Duizenden jongemannen - volgens sommige bronnen in augustus 1914 alleen al 20.000 - meldden zich als vrijwil­li­gers voor het leger bij het uitbreken van de vijandelijkheden. Naar schat­ting en afgaande op officiële bronnen zouden meer dan 200 mannen uit het kanton Hoogstraten vrijwillig dienst hebben genomen in de loop van de 4 jaren oorlog. Sommige van hen waren bij de jongste oorlogsvrijwilligers van het land. Hoogstratenaar Jan Van Ginniken was 15 jaar en 1 maand oud toen hij het leger vervoegde. Hubert Van Tongerloo uit Meerle 15 jaar en 10 maanden. Beiden logen in het aanwervingsbureau over hun echte leeftijd om toch maar in dienst te kunnen. Alhoewel voor heel wat van deze piepjonge rekruten een oogje werd dichtgeknepen, glipten ze toch niet allemaal door de mazen van het net. Jef ‘Pots’ Mariën, wiens familie in oktober '14 uit Hoogstraten naar Nederland was gevlucht, meldde zich tevergeefs als prille 15-jarige op het Belgische consulaat in Breda. Na een gesprek met Charles Van Pelt, de Belgische zaakgelastigde, werd hij - tot zijn grote frustratie - precies wegens zijn jonge leeftijd terugge­stuurd.

Hoogstraten leverde overigens niet alleen een paar van de de jongste maar ook één van de oudste oorlogsvrijwilligers. E.H. Eugène Charles Faes, een 73-jarige priester, die bij het uitbreken van de oorlog aal­moezenier was van Merksplas-Kolonie en op het kas­teel van Hoogstraten, meldde zich op 28 augustus ‘14 vrijwillig als militair aalmoe­ze­nier in het fort van Oude-God/Mort­sel. Twee dagen later werd hij echter, op eigen aan­vraag, wegens zijn hoge ouderdom eervol uit de dienst ontsla­gen.

Een wel heel aparte groep van ‘vrijwilligers’ uit het Hoog­straatse, waren de voormalige kostgangers uit de landlo­persko­lonie/gevangenis op het Gelmelslot en deze uit Wortel- en Merksplas-Kolo­nie. Een gedeelte van hen kreeg de vrijheid in ruil voor het ‘vrij­wil­lig’ aantrekken van een soldatenpak, terwijl de meer­derheid onder hen de ver­warring die in de augustdagen van '14 heers­te, had aange­grepen om het hazenpad te kiezen. Logischer­wijze werd de ‘blijde intrede’ van deze Hoogstraatse vrijwil­ligers niet overal op gejuich onthaald. Een citaat uit het werkje ‘Berchem en de oorlog '14-'18‘: "... Die staat van zaken kon een ge­vaar­lijke wending nemen, daar de Antwerpsche agglomeratie als overstroomd was door ontvluchte kostgasten uit de coloniën van Hoogstraeten en Merxplas. In Berchem werden niet minder dan 112 dier wegloop­ers aangehouden en in de celgevangenis van Antwerpen onder dak gebracht."

Was het aantal vertrekken­de vrijwilligers tot aan de Duitse bezetting van onze regio niet echt groot te noemen, dan veran­derde dit drastisch nadat de bezettingstroepen zich defini­tief hadden geï­nstalleerd. Uit verzet tegen allerlei Duitse dwang­maatregelen, en uit schrik voor een eventuele opeising door de bezetter voor verplichte tewerkstelling, besloten heel wat jongemannen, de gevaarlijke sprong over de grens te wagen. Alhoewel ook soms héél persoonlijke motieven bepaal­den of men vrijwil­lig dienst nam. Zo gaf op een morgen in februari '15 kopersla­ger Jules Huy­brechts, zijn voorschoot aan zijn patron Karel Verstraelen, met de woorden: "Charel, 'k kom niet meer wer­ken. We hebben bericht gekregen dat onze Louis gesneu­veld is, en ik ga de grens over, zijn plaats inpakken." Jules was daad­werkelijk drie dagen later in Hoog­straten ver­dwenen.

In april 1918 zou een anoniem gebleven soldaat/vrijwil­li­ger uit de Noorderkempen in het frontblaadje ‘Het Heide­bloem­ken’ het verhaal vertellen van zijn vlucht over de Nederland­se grens. Omdat het exemplarisch is voor tientallen van derge­lijke passages, hieronder het verhaal van ‘Marckzoon’: "Het uur van 't vertrekken was geslagen, ouders, broers en zusters een laatste zoen gedrukt, het kruiske door vaders hand op 't voor­hoofd ontvangen en... "vaarwel" , "niet vaarwel maar tot weerziens, tot welhaast " riepen de stemmen me toe. 'k Durf niet meer omzien, hun bedroefde wezens en hun tranen zouden mijn stalen hart hebben doen breken. Met opgehe­ven hoofd en vasten tred volgde ik de kleine wegelkens door onze vroegere zoo schoone heide. Die heide waarin ik meermalen dwaalde en met open longen haar aangenamen geur inademde, waar ik met mijn trouwen hond zoo dikwijls jacht maakte op haas of konijn, of luisterde naar het gegons der naarstige bieën of 't morgen­gezang van den leeuwerik. En ik doorliep dit alles als een banneling, met een hart vol weemoed en de sombere gedach­ten of ik dit ooit nog zou wederzien.

In K. zou ik mijn leidsman opzoeken en mij van 't noodige voorzien om de gevaarlijke reis aan te steken. Geen levend wezen had ik ontmoet, en als ik mijn hoofd tegen den zandigen grond legde, hoorde ik niets dan 't geroep van een koekoek, of 't geblaf van een schepershond in de verte. Geen Duitsche schildwacht noch veiligheidspatrouille was te vreezen, de jonge moffen waren afgelost op 't dorp en omliggende en door oudere moffen vervangen, die 't donzig burgersbed en 't fleschje snik verkozen liever dan te patrouilleren in de verlaten heide.

't Was 8 uur als ik bij mijn leidsman aanklopte, alles was tot nog toe als een spinnewiel afgeloopen: hij was van mijne komst verwittigd; na vrouw en kind vaarwel te hebben gezegd en den mispelen gaanstok van uit 't hoeksken tusschen klokkas en witgekalkten muur te hebben gehaald, was hij reis­vaardig. Welke verwondering en welk vertrouwen tevens bezoemde mij die man in, nooit zag ik hem zoo heldhaftig: Een echte Kempenzoon van middelbaren leeftijd, sterkgespierd, zwart van oogen en knevels, den zwarten vilten hoed op 't hoofd. Dat alles deed mij eerder op een wildstrooper en moordenaar denken dan op een man die ongeweten, ongekend een grooten plicht en nog grooter dienst bewijst aan 't vaderland.

De laatste Belgische haardstee van onze schoone Kempen was ik uitgetreden en met kloppend harte maar vol moed, volgde ik mijn gids en wee den lafaard die ons den weg zou versper­ren, duur zou het den onvoorzichtigen kosten. En voort stapten we als twee zwarte schimmen in 't holle van den nacht; alles was doodsch, de natuur scheen in een eeuwigen slaap gedompeld: voor ons donkerde het groote dennenbosch: daar was de verza­melplaats der helden van dezen nacht.

Rondom hielden mannen de wacht die het sein zouden geven als er verraad mocht opdagen. Men wachtte reeds op onze komst. Het waren al jongelingen die het juk van hun schouders wilden werpen en naar vrijheidslucht snakten, liever hun bloed gaven voor hun land, dan als slaven te worden ontvoerd en behandeld. Hier onder de flauwe schemering der maan werd het verbond gesloten; niemand mocht afdwalen, niemand mocht terugtrekken als het van noode was zich te verdedigen, onbeweeglijk moest men staan als een vijandelijk zoeklicht de heide zou verlich­ten.

We waren een twintigtal als we het groote dennenbosch verlieten, een echte karavaan in de wildernis: voorop stapten de leidsmannen gewapend met den groven goedendag en deden ons telkens teeken als er iets schuilde in de duisternis, we voelden ons thans sterk onder den indruk der woorden die ons bij het vertrek waren toegestuurd, we waanden ons de helden van 183O die Consience zoo schoon afschilderde in zijn "Boe­renkrijg".

Voort stapten we met kloppend harte en schuchteren blik, het was of 't heidezand onder onze voeten wegschoof, het akelig verschijnsel van een mastenboom, afgezonderd op de groote heide als een onbeweeglijke waker op 't wijde veld trof onze aandacht. Welhaast zouden wij de kleine rivier bereiken die we moesten overtrekken. Voor ons rees het kleine dennen­bosch dat ons een schuilplaats zou verleenen, nog eenige oogenblikken en... we zouden ons in 's vijands handen, ofwel op een gastvrijen bodem bevinden.

Door de kleine wegelkens half ineen gebogen, voorzichtig gleden we door twee boschperkskens heen: aan den zoom bleven we onbeweeglijk liggen en gluurden met schuchteren blik in 't ronde... honderden meters rechts van ons aan den hoek van 't sparrenbosch stond het strooien wachthuisje, en we ontwaarden in 't sparrenbosch den in 't wit gedoffelden pinhelm die met zijn zwaren tred heen en weer zijn tegenwoordigheid kenbaar maakte, een vijftigtal meters verder stond zijn makker en scheen meer acht te geven op zijn omgeving, want hij en ver­roerde zich niet... Met kloppend harte volgden wij elk hunner bewegingen, en we wachten met ongeduld tot ze zouden afgelost worden.

Een kleine mistregen begon te vallen en zwarte wolken bedekten de lucht, een akelige donkerte omringde ons, 't was of de hemel onze vlucht wilde vergemakkelijken. Angstig was het wachten, mijne gedachten keerden nogmaals tot hen die ik kwam te verlaten, naar al wat me duurbaar was, en die ik mischien nooit meer zou wederzien.

Mijn oor werd getroffen door haastige voetstappen, de wachten werden afgelost en door anderen vervangen, 't oogen­blik was daar... voor ons verborgen in 't hooge riet, lag de kleine voetbrug waaronder 't kabbelende beekje zijn waters voortduwde. De eerste gidsen waren er reeds over gekropen, om te zien of er aan den overkant geen verraad schuilde, onge­merkt had ik ze reeds opgevolgd, 't was te benauwd in mijn schuilplaats en zonder gerucht had ik ze reeds vervoegd... de laatsten waren over, nog een vijfhonderd meters en al het uitgestane leed was vergeten, eens rond gezien of geen vijan­delijke stappen ons volgden en voorwaarts, over 't opene heideveld.

Welke vreugde! Daar rees voor ons uit den dorren grond de driekleurige paal... gelukkige stond, met den eenen arm om­klemden we den verlossingspaal en met den anderen wierpen we een laatste vaarwel tot hen die daar bleven en tot...onze schoone Kempen."

Vrijwel onmiddellijk nadat midden oktober ’14 de Duitse bezetting van Hoog­straten een feit was, vertrokken er uit Hoogstraten alleen niet minder dan 16 vrij­willigers op amper drie weken tijd. Hun belangrijkste motief, om nét nu de grens over te steken, was het feit dat de Duit­sers begonnen met wekelijkse controles van de eventueel voor dienstplicht in aanmerking komende jongemannen. In de eerste week van januari '15 alleen al waagden 5 jonge Hoog­strate­naren de sprong. Onder hen Arnold Laurijssen. Met zijn vier kameraden sloop hij in de nacht van 5 op 6 januari, de Duitse schild­wachten verschalkend, door de bossen in Meer­le over de grens naar Strijbeek. In één stuk marcheerden ze van hieruit naar Baarle-Nassau, waar ze een trein konden nemen naar Vlissin­gen. Vanuit Vlissingen belandden ze uiteindelijk in Rotterdam, waar ze moesten wachtten tot er zich 5000 vrij­willigers hadden gemeld, om een troepentransport, richting Engeland te kunnen samenstellen. Na tien dagen oponthoud was het zover en een dag later kwamen ze in Folkestone aan. Na te zijn goedgekeurd voor militaire dienst werd hij vervolgens naar Cherbourg verscheept waar hij een basisopleiding als infanterist zou krijgen. Eind september '15 kwam Arnold Lau­rijssen aan het front in de sector Nieuwpoort.

Omstreeks dezelfde tijd als Arnold Laurijssen vertrok ook Frans Pae­pen. Hij beleefde echter nog een hachelijk avon­tuur voor hij dienst kon nemen. Frans, die nog bij zijn ouders in Beerse woonde, be­sloot vrijwel onmiddellijk na de Duitse bezetting, de benen te nemen. Via Zondereigen zou hij de sprong wagen. Hij be­reik­te echter niet het Nederlandse grond­gebied, maar een cel in de Turnhoutse gevan­genis, waar hij vier dagen lang mocht naden­ken hoe hij bij een volgende po­ging het beste uit de handen van de Duitse grenswachten kon blij­ven. Het waren, cynisch genoeg, de Duit­sers zélf die hem een kans op ontsnap­pen boden. Medio decem­ber '14, waren ze immers volop bezig met het aanleggen van de eerste prikkel­draadver­sperringen aan de grens. Ze deden hier­voor een beroep op Belgi­sche vrijwillige werklui. Frans bood zich aan, en bij de eerste de beste gelegenheid, vluchtte hij bij Castelré de grens over. Dit zou zijn familie zuur opbre­ken, want gedurende weken werd zijn ouderlijke woning geregeld overhoop gehaald door een Duitse arrestatie­ploeg, die hem zocht. Op 6 februari ’15 meldde Frans zich in Calais, waar hij bij het 13e linieregi­ment werd ingelijfd. Na een basisoplei­ding in Auvours kreeg hij eind juni ’15 zijn vuurdoop in Ramskapel­le.

Hoogstratenaar Frans Schrijvers behoorde tot de militie­klas van 1914, maar om één of andere reden was hij niet opge­roe­pen. Begin 1915 trok ook hij de grens over om dienst te nemen. In Breda verwees men hem door naar Vlissingen, om uiteindelijk in Londen te beland­den. De eerste weken verbleef hij er bij zijn broer Louis, die al een paar jaar in de Engel­se hoofdstad woonde. Nadat hij zich had aangemeld voor de dienst moest hij zich in een Lon­dens hospitaal aanbieden voor een medische controle. Tot zijn grote verbazing was de hem onderzoekende militaire geneesheer, zijn oud-dorpsgenoot Dr. Hendrik Versmissen. Deze was blijkbaar meer geï­nteresseerd in de laatste nieuwtjes uit Hoogstraten, dan in de fysieke condi­tie van de rekruut… Nadat hij voor de dienst was goedgekeurd belandde Frans via Calais in Honfleur voor zijn basisoplei­ding. Omstreeks september '15 kwam hij in de loopgraven voor Diksmuide terecht.

Indien u nog over verhalen, foto’s of andere documenten m.b.t. Hoogstraatse oorlogsvrijwilligers  beschikt wil ik dit graag van u horen. Aarzel niet om mij te contacteren…