28-11-2015, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

vandaag

vandaag is het vrijdag

vrijdag de dertiende

de dertiende november

dag van onafwendbaar onheil

niet te vermijden leed

wetten van murphy

tsunami’s en aardbevingen

vluchtelingen en drenkelingen

MH17

struikelen over de stoeprand

en je nek breken

dag van neerslachtig onvermogen

zielepijn, vermoeid

beginnende griep, barstende koppijn

in de brievenbus een rouwbrief

en toch

op deze

vrijdag de dertiende

bloeit - als weet hij niet van ophouden -

onvermoeibaar de geranium

in het gietijzeren kalverdrinkbakje

geklonken aan de schuur

lichtend rood, stralend groen

mijn pauw komt even kijken

ziet dat ook de fuchsia

de draad heeft opgepakt

en niet opgeeft

nooit

op vrijdag

deze vrijdag

deze vrijdag in november

13-11-2015, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (1)

Het misverstand is snel opgelost: Ronald Venetiaan, in 2006 president van Suriname, is dat vijftien jaar geleden al eens eerder geweest. Ik was erbij toen hij in 1991 voor de eerste keer president werd. Daarvóór was hij Minister van Onderwijs en Volksontwikkeling. Zijn ministerie, afgekort MINOV, had iemand uit Nederland gevraagd ter plekke een onderzoek in te stellen naar de mogelijkheden van een zogenaamd Core Curriculum. Dat betekent kort door de bocht gezegd het opstellen van een lijstje van zaken die ieder kind op school in principe zou moeten hebben kunnen leren. Toentertijd was dat een internationaal zeer gewild onderwerp en de regering van Suriname wilde niet achterblijven. Zodoende ben ik twee keer gedurende een maand in Suriname geweest. Niet om er lekker vakantie te houden, maar om er te werken. Omdat ik een meester ben in het combineren van vakantie en werk, denk ik nog steeds met buitengewoon veel plezier aan mijn Surinaamse avontuur terug.

Het gebouw waar ik kom te werken staat aan de Commewijne-straat. Hier zetelt de Afdeling Curriculumontwikkeling. Dat is de instantie die bepaalt wat elk Surinaams kind op school moet kennen en kunnen. Het begin is wat stroef. Het hoofd van de Afdeling blijkt plotseling minister van economische zaken geworden te zijn en de collega die me zou bijpraten en inwerken, is er ook niet, want die is lid geworden van de Assemblee, het Surinaamse parlement. Ik leer snel gebruik te maken van twee handige Surinaamse deugden: improviseren en regelen. Later leer ik ook ritselen en hosselen. Men praat met veel ontzag over mijn Nederlandse voorganger in het project. Deze had de gewoonte vrijwel dagelijks iedereen te verblijden met talrijke interim- en andere tussenrapporten en verslagen. Hij schreef zo veel (ik heb het nu even over de kwantiteit) dat iemand van het instituut er een onnavolgbaar mooie Surinaamse uitdrukking voor bedacht, namelijk: zijn pen heeft altijd diarree. Wanneer men merkt dat ik, zijn opvolger, eerst allerlei katten uit de boom kijk voordat ik iets opschrijf, wordt mijn populariteit bij de Surinaamse opdrachtgevers allengs minder.

Over de talen van Surinamers raak je niet uitgepraat. Het Nederlands dat men spreekt, is van een grote, ouderwetse schoonheid. Een collega met wie ik op vrijdagmiddag naar huis rijd, zegt plotseling, in de Domineestraat aangekomen: “Ik ga even een ruiker bloemen voor mijn vrouw kopen.”  Iedereen spreekt zo’n mooi, zorgvuldig Nederlands. Ook de mevrouw uit het motel die ’s morgens voor mijn ontbijt zorgt. “Ach meneer, het spijt me toch zo, maar de meelfabriek heeft geen grondstoffen en de bakker heeft geen meel, zodat wij vanochtend geen brood hebben.” Na zo’n zin verbijt ik mijn hongergevoel.

Natuurlijk spreekt iedereen zijn eigen taal. Hindoestanen, Creolen, Javanen, Chinezen, Indianen, iedereen. Natuurlijk merk je wel iets van onderhuidse spanningen tussen de diverse culturele gemeenschappen. En toch: Suriname is een voorbeeld van een geslaagde multi-culti samenleving, vind ik.

Heel bijzonder is het sranantongo. Natuurlijk versta ik die taal niet, hoogstens enkele woorden en flarden. Ik begrijp wel iets van het geschreven sranantongo, zoals in dit gedicht van de Surinaamse dichter Trefossa.

Mi go – m’e kon,

Sowtwatra bradi.

Tak wan mofo,

Ala mi mati,

Tak wan mofo.

M’go,

M’e kon …

Een gedicht over komen-en-gaan, over het verlangen naar het andere land (bedoeld is natuurlijk Nederland) waarvan je door het zoute zeewater gescheiden wordt. Van toepassing op bijna iedere Surinamer, want iedereen heeft wel familie en vrienden in het verre Nederland. Het geldt ook voor de Surinamers in Nederland die heimwee hebben naar hun geboorteland.

Het verlangen komt ’s avonds terug. Ik luister af en toe naar Radio Apinti, met zijn overlijdensberichten en zijn verzoekplaatjes. Een zo te horen jong meisje belt de studio. “Meneer, ik wil graag een plaatje aanvragen voor mijn nichtje Sheila en al mijn familie en vrienden in Nederland. Graag het plaatje Kon ik maar even bij je zijn van Gordon. Het wordt de achtste keer dat dit plaatje vanavond wordt gedraaid, want in Suriname is de muziekwens heilig, net als Gordon.

Op de afbeeldingen hieronder ziet u achtereenvolgens de auteur te midden van zijn Surinaamse collega’s, kinderen op een schooltje in het binnenland, en Gordon, het belangrijke titelpersonage.

15-10-2015, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Boven de voordeur van het statige huis, dat u op de bovenste foto hierbeneden ziet, bevindt zich een gevelsteen met daarin gekerfd de jaartallen 1673 en 1766. In het eerst genoemde jaar werd dit huis gebouwd; in het tweede werd het voor de eerste keer gerenoveerd en kreeg het zijn uiteindelijke vorm zoals die nu nog steeds bestaat. Het is het oudste huis van mijn geboortedorp, ondertussen een monument, en gelegen in het oude centrum vlakbij de (nog oudere) dorpskerk.

Honderd meter achter dit huis ben ik geboren en getogen. Tot mijn twintigste, toen ik huis en haard verliet, waren de twee ongehuwd gebleven dames te Beest, respectievelijk Dora en Stina, die destijds in het stokoude huis woonden onze naaste buren. Hun huis was niet alleen oud en groot, het wemelde er ook van geheimzinnige hoekjes en raadselachtige plekken. Via de achterdeur kwam je op een grote deel met links een deur naar de kleine keuken en de bijkeuken en rechtdoor een deur naar de prachtige woonkeuken met wandborden en een even prachtige schouw met witblauwe Delftse tegeltjes. Rechts was een deur naar de opkamer (boven de kelder) die vooral gebruikt werd als bloemenkamer. Zondags tegen tien uur nestelden de twee dames zich daar tussen de cactussen en clivia’s om door de ramen te kunnen zien wie er naar de kerk ging. Over de deur naar de bloemenkamer kom ik nog nader te spreken. Op de deel trof je ook een houten trap aan met behulp waarvan  je de zolder en enkele slaapkamers boven bereikte.   

Rondom het huis bevonden zich twee tuinen: vóor het huis een immense bloementuin met rotspartijen en een keur van vaste planten; opzij een groentetuin met aspergebedden naast een boomgaard met de lekkerste appels die er bestonden. De boomgaard grensde aan ons huis. Het werk werd gedaan door tuinman Hendrik V. die ook bij ons wel eens een stukje groentetuin omspitte.

Anno 2015 staat het huis leeg. De dames te Beest uit mijn jeugdjaren zijn al lang gestorven en ook de latere bewoners leven niet meer. Wanneer U wilt kunt u het huis kopen. Wel twee zakken met geld meebrengen, namelijk één om het huis te kopen en één om het te restaureren.

Het is misschien wel veertig jaar geleden dat ik voor het laatst het huis ben binnengegaan. Maar deze zondag, de dag waarop in ons land Monumentendag gevierd wordt en veel oude, antieke gebouwen publiekelijk bezocht kunnen worden, heb ik de gelegenheid te zien hoe het oude huis de laatste veertig jaren heeft doorstaan.

Veel is anders, veel is hetzelfde. Het huis is leeg, koud en verlaten, maar de indeling klopt nog steeds. De kelder onder de bloemenkamer is nog immer kil en klam; de raampjes van de bijkeuken bieden net als vroeger een uitzicht op de nu haveloze groentetuin. De trap naar de zolder zit er nog en van de delftsblauwe tegeltjes uit de schouw in de voorkamer ontbreekt maar een enkele. Ook de tekening is er nog.

De tekening (zie hieronder) kunt u vinden op de deur die vanaf de deel naar de bloemenkamer leidt. Met wit krijt heeft iemand twee personen getekend. Rechts een Pruisische officier die tegen de Franse soldaat links zegt: Weisst du noch von 70? Hij doelt op de Frans-Duitse oorlog van 1870-1871, beëindigd met de vrede van Versailles. Boven de spreuk kun je met pijn en moeite de datum lezen: 2 september 1914, dus aan het begin van de Eerste Wereldoorlog. Wie de tekening gemaakt heeft, is onbekend. Iemand heeft uit voorzorg de tekening verstopt achter doorzichtig plastic. Want het kan zomaar gebeuren dat een Monumentendagbezoeker per ongeluk een deel van de tekening afwrijft en dat is zonde.

De tekening maakt dat heel wat herinneringen, die zich ergens in mijn hersenholten – daar waar mijn geheugen zetelt -  ophouden, plotseling weer opduiken. In mijn herinnering was de spreuk boven de tekening oorspronkelijk geschreven in het hakerige Duitse Süterlin-schrift dat wij niet konden lezen. Ik denk dat iemand het uitgewist heeft en vervangen door leesbare tekens. Ook moet ik er plotseling weer aan denken dat, als je het hebt over Weisst du noch von siebzig?, er een uitgebreidere versie bestaat die luidt: ꞌSiebzig und Einundsiebzig, alles mitgemachtꞌ. (Oftewel: 70 en 71, alles meegemaakt.) Een uitspraak die wij, ondeugende buurjongens, veranderden in ꞌSiebzig und Einundsiebzig, alles natgemiegt.ꞌ (70 en 71, alles natge…..)

Tenslotte zie ik nog voor mijn ogen hoe op zaterdagmiddagen, wanneer de dames te Beest het huis reinigen en tenslotte de deel vegen, als laatste een van de dames een wit krijtje pakt, naar de tekening loopt en een lijntje dat dreigt verloren te gaan natrekt en zodoende voor de eeuwigheid bewaart.      

16-09-2015, 17:56 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Schrikt u niet, dit verhaaltje heeft niets bloederigs, zelfs niet iets pijnlijks. Het gaat ook niet over het weesmeisje dat voor de ogen van een verbijsterd publiek door een illusionist in tweeën gezaagd en wonder boven wonder even later weer heelhuids tevoorschijn komt. Het begon allemaal zo:

Sinds mensenheugenis is overdreven, maar toch al 46 jaar draag ik een trouwring. Een simpele, smalle ring, bijna puur goud dat wel, aan de buitenkant glad en zonder enige opsmuk of versiering, aan de binnenzijde voorzien van de voornaam van mijn echtgenote en de datum van ons huwelijk.

Ik kan mij geen dag herinneren dat ik mijn trouwring niet gedragen heb. En als dat eens een keer het geval was, dan hoogstens gedurende twee minuten. Ook na het overlijden van mijn vrouw, enkele jaren geleden, ben ik mijn trouwring blijven dragen. Daar is nu verandering in gekomen.

Het komt door kleine lichamelijke ongemakken die met het ouder geworden hun kans schoon zien en toeslaan. Zo begonnen een half jaar geleden plotseling de vingers van eerst mijn rechter, later ook die van mijn linkerhand van soepele en slanke grijpstuivers te veranderen in worstvormige aanhangsels. Er was geen dokter nodig om mij duidelijk te maken dat de artrose in mij een nieuw offer had gevonden. ’s Morgens bij het ontwaken en de controle omtrent de aanwezigheid van mijn ledematen keek ik naar mijn handen en dacht: zijn dit werkelijk MIJN vingers?

De trouwring aan mijn rechterringvinger had nog het meest te lijden. Hij was niet meer te bewegen, een rondje rondom zijn eigen as was onmogelijk evenals een opschuiven naar boven of naar beneden.

Vorige week heb ik afscheid genomen van mijn trouwring. Moeten nemen, zei ook de juwelier die ik om advies vroeg: ꞌmeneer Terra, ik zal hem moeten doorzagen, er zit niets anders op.ꞌ

Vandaag de dag hangt mijn doorgezaagde trouwring aan een zijden lintje ergens in mijn werkkamer. Hij hangt op een lief stoffen hartje dat mijn vrouw in een verloren ogenblikje in elkaar geknutseld heeft. Daar achter een foto van mijn vrouw uit de tijd dat zij dat nog niet was. De foto is gemaakt in Zweden tijdens een vóórhuwelijkse vakantiereis. Met haar rechterhand streelt zij de huiskat en met haar ogen kijkt zij naar de ring aan haar linkerhand.

21-08-2015, 21:45 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Je hebt van die begrippenparen die niet zonder elkaar kunnen. Het een ontleent zijn bestaansrecht aan het ander. Zoals het koppel spaakbeen en ellepijp. Heel af en toe tref je ze apart aan, bijvoorbeeld in het krantenbericht van de plaatselijke correspondent volgens hetwelk ‘mevrouw K. ten gevolge van een verkeersongeluk haar spaakbeen heeft gebroken’. Maar als je de zin uit de krant ’s morgens aan het ontbijt voorleest aan je vrouw, vraagt die onmiddellijk: ‘Ja, en hoe zit het met de ellepijp?’

Sommige woordparen lijken ook qua lengte, vorm en intonatie op elkaar. Zoals het stel ꞌbrutoꞌ en ꞌnettoꞌ (allebei vijf letters, twee klinkers waarvan de laatste een /o/, twee lettergrepen). Het inhoudelijk verschil hebben we vroeger op school geleerd aan de hand van het voorbeeld van de hagelslag. Het hoopje chocoladehagel op je hand weegt schoon aan de haak 15 gram; dat is netto. Reken je het dunne verpakkingsvliesje en het omringende kartonnen doosje erbij, dan weegt het zaakje bij elkaar bruto 25 gram, alzo sprak de meester.

Er zijn begrippenparen in omloop die althans bij mij steeds een zweem van verwarring oproepen. Neem nou het in zeilkringen ongetwijfeld bekende en beminde koppel ꞌkrimpenꞌ en ꞌruimenꞌ. Van iemand als ik die geboortig is op de hoge zandgrond (en in zijn leven weinig anders heeft gezien) is het al een hele prestatie te weten dat het iets met wind en windrichtingen te maken heeft. ‘De wind ruimt naar het zuidwesten’ is een saaie, maar mogelijk ware uitspraak. Ik bedien mij in dergelijke gevallen altijd van een ezelsbruggetje. De eerste letter van ruimen is de r en toevallig begint het woord rechts  met dezelfde letter. Als ik dus een windroos in mijn gedachten neem en de naald wijst naar boven, naar het noorden, dan ruimt de wind rechtsom, dus via het noordoosten naar het oosten. Zou de wind krimpen, dan krijgen we eerst noordwesten- en later westenwind. Ja toch? Of is het andersom?

Het kan geen toeval zijn dat ik zonder lang na te denken nog zo’n paartje kan noemen: ꞌstuurboordꞌ en ꞌbakboordꞌ. Het moet iets te maken hebben met de Hollandse zeevaarders van vroeger die gemakkelijk te begrijpen zaken nodeloos moeilijk maakten. Volgens mij deden ze dat om de concurrentie de wind uit de zeilen te nemen. Maar wij in het nabije en verre oosten van het land plukken daar nu nog de wrange vruchten van. Stel: ik sta aan het roer van een fraaie platbodem. Zegt de kapitein tegen mij, de stuurman: ietsje meer bakboord, alsjeblieft! Welke kant moet ik dan op, naar links of naar rechts?

Het moeilijkst te begrijpen woordpaar is zonder twijfel het stel ꞌvervoegenꞌ en ꞌverbuigenꞌ dat op de middelbare school om de haverklap opdook in een of andere grammaticaoefening. Wanneer de leraar Nederlands mij vroeg om het woord kopen te vervoegen, werd van mij verwacht dat ik onmiddellijk begon te dreunen: ik koop, jij koopt, hij/zij/het koopt, wij kopen, jullie kopen, zij kopen. Onthoud het nu eens en voor altijd! zegt mijn leraar Nederlands. Vervoegen doe je met werkwoorden, verbuigen doe je met naamwoorden. Maar hoe dat laatste moet ben ik vergeten.

14-08-2015, 20:33 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Wij zijn nu waar we willen zijn. Het eigenlijke onderwerp waarover wij het even moeten hebben is doping. Iedere sportieve prestatie van enig wereldniveau is tegenwoordig, terecht of niet-terecht, omgeven met een zweem van onnatuurlijk en streng verboden gebruik van stimulerende middelen. Wanneer Froome op zijn sloffen de Tour de France wint komt dat, zeggen de beterweters aan de kant, (vaak Fransen), doordat hij stiekem verboden middelen gebruikt. “Reken maar dat hij van zijn teamarts een pilletje krijgt dat nu nog niet door een gebrekkige dopingcontrole ontdekt wordt” wordt er door de toekijkende beste stuurlui aan wal gezegd. Een paar lieden gaan zover dat ze hem (Froome) vanaf de kant bekogelen met scheldkanonnades en fluimen.

Feit is dat inderdaad veel sportieve prestaties in verleden en heden door dopinggebruik gemanipuleerd zijn. Veel sporters hebben ondertussen het boetekleed aangetrokken en bekennen openlijk aan de pil te zijn geweest. Ze hebben epo gebruikt, een ontoelaatbare bloedtransfusie ondergaan of welk ander middel dan ook gebruikt. Totdat de dopingautoriteit erachter kwam en hen een schorsing voor enkele jaren of zelfs levenslang oplegde.

Het spijt mij dat vanaf heden ook ik in het dopingbeklaagdenbankje zal moeten plaatsnemen. Wat is er gebeurd? In mijn ochtendblad (30 juli 2015) had u zelf ook kunnen lezen dat speler K. van E. van de voetbalclub Telstar op dopinggebruik is betrapt. Bij hem zijn na een onverwachte controle – en nu komt het – sporen van het verboden middel FUROSEMIDE aangetroffen. Ook de tweede meting, de contra-expertise, leverde een positieve uitslag op.

Met pijn in het hart beken ik hier in alle openheid dat ik al jaren FUROSEMIDE slik. En wel een (klein) pilletje per dag. Het bewijs hiervoor treft u hieronder aan en is in een foto vastgelegd. Nu weet u ook hoe het komt dat ik

a)     eerste werd in het West-Europese kampioenschaap Mens-erger-je-niet dat kortelings in Drontheim (N) is gehouden;

b)    tijdens de wedstrijden 25 meter figuurzagen te Winterswijk samen met koppelgenoot Frits Onderdenboogaard de bronzen medaille won;

c)    bij de kampioenschappen Korte Verhalen Schrijven glansrijk de Oorkonde voor het Beste Korte Verhaal (dít verhaal dus) in de categorie non-fictie mee naar huis kreeg.

Het moet worden gezegd – en het verdriet mij zeer het te moeten toegeven – : alles is gepresteerd met een dagelijks pilletje furosemide in het lijf. Ik bied mijn oprechte excuses aan. Het zal niet wéér gebeuren.

30-07-2015, 20:03 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

In deze tijden van financiële krimp, waarin sommige broekriemen danig moeten worden aangehaald en veel teringen naar de nering moeten worden gezet, kom ik u te hulp met een voorstel dat in uw koffiegebruik/verbruik aanmerkelijke veranderingen kan teweeg brengen. Veranderingen die de geldvoorraad in uw bescheiden beurs goed zullen doen, terwijl uw gemoedsrust en gezondheid er helemaal niet onder te hoeven lijden.

Er gaat niets boven een vers zelf gezet kopje koffie met recent zelfgemalen bonen en water dat net van de kook af is. Dat weet ik, maar heel af en toe drink ik koffie van een andere orde die maar half zo duur is en dezelfde inspanning vereist.

Iedereen kent de senseo-koffiemachine. Een uitvinding van ene meneer Philips in samenwerking met ene mevrouw Douwe Egbers. Nadat u het waterreservoir bijkans tot de nok gevuld hebt, legt u een frisse en verse koffiepad in het apparaat en drukt u op de middenknop opdat het water verwarmd worde. Blijft de middenknop onveranderlijk rood uitstralen, zet u een bekertje onder de uitstroomopening en duwt u op een van de zijknoppen. Zijknop links is voor één, zijknop rechts voor twéé koppen verse warme, geurige, enigszins opgeklopte koffie. In dat laatste geval zet u twee lege kopjes tegen elkaar op het lekplaatje en doet u twee pads in het apparaat.

Mijn uitvinding, zo mag ik het wel noemen, is de mogelijkheid een dubbele hoeveelheid verse koffie te tappen in één grote beker, met gebruikmaking van de rechter zijknop. U zet één beker onder de uitstroomopening en duwt op het rechterzijknopje. (Het apparaat denkt dat u twee kopjes koffie tapt, maar u weet wel beter.) Het resultaat is een dubbele hoeveelheid lekkere koffie voor de helft van de prijs want u gebruikt slechts één koffiepad. Tel uit je winst!

Ieder zijn eigen smaak, maar persoonlijk doe ik, vóórdat ik de grote beker schuin onder uitstroom zet, er een scheutje koffiemelk in en een snufje suiker. Heerlijk!

Dat deze werkwijze minder sterke koffie tot gevolg heeft mag duidelijk zijn. Maar soms weegt deze iets mindere kwaliteit met gemak op tegen de dubbele hoeveelheid vocht! Zegt een echte koffieleut die ook op de kleintjes let.

25-07-2015, 18:59 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Officieel staat het Nederlandse warmterecord op 38.6 graden Celsius. Gemeten zomer 1946 in Warnsveld-of-all-places door een enthousiaste amateur-meteoroloog, medewerker van het KNMI in De Bilt en tevens gerespecteerd huisarts.

Nu ik dit schrijf is het half juli en we hebben al twee hittegolven achter de rug. Bij de laatste spande het erom of het record van 1946 zou worden verbeterd. Dat is niet gebeurd, maar het kan nog! Want de zomer duurt nog even.

Bij ons thuis wemelt het van barometers, thermometers, weer-apparaatjes en mini-weerstationnetjes. Zij zouden u kunnen laten denken dat wij geheel en al geobsedeerd zijn door alles met het weer en de weersvoorspellingen te maken heeft. Dat is niet het geval. Wij laten alles wat van boven komt over ons heen komen en dat is ook het geval met Gods water over Gods akker. Kortom, wij zien wel.

Toch kijk ik tijdens een hitte- of koudegolf graag naar mijn metertjes om te zien of zij de officiële KNMI-verwachting bij kunnen houden. Ik tik op mijn oeroude barometer in de voorkeuken en kijk naar de grote buitenthermometer buiten aan de schuurmuur. Die denkt dat het bij benadering 38° is. Ik kijk met verbazing naar mijn display op mijn weerstationnetje in de schuur – dat, wonder boven wonder de temperatuur in de toekomst kan voorspellen - en zie dat het op 19 juli 39.7° zal worden. De thermometer in de groentetuin houdt het bij 38 graden en nog iets.

Dat is nog niet alles. Op mijn werkkamer boven, onder het pannendak van de boerderij, hangt een klein thermometertje dat het verschil laat zien tussen binnen en buiten. Op het thermometertje lees ik dat het om 11 minuten over vier vóór de monitor en bóven mijn toetsenbord 32.5 graden is. Maar aan de andere kant van de muur, vlak onder de pannen van het dak waar nu de mussen (pardon, de mosjes) van af vallen, is het 41.0 graden. Celsius wel te verstaan. Oftewel tegen de 100 graden Fahrenheit. Dat slaat alle records.

13-07-2015, 11:45 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Er bestaan, zoals u ongetwijfeld weet, diverse soorten beeldende kunst. Om te beginnen is er het verschil tussen figuratief en non-figuratief. Bij het beschouwen van een figuratief schilderij behoeft u niet na te denken over wat het voorstelt: u ziet een brug over de Seine en het labeltje onderaan vermeldt dat dit inderdaad een brug over de Seine is, geschilderd in olieverf door een zekere August de la Manière. En het veilinghuis dat u dit prachtige kunstwerk te koop aanbiedt schrijft er nog bij dat de geschatte waarde 2,5 miljoen euro bedraagt. Dus te duur om bij u thuis boven de sofa te hangen (waar het overigens een buitengewoon goed figuur zou slaan.)

Je hebt ook beeldende kunst die de beschouwer volledig in het ongewisse laat over wat zij denkt te zien. ꞌOnweer boven Parijsꞌ denkt u? De kunstenaar zelf noemt het: ꞌZonder kraak of smaakꞌ. Het stelt niets voor: en dat in alle opzichten.

Er worden zelfs tentoonstellingen van moderne beeldende kunst geopend en gesloten die de bezoeker bij het verlaten ervan in volstrekte wanhoop achterlaten. Nee, niet dat enkele schilderijen niet mooi zouden zijn. Ja, omdat niemand, zelfs de kunstenaar niet, je kan uitleggen wat de bedoeling van het kunstwerk is. En wij willen allen graag de bedoeling van iets weten, niet dan?

Nu bestaat, en dat al sedert tientallen jaren, een tegenbeweging die zijn oorsprong vindt in het Engeland van de industriële revolutie. We hebben het over een kunststroming die het begrip ‘kunst’ probeert te verbinden aan het begrip ’vakmanschap’. Kort door de bocht gezegd komt het er in deze benadering op neer dat een kunstenaar laat zien dat zij of hij met eigen handen iets tastbaars en aanraakbaars kan maken en dat doet op een vernuftige en buitengewoon artistieke manier. Een koppeling van handvaardigheid en beeldende kunst; dát is het. Omdat men in Engeland het eerst en het meest van het nut van deze kunstopvatting overtuigd was noemt men deze stroming "Arts and Crafts". Waarbij ꞌArtsꞌ natuurlijk verwijst naar het kunstzinnige, het artistieke, en ꞌCraftsꞌ naar het handvaardige. Bij een onlangs door mij gemaakte wandeling zag ik ergens in een etalage een fraai voorbeeld van deze A & C dat ik u niet wil onthouden.

Wat is hier aan de hand? Iemand, de naam van de maker/maakster is mij helaas niet bekend, maar het zou mij niet verwonderen dat de schepper van dit kunstwerk een vrouw is, heeft de euvele moed gehad een doodgewoon rijwiel – zeg maar gewoon: fiets – te omhullen en omringen met een buitengewoon artistieke wollen bekleding. Wij zien meteen de twee belangrijkste onderdelen van de A & C-benadering. De vakmanschap (zeg in dit geval maar liever vakvrouwschap) blijkt uit de ongeëvenaarde breikunst. Zelfs een volslagen ondeskundige op het gebied van de edele breikunst als ik kan zien dat hier een topprofessional aan het werk is geweest. En kijkt u eens hoe origineel en creatief de wielen zijn ingepakt (zomaar een voorbeeld uit talloze andere mogelijke).

 Zonder twijfel zou dit een topstuk uit een denkbare A & C – collectie kunnen worden. Is er dan geen oliesjeik uit Qatar die hier enkele miljoenen voor over heeft? Als belegging?

Tenslotte ben ik zo vrij u attent te maken op een aspect dat in veel (moderne) beeldende kunst, figuratief of niet, volledig ontbreekt. Ik bedoel humor. Je kunt immers niet naar deze wollen fiets te kijken zonder op z’n minst te glimlachen?      

28-06-2015, 22:25 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Hopelijk kent U Kleef. Al was het maar van horen zeggen. Een mooie, oude stad in het Duitse Rijnland. Prachtig gelegen met aan de voorkant de wijde weilanden en uiterwaarden die de grens met de rivier markeren, en op de achtergrond de beboste heuvels van het Reichswald dat van hier via Beek en Berg en Dal tot bijna aan de benedenstad van Nijmegen reikt. Beroemd is de Schwanenburg, de Zoo en Haus Koekoek waar in de 19e eeuw een van de grootste Nederlandse landschapsschilders met zijn uitgebreide familie woonde en werkte.

Neen, geen kwaad woord over Kleef, noch over het uiterlijk voorkomen, laat staan over de inwoners en al helemaal niet over de taxichauffeurs. Want dit gilde heeft ervoor gezorgd dat ik ooit een schier hopeloze situatie zag veranderen in een prachtige uitkomst. Hoezo? zou u kunnen vragen. Ik zal het u uitleggen.

Kiezen kun je, theoretisch althans. Op een kruising in het westelijk deel van Kleef kun je terugrijden richting Emmerich of rechtdoor de weg door het Reichswald naar Gennep nemen. Je kunt ook links afslaan de binnenstad in of rechtsaf via Nütterden, Kranenburg en Wyler naar Noviomagus (wat, zoals u al vermoedde Nijmegen betekent) rijden. Dat laatste was mijn opzet en bedoeling.

Want om twee uur (14.00 uur) stond een belangrijk psychologie-tentamen voor de deur. Alle tweedejaars psychologiestudenten, waaronder ikzelf, werden hartelijk uitgenodigd hun kennis betreffende de grondslagen van de ontwikkelingspsychologie op te schrijven en van deugdelijke argumenten te voorzien. De tijd die iemand daarvoor gegund werd bedroeg op de kop af twee uur en een kwartier. (Alle gekheid op een stokje: dit tentamen was veruit het belangrijkste in mijn tweede studiejaar (1978/79). Het slagen ervoor was een voorwaarde om verder te kunnen.)

Precies om één uur bereikte ik in mijn trouwe 2CV, de fameuze Citroën-Eend, het kruispunt in Kleef dat ik zojuist heb beschreven. Nog een half uurtje rijden en dan rustig de tijd nemen voor een ontspannen en tegelijkertijd geconcentreerde voorbereiding.

Plotseling, ik was net rechts afgeslagen, gaf mijn eend er de brui aan. Dat wil zeggen: de koppeling was niet bereid of in staat de auto in een van de vier beschikbare versnellingen (zelfs niet de achteruit) te bewegen. Ik stapte uit en schoof mijn eend in zijn vrijloop naar een parkeervak langs de weg. Het was ondertussen 13.10 uur. 

Het was 13 uur 30, toen ik, na een aantal vergeefse liftpogingen, besloot terug te gaan naar de binnenstad. Daar wilde ik een taxi of een ander vervoermiddel nemen en de bestuurder te vragen mij METEEN en ONVERWIJLD naar Nijmegen te brengen. Om tien vóór twee bereikte ik de binnenstad waar mij een vriendelijke mevrouw meedeelde dat de eerstvolgende taxistandplaats zich een kilometer verderop bevond. Bovendien meldde zij mij dat de bus naar Kranenburg vijf minuten geleden vertrokken was. Het was al lang twee uur geweest (14.10 uur om precies te zijn) toen ik langs Garage X kwam. Net toen ik een pompbediende vroeg of hier een mogelijkheid tot vervoer aanwezig was, kwam er een als taxi verklede Mercedes de hoek om en stopte voor mijn neus. De chauffeur was bereid mij voor de somma van twintig Mark, al het geld dat ik op zak had, naar Nijmegen te brengen. Eerst reden we naar de parkeerhaven waar de Eend stond met mijn spullen. Toen we daar wegreden stond de klok op 14.30 uur.       

Onderweg legde ik de taxichauffeur uit in welke moeilijke, bijna uitzichtloze toestand ik mij bevond. Waarop deze zijn snelheid opvoerde en alle verkeersregels aan zijn laars lappend mij naar Nijmegen bracht. Het was 15.00 uur (zegge drie uur) toen ik de examenzaal binnenging. Een paar collega-studenten begroetten mij zwijgend, maar je kon hen horen denken: waar bleef je nou zo lang?  

Ik las de tentamenvragen en opgaven, besloot daaruit een keuze te maken, en ging aan het werk. Kwart over vier was het toen ik de dienstdoende professor een blad met geschreven antwoorden plus toegevoegde argumenten en opmerkingen overhandigde.

De volgende dag sleepten een collega en ik mijn gestrande eend terug naar mijn huisgarage waar het euvel gerepareerd werd. Veertien dagen later las ik op een van de grote uitslagenborden in de aula dat de student met het nummer 76….. voor het tentamen ꞌOnwikkelingspsychologie I en IIꞌ geslaagd was. Nog later hoorde ik dat de betreffende student veel aftrek had gekregen door het onbeantwoord laten van enkele vragen en opdrachten, maar de rest was blijkbaar goed genoeg om het geheel met een ꞌvoldoendeꞌ te honoreren.

Is dit voorval een speling van het lot? Of een kwestie van toeval? Of gewoon een geluk bij een ongeluk? U mag het zeggen.

20-06-2015, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Drie foto’s laat ik u hier beneden zien: foto’s van oude huizen, huizen van voorouders. Allemaal boerderijen: een grote en een kleine. In dit soort huizen woonden mijn opa en oma. In het ene huis die van mijn vaders kant, in het andere die van mijn vrouws vaders kant.

De bovenste twee foto’s laten u Aaldershuis zien. Zo heet de boerderij. Oorspronkelijk heeft hier een zekere Alert gewoond en naar hem is het huis genoemd. Alerts huis werd in de loop van de jaren Aaldershuis.

Mijn grootvader en grootmoeder hebben hier jaren gewoond maar opa is er niet geboren. Die kwam van een boerderij uit Duitsland, een paar kilometer verderop. Opa is er zogezegd bij ingetrouwd.

De tweede foto van Aaldershuis stamt uit de tijd toen er nog echte winters met veel sneeuw waren. Aaldershuis, met in het midden het mooie voorhuis, rechts het bijgebouw (het spieker) en links de grote schuur, lijkt zich bijna achter de sneeuwbergen te willen verstoppen. Aaldershuis was de eerste boerderij buiten de bebouwde kom van mijn woonplaats. Wij vonden het altijd een mooi visitekaartje wanneer je van de andere kant het dorp binnenkwam.

De laatste boerderij is Beesterni-jhuus. (Alle zich respecterende boerderijen in onze contreien hebben zogenaamde huisnamen.) Voorbeelden te over: ’t Broeker, de Steengroeve, ’t Beester, de Fökkert, te veel om allemaal op te noemen. Beesterni-jhuus is maar een klein keuterboerderijtje. Je begrijpt niet dat er tijden zijn geweest dat er twee gezinnen in woonden als je rekent dat er ook ruimte moest zijn voor het vee (koeien, kalveren, varkens en kippen) en veevoer (hooi, stro, voederbieten). We denken dat ze hutje mutje op elkaar woonden.

Beesterni’jhuus betekent eigenlijk: ꞌhet nieuwe huis bij ’t Beesterꞌ. En ’t Beester is nu nog steeds een grote boerderij aan de overkant van de weg. Beesterni’jhuus is een klein daghuurdersboerderijtje. Opa heeft het gekocht voor enkele duizenden guldens. Nu een schijntje, maar destijds een rib uit ’s mensen lijf. Opa moest er bij enkele plaatselijke welgestelden leningen voor afsluiten.

Ik praat nu weer over oma en opa. Dit keer zijn het de grootvader en grootmoeder van mijn vrouw. Dus eigenlijk mijn schoongrootouders.

Er is veel veranderd in al die jaren. Anno 2015 is Aaldershuis verdwenen. Het heeft plaats moeten maken voor een nieuwbouwwijk. Maar de naam Aaldershuis bestaat nog. Terug te vinden in straatnamen zoals de Aaldersbeeklaan.

Beesteni’jhuus bestaat nog steeds. Het viert dit jaar zijn 119^de verjaardag en verkeert in goede gezondheid. Af en toe waait er weliswaar een pan van het dak en zakt een draagbalk door, maar dat is de leeftijd. Ik kan het weten, want ik woon er. Nog steeds. Nog steeds met plezier.

18-06-2015, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Wat denkt u dat erger is: (A) van de ladder vallen bij het aardbeien plukken, of (B) onderuit gaan bij het kalverschetsen?

Ik zal u een beetje op weg helpen. (A) is een voorbeeldje van absurde Achterhoekse humor, dus dat zal het wel niet zijn. (B) daarentegen is ook maar voor een gedeelte waar. Juist is de bewering dat je op weg naar het kalverschetsen onderuit kunt gaan. Want dat is mijn vrouw ooit overkomen, weliswaar jaren geleden, maar toch. In een beijzelde, gladde bocht ging ze met haar brommertje onderuit. Gelukkig zonder ernstig nadelige gevolgen. En het werkwoord ‘kalverschetsen’ bestaat inderdaad. Lees maar verder.

Tegenwoordig moet iedereen zich kunnen legitimeren, ook de boerderijdieren op het platteland. De schapen en zelfs de koeien in de mega-stallen. Daarom dragen ze ook van die afschuwelijke gele oormerken. Binnenkort staat alle informatie digitaal op een ingeplant chipje, dan zijn die gele flappen ook niet meer nodig. Niet iedereen weet echter dat ook vroeger iedere koe of kalf al moest beschikken over een paspoort. En omdat je met een kalfje niet even naar de drogist kunt gaan om een pasfoto te laten maken, maakte mijn vrouw – evenals haar vader, mijn schoonvader dus -  een tekening, een schets. Ze deed dat voor het rundveestamboek of voor de onderlinge veeverzekering. Gewapend met een voorbedrukt formulier en tekengereedschap ging ze naar de stal of een weiland om het pasgeboren nieuw leven te portretteren. Op de grove omtrek van het dier op het formulier werd ingetekend wat wit en wat zwart was. Niet tot op de punt en de komma nauwkeurig, en het was ook niet nodig ieder haartje en rimpeltje te kunnen zien, maar wel zo dat je aan de hand van de getekende schets uit een kudde van honderd dieren het betreffende kalf kon herkennen. Dát is ’m, zie je wel!

Een tweede voorbeeld van een Achterhoekse schets, zij het van een geheel andere aard, laat ik u hieronder ook nog even zien. Het is ook geen schets in de strikte betekenis: een vluchtige tekening met potlood of houtskoolstift. Het is een ets, meer precies een droge-naald ets. Als u klaar bent met het bewonderen ervan zou u wellicht kunnen opmerken dat zoiets ook in West-Vlaanderen, de kop van Overijