Ta ta ta TAAL(uit te spreken in het ritme van de eerste noten van Beethovens Vijfde)
Is een televisiespelletje dat al enige weken loopt bij VPRO. Het is gewoon een spelletje met taal, dus iets voor taalminnaars. Niet direct een wereldschokkend format, maar voor de liefhebbers telkens een feestje.
Men inviteert telkens drie Nederlanders die beroepshalve met taal te maken hebben. Schrijvers, columnisten, journalisten en wie nog allemaal die leven van en met taal. En die krijgen een tiental vragen of opdrachten voorgeschoteld waarop ze verwacht worden, zo spits mogelijk te antwoorden.
Eén vaste opdracht is het verklaren van een weinig bekend maar officieel bestaand Nederlands woord. Wat betekent . en dan moeten de deelnemers hun verbeelding laten werken.
En toen vroeg men: wat betekent het woord: BIBBERGELD. Voor een oudere Antwerpenaar is het bijna beledigend die vraag te stellen.
Maar voor onze deelnemers toen was dat blijkbaar niet zo. En één gaf als omschrijving van Bibbergeld: dat zijn die muntjes waarnaar een bejaarde aan de kassa van een supermarkt steeds krampachtig op zoek is, ook als er een rij van twintig mensen achter hem of haar wordt opgehouden. Die minuscule koperen muntjes, dat zou dus bibbergeld kunnen zijn .
Zou kunnen.
Voor de jongere Antwerpenaar dan: bibbergeld in de jaren 1944-1945, dat was de naam die de dokwerkers bedachten voor de toeslag op hun loon die zij kregen als zij, spijt het gevaar van inslaande V1 en V2, toch aan de slag gingen in de haven voor het lossen van de goederen bestemd voor de bevoorrading van het Amerikaanse troepen.
Na de twee vorige Blogs, mag ik tenslotte een beetje theoretisch worden en de vraag stellen: De democratie werkt niet zoals het hoort. De roep naar een sterke, grote, ideale leider groeit. Waaraan herkennen wij vandaag (als die al zou bestaan) een ideale bewindsman een goede heerser, een natuurlijke machiavellist?
Maarten Luther King
De man of vrouw die de macht koestert (zonder macht gaat het niet), niet om de macht zelf of om de zelfverrijking, maar om met alle middelen uitvoering te geven aan zijn gedroomde samenleving. Maar die er dan ook rücksichtlos voor gaat en a priori compromissen afwijst. M.L. King: I have a dream .Yes we can.
Dan is de vraag: 1 wat is een gedroomde samenleving? en 2. hoever wil hij gaan met die alle middelen?
Met die gedroomde samenleving hebben we zowat alles meegemaakt. Gaande van Mao, Stalin, Hitler tot Bin Laden en Kim Yong-Ilzijn we wat schuw geworden van dit soort idealen. En toch is dat een foute conclusie. Wij dachten dat we de grote verhalen uit het leven moesten bannen, maar alras bleek dat een mens niet zonder groot verhaal kan. Dus beoordelen we de goede heerser op de intrinsieke waarde van zijn Groot Verhaal. Hoe geloofwaardig is dat verhaal en hoe geloofwaardig is de man/vrouw die het aandraagt?
Punt is dus NIET of dat ideaal overeenstemt met mijn persoonlijke visie of met mijn ideaal. Punt is na te gaan in welke mate die man of vrouw eerlijk, oprecht, authentiek zijn ideaal beleeft. Dat is waar we de ideale heerser zich onderscheidt van de platte populist.
Vooral op twee punten moet er goed uitgekeken worden:
Hanteert die man/vrouw al dan niet een verborgen agenda?(bewust of onbewust)
En dan speelt ook de schranderheid (de intelligentie) van die persoon een doorslaggevende rol. Hoe zwaar weegt zijn discours (redeneringswijze)?
Voor het antwoord op die alle middelen is het antwoord heel kort: de inzet van die middelen stuit maar op één wezenlijke grens en dat is het respect voor de gevestigde grondrechten zoals gelijkheid, vrijheid, verdraagzaamheid.
Natuurlijk schieten we met zoveel holle woorden niet veel op. Beter is te proberen, aan de hand van deze theorie, een concrete machthebber te beoordelen. Bijv. is (of zou) Bart De Wever een ideale bewindsman kunnen zijn? Een natuurlijke Machiavellist?
