Van in Addis Abeba tot op het Antwerpse Sint Jans Plein
Jawel, trouwe bezoeker, ik heb het boek van Jan Leyers eindelijk uitgelezen. Ik heb de 477 paginas letterlijk gespeld. Met rode oortjes.
(je kijkt vanavond toch naar Zomergasten op Ned.2 hoop ik ? Doen !)
Ik heb het na beëindigen van de lectuur, allemaal wat laten bezinken, en heb dan in één ruk mijn impressies in apart stuk neergeschreven. Voor wie het interesseert heb ik dat stuk hier als attachment aan toegevoegd.
Maar één laatste citaat wil ik mijn blogbezoekers niet onthouden. Voor mij het hoogtepunt en zelfs de samenvatting van het hele boek.
---
Onderaan de voorlaatste pagina zit Jan samen met Hundé Dhagassa na te praten over zijn lange tocht. Hundé is een Ethiopische politiek vluchteling die hier drie jaar geleden asiel kreeg en nu van op een appartementje ergens in Antwerpen Noord probeert zijn rechtenstudies af te maken. Jan Leyers wou met hem eindigen om samen nog eens na te praten over hun tocht Ethiopië Antwerpen die ze alle bei maakten, zij het in totaal verschillende omstandigheden. Ze zitten op een bank op het ruime Sint Jans Plein
(sfeer van het gesprek prachtig getekend met dit zinnetje: Hij liet zijn blik over het plein gaan, waar een dikke vrouw in trainingsbroek met een stroef gezicht twee volle Lidl-zakken torste.Voor ons haalt een oude vrouw een gekreukte broodzak uit haar tas en begint de duiven te voeren.)
Hundé klaagt niet, hij heeft het redelijk getroffen in België, maar . het weer dat vond hij toch maar niks. Het is hier koud en grijs, zei hij, en de helft van het jaar de hele dag donker. Maar na drie zomers en drie winters ben ik eraan gewend geraakt. En de mensen? vroeg ik. Iedereen heeft het hier zo druk, lachte Hundé. Ze hebben voor niets of niemand tijd. Alles moet snel, beaamde ik. Wanneer je hier voor het eerst komt, zei hij, denk je bij jezelf: alles is hier af. Waarom sloven ze zich zo uit? In mijn land moet alles nog gedaan worden. Niets is er af. Ik vraag mij soms af wat wij de afgelopen tweehonderd jaar hebben uitgericht?
( )
Toen ik in Ethiopië was, bad ik dat ik drie dingen nooit zou hoeven mee te maken, zei Hundé opnieuw ernstig. Ik wilde niet op een plek wonen waar het koud is. Ik kende de kou van de Ethiopische hooglanden, waar mijn vader vandaan komt. Ik wilde niet van mijn vrienden gescheiden worden en wilde nooit van mijn leven uit Ethiopië weg. Hij keek me aan en zweeg, maar in zijn ogen las ik: En hier zit ik dan.
In een kale telefooncel in de belwinkel kreeg Hundé het thuisfront aan de lijn. Ik zag zijn gezicht opklaren toen hij in zijn moedertaal de laatste nieuwtjes uitwisselde
( )
Aan het eind van het gesprek bracht Hundé me weer bij de realiteit. Laten we ginder oversteken, wees hij bij een kruispunt. Daar wordt het sneller groen.
(uit het Evangelie volgens Jan Leyers: De Weg naar het Avondland. Hoofdstuk Armenië)
Armenië, het land waar het meest rabiate maar ook het meest verwoestende nationalisme woedt. Alles wordt tot op vandaag herleid tot de Turkse genocide die op 24 april 1915 begon met de arrestatie door de Ottomaanse autoriteiten van 250 Armeense kunstenaars en intellectuelen. Altijd een goed begin, leert de geschiedenis. Honderd duizenden Armeniërs volgden het lot van hun elite. Gewoon omdat het Ottomaanse rijk, dat in WOI aan de zijde van Duitsland en Oostenrijk-Hongarije vocht, de Armeniërs als potentiële handlangers van de geallieerden aanzagen. Dus: opgeruimd stond netjes, vonden die Turken, terwijl de wereld liet begaan, die had wel andere zorgen aan de Marne, de Somme, rond Verdun en langs de IJzer;
Dat gruwelverhaal is een eeuw in Armenië later nog dagelijkse gespreksstof en voedsel voor een onderhouden haat en nog immer voortwoekerende mythologisering van het verhaal.
Lessen trekken uit de geschiedenis? Hier dan zo één.
