Lucas Cranach de Oude
Adam en Eva
Houtsnede, 1509, Amsterdam, Rijksmuseum, Rijksprentenkabinet, inv. OB 4437
Literatuur
Werner Schade, Die Malerfamilie Cranach. Prisma Verlag, Gütersloh, 1983 (afbeelding op p. 35).
Max J. Friedländer en Jakob Rosenberg, Die Gemälde von Lucas Cranach. Parkland Verlag, Stuttgart, 1989.
H. Diane Russell m.m.v. Bernadine Barnes, Eva/Ave. Woman in Renaissance and Baroque Prints. Tentoonstellingscatalogus, National Gallery of Art-Washington / The Feminist Press at the City University of New York, 1990, p. 120, nr. 67 (met afbeelding).
Bodo Brinkmann (red.), Cranach. Tentoonstellingscatalogus, Royal Academy of Arts, Londen, 2007.
Guido Messling (red.), De wereld van Lucas Cranach. Een kunstenaar ten tijde van Dürer, Titiaan en Metsys. Tentoonstellingscatalogus, Lannoo-Bozar Books, Tielt-Brussel, 2010, p. 185, nr. 91 (tekst van Guido Messling) (met afbeelding).
Persoonlijke aantekeningen
Ook in deze ietwat warrige houtsnede uit 1509, Cranachs eerste voorstelling van Adam en Eva, krijgt de zondeval een erotische duiding. Eva staat in full frontal nude naast de zittende Adam en drukt hem met haar rechterarm om zijn schouders naar zich toe, terwijl zij met de linkerhand een appel plukt, vlak onder de slang. Adam brengt met de rechterhand een andere appel naar zijn mond, maar doordat zijn hoofd zich vlak bij Evas rechterborst bevindt, lijkt hij te twijfelen of hij in de appel dan wel in die borst zal bijten. There is (
) a sensual detail in the juxtaposition of Adams mouth and Eves breast, schrijft Diane Russell nodeloos voorzichtig. Vrouwenborsten werden in de late middeleeuwen wel vaker vergeleken met appelen.
De wat rommelige indruk die deze houtsnede maakt, wordt vooral veroorzaakt door de aanwezigheid van talrijke dieren, waarbij vooral de herten opvallen. Wij tellen er niet minder dan vijf, naast nog één ree. Cranach (laat) meteen een hele kudde herten aanrukken, noteert ook Guido Messling verbaasd. Hij zegt er verder nog dit over: Afgezien van hun mogelijke Christussymboliek verplaatsen deze geliefde jachtdieren het verhaal naar de eigen vertrouwde omgeving en: Gecombineerd met het enige exotische dier, de leeuw, veraanschouwelijken de herten tegelijk het vreedzame samenleven van mens en dier in het paradijs. De eigen vertrouwde omgeving? Van wie dan? En waarom niet minder dan 5 herten? Een speciale wens van de opdrachtgever? Maar over de twee wapenschilden die linksbovenaan in de Boom der Kennis hangen, hebben we nergens iets gelezen. Over het papiertje dat tegen de stam plakt, wel: daarop staan de initialen LC, Cranachs logo (een gevleugeld draakje) en het jaartal 1509. Volgens de Duitse folklore is het hert de leverancier van verschillende afrodisiaca. Zowel bij Cranach als bij Bosch komen herten frequent voor in een erotische context
[explicit 11 augustus 2011]
|