Aan de ene kant is in dit land, hoofdzakelijk vanuit linkse hoek en aangevoerd door een agressieve intellectuele/multiculturele bovenlaag,het NVA- of het De Wever-bashen (Bashen staat voor kwaadaardig beschadigen, compromitteren, op alle manieren neerhalen)stilaan een obsessie geworden. Aan de andere kant is de reuze NVA aanhang stilaan een weinig aantrekkelijk amalgaam van reactionairen, malcontenten, verzuurde nationalisten tot regelrechte racisten.
Los daarvan, luisterend naar zijn verhaal, kijkend naar zijn optreden, nadenkend over zijn model van gedroomde samenleving, heeft BDW allures en potentieel van een soort ideale bewindsman?
Aanzie het als een open vraag en een denkoefening. Ik heb zo een idee maar hou het voor mij.
Ik gebruik bij deze overweging drie bronnen: De Groene Amsterdammer 30/1: Bart De Wever een redelijk
nationalist, De Standaard 02/02 De mens is niet goed en de dialoog met E. Vermeersch in Reyers Laat op TV 1
De lokale politiemensen van Mortsel die twee uur met dat wrak hebben rondgezeuld,
De Antwerpse parketmagistraat die het ook niet meer weet en zucht 'dat ze hem dan maar platspuiten'. Wat anders? Breng hem naar mij thuis, mijn vrouw zal hem in bed stoppen?
De mensen van Amedeus Psychiatrische Instelling en of zij een containerpark beheren voor menselijk restafval en wat zijzelf met afval dan verder aan moeten.
De bijgeroepen dokter die het nu gedaan heeft. Alvorens zich door dat kluwen van opgestapelde BBT-konten te wringen om de verlossende spuit te geven, had die eerst toch een gesprek moeten hebben met het slachtoffer, en minstens zijn bloeddruk en pols eens meten.
Die mannen van de BBT die niet opgeleid zijn om kibbelende dames op een Koffiekransje tot bedaren te brengen.
De politici die het geval ineens rijp zien voor scoringskansen: geschokt, onverwijld, tot op het bot, wet veranderen, opleiding aanpassen, schorsen, tuchtprocedure.
De vader van Jonathan, drie jaar geslapen? Waar kwam hij in het drama voor? Al aan Jef Vermassen gedacht voor burgerlijke partijstelling?
De media, de mannen van Panorama. Yess gescoord, misschien zit er wel een prijs in op een of ander poepchique gala met veel schoon volk in de zaal. Toegegeven: met Kim De Gelder hoogseizoen voor de likkebaarden.
Bart De Wever die commentaar weigert (dus toch de ideale machthebber ?)
Drie jaar, weet je wel hoe lang dat dat is? En nu ineens, zo boenk, knots, patat, hete actualiteit. Maatschappij bedreigd. Heeft iedereen ondertussen dan 36 maanden op een andere planeet geleefd?
Ah ja, dan is er nog Jonathan zelf, was er nog dus die kunnen we niks meer vragen.
Laatste optie: wie of wat belet ons het hoofd te buigen en vast te stellen dat we hier een dramatische samenloop van omstandigheden meemaakten, met noodlottige afloop. Nu een broodnodige schuldige aanwijzen dient enkel om ons gemoed te sussen, maar brengt Jonathan niet terug. En wilde die zelf nog wel terug?
Niet die Prins is een half millennium oud, wel het boek van Nicollo Machiavelli daarover schreef.
In 1513 was Machiavelli 44 jaar en uitgerangeerd als politicus. Zijn rol als secretaris van de Florentijnse Republiek was hem het jaar tevoren ontnomen, hij had in de gevangenis gezeten en was gemarteld, en hij was uit de gratie geraakt van de oppermachtige Medici-prinsen.
De Heerser was bedoeld als sollicitatiebrief , maar het pakte uit als een boemerang. Machiavellis tips aan de Medicis hoe de macht te behouden en je doelen te bereiken werden verontwaardigd afgedaan als abject cynisme, juist omdat hij de waarheid sprak. Wat bedekt moest blijven legde hij bloot en daar houden heersers niet van.
