Ook voor mijn tweede boekbespreking grijp ik graag terug naar een wat ouder boek.  'De Frontbeweging - de Vlaamse strijd aan de IJzer' verscheen voor het eerst in 2000. Maar uitgeverij 'De Klaproos' bracht onlangs een herdruk in paperback-versie op de markt. Een heruitgave, die naar mijn aanvoelen niets te laat komt want weinig andere boeken zijn, in deze periode die bol staat van de '14-'18-'hype' in ons land zo op hun plaats dan dit. Een land, waar anno 2014 historisch relevante zaken als Frontbeweging en activisme willens en wetens gereduceerd worden tot - onbetekenende - voetnoten in de officiële geschiedenis.

De Gentse Journalist Daniël Vanacker, was met 'De Frontbeweging' niet aan zijn proefstuk toe.  Eerder, in '91 had hij al met 'Het activistisch avontuur'  bewezen grondig onderzoek te kunnen combineren met een frisse kijk op zijn onderwerp. Toen Bruno De Wever in '94 zijn  'Greep naar de macht - Vlaams-nationalisme en de Nieuwe Orde . Het VNV 1933-1945' uitbracht betreurde hij het nog dat de Frontbeweging tot dan toe niet het onderwerp was geweest van een diepgravende monografie. Zes jaar later werd hij op zijn wenken bediend door Vanacker. Met 'De frontbeweging' bracht hij niet alleen het verhaal van deze clandestiene organisatie en haar werking aan en achter het IJzerfront, maar plaatste dit ook binnen de verschillende ontwikkelingen in de Vlaamse Beweging en de Belgische politiek/bestuurlijke context tijdens de Eerste Wereldoorlog. Met veel oog voor detail, maar zonder ooit de grote verhaallijnen te vergeten, weet Vanacker op boeiende wijze de vaak complexe wisselwerking tussen de Fronters onderling maar ook hun verhoudingen met stromingen als activisme en passivisme weer te geven. Nooit eerder werd op zo'n grondige manier onderzoek verricht naar een organisatie die zo lang in een waas van geheimzinnigheid was verhuld.. Omvattend en precies werd de ontwikkeling van de beweging geschetst in het licht van het tijdsgewricht, op basis van krantenknipsels en bewaard gebleven brieven en dagboekfragmenten. Het boek schetst het moeizame groeiproces van jonge idealistische Vlamingen die zich gaandeweg zullen losrukken van de anti-Vlaamse Belgische staat. De meesten van hen waren - om de woorden van Frans-Jos Verdoodt te gebruiken - '...als Belgische patriotten de oorlog ingegaan en als Vlaamse patriotten eruit gekomen'.  Geconfronteerd met de rauwheid van hun soldatenbestaan, de onmacht, vernederingen en repressie, droomden deze jongemannen in het slijk van de IJzergrachten van een vaderland dat het hunne wél kon zijn.

De socialistische politicus Kamiel Huysmans omschreef  op 24 september '18 in een brief aan de gezaghebbende Nederlandse historicus Pieter Geyl, de Frontbeweging als 'Onderpastoors Onderwijzers. Studenten. Jeugdelijk romantisme. Filologische dorpspolitiek.  Revolutie in een wijwatervat (...) De dag dat het Belgische IJzerleger te Brussel terugkomt, blijft er van al die rommel niets over...' De geschiedenis heeft Huysmans' ongelijk gegeven: Alhoewel de Frontbeweging tijdens en na de Eerste Wereldoorlog niet de verwachte doorslaggevende politieke rol in de Vlaamse strijd heeft gespeeld, is haar invloed met betrekking tot de politieke invulling van het Vlaams-nationalisme in het interbellum en de versterking van het Vlaams bewustzijn in brede lagen van de bevolking onmiskenbaar erg groot geweest. In de oorlogsjaren had zich - zoals Vanacker helder weet te schetsen - een duidelijke en definitieve splitsing voltrokken in de Vlaamse Beweging tussen de 'minimalistische' vleugel, die binnen de traditionele partijen wilde ageren voor een Vlaamser Vlaanderen en de 'maximalistische' vleugel, die zich voortaan met een eigen uitgesproken Vlaams-nationaal partijprogramma aan de kiezers wilde aanbieden. De in de loopgraven gegroeide idee van een eigen, Vlaamsgezinde partijwerking was natuurlijk niet nieuw en bestond al van voor de Grote Oorlog. Maar ze was tot dan toe meestal beperkt gebleven tot grotendeels mislukte experimenten die periodiek opdoken, even snel weer verdwenen, relatief onschuldig waren en altijd machteloos waren geweest. Na de oorlog was deze situatie - mede door de invloed van de Fronters - compleet veranderd. Het eerder brave, vooroorlogse flamingantisme had de plaats moeten ruimen voor een radicaal Vlaams-nationalisme dat zich in de oorlogsjaren voor het eerst staatsgevaarlijk had getoond... 

'De frontbeweging - De Vlaamse strijd aan de IJzer' is een van die buitengewoon goed gedocumenteerde en onthullende boeken die ik graag zelf had kunnen schrijven en bijgevolg wat mij betreft, een absolute aanrader. Het is een monumentaal boek, niet alleen omwille van de vuistdikke omvang, maar vooral door de inhoud. Erg warm aanbevolen..!

'De Frontbeweging - De Vlaamse strijd aan de IJzer', De Klaproos, Brugge,    ISBN 9789055081400