavontuurtjes van Joe op een verschrikkelijk pedante en artificiële manier vergeleken met polyfone muziek, maar uiteindelijk ontmoet zij Jerome opnieuw en zij vormen een koppel. Deel I eindigt met een seksscène waarin Joe huilend zegt: I can’t feel anything.

Ondanks enkele opmerkelijke en zelfs niet onaardige sequensen (de zaadman in de trein, Mrs. H) en de muziek van Rammstein in de begin- en eindgeneriek maakt dit eerste deel een bijzonder onsamenhangende en gaandeweg meer en meer vervelende indruk. Dat die Seligman met zijn irritante, pseudo-diepzinnig en pseudo-filosofisch geneuzel het verhaal voortdurend onderbreekt, is daar zeker niet weinig debet aan. Von Trier tracht de kijker wel wakker te houden via allerlei cinematografische gimmicks (die deels afgekeken zijn van Quentin Tarintino): het levensgroot op het scherm projecteren van de cijfers 3+5 (als die nozem drie maal in Joe’s maagdelijke kutje en vijf maal in haar kontje stoot alvorens klaar te komen), van sommige woorden, van een scorebord (het aantal mannen dat Joe en B verleiden op de trein) of van het maneuvreerpatroon wanneer Joe de auto van Jerome parkeert tussen twee andere wagens, en verder ook nog het plots terugspoelen van een scène (Joe en B wandelen door de gang van een treincoupé) of het gebruik van splitscreen (wanneer de drie lagen van polyfone muziek vergeleken worden met Joe’s vrijers). Een briljante indruk maakt het nochtans allemaal niet, en dan zwijgen we nog over het in flitsen tonen van – zonder uitzondering bijzonder lelijke – pornografische beelden, wat verschrikkelijk branieachtig-puberaal overkomt. Dat Charlotte Gainsbourg (die de volwassen Joe speelt) en Stacy Martin (de jonge Joe) allebei onaantrekkelijke magere sprieten zijn en op een ontzettend enerverend lijzig toontje praten, daar kunnen zij natuurlijk niet aan doen, maar alles tezamen maakte dat wel dat we na onze bioskoopvisie van deel I in januari nog weinig zin hadden om aan een bioskoopvisie van deel II ook nog eens geld te besteden. Gelukkig zijn er dvd’s en die kosten in de bibliotheek maar één euro.

In deel II is er plots van Rammstein of van die cinematografische gimmicks geen sprake meer. Hoofdstuk V loopt nog even door. Joe is nog steeds samen met Jerome en betreurt dat ze geen orgasmes meer kan krijgen. In een flashback zien we hoe Joe tijdens een schoolreisje op twaalfjarige leeftijd leviteert terwijl ze een spontaan orgasme krijgt en tegelijk een visioen van Messalina (vrouw van keizer Claudius) en de Hoer van Babylon. Joe ontdekt ook dat Seligman een maagd is. In hoofdstuk VI (The Eastern and the Western Church, ondertitel: The silent duck) steekt Joe, die samen met Jerome een restaurant bezoekt, eerst een resem lepels in haar vagina, later wordt ze zwanger en baart met een keizersnede een zoontje (Marcel). Jerome vraagt Joe of ze ook andere mannen wil neuken en dan zijn we plots drie jaar later (vanaf nu neemt Charlotte Gainsbourg het over van Stacy Martin, wat de pornoscènes betreft natuurlijk met stand-in). Joe heeft op een hotelkamer halve seks met twee negers die echter in een of ander koeterwaals ruzie beginnen te maken met elkaar (een grappige scène, ondanks het brutaal in beeld brengen van de erecte zwarte lullen), we krijgen ook nog wat saaie gesprekken tussen Joe en Seligman en dan gaat Joe een aantal malen op bezoek bij een kerel die (blijkbaar gratis en op afspraak) masochistische vrouwen van het nodige geweld voorziet. Joe moet van hem een paardenzweepje kopen en krijgt ook nog een ander soort zweep als kerstcadeau en als zij op een keer veertig Romeinse slagen op haar billen krijgt, bereikt zij eindelijk weer een orgasme. Marcel ligt echter alleen thuis, Jerome ontdekt dat en gooit Joe buiten, het kind komt in een pleeggezin terecht.

