Ik ben Eric De Bruyn
Ik ben een man en woon in Wuustwezel (België) en mijn beroep is pensionado.
Ik ben geboren op 20/10/1955 en ben nu dus 69 jaar jong.
Mijn hobby's zijn: Middelnederlands / laatmiddeleeuwse kunst.
Studies Germaanse Filologie 1973-1977 - Universiteit Antwerpen. In 2000 gepromoveerd aan de KU Brussel
WEMELDINGEN
Tijd is ruimte in beweging
11-11-2013
BOEK: De dag dat we Andy zijn arm afzaagden (Marnix Peeters) 2012
De dag dat we Andy zijn arm afzaagden (Marnix Peeters) 2012
[Roman, De Bezige Bij, Antwerpen, 2012, 297 blz.]
De hoofdpersoon van deze uit 8 delen en 61 hoofdstukken bestaande debuutroman van journalist Marnix Peeters (ex-Humo, ex-Het Laatste Nieuws) is de 12-jarige Werner Plöts. In deel 1 en deel 2 dropt zijn vader hem, na de zelfmoord van de moeder, bij drie oude feeksen, de gezusters Crique, die de jongen verder opvoeden, dat wil zeggen: hem laten werken en eten geven. Op de afgelegen boerderij van de zusters lopen ook twee rare vogels rond, Andy en Ernest-Fritz, en Orzas, een ongevaarlijke kleine beer met drie poten. Dit eerste deel leidt ons binnen in een rare, sprookjesachtige wereld, die enerzijds duidelijk modern is (er rijden autos en treinen) maar anderzijds toch ook heel bevreemdend en zelfs griezelig. Heel eventjes doen de sfeerschepping en de setting denken aan de film The Village van M. Night Shyamalan, zeker wanneer blijkt dat er rond de boerderij boomhutten geïnstalleerd zijn waarin onder meer Andy en Ernest-Fritz regelmatig de wacht gaan houden, zogenaamd omdat ze gaan aanvallen. Uiteindelijk blijkt echter dat er gewoon onschuldige voorbijgangers worden neergeschoten, die vervolgens samen met de krengen van dieren in een put onder het huis worden geworpen om via biogas elektriciteit op te wekken. Enigszins akelig is ook dat Werner tijdens één van zijn wandelingen met de beer het graf van één van de zusters ontdekt en later ontdekt hij een doodsbrief waaruit blijkt dat de twee andere zusters ook al overleden zijn. Hoe dit te verklaren valt, hebben we overigens op de laatste bladzijde van de roman nog altijd niet vernomen.
In deel 3 ontvlucht Werner samen met de beer de boerderij, maar zij worden overvallen door twee schurken die Werner een pak rammel geven en Orzas meenemen. Werner wordt echter opgepikt door Maya, een jonge pronte, met haar broer samenwonende vrouw die hem inwijdt in de liefde. Dat is blijkbaar een hobby van haar, jongetjes inwijden in de liefde, en daarbij wordt de eerste keer telkens een grap uitgehaald: de broer doet of hij de thuiskomende man van Maya is en dan zien ze hoe de knaap in kwestie reageert. Uiteindelijk loopt dat niet goed af, want één van de jongetjes breekt zijn nek als hij probeert te vluchten langs de dakgoot, en een ander jongetje (een neger) slaat Maya morsdood. In deel 4 komt Werner terecht bij de heer Luypaarts, een beerruimer die Werner elke dag voor hem doet werken, tot ze op een keer bij een voddenkramer Orzas ontdekken (die ondertussen nog een tweede poot blijkt kwijt te zijn). Op een nacht gaat Werner Orzas stelen en samen trekken ze verder.
Ondertussen zitten we in deel 5 en is Werner een knaap van vijftien. In een stad ontfermt een vijftienjarig meisje, Botje Duizendts, zich over hen: zij neemt de twee zwervers mee naar huis waar Werner kennismaakt met haar vader, die blind en blijkbaar zwaar getraumatiseerd is (met plotse maar even snel weer verdwijnende woede-uitbarstingen tot gevolg). Met haar beleeft Werner een intense liefdesrelatie (uitgebreide seks incluis). Tot blijkt dat Botje zwanger is en haar vader woedend zijn hoofd door een glazen deur slaat: halsslagader geraakt en dood. Na de abortus komt Botje in een weeshuis terecht en Werner trekt verder met zijn Orzas. Als ze in een afspanning zijn gaan eten zonder te kunnen betalen en op het punt staan afgeranseld te worden door de waard, komt daar plots de heer Luypaarts binnen die Werner wil meenemen, daardoor ruzie krijgt met de waard en doodgeslagen wordt. Werner, getuige van de moord, mag daardoor vertrekken en krijgt nog wat geld en de tractor van Luypaarts mee.
In deel 6 gaat Werner Botje bevrijden uit het weeshuis, maar op een keer valt ze onder één van de wielen van de tractor: dood. In deel 7 trekken Werner en Orzas terug naar de boerderij van de gezusters Crique, waar ondertussen een non, zuster Martha, en Zwarte Anna blijken te wonen. Wie dat eigenlijk zijn, wordt nooit duidelijk, maar de twee verwachten Werner blijkbaar en zij laten hem voor hen werken. Orzas sterft doordat één van zijn stompjes begint te etteren en Werner wordt ingeschakeld in het handeltje van de twee vrouwen: het opgraven en verkopen van pas begraven lijken. Tot dat in deel 8 ontdekt wordt en Werner (ondertussen 19) na een proces in de gevangenis terechtkomt. Daar heeft hij blijkbaar dit hele verhaal in de ik-persoon opgeschreven.
Het zal na deze uitgebreide samenvatting duidelijk zijn dat op deze roman een aantal dingen aan te merken vallen. Afgezien nog van het feit dat Marnix Peeters een onmiskenbare, markies De Sade-achtige voorkeur heeft voor het scabreuze, het scatologische (er wàlmt een stront- en schetengeur doorheen dit boek) en het morbide, en dat ten tweede de erotiek zich vaak op het randje bevindt (een jonge rijpe vrouw die pubertjes verleidt en dan door één van hen in casu het negertje ook nog anaal misbruikt wordt), afgezien daarvan dus, slaat het hele verhaal als een tang op een varken, springt het voortdurend van de os op de ezel en steekt het van begin tot einde vol losse draden. De titel, die alleen maar verwijst naar een onbeduidende episode in het begin van de roman, is in dit verband typerend.
Wij hebben echter indertijd goed opgelet tijdens de cursus Geschiedenis van de Europese Literatuur van professor Lissens, en daarom konden wij nu in Peeters debuut zonder veel problemen een picareske roman of schelmenroman herkennen. Alles klopt, want wat zijn de kenmerken van een picareske roman [zie H. van Gorp e.a., Lexicon van Literaire Termen, Leuven, 1991, pp. 303-304]? De hoofdpersoon is steeds een sociale verschoppeling of anti-held die in de ik-vorm vertelt hoe hij zich via slimmigheid en vaak ten koste van zijn meesters door lastige situaties weet te werken. De aandacht gaat vooral uit naar de sociale situatie van de hoofdpersoon die zich aan de zelfkant van de maatschappij bevindt, het liefdesthema is minder belangrijk. De hoofdpersoon verzet zich echter niet tegen zijn toestand, hij probeert zich er alleen zo goed mogelijk doorheen te slaan. De verhaalstructuur is duidelijk episodisch en kent een open einde. De verteltoon is mild-humoristisch. Alles klopt inderdaad, en Andy is dus een schelmenroman, of nog correcter: het boek behoort tot de neo-picareske verhaalkunst.
Allemaal goed en wel, zal men aanvoeren, maar blijft dan niet het feit dat Peeters, door onder picareske vlag te varen, het zich nogal gemakkelijk heeft gemaakt, wetende dat hij zich niet moest bekommeren om een functionele romanstructuur waardoor hij zomaar een eind weg kon fantaseren en lullen, een beetje zoals we dat gewend zijn van Herman Brusselmans (die zich overigens op de achterflap erg lovend uitlaat over Peeters debuut tegen betaling, of een vriendendienst?). Men heeft daar natuurlijk overschot van gelijk in, maar de eerlijkheid gebied toch ook even de positieve puntjes te signaleren. Andy leest als een trein en op voorwaarde dat men niet te gemakkelijk geshockeerd wordt, bevat het boek toch menige passage die danig op de lachspieren werkt.
Komt daar nog bij dat Marnix Peeters een zeker niet onbegenadigd stilist is. Heel opvallend voor zijn stijl zijn de lange, ciceroniaanse volzinnen die men op bijna elke bladzijde kan aantreffen en waarvan men telkens vreest dat ze onderweg gaan ontsporen, tot men het eindpunt bereikt en het tegendeel gebleken is. Men hoeft het boek maar willekeurig open te slaan en men vindt een voorbeeld. Op pagina 99 bijvoorbeeld wordt Maya als volgt beschreven: Zij was gekleed in een donkerblauwe jurk tot net boven de knie, die haar vlekkeloze blanke benen benadrukte en die bovenaan zedig tot het laatste knoopje was dichtgedaan, maar die het niet naliet haar mooie, fiere borsten een zekere nadruk te verlenen; gezellig zaten zij naast elkaar tegen de stof aangedrukt, zelfverzekerd maar niet opdringerig, met tepels die zeker niet lafjes verstoppertje speelden, maar die ook niet als dikke knikkers een hoofdrol probeerden op te eisen in het verhaal. Geef toe: die gezellig en zelfverzekerd, dat lafjes en dat een hoofdrol opeisen wijzen erop: hier is iemand creatief met taal bezig.
Dat laatste blijkt ook uit het feit dat Peeters in staat is op efficiënte wijze een sfeer te scheppen. Als het regent bijvoorbeeld: Het was een gordijn van regen, onverminderd en ononderbroken; amper nog kon men vanuit de stal door de grauwheid heen het woonhuis zien. Vroeg in de middag was het erf een moddertapijt dat men aan zijn schoenen voelde zuigen, elke stap was een slurp, alle kleuren leken als bij toverslag verdwenen, opgedweild door de regen [p. 71]. Dat zuigen, die slurp, dat opgedweild: taalcreativiteit, een Streuvels waardig.
Anderzijds moet men natuurlijk ook niet overdrijven en van Andy een moderne La vida de Lazarillo de Tormes maken of van Marnix Peeters de nieuwe Daniel Defoe. De psychologie van zijn personages blijft oppervlakkig, de thematiek heeft weinig meer te bieden dan de wereld is knudde en de mens is nog erger en de plot bestaat louter uit een aantal aan elkaar gebreide avonturen, klinkt het niet dan botst het wel. Het mag dan allemaal typisch zijn voor een schelmenroman: als schelmenroman is Andy weliswaar redelijk geslaagd, maar in de toekomst zal Peeters moeten bewijzen dat hij nog andere (vooral narratologische) vaardigheden beheerst alvorens hij een nieuwe literaire sensatie (dixit Brusselmans op de achterflap) kan genoemd worden.