Wat een ravage aangericht wordt door het leven van en in mythen die voortdurend (alsof dat nodig was) uitvergroot worden tot een verwoestend gezwel van haat en een verterende zucht naar revanche, erkenning en herstel. Gekoppeld aan een compleet imaginair geloof dat, als ons volk ooit voldoening zou krijgen aan zijn verzuchtingen, als we helemaal terug op onszelf kunnen rekenen, dat het hier snel een aards paradijs zou worden (wat we zelf doen weet je nog).
Als Leyers dan heel voorzichtig suggereert of het niet wenselijk zou zijn om die zaak eindelijk te laten rusten en naar de toekomst te kijken . reageren ze woedend of mistroostig: weer een die er niets van begrepen heeft.
Intussen is Armenië een van de armste landen van Europa, bovendien geteisterd door verschrikkelijke aardbevingen, mensen levend tussen het wankele puin, wachtend op een nieuw schok. Maar nog alles wegredenerend vanuit hun onbeheersbaar geworden verhaal: 1915.
Misschien is het wel een overlevingsstrategie. IETS om zich aan vast te klampen: zij het aan een collectieve haat maar dat is een doldrieste redenering.
Wat ik wil zeggen met een les uit de geschiedenis, is het volgende.
Het verwoestende effect bij elk soort conflict, en dit zowel op het micro als op het macro vlak, van een ongetemperde haat en een passie voor het eigen gelijk en de ultieme vergelding.Leidend tot een compleet onvermogen om nog aan iets anders te denken, laat staan tot een andere onderneming over te gaan.
Zoek het niet te ver en kijk op het privé vlak hoe dit soort van negatieve passie een leven onleefbaar maakt.Het koppel dat niet overeenkomt, het kan gebeuren, een scheiding het hoort bij het huwelijk, een man die er vanonder trekt, ja, het is van alle tijden, de materiële problemen die zoiets meebrengt, daar zoek je een oplossing voor maar als de redeloze haat de bovenhand neemt is alles en iedereen verloren.
Zo simpel kunnen lessen uit de geschiedenis zijn. Kijk waar het Armeense volk vandaag zit lager dan aan de grond.
Een eenvoudige vraag, een niet zon eenvoudig antwoord.
Ik krijg daar in deze blog, stilaan een patent op, vrees ik.
Voor de vraag moet ik toch even naar het lokale vlak. Waar anders haal ik eerstehands indrukken en impulsen? Naar Lier dus, of all places.
Om de niet- Liers autochtone bezoeker enigzins in te leiden: We staan op enkele maanden van de gemeenteraadsverkiezingen. Een aaneenschakeling van hoofdzakelijk lilliput problemen, maar die binnen die bepaalde gemeenschap absolute dimensies kunnen krijgen. In Lier is dat nu bestemming van de publieke ruimte. Op zich een extreem belangrijke bevoegdheid van de lokale overheid, houdt in het bepalen van bestemming, inrichting en ordening i.v.m. de openbare ruimtes binnen een gemeente. Dat gaat dan over straten, pleinen, parken, bruggen maar ook over publieke gebouwen, instellingen en stedelijke accommodaties.
En zo werd, het was al de inzet van de vorige verkiezingen, de herinrichting van het binnenstedelijk verkeer (Lier een stad met kleine veel te smalle straatjes) met als sluitstuk de heraanleg en herbestemming van de Grote Markt, opnieuw het lokale strijdpunt. De Lierse Grote Markt is een prachtig plein dat, tot voor twee jaar, een zuivere parking functie had, om zodoende de klanten van de lokale middenstand en neringdoeners zo dicht mogelijk bij de winkels en de cafés te brengen. Resultaat: een aanhoudende verkeersstroom van aankomende en vertrekkende autos en een marktplein dat herleid was tot een hectare gevuld met blikken autodaken.
Na oneindig veel vijven en zessen werden begin dit jaar de werken gefinaliseerd, de autos verdwenen van het plein dat prachtig werd heraangelegd als ontspannen ruimte voor voetgangers en fietsers. Er was feest en muziek en een reeks events omdat te vieren. Er kwamen ruime zitbanken, wat bomen en wat klaterend water. Een ruimte waar de Lierse burgers mekaar zouden kunnen ontmoeten voor een rustig babbeltje of een kalme mijmering. Meteen werd ook het doorrijdend verkeer, dat is verkeer dat weigert de wat langere ring te gebruiken, deskundig kort gesloten. Alle sluipwegen werden met paaltjes geblokkeerd. En het openbaar vervoer kreeg het alleengebruiksrecht van de Grote Markt.
En anno vandaag is dat allemaal zover, het is heel mooi en de volgende verkiezingen staan in het teken van het vervloekte nieuwe verkeersplan inclusief het afsluiten van de Grote Markt.(van Lilliput gesproken). Want inmiddels staan twee kampen lijnrecht tegenover elkaar in aanvals- verdedigingspositie.
Ik geef in kort het discours van de twee extremen
Dit is mijn grote markt, van wie anders?
1.De tegenstanders. Ik gebruik een ultra betrouwbare bron om de vox populi te vernemen: een zeer populaire huisarts uit het centrum van de stad zegt het onomwonden: de mensen zijn woedend, moe getergd door al die regeltjes, en zullen beslist afrekenen met de schuldigen voor die toestand. Dit kan echt niet door de Lierse beugel. Ik beeld mij, in mijn woorden, hun redenering in. Van wie is die stad eigenlijk? Van wie zijn onze straten? En wie zijn die gekozenen die doodleuk hun privé hobby van een klad groen, een paar boompjes en wat klaterend water botvieren op mijn stad? Die stad is onze leefruimte waarin wij ons vrij willen bewegen. Op de wijze die het ons het meest comfortabel maakt. En dat hoeven wij niet te vernemen van een handvol punthoofden die op geen enkel manier onze mening daarover hebben gevraagd. Integendeel, er kwam een volksraadpleging die uitdraaide op een massaal NEEN tegen die groene strapatsen. Ik moet nu, obligaat langs de Ring rondrijden(5 km.!) om bij mijn moeder te komen die drie straten van mijn huis woont maar waar een reeks paaltjes mijn de doorrit belet. Dit is onze stad en wij willen onze stad terug. Met onze auto midden op de Grote Markt als ons dat zo uitkomt.
De nieuwe Grote Markt van Lier
2.De voorstanders. Wij hebben hier een van de mooiste marktplaatsen van het land, duizenden toeristen komen jaarlijks naar Lier om de charmes van deze kleine stad te savoureren. En wat vonden zij hier? Een haast dag en nacht draaiende carrousel van autos op zoek naar een parkeerplaats of een uitweg zoekende uit dat labyrint. Zelfs de kleinste steegjes van ons middeleeuws begijnhof waren niet veilig voor die autofascisten.
We hebben rond de stad een snelle Ring gebouwd die u in een paar minuten van noord naar zuid brengt met wel tien afritten, zowel richting stad als weg van de stad. Deze stad is te klein en te smal om zon verkeersstroom te behappen.
En inderdaad, een belangrijk deel van de bevolking vindt zijn of haar auto toch belangrijker, maar dan nemen wij als verantwoordelijke bestuurders onze verantwoordelijkheid en beslissen, desnoods tegen de zin in van een aantal die-hards, die binnensteedse verkeersknoop definitief te ontwarren, desnoods dicht te lassen. Dat is verantwoord een (kleine) stad de toekomst invoeren.
Voorbij de lokale context nu. We trekken de vraag open naar het probleem van het goede bestuur of een definitie van het goede publieke leven. Wie bepaalt dat en hoe gebeurt dat? Meteen is ook het democratisch aspect van het probleem op tafel: laat je zulke beslissing over aan een gewone democratische meerderheid?
Vraag is dus ook of een mandataris (of een college) niet alleen het recht maar in sommige gevallen zelfs de plicht heeft tegen de publieke opinie in het maatschappelijk bestel vorm te geven? Waarom moeten wij dan nog gaan stemmen? Niemand beter dan de inwonende burger weet toch beter wat goed is voor zijn stad, zijnde zijn leefruimte?
Of anders gesteld: als ik bij de verkiezingen mijn stem geef aan een kandidaat, staat het die gekozene daarna met mijn stem vrij te doen wat HEM het beste lijkt? Moet hij mijn stem niet aanzien als een opdracht waar hij zelf niet verder moet over oordelen?
OF Of is het openbaar ambt niet de ultieme drager van de verantwoordelijkheid voor zowel de welvaart als het welzijn van de burger? Heeft de gezagsdrager een andere opdracht dan het bewaken en bevorderen van algemene welzijn, wars van particuliere of kortzichtige of tijdelijke belangen? Daarbij o.m. ook denkend aan de flow van de generaties, denkend aan de traditie aangereikt door vorige generaties en het welzijn van toekomende generaties? Dat is de houding van een staatsman die naam waardig.
Vrijdagavond waren we uitgenodigd op de Parkfeesten in Halle-Zoersel, hartje Kempen. Een heel mooi kasteelpark, 25 hectare, met veel oude loofbomen, lommerrijke wandeldreven, geheimzinnige paadjes die nergens heen leiden, de onvermijdelijke wilde vijver met eenden en centraal een verlaten kasteel (dat nog een tijd dienst deed als gemeentehuis van Zoersel) eertijds eigendom van de adelijke familie de Borrekes, nu gelukkig publiek domein toegankelijk voor minder adelijke geslachten.
En achter dat kasteel een immens, goed onderhouden grasplein, een droomlocatie voor een of ander festival. Datvonden een paar actieve jonge mensen Van Halle ook en dus kwamen er, telkens de eerste week van de vakantie, de Parkfeesten. Geen wereldschokkend gebeuren, geen Werchter of Pukkelpop toestanden,gewoon een vrijwel lokaal gebeuren, iedereen kent zo goed als iedereen. Verder een podium waar lokale groepjes hun ding komen doen, met lange pauzes om veel te babbelen en te drinken, een paar VIP- tentjes waar de onvermijdelijke sponsors hun mensen kunnen ontvangen, daarnaast de bekende festivaltoestanden: eet- en drinktenten, koffiestand, toilettenwagen enz.En veel houten tafels met plooistoelen. Blijven rechtstaan mag (er zijn voldoende partytafels) maar je mag er ook bij gaan zitten, er is plaats genoeg voor iedereen. En vooral: de toegang is gratis.
Waarom ik het op mijn blog breng? Nergens anders kun je beter aanvoelen wat betekent: samenlevingsopbouw. Communitygevoel. Zonder franjes. Zonder veel uitleg. Zonder sociologenpraat. Op dat grasplein is echt plaats voor iedereen, elke leeftijd. Dreumesen van 10 jaar die de plastic bekers moeten ophalen, bakvissen en pubers die voor het eerst ook eens naar een festival mogen, buren die daar afspreken, gewone dorpelingen die eens tot in het park afzakken, en jawel ook tachtigjarigen waarmee bij de programmatie van de muziek serieus rekening wordt gehouden: ongegeneerd Evieieieva Espana . Een gemeenschapsgevoel om te koesteren. Om te zoenen.
Koen Van Mechelen
Daar 200 kilometer vandaan, ligt een ander dorp, in de Westhoek polder, op een boogscheut vande Franse grens, Watou, waar op dat eigenste moment de zoveelste Poëziezomer geopend wordt. Verspreid over het hele dorp krijg je een combinatie van poëzie en hedendaagse beeldende kunst.Ik was er gisteren niet bij (ik ga elke zomer wel plichtsgetrouw naar het Hommelhof op het dorpsplein mijn Vlaamse hutsepot eten), maar ik zag een ruime reportage op het TV-nieuws. Watou is met de jaren tot een plichtnummer geworden van de Vlaamse culturele elite. Zeg toch nooit, in enig milieu van aanzien, dat je niet weet waar Watou (Waaaatou uit te spreken) ligt. En ook in de reportage was het van dat. Aan het woord werd kunstenaar Koen Van Mechelen gelaten bekend om zijn opgezette kippenkunst. Echte, levensnatuurlijke kippen,( je gaat kijken of er geen eieren te rapen zijn, quod non natuurlijk, want het is een kunstwerk) opgesteldop een achtergrond van heel moeilijk te begrijpen gedichten.
Allemaal heel mooi, tot ze Koen Van Mechelen zelf aan het woord laten. We vernemen dan dat heel die opstelling probeert een antwoord te formuleren op de vele vragen die de moderne mens zich stelt. Die gaan dan over identiteit.Actuelevragen die de werelden die ook iedervan ons zich vandaag stelt : hoe kwam dat hier tot stand, van waar komen wij, waar gaan wij naartoe en vooral hoe moeten wij hier verder met mekaar omgaan.
Inderdaad, penibele vragen die men zich daar in Watou stelt maar waar ze gelukkig ook direct een antwoord op geven.
* * *
Nee bezoeker, geen angst, ik ga niet goedkoop plat doen. Maar de sprong van Halle naar Watou is wel heel groot en toch weer niet zo groot. En, als jet mij vraagt, kreeg ik op die inderdaad cruciale vragen van Watou , in Halle een mij meer voldoening schenken antwoord dan dat van die opgezette kippen.
Koen Van Mechelen