In hoofdstuk VII (The Mirror) krijgt Joe last van genitale bloedingen en wordt ze lid van een zelfhulpgroep voor seksverslaafden, waar ze na een tijdje kwaad wegloopt om vervolgens op de tonen van Talking Heads’ Burning down the house een auto in brand te steken. In het achtste en laatste hoofdstuk (The Gun) wordt ze een soort van criminele deurwaarder die op illegale wijze en met de hulp van geweld schuldenaars tot betalen moet dwingen. Eén van die schuldenaars is een pedofiel die Joe op de knieën krijgt door hem een verhaaltje te vertellen, waarna ze hem pijpt, want ze had medelijden met hem. Via één van de gesprekken met Seligman geeft Von Trier Joe dan de kans om een lans te breken voor alle pedofielen in de wereld die wel pedofiel zijn, maar daar een heel leven lang tegen vechten en niemand kwaad doen. Iemand van slechte wil zou kunnen vermoeden dat het een oratio pro domo is. Joe wordt stilaan rijker van haar job maar haar grote baas raadt haar aan een opvolgster te zoeken. Dat wordt een jong meisje uit een kapot gezin. Joe en het meisje kruipen al eens samen naakt in bed, het meisje wordt Joe’s opvolgster en Joe moet op een keer haar pistool afnemen.

Op een andere keer blijkt Jerome de schuldenaar van dienst te zijn. Joe laat het vuile werk over aan P (zoals het meisje genoemd wordt) omdat zij nog verliefd is op Jerome, maar als P seks blijkt te hebben met Jerome, besluit Joe hem te doden met het wapen van P. De moordpoging (in de steeg bij Seligmans huis) mislukt echter omdat Joe het pistool vergat op te spannen en zij wordt door Jerome in elkaar geslagen. Vóór haar ogen neukt Jerome P nog even (hier zijn de cijfertjes weer: 3+5, al wordt nergens vermeld dat die Jerome iets afwist van de ontmaagding op Joe’s 15de) waarna P nog even bovenop Joe komt urineren.

Laatste sequens. Joe besluit dat ze in haar verdere leven geen seks meer nodig heeft, Seligman zegt dat ze opgekomen is voor haarzelf als een man en een voorbeeld is voor alle verdrukte vrouwen in de wereldgeschiedenis en dan gaat Joe slapen. Wat later komt Seligman in zijn hemd opnieuw de kamer binnen en tracht Joe te penetreren. Joe schiet hem neer met het pistool (dat ze nu niet vergeet op te spannen).

Alleen al de samenvatting van de plot van deze film toont aan dat alles met haken en ogen aan elkaar hangt, van de hak op de tak springt en dus op de duur (in het tweede deel nog veel meer dan in het eerste) mateloos gaat vervelen, ondanks de constante pogingen van de regisseur om de toeschouwer te epateren met pornografische scènes en situaties (die overigens ofwel genant, ofwel puberaal overkomen, nooit opwindend). Von Trier (die de plot zelf verzonnen heeft) toont hier volgens ons nogmaals dat hij een warhoofdige sofnar is die weliswaar af en toe wel een leuk narratief of visueel ideetje heeft, maar niet in staat blijkt daar een kunstig geheel mee te breien. Bovendien werpen sommige elementen uit deze film onvermijdelijk de vraag op of die Lars Von Trier ze wel allemaal op een rijtje heeft in zijn bovenkamer. Of is het gewoon zo dat hij in deze film brutaalweg een aantal van zijn persoonlijke (seksuele) frustraties en obsessies geventileerd heeft en blijft hij uiteindelijk toch genoeg gezond verstand overhebben om dat allemaal lekker commercieel uit te buiten?

Dat zo’n wicht als Stacy Martin zich voor het karretje van Von Trier laat spannen, kunnen we nog begrijpen (die zal gedacht hebben: ook al moet ik een kutrol in een baggerfilm vertolken, het is voor Von Trier, dus laat die roem maar komen), maar dat een Charlotte Gainsbourg telkens weer hetzelfde doet, daar staat ons verstand bij stil. Haar hees gefluisterde versie van Hey Joe in de eindgenerieken heeft overigens wel iets, daar niet van. In verband met dat als actrice gevraagd worden door Von Trier nog iets grappigs (nou ja, grappigs). We hadden indertijd toch opgevangen dat onze Vlaamsche Lien Van De Kelder ook zou optreden in deze prent? Wel, wat lezen we in de kleine lettertjes van de aftiteling? Clerk in horse shop: Lien Van De Kelder. Bediende in paardenwinkel? Dat zal dan de scène geweest zijn waarin Joe in opdracht van die ‘man die vrouwen slaat’ een paardenzweep moest gaan kopen. Het grappige is dan dat die scène nergens in de film te bekennen is, ongetwijfeld geschrapt door Von Trier. Misschien krijgen we die scène alsnog te zien in de langere, ongecensureerde versie van Nymphomaniac die ons nog te wachten staat. Als we die ooit te zien krijgen, want wie interesseert het in feite nog?

Quotering: ** (deel I: 2 januari 2014 – Kinepolis Antwerpen) (deel I & II: 5 & 6 juli 2014 – dvd – bib Wuustwezel)