Dat niet alle molens in de Westhoek tijdens '14-'18 door het oorlogsgeweld van de aardbodem zijn verdwenen bewijst de Molen Van Coillie of Van Den Bussche in Klerken. In 1914 stonden er in deze gemeente, naast de Molen Van Coillie, niet minder dan vier andere windmolens: Niet ver verwijderd van eerstgenoemde stonden bij De Smisse twee houten molens van Vandamme en Vanoverberghe, bij 't Zwarte Gat - in de huidige Stokstraat - de molen van Robayes en in het centrum de stenen windmolen van C. Pysson. Enkel de molen Vancoillie - die tijdens WO I als observatiepost werd gebruikt door de Duitse waarnemers - bleef bewaard. Alhoewel het ook hier niets had gescheeld want met Sinksen 17 brandde het interieur van de molen uit bij een artilleriebeschieting.   De populaire legende wil dat de molen uitbrandde als gevolg van een ongelukje waarin een niet zo handige Duitse keukenpiet en een frietketel een hoofdrol speelden, maar in het dagboek van Zarrenaar Felicien Vanhove stond hierover heel wat anders te lezen: 'Zondag 27 mei 1917: Sinksen: Heden zijn er veel herbergen die geen bier meer krijgen. In den namiddag ben ik op de Ruiterhoek op zoek naar tarwe of rogge daar wij nog slechts 3 broden in huis hebben. Terwijl ik bij August Rommelaere ben zeggen ze dat Bussches molen in Klerken brandt. Wat later vertellen ze mij dat de overkant hem in brand geschoten heeft. 6 Schoten ernaast, waaronder twee blindgangers. Het zevende schot was raak en de molen brandde...' De  Duitsers dienden een nieuwe trap te steken en een nieuw observatieplatform te bouwen. Op 28 september '18, de eerste dag van het geallieerde Eindoffensief kwam de molen in de vuurlijn te liggen. De Belgische  10e Infanteriedivisie die de hoogte van De Smisse en de molen diende in te nemen, werd door de verdedigers van deze hoogtelijn ongenadig onder vuur genomen en afgestopt. Ondanks de massale inzet van mannen en materiaal bleven de aanvallers steken op de heuvelflank bij Terrest. Pas de volgende dag konden elementen van de 10 en 1e Infanteriedivisies de omgeving van de molen bereiken en zuiveren. Voor de verovering van Klerken moest een hoge prijs worden betaald: Niet minder dan 554 Belgische militairen werden bij de aanval op het dorp uitgeschakeld. In zijn novelle 'Blond Germanje' pende mijn stadsgenoot Dr. Hendrik Versmissen, oud bataljonsgeneesheer in de 1e Infanteriedivisie zijn herinneringen neer aan de strijd bij Klerken: '... Het was de opperste aanval. Tegen den gemeenen vijand stonden de lgers aller landen in het gelid. Of hemel en aarde verging, bulderde het geschut aller werelddeelen vuur en vlammen op de Duitsche voorposten. In de schemering van den morgen, akelig als een bleeken droom, worden eensklaps de opeengehoopte strijdkrachten voortgezweept op den krater-doorwoelde verdediging van den vijand... Versuft, verbijsterd, onweerbaar werden de krijgsgevangen in heele horden opgeleid. In duizelingwekkende vaart ging het onophoudelijk verder. Enkel één punt weerstond. Het vormde een scherpen inham in het front der zegevierende legers: de molen van Klerken.' Versmissen schetste hierop als ooggetuige de aanval op de molen: '... De dood zeisde de gelederen neder, even sekuur als een maaier de grashalmen...' Wanneer dan uiteindelijk, na veel bloedvergieten, de stelling ingenomen werd, troffen de veroveraars volgend tafereel aan: 'Abominato desolationis ! Niets dan grijsgekleurde mensenlijven, even onbezield als de ruwe, in wanorde opgehoopte muurpanelen.'

In herinnering aan de deze doden werd in 1963 een kleine herinneringsplaat aan de steeds meer in verval geraakt molenruïne aangebracht. Nadat een voorjaarsstorm in 2006 deze stille getuige van de Grote Oorlog bijna op de knieën had gekregen werden vanuit de lokale gemeenschap de eerste stapen gezet om de molen te redden. Met het oog op 100 jaar Grote Oorlog had de overheid hier uiteindelijk wel oren naar. Na het uitvoeren van de broodnodige consolidatiewerken en het aanbrengen van nieuwe trappen en observatieplatforms werd uiteindelijk op zaterdag 22 juni 2014 de molen feestelijk door de 'gestelde lichamen' ingehuldigd als 'Vredesmolen'. De eerste foto hieronder dateert uit het voorjaar van 1919, de twee andere zijn opnames uit juli 2014, na de heropening van deze site die écht - al was het maar voor het spectaculaire panorama van Houthulst tot voorbij Diksmuide - een bezoekje waard is...