In de nacht van 25 op 26 maart zal het precies honderd jaar geleden zijn dat de broers Edward en Frans Van Raemdonck sneuvelden tijdens een raid op de Duitse Stampkot-stelling bij Zuidschote. Deze uitgesproken Vlaamsgezinde oorlogsvrijwilligers uit Temse dienden als onderofficieren bij het 24^e Linieregiment. Wellicht was Frans tijdens de aanval gewond geraakt en wou de Waalse korporaal Amé Fiévez hem helpen maar werden ze beiden gedood door een inslaande granaat. Edward, die tegen de wil van zijn pelotonscommandant terug naar de aanvalszone was getrokken om zijn broer te zoeken werd vlakbij de twee lijken neergemaaid door een machinegeweersalvo. Door de mythische beeldvorming dat ‘beide broeders dood in elkaars armen waren gevonden’, groeiden ze uit tot het symbool van de ‘offerende broederliefde’.

Geheel terecht zal het sneuvelen van de Van Raemdoncks én van Fiévez op 25 maart om 10.00 u. herdacht worden door de VZW Aan de IJzer en het Verbond V.O.S. in de IJzertoren. Maar toch begonnen mijn tenen te krullen bij het lezen van de uitnodiging.  Lees zelf maar even mee : ‘De symboolwaarde is niet enkel twee broers die voor elkaar opkwamen, maar wel de slachtoffers bij twee broederevolken die al een geschiedenis van ettelijke eeuwen delen. Vandaar dat wij van deze herdenking ook een gezamenlijke herdenking willen maken, wars van politieke en nationalistische heldenverering. De vijand van de piot was niet de Waalse soldaat maar wél de Franstalige bourgeoisie.’ Dit laatste klopt natuurlijk en werd ook door de meest radicale Vlaamsgezinden aan het front, die elkaar in de Frontbeweging hadden getroffen, onderkend. In het begin van december ’17 onderhandelde Raymond Colleye van het Wallingantische en federalistische ‘L’Opinion Wallonne’ in het grootste geheim met een hiervoor door de Frontbeweging gemandateerde Hendrik Borginon over een ‘Entente Flamando-Wallonne’. Ze bereikten een akkoord op basis van vier gemeenschappelijke actiepunten: 1.) de vernederlandsing van de universiteit van Gent. 2.) rekrutering voor het leger op regionale basis. 3.) een staatshervorming op federalistische basis. 4.) respect voor het zelfbeschikkingsrecht der kleine volkeren. Een van de gevolgen van deze overeenkomst was dat de Frontbeweging een forum kreeg in ‘L’Opinion Wallonne’ en Colleye kon publiceren in het door de Frontbeweging gecontroleerde ‘Ons Vaderland’. Toen de Belgische regering hoogte kreeg van deze, in haar ogen wel érg onverwachte, samenwerking zorgde dit meteen voor enige onrust op diverse kabinetten...

Wat mij aan de tekst stoorde is wat ik tussen de regels meende te lezen, namelijk een politiek-correcte, anti-nationalistische visie op het tragische verhaal van de Van Raemdoncks. En dat kan natuurlijk niet. De vijand van de Van Raemdoncks was niet alleen de Franstalige bourgeois maar ook de anti-Vlaamse legertop, inclusief de opperbevelhebber Albert I én de Belgische regering, kortom de Belgische staat. Diezelfde staat waarvoor de broers zich in augustus ’14 enthousiast als oorlogsvrijwilligers hadden gemeld. Toen ze eenmaal met de ellende van het frontbestaan, de discriminatie en vernederingen werden geconfronteerd bekoelde deze liefde al snel, vooral dan bij de gevoelige Frans Van Raemdonck. In december ’15 schreef hij al aan zijn neef Clem De Landtsheer: ‘Ik ben binnen gekomen om Vlaanderen te bevrijden en Vlaanderen te helpen redden ! Wat scheelt mij de regeering. Ik vecht niet voor haar ! Ik kamp voor mijn Temsche, om mijn Temsche eerst en vooral te verlossen en eens de grond van Vlaanderen vrij, dan is mijn plicht gedaan: en dan strijd ik en neem ik het zwaard van het Recht om tegen verbastering, verfransching en onvruchtbaarheid te kampen. Een dubbele plicht moet volbracht: Voor Land en Recht !!!’ Op 23 september 1916, opnieuw in een brief aan zijn neef Clem De Landtsheer, schreef Frans Van Raemdonck zijn politieke testament neer dat hij kernachtig en vooral duidelijk formuleerde: ‘En als ik val, dan eerst voor Vlaanderen, en voor België daarachter !’ Dit waren niet de woorden van een gevoelige dichtersziel die droomde van universele broederschap maar van een gefrustreerde en daarom geradicaliseerde jongeman die in de bloedgrachten van de IJzer droomde van een vaderland dat het zijne wél kon zijn…   Zoals hij trouwens ook duidelijk liet merken toen hij in november ’16 het volgende vanuit het opleidingskamp waar hij een cursus voor onderofficier volgde, verstuurde: ‘Men heeft ons hier verboden iets over Vlaamsche beweging te reppen. Is het niet wraakroepend. Ze willen ons helemaal dood zeker. Doch ’t zal niet lukken ons een slot op den mond te zetten. Een hond verbiedt men te blaffen, maar een mensch niet...’ Het zou van weinig respect getuigen om deze nalatenschap te herinterpreteren. De herinnering aan de broers Van Raemdonck heeft geen behoefte aan politiek-correcte recuperatie, laat staan aan historisch revisionisme. Misschien kunnen de initiatiefnemers nog even het bidprentje herlezen dat werd uitgedeeld in de herdenkingsmis die nog tijdens de bezetting in Temse werd gehouden voor de broers. Daar stond het volgende te lezen: ‘Ze sneuvelden beiden in den nacht van 25-26 maart 1917, op het veld van eer aan den Yzer, voor VLAANDEREN hun VADERLAND.’

O ja, en nog een laatste opmerking: Ik begrijp niet waarom op de tweetalige uitnodiging ook de foto van een door een Belgische schildwacht neergeschoten Renaat De Rudder prijkt naast de portretfoto’s van Frans en Edward Van Raemdonck en niet Fiévez…