Misschien is het adjectief machiavellistisch u beter bekend. Dat is geen mooi begrip, het staat voor niets of niemand ontziend, genadeloos met alle middelen het eigen doel nastrevend. Maar eigenlijk is die pejoratieve betekenis heel onterecht want je kunt Il Principe ook anders lezen. Het gaat dan over Il Principe als de goede heerser. De heerser, of de vooraanstaande die het beter weet dan zijn ongeïnformeerde en kortzichtige onderdanen en die de plicht heeft voor zijn juiste inzicht te gaan. Desnoods met alle middelen. Het belang dat op spel staat is te groot om het over te laten aan een dubieuze consensus of een gammel compromis. Machiavelli doet en aantal technieken aan de hand om de massa op zijnhand te krijgen. Ja, en dan gaat het er wel eens machiavellistisch aan toe, alleen het finale resultaat is wel de moeite waard.
Uiteraard zijn die tips en trucs van Machiavelli vandaag niet zomaar inzetbaar. Het brede democratische bewustzijn is veel groter dan 500 jaar terug en vooral is er de waakhond van de vrije pers die jouw goedbedoelde kuiperijen snel onderuit zal halen.
Het is niet bekend of Abraham Lincoln (zie vorige Blog) Machiavelli gelezen heeft, maar hij was een natuurlijke machiavellist, die met een van de meest ingewikkelde politieke schaakspelen die ooit zijn gespeeld (de Amerikaanse burgeroorlog) iets onmogelijks voor elkaar heeft gekregen: afschaffing van de slaverbij.
Gegroet mijnheer Machiavelli, was er bij de aanstaande verkiezingen in Italië maar één kandidaat die Il Principe grondig en goed gelezen had .
Ben natuurlijk deze nieuwe film van Spielberg gaan zien. Grandioos spektakel, dat Amerika uit midden 19de eeuw, met daar in het midden die legendarische 16de president van de VS en zijn rabiaat gevecht om dat 13de amendement, dat de gelijkheid voor de wet proclameert van alle mensen die zich op het Amerikaans grondgebiedbevinden, in de Constitution te zien opgenomen.
We zitten aan het eind van de Burgeroorlog die van 1860 tot 1865 Noord en Zuid van de VS in een bittere en vooral bloedige burgeroorlog dompelde (600.000 doden, de meeste in brutale lijf aan lijf veldslagen). En waarom gingen die twee mekaar te lijf? In het Noorden (meer industrieel) wilde men komaf maken met de schandelijke slavernij terwijl voor het Zuiden (meer landbouw - katoenvelden) die slaven onmisbaar waren. Een oorlog waarvan talloze boeken en films (Gone with the Wind De Hut van oom Tom) ons het verhaal vertelden. Maar nu gaat de focus op president Lincoln die gezworen heeft door te bijten om dat fameuze 13de amendement, koste wat kost, in de Grondwet te krijgen zodat de facto de slavernij tegen de Grondwet moet aanzien. Aan de individuele staten nadien om die grondwettelijke richtlijn in hun wetgeving toe te passen. Het duurde tot 1901 eer de laatste staat (Delaware) hieraan gevolg gaf.
We maken gedurende twee uur, prachtig in beeld gebracht, dat gevecht van Lincoln mee. Hij moet zijn obstinaat plan naar alle kanten verdedigen. Hij heeft namelijk voor een grondwetswijziging 2/3 van de stemmen van het Huis van Afgevaardigden nodig, en die heeft hij niet. En toch wil hij doorzetten. Ook in zijn eigen kamp heeft hij af te rekenen met fundamentalisten die maar meteen ook het stemrecht voor zwarten willen op de agenda zetten, waardoor hij ook in het Noorden aanhangers zou verliezen.
En hier vind ik aansluiting bij mijn vorige blog: het dilemma van het doel dat het inzetten van al dan niet gewettigde middelen toelaat. En daarover gaat dus de film.
Het is overduidelijk dat Lincoln op wettige wijze die 2/3 nooit haalt. Dan maar op onwettige wijze. En dat is de onderwereld inschakelen om afgevaardigden uit het andere kamp om te kopen met geld of met beloofde postjes. Tegen de gevreesde datum van de stemming(31/1/1865) ziet Lincoln, één per één die overlopers komen. Alle middelen zijn nu toegelaten omdat het DOEL (afschaffing van de slavernij) gewoon HEILIG is.
Maar er is nog meer aan de hand. De beide kampen zijn, na zoveel vernieling en doden, oorlogmoe en iedereen smeekt om vrede. Tegen elke prijs. Het moet stoppen. Bovendien zitten de Zuidelijke troepen op hun knieën en generaal Lee biedt onderhandelingen aan. Maar dat is niet volgens het plan van Lincoln. Hij blijft koppig volhouden: na al die miserie, na al die slachtoffers, nu eerst dat 13de amendement erdoor en pas dan de oorlog beëindigen. Want een keer die oorlog voorbij krijgt hij geen mens meer warm voor zijn 13de amendement en was alle moeite voor niets. En dus aarzelt hij niet om vierkant te liegen voor het Congres als daar gevraagd wordt of het waar is dat Generaal Lee op weg is naar Washington voor onderhandelingen. Weet ik niets van is het koele antwoord van Lincoln terwijl de delegatie al in Washington was aangekomen.
Het probleem van mijn dilemma in XXXL-size: met dat hoogst verheven doel voor ogen (einde maken aan slavernij) zijn dan alle middelen geoorloofd?
Ik durf niet zo één-twee-drie antwoorden. Ga de film zien en geef zelf uw antwoord.
Ah ja, en hoe het daar afliep in de lente van 1865?
31 januari Het Huis van Afgevaardigden keurt met 2 stemmen meerderheid, het 13de amendement goed. De omgekochten hebben dus woord gehouden. 9 april: Generaal Lee, opperbevelhebber van de Zuidelijken tekent de overgave. Einde oorlog. 14 april : Abraham Lincoln wordt tijdens een bezoek aan een theatervoorstelling, door een fanaticus neergeschoten.
Ga even zitten en aanhoor mijn verhaal. En wind u vooral niet op.(ik probeer er geen plat demagogisch stukje van te maken)
Kent u de jonge Britse installatiekunstenaar Roger HIORNS. Nee? Onthoud dan die naam. Was in 2009 genomineerd voor de prestigieuze Turner Prize.
De vorige keer als hij in Nederland was binnen een groepstentoonstelling, had hij de TL-buizen van de tentoonstellingsruimte ingesmeerd met zijn sperma. De curator toen sprak toen van een allesomvattende sculpturale aanwezigheid.
En nu dus een solotentoonstelling. De Nederlandse progressieve kunstscène is het orgasme nabij. Kernstuk zou zijn een aantal vierkante schilderijen geschilderd met het geleiachtig vocht van koeienhersenen. Hiorns stond er wel op dat hij in het slachthuis kort voor het slachten een tijd in gesprek kon gaan met die koe.
Tot daar mijn eerste verhaal na de panne.
= = = =
Net twee weken geleden verscheen in de Groene Amsterdammer een artikel met als titel: KUNST en de MAMON (het grote geld).
Frieze Art Fair 2013
Thema was: Art follows the money. Niet toevallig dat vandaag het grote internationale kunstgebeuren zich afspeelt In New York en Londen op een boogscheut van dat andere gebeuren in Wallstreet en The City. Parijs en de rest van de wereld staat erbij en kijkt ernaar. De museale dependances van al wat naam heeft in de hedendaagse kunstwereld bevinden zich vlak in de buurt van het groot kapitaal dat zich op de kunst gestort heeft om te investeren, te speculeren en meteen sociaal en cultureel prestige te kopen. (ik citeer dGA) Daar zitten de providers.
Een insider kunstenaar legt uit: wij maakten kennis met een overheid die plotseling essentiële geldstromen kan stopzetten, kunstenaars tot parasieten verklaren, een op publieksaantallen gericht kunstbeleid installeert en die kritische podia decimeert. Welke kant kun je dan nog op?
Een andere, financiële insider beklaagt zich dat tot nu toe de kapitaalkrachtige Grieken die de laatste maanden zich massaal in Londen gevestigd hebben nog niet op de kunstmarkt verschenen zijn. Maar ja, dat komt wel, ook met de Russen heeft dat even tijd gevraagd.
En dan, tot slot, een goede vraag: En wat gebeurt er dan verder met de kunst?
En of de aanslepende crisis dan toch niet één voordeel heeft opgeleverd, dat eindelijk dat perverse wereldje ontkoppeld is van het overheidsinfuus. Dat het minder en minder met gemeenschapsgeld gebeurt. En dat de overheid nu ongegeneerd bij zijn subsidiëring toch even de belastingbetaler mee in beeld mag nemen. Een op publieksaantallen gericht kunstbeleid. Inderdaad.
En kom nu niet af met de tegenwerping dat enkel nog het Echt Antwerps Theater, Frits en Franky of André Rieu zal overblijven.En dan nog liever dat dan sperma tegen de TL-lampen.
Maarten Luther King
Abraham Lincoln (1809-1865)
Frieze Art Fair 2013
