Op de laatste dag van het jaar waarin 100 jaar Eerste Wereldoorlog werd herdacht lijkt het mij aangewezen om even stil te staan bij de manier waarop deze herdenking het afgelopen jaar gestalte heeft gekregen. Tijdens de begrotingsbesprekingen 2014 in de Antwerpse provincieraad waarschuwde ik al voor een eenzijdig en weinig kritisch verhaal en ik geef in dit verband graag een citaat uit de tekst die ik toen bracht: ' Het instrumentaliseren van de geschiedenis met het oog op hedendaagse doelstellingen kan leiden tot een eenzijdig en politiek gestuurd gebruik van de geschiedenis. En dat zou ronduit jammer zijn. Niet voor niets stellen ernstige historici zich kritisch op ten aanzien van het normatieve karakter van de herinnering. Zo bekijken heel wat historici met de nodige scepsis het gegeven dat de 'cultus van de herinnering' zich steeds meer ontpopt tot een 'plicht tot herinnering', terwijl de historische realiteit vaak niet zo simplistisch is. Zo bestaat het risico dat de zgn. 'waardeclaims' van het herinneren voor het gros van de bevolking - die voornamelijk met populistische herinneringsinitiatieven maar doorgaans amper met wetenschappelijk onderzoek en academisch onderbouwde geschiedschrijving in aanraking komt - de status krijgen van historische 'waarheidsclaims'. Het gevaar is dan groot dat op deze manier een officiële versie van de geschiedenis wordt voorgespiegeld die de uitdrukking vormt van een politiek correct denken. Een canon, die niet langer in vraag kan of mag worden gesteld. Dit kan uitmonden in een verstarde en steriele doctrinaire herinneringscultus. Het zou jammer zijn dat door het institutionaliseren van de herinneringscultus afbreuk wordt gedaan aan de ernstige historiografie die altijd kritisch, weerbarstig en zeker niet eenduidig is...Het gevaar is niet denkbeeldig dat een geïnstitutionaliseerde benadering van de herinnering aan de Grote Oorlog het, de facto open en dialogisch karakter van de geschiedschrijving bedreigt...'

Jammer genoeg bleken deze woorden een profetische ondertoon te hebben gehad want in 2014 hebben de gevestigde machten in dit land geen kans onbenut gelaten om hun eenzijdige visie op wat er een eeuw geleden gebeurd is op te dringen aan de goegemeente. De kersverse vorst van Belgenland haastte zich om het beeld van zijn overgrootvader als nobele koning-ridder bij te stellen en kritiekloos te propageren. Dat Albert I in het najaar van '14 ernstige twijfels had bij het nut van het nog langer verderzetten van de gewapende strijd en tot ver in de oorlog nog via diplomatieke weg aanstuurde op een 'vrede door vergelijk' werd daarbij gemakkelijkheidshalve genegeerd. Dat een prestigieuze tentoonstelling als de 'Expo '14-'18 Dit is onze geschiedenis'  in het Legermuseum nauwelijks aandacht besteedt aan het activisme of de Frontbeweging is in deze optiek niet verwonderlijk maar vanuit historisch opzicht meer dan een blunder... En dan zwijg ik nog zedig over de historica Sophie De Schaepdrijver die haar hand- en spandiensten aan dergelijke vorm van historisch revisionisme in 2014 beloond zag met het lintje van Commandeur in de Kroonorde, wellicht in afwachting van een adelbrief als barones... Ik had eerlijk gezegd méér verwacht van dit eerste herdenkingsjaar en ik geef ruiterlijk toe dat ik een beetje op mijn honger ben blijven zitten... Het voorgaande betekent echter niet dat alles kommer en kwel was in 2014. Een groot aantal initiatieven, vaak kleinschalig, loonden wél de moeite en lieten zich niet verminken door politiek gekleurde aansturing. Ik denk hierbij onder meer aan de Collectiedagen die in tal van gemeenten hebben plaatsgevonden, of aan herinneringsinitiatieven zoals Black Watch Corner aan de rand van Polygon Wood, het Welshe monument in Pilkem of de 'Dodendraad'-route in mijn eigen Noorderkempen. Dergelijke initiatieven bewijzen dat er nog hoop is op beterschap. En hoop dat wens ik voor u allemaal in 2015....