THE GREAT GATSBY (Jack Clayton) (USA, 1974)

(138’)

Omdat we onlangs het boek van F. Scott Fitzgerald herlazen en de recente filmadaptatie van Baz Luhrmann bekeken, was het boeiend om ook eens poolshoogte te nemen van de filmadaptatie van Jack Clayton uit 1974. Ondertussen waren we al lang vergeten dat we die verfilming ooit al eens gezien hadden (dus toch een zich langzaam aankondigende seniliteit?), maar gelukkig konden we terugvallen op onze oude filmsteekkaart in kwestie. Scripta manent! Die oude steekkaart (ongetwijfeld daterend van ergens midden de jaren zeventig) vertelt: ‘De derde filmversie van de beroemde roman van Scott Fitzgerald, door de Brit Clayton naar een scenario van Francis Ford Coppola (de eerste versie was een stomme film uit 1926 met Lois Wilson en Warner Baxter, de tweede – van Eliott Nugent – dateert uit 1949). Claytons versie is erg esthetiserend, erg mooi, vakkundig gefilmd maar ook wat saai en vaak te lang gerekt. Er zitten natuurlijk ook erg goeie dingen in, vooral thematisch (de klassenstrijd op de achtergrond en tussen de regels, de sfeer van laissez faire uit de roaring twenties, het opkomende fascisme) maar die lijken eerder toe te schrijven aan het materiaal van Fitzgerald dan aan wat Clayton en Coppola ermee gedaan hebben. Een goed gemaakte, maar ietwat droge verfilming dus, die commercieel een totale flop werd. Quotering: 2,5’.

Nog volledig mee eens na al die jaren. Jack Clayton (die we ons nog wél herinneren van de veel interessantere griezelfilm The Innocents) en Coppola volgen het boek vrij plichtsbewust (met links en rechts weliswaar enkele kleine ingrepen), maar laten zich regelmatig betrappen op onhandigheden bij het vertellen van het verhaal en het is pas wanneer je deze film vergelijkt met de versie van Baz Luhrmann uit 2013, dat je beseft dat er meer en minder geslaagde vormen van esthetisering bestaan. Terwijl Luhrmanns exuberante vormgeving de plot een schwung geeft die het oorspronkelijke boek niet bezit, overstijgen Clayton en Coppola de ingebakken meligheid van het verhaaltje niet, ondanks het feit dat zij in hun versie de sociale kritiek scherper doen uitkomen dan bij Luhrmann en zelfs bij Fitzgerald het geval was.

Robert Redford, Bruce Dern, Sam Waterston, Karen Black en Lois Chiles spelen respectievelijk Gatsby, Tom Buchanan, Nick Carraway, Myrtle Wilson en Jordan, maar deze film bood ons vooral nog eens de gelegenheid om vast te stellen wat een verschrikkelijk matige actrice die Mia Farrow (als Daisy) wel was. Al zet ze hier anderzijds wel eenzelfde soort truttig typetje neer als indertijd in Peyton Place, en dat past weliswaar heel goed bij het onnozele gansje Daisy (nogmaals dienden wij ons af te vragen: wat heeft die Gatsby er toch in gezien?), maar telkens ze in close-up wordt genomen of meer dan één zin moet debiteren, valt ze als actrice onverbiddelijk door de mand (wat zou Woody Allen er ooit in gezien hebben?). In ieder geval is het duidelijk dat deze versie van Clayton nog niet tot aan de knieën reikt van de Luhrmann-prent uit 2013.

Quotering: **½ (20 juni 2014 – dvd – bib Brecht)