Ik ben Eric De Bruyn
Ik ben een man en woon in Wuustwezel (België) en mijn beroep is pensionado.
Ik ben geboren op 20/10/1955 en ben nu dus 69 jaar jong.
Mijn hobby's zijn: Middelnederlands / laatmiddeleeuwse kunst.
Studies Germaanse Filologie 1973-1977 - Universiteit Antwerpen. In 2000 gepromoveerd aan de KU Brussel
WEMELDINGEN
Tijd is ruimte in beweging
04-11-2013
BOEK: Der Vorleser (Bernhard Schlink) 1995
Der Vorleser (Bernhard Schlink) 1995
[Roman. Wij maakten gebruik van de Boektoppers-editie: Bernhard Schlink, De voorlezer, Malmberg-Van In, Den Bosch-Wommelgem, 2009, 180 blz.]
De voorlezer bestaat uit drie delen. In het eerste deel gaat de 15-jarige Duitse scholier Michael Berg een seksuele relatie aan met Hanna Schmitz, een tramconductrice die twee maal zo oud is als hij. Dit is natuurlijk een gegeven dat de nieuwsgierigheid van de lezer(es) wekt en misschien ook bepaalde verwachtingen, maar het is niet dàt soort roman. Michael moet Hanna tussen en na de seksséances regelmatig boeken (het gaat om teksten uit de wereldliteratuur) voorlezen en via anticipaties maakt de auteur langzaam en subtiel duidelijk dat Hanna analfabete is: zij reageert niet als hij brieven schrijft [p. 43], als hij met haar een dagenlange fietstocht maakt, bemoeit zij zich niet met de landkaart [p. 45], in de hotels laat zij Michael de formulieren invullen en de menukaart bekijken [p. 46] en als hij een kattebelletje voor haar achterlaat, heeft zij dat niet gelezen [p. 48].
Pas in deel II (meer bepaald op pagina 110) wordt Hanna's geheim definitief prijsgegeven: Hanna kon niet lezen en schrijven. De manier waarop Michael dat ontdekt, is vrij pregnant. Op het einde van deel I is Hanna plots met de noorderzon verdwenen (naar later blijkt: omdat haar in de trammaatschappij een promotie werd aangeboden, waardoor zij als analfabete door de mand zou vallen). Deel II speelt zich jaren later af (in 1965, zie p. 80). Hanna is nu 43 jaar oud en Michael is student in de rechten. In die hoedanigheid maakt hij een proces mee waarop een aantal vrouwen, waaronder Hanna, ervan beschuldigd worden SS-kampbewaaksters te zijn geweest die een groep Joodse vrouwen en kinderen lieten omkomen in een brandende kerk, zonder hulp te bieden. Het blijkt ook dat Hanna zich als kampbewaakster liet voorlezen door jonge Joodse meisjes, die daarna op transport naar Auschwitz werden gesteld. Omdat Hanna, blijkbaar uit misplaatste trots en schaamte [zie p. 111], haar analfabetisme niet wil toegeven, wordt zij gezien als de hoofdverantwoordelijke van de oorlogsmisdaad en krijgt zij een veel zwaardere straf dan de anderen. Een handgeschreven document speelt in de bewijsvoering een belangrijke rol, maar aangezien Hanna niet kan lezen of schrijven, weet Michael dat zij niet de hoofdschuldige is. Door deze kennisvoorsprong is Michael van toeschouwer potentiële deelnemer aan het proces geworden (hij kan Hanna strafvermindering bezorgen), maar om Hanna niet te ontmaskeren als analfabete, blijft hij zwijgen.
In deel III zit Hanna in de gevangenis en Michael stuurt haar doorheen de jaren talloze cassettes waarop hij boeken voorleest. Als Hanna uiteindelijk vrijkomt en Michael op het punt staat (als haar enige verwante) haar terugkeer naar de maatschappij te begeleiden, pleegt zij zelfmoord. Michael trekt dan nog naar New York omdat Hanna haar opgespaarde centjes wil schenken aan een Jodin die als meisje de brand in de kerk overleefde. Deze weigert echter het geld maar gaat ermee akkoord het te schenken aan de Jewish League Against Illiteracy.
Der Vorleser is aan de oppervlakte een liefdesroman: op pagina 144 geeft de terugblikkende ikverteller Michael toe dat zijn latere relaties met vrouwen steeds beïnvloed zijn geweest door het beeld van Hanna, die hem als puber inwijdde in de liefde en de erotiek. Onder die bovenlaag wordt echter het probleem aangeraakt van hoe de jongere Duitse generaties moeten omgaan met het verleden van hun ouders en grootouders: Wat moest en moet mijn generatie, die na de oorlog is opgegroeid, eigenlijk beginnen met de informatie over de verschrikkingen van de vernietiging der Joden? [p. 87]. En: Collectieve schuld had niet alleen te maken met wat er in het Derde Rijk was gebeurd. Dat er Joodse grafstenen met hakenkruizen werden beschilderd, dat zoveel oud-nazis bij de rechterlijke macht, de overheid en de universiteiten carrière hadden gemaakt, dat de Bondsrepubliek de staat Israël niet erkende, dat de overlevering minder gewag maakte van emigratie en verzet dan van het aangepaste leven dat alles vervulde ons met schaamte, zelfs als we de schuldigen konden aanwijzen. Het aanwijzen van de schuldigen bevrijdde niet van de schaamte. Maar het overwon het lijden daaraan. Het zette het passieve lijden aan de schaamte om in energie, activiteit, agressie. En vooral de confrontatie met schuldige ouders was geladen met energie [p. 141].
Men zal toegeven dat dit allemaal nogal wollig en zelfs onduidelijk klinkt. Michael zelf zegt zijn ouders niets te kunnen verwijten, maar hij beseft wel dat Hanna schuldig is geweest (ofschoon niet de hóófdschuldige) en omdat hij van Hanna gehouden heeft, voelt hij zichzelf ook schuldig. Maar de idee dat dit in zekere zin het lot was van zijn (Duitse) generatie, kon geen troost bieden, omdat hij zich niet verbonden voelt met zijn generatie [pp. 141-142]. Het blijft allemaal een beetje in de lucht hangen waardoor die diepere thematiek van het boek niet echt overtuigend overkomt en de lezer niet goed weet waar Schlink nu eigenlijk naartoe wil. Dat Hanna een levenslange veroordeling verkiest boven de onthulling van haar analfabeet zijn, komt overigens ook redelijk onwaarschijnlijk over en doet de roman evenmin goed.
Komt daar nog bij dat Der Vorleser geschreven is in een bijzonder vlakke, nergens bevlogen of literair aandoende stijl. In feite hebben we maar één zinnetje aangestreept dat een beetje fraai klinkt en bovendien een aardige verwoording is van het concrete thema: Waarom wordt datgene wat mooi was in onze ogen besmeurd doordat het, als we erop terugkijken, lelijke waarheden voor ons verborgen hield? Eén zinnetje op 180 bladzijden: dat is vanuit literair-esthetisch oogpunt gezien toch nogal magertjes? Samen met de vaststelling dat het verhaal een overtuigende, diepergravende clou mist, leidt dit tot de vraag waarom Der Vorleser eigenlijk een internationale bestseller is geworden? Wellicht omwille van het vrij ontroerende liefdesverhaaltje aan de oppervlakte, maar op zichzelf overstijgt dit nauwelijks het niveau van een stationsromannetje of een weekendfilm op tv.
