-xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

KOLOMMETJE N° 359

woensdag 21 september 2011

Ons dagelijks brood…

Maar niet van bij de bakker….

------------------

Hoogmis van het alledaagse nationalisme

Marnix Beyen − 21/09/11, 07u22

Nationalisme is op zijn sterkst in alledaagsheid: zo vat Marnix Beyen de discussie over de hertekende Ronde van Vlaanderen samen. Beyen is historicus, verbonden aan de Onderzoeksgroep Politieke Geschiedenis van de Universiteit Antwerpen

Eerlijk gezegd, over welke hellingen de Ronde van Vlaanderen volgend jaar zal rijden en waar ze zal aankomen laat me behoorlijk koud. Maar voor wie zich toelegt op de studie van het nationalisme als historisch en maatschappelijk fenomeen verdient de discussie van de voorbije dagen wel een plaats in de handboeken. Ze legt immers een aantal mechanismen bloot die de nationale ideologie al sinds de negentiende eeuw typeren. Bovendien toont zij hoe deze mechanismen zich schijnbaar moeiteloos aanpassen aan een context die sommigen graag 'post-nationaal' noemen.

Eerst en vooral maakt deze discussie duidelijk dat het nationalisme op zijn sterkst is wanneer het zich in alledaagse fenomenen manifesteert. Terwijl het vendelzwaaien en de bevlogen retoriek op de IJzervlakte nauwelijks nog volk lokken, wapperen de kleine leeuwenvlagjes elk jaar talrijker langs de wegen van de Ronde. En ook het volgen van Vlaanderens Mooiste op de televisie is uitgegroeid tot een soort nationaal ritueel, dat de voorbije lente nog briljant in beeld werd gebracht in Jan Eelens fictiereeks De Ronde. Iets wijzigen aan dat ritueel lokt bij Vlamingen dan ook dezelfde verhitte reacties uit als het wijzigen van de liturgie bij praktiserende katholieken.

Bij alle Vlamingen? Nee, natuurlijk niet. Want een tweede element dat deze discussie openbaart, is hoezeer het nationalisme een zaak is van een mannelijke, blanke middenklasse die erin slaagt de publieke opinie te gijzelen. In de vloed aan berichtgeving en opinies die het voorbije weekend over televisiekijkend, radioluisterend en krantenlezend Vlaanderen werden uitgestort, was nauwelijks een vrouwelijke, laat staan een allochtone stem te horen.

Als we vervolgens kijken naar de inhoud en de taal van de gevoerde discussies, dan valt op hoe centraal de zoektocht naar 'de essentie', 'de ziel' of 'het hart' daarin staat. Ook dat is een eigenschap van veel nationalistische vertogen. Herman Chevrolet deed een beetje lacherig over de 'valse romantiek' waaraan de tegenstanders van de parcourswijziging zich bezondigen door de Muur van Geraardsbergen als de ziel van de Ronde voor te stellen (DM, 19/09). Even verderop haalde hijzelf echter moeiteloos 'de ziel van Vlaanderen' aan als argument om zijn geliefkoosde wielerwedstrijd in Oudenaarde te laten aankomen. Ongewild counterde hij de 'loze romantiek' van de 'conservatieve' wielerliefhebbers met de onverdunde romantiek van de nationalist.

Democratisch is Chevrolets visie op de 'nationale essentie' overigens allerminst. Meerbeke is weliswaar "een plek zoals zovele, in Vlaanderen", maar toch kan de ziel van Vlaanderen volgens hem niet daar wonen. Deze gemeente heeft immers "geen enkele uitstraling [...], zeker niet op historisch vlak". De nationale essentie wordt dus niet gedragen door de bevolking hier en nu, maar door herinneringen aan een groots en rijk verleden. Die inschatting deelt hij niet alleen met generaties van nationalistische intellectuelen en activisten, maar ook met verschillende tegenstanders van de parcourswijziging. Deze laatsten benadrukken, zoals Bart Eeckhout eerder in deze krant, dat de Muur tot het Vlaamse culturele erfgoed behoort en dat het schrappen ervan gelijkstaat met vandalisme (DM, 17/09). Hun ideale scenario zou ongetwijfeld zijn dat de Ronde (na een vertrek in Brugge, niet te vergeten) over de Muur van Geraardsbergen passeert en toch aankomt in Oudenaarde.

Karikatuur
Dat Chevrolets gerichtheid op het verleden aan de karikatuur grenst, blijkt vooral uit volgende zinsnede: "Meerbeke, dat ligt in een uithoek en is nog nauwelijks Vlaanderen te noemen". Deze uitspraak klopt alleen voor wie Vlaanderen nog vereenzelvigt met het oude Graafschap dat op het einde van de achttiende eeuw heeft opgehouden te bestaan. Binnen het actuele Vlaanderen ligt Meerbeke ontegensprekelijk centraler dan Oudenaarde, en heeft het sterkere symbolische troeven: het ligt pal op de grens tussen de twee kerngewesten Brabant en Vlaanderen (vlak bij de felbevochten kieskring Halle-Vilvoorde!), en in zijn doordeweeksheid is het herkenbaar voor alle Vlamingen. Dat argument blijft echter marginaal in de discussie zoals ze tot hiertoe is gevoerd. De Ronde moet voor de opiniemakers immers geen getrouwe afspiegeling zijn van het moderne Vlaanderen, maar wel zijn historische essentie tot uitdrukking brengen. Juist daardoor is en blijft dit internationale wielergebeuren een hoogmis van het alledaagse nationalisme in Vlaanderen.

-------------------

Diagonaal herlezen

Bovenstaand artikel ademt een heimelijke nostalgie uit naar het verdwenen Land van Utopia : het internationaal socialisme, waar alle mensen gelijk zijn, lijk zandkorrels op het strand, of waterdruppels in de oceanen. Er wordt net niet gepleit dat blanken en zwarten gelijk zijn aan elkaar tot in de kleinste kleurschakering. Want die blanke of die zwarte huid zien, dat mag niet. Er mag alleszins niet over gesproken worden! Dat zou immers kunnen wijzen op nog andere verschillen….

Tezelfdertijd wordt de eigen afkomst, het eigen verleden, de eigen geschiedenis, zoveel mogelijk op de achtergrond geduwd, of belachelijk gemaakt : ook dat wijst op een eigenheid die moet bestreden worden. Immers : ’n zandkorrel uit het Riff-gebergte of ’n zandkorrel van de Himalaya : die zijn toch identiek aan elkaar. Zelfs onder de microscoop! En al die het anders zegt, die is een achterlijke dorpstoren-gek!

Mag ook niet vergeten worden : de waarheid onder de mat (groot geldgewin) en de ons-kent-ons-mentaliteit : net zoals de Lynxen in de wildernis elkaar respecteren, zo respecteert de Linxe Kerk haar goeroe’s. Enfin, ze doet dat tot op zekere hoogte. Want eenmaal gekwetst, vreet de ene Lynx dan ook de andere op. Is oerwoud-beschaving. En die is inderdaad gelijk voor iedereen : elkaar opvreten.

Precies daar wringt het schoentje met die gasten : de nationalistische gedachte komt het best tot uiting in de slogan ‘Eigen Volk Eerst’ , of als U wilt : Eigen zandkorrel eerst – en dat is vloeken in de kerk voor die zwanzers….Ik zou er nog kunnen aan toevoegen, dat volgens de Leer van de Zachtmoedige, elke mens uniek is. Maar dan is het hek helemaal van de dam!

Somtijds word ik er moedeloos van, met de zucht : ‘Ach Vader, vergeef het hen, want zij weten niet wat ze doen’…

Mise en plat op 21/09/2011 10:58:03

Gepeperd en gezouten, opgediend op 22/09/2011 9:39:45