Het leven in Thailand biedt soms verassingen. Een hele tijd geleden heb ik eens een driedelige blog geplaats over een, voor de meesten, onbekend aan de Eerste Wereldoorlog gerelateerd monument, de Britse cenotaaf die decennialang voor de Britse ambassade in Bangkok stond.  Als de Britten een herdenkingsmonument voor hun gevallen expats die voor het uitbreken van de Grote Oorlog in Siam verbleven, konden oprichten, dan konden de Fransen natuurlijk niet achterblijven. Daarom sta ik vandaag graag even stil bij de Franse cenotaaf in Bangkok. Een cenotaaf is, zoals ik ook al in mijn vorige artikel schreef een monument voor vermiste of elders begraven militairen. Er zijn een paar aspecten aan het Franse monument die het meer dan bijzonder maken. Eerst en vooral herdenkt dit monument niet alleen de in Siam residerende Franse staatsburgers die tijdens  de Eerste Wereldoorlog sneuvelden maar ook op een aparte plaquette de Franse én Indochinese slachtoffers van de Franco/Siamese Oorlog van 1893 en de daaruit voortvloeiende Franse militaire bezetting van Chantaburi. Bovenaan op deze plaat staan de namen van de drie Franse mariniers die op 13 juli 1893 omkwamen bij het zogenaamde Paknam-incident toen kanoneerboten van de Franse marine de Chao Prayarivier blokkeerden voor alle verkeer. Een incident dat overigens aan Siamese kant goed was voor 16 doden en 20 gewonden. Tussen oktober 1893 en januari 1905 bezette een Frans garnizoen Chantaburi. In deze periode kwamen 19 Fransen en 83 Indochinese militairen om het leven. Het was wellicht symptomatisch voor de toenmalige geest van het Franse kolonialisme dat de Fransen wél met naam werden vermeld maar dat de inheemse militairen genoegen moesten nemen met de vermelding ’83 soldats annamites’…

Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, in augustus 1914, woonden er welgeteld 146 Franse mannen in Siam. Onder hen waren er niet minder dan 44 priesters, katholieke missionarissen van de Missions étrangères de Paris die vooral in het noorden en noordoosten van het land actief waren, onder meer bij de overwegend katholieke Vietnamese migranten. Zestig Fransmannen die in Siam verbleven werden in de eerste oorlogsweken en -maanden gemobiliseerd of meldden zich als oorlogsvrijwilliger. Ze vertrokken zo snel mogelijk per boot richting het vaderland om hun eenheden te vervoegen. Elf van hen vielen, zoals dat zo mooi verwoord wordt ‘op het veld van eer’.

Vrij kort na het einde van de Grote Oorlog ontstond bij het personeel van het Franse Consulaat-Generaal (Er kwam pas in 1949 een Franse ambassade in Bangkok) het idee om deze gesneuvelden op passende wijze te herdenken. In augustus 1921 werden de twee plaquettes uit Bretoense roze graniet op de gevel van het Franse Consulaat-Generaal - nu de Résidence de France, de ambassadeurswoning - plechtig onthuld door de Franse oorlogsheld maarschalk Joseph Joffre. Deze plechtigheid werd echter niet door iedereen gesmaakt. De  vrijzinnige Joffre was een papenvreter en wou niets weten van een kerkelijk getinte plechtigheid en dit ondanks het feit dat bijna de helft van diegenen die op het monument vermeld stonden priesters waren... De Franse religieuze autoriteiten in Siam en Indochina werden zelfs niet uitgenodigd op de ceremonie. Daarom werd alles in februari 1925 nog eens dunnetjes én met kerkelijke zegen overgedaan, tijdens een bezoek van maarschalk Foch, een belijdende katholiek, aan Siam. Dit is bij mijn weten het enige Franse WO I-gedenkteken ter wereld dat tweemaal officieel onthuld werd…

In de loop der jaren werd er weliswaar op Wapenstilstandsdag 11 november een korte plechtigheid georganiseerd door de Franse militaire attaché, maar geraakte het monument in de vergetelheid. Het leek er een paar jaar geleden zelfs even op of het helemaal zou verdwijnen bij de ingrijpende renovatiewerken aan de ambassade. Gelukkig werden de plaquettes dankzij een tussenkomst van de Stichting ‘Souvenir français’ niet alleen van de vernieling gered maar ook grondig gerestaureerd en in 2016 herplaatst in een perkje bij de ambassade. Op een kunststoffen sokkel werden de twee oorspronkelijke platen in een goudkleurige lijst gemonteerd. De WO 1-plaat draagt de - opnieuw - vergulde namen van de elf gesneuvelden onder het opschrift ‘A la mémoire des français du siam mort pour la patrie’. Op zich is dit overigens een ietwat vreemde formulering want de geijkte en officiële standaardformule is ‘mort pour la france’… Mits wat opzoekingwerk ben ik erin geslaagd om de belangrijkste biografische gegevens van deze gesneuvelden bijeen te puzzelen:

BOURSOLLES, Auguste Marie (°1889 Tence) Deze priester was op 7 maart 1914 tot missionaris aangesteld in Ubon Rachathani. Hij werd op 6 november 1915 in een loopgracht aan het Champagnefront zwaar gewond door granaatscherven aan het hoofd. Hij bezweek twee dagen later in het hospitaal van Braux-Sainte-Cohière aan zijn verwondingen. Op het ogenblik van zijn overlijden was hij sergeant in het22^e Régiment d’ infanterie coloniale.

CAVAILLE, Henri (°1889 Puylaroque) Deze jonge missionaris was net in Nakhonchaisi aangekomen om er Thais te leren, toen de oorlog uitbrak. Hij was korporaal in het 280^e Régiment d’ Infanterie en werd begin november 1914 krijgsgevangen gemaakt door de Duitsers. Pas bevrijd, overleed hij op 1 december 1918 in een militair hospitaal in Nancy, aan de ontberingen die hij had geleden in gevangenschap. Zijn naam komt vreemd genoeg niet voor op het oorlogsmonument in zijn geboortedorp.

DE FOMEL, François Auguste (°1880 Angoulême) was sinds 1909 als ingenieur werkzaam voor de Siamese regering en woonde in Bangkok. Hij diende als sergeant in het 7^e Régiment de Zouaves de Marche en sneuvelde op 10 november 1914 in Pypegale een gehucht van Reninge ten noorden van Ieper.

FORTIN, Frédéric Augustin (°1880 Paris) was sinds 1905 verbonden aan de ‘Comptoir français du Siam’. Hij was onderluitenant in het 20^e Bataljon Chasseurs à Pied, een lichte infanterie-eenheid en sneuvelde op 10  juni 1915 bij Notre - Dame - de - Lorette in Frans-Vlaanderen. Hij was één van de 609 Franse officieren die tussen 9 mei en 16 juni 1915 waren gesneuveld bij een grotendeels mislukt offensief in Artesië.

HENRY, Marcel (°1896 Hanoi) Hij was de oudste eoon van de directeur van de ‘Banque de l’Indochine’ in Bangkok. Het is onduidelijk in welke eenheid hij heeft gediend maar hij bezweek in 1920 in Bangkok aan de gevolgen van een gifgasvergiftiging die hij in 1915 had opgelopen.

LAGATHU, Gustave Rouan (°1885 Guilers) Deze Bretoense missionaris was vanaf 1909 actief in Siam en Laos. Hij was bij het uitbreken van de oorlog pastoor in Sakonnakhon en werd gemobiliseerd als brancardier / aalmoezenier in het 2^e Régiment d‘ infanterie coloniale. Hij werd dodelijk gewond op 16 april 1917 toen hij bij Chemin des Dames een gewonde bijstond.

RABJEAU, Louis Emile (°1882 Angers) was kaderlid bij de ‘Compagnie Est-asiatique-français’ en woonde in Thonburi. Deze sergeant in het 27^e Bataljon des Tirailleurs raakte op 4 september 1916 vermist tijdens de felle gevechten bij Belloy-en-Santerre aan de Somme.

RICHER, Maurice François (°1881 Paris) Was doctor in de rechten en juridisch raadgever van de Siamese regering. Hij sneuvelde op 3 februari 1915 bij de Marne als luitenant in het 21^e Régiment d’ infanterie coloniale.

ROUX, Eugène-Clovis (°1883 Puy-Saint-Vincent) Deze frater was sinds 1909 werkzaam als leraar aan het Collège de l’ Assomption in Bangkok. Hij viel als sergeant in het 15^e Régiment d‘ Infanterie op 4 september 1916 bij Barleux aan de Somme.

SEGNITZ, Henri Isidore (°1881 Paris) Was net als Maurice Richer doctor in de rechten. Hij was tussen 1907 en 1913 actief in de commissie Juridische Zaken van de Siamese regering als stafmedewerker van de gerenommeerde jurist Georges Padoux die een groot deel van het Siamese Burgerlijke- en Strafwetboek schreef. Henri Segnitz sneuvelde op 22 augustus 1915 in Hargicourt aan de Somme als luitenant in het 308^e Régiment d‘ Infanterie. Hij werd vermeld op de legerdagorders omwille van zijn moedig gedrag aan het front en postuum met de lintjes van Chevalier de la Légion d’ Honneur en het Croix de guerre onderscheiden.

SOMMELET, Charles Valentin (°1885 Humes-Jorquenay) Hij was in mei 1910 naar Siam vetrokken en oorspronkelijk als missionaris werkzaam in Loei. In 1914 was hij priester in de parochie van de Calvarie in Bangkok. Hij sneuvelde op 30 december 1914 in de rangen van het 21^e Régiment d‘ Infanterie in Frans-Vlaanderen bij de bloederige afweergevechten in Artesië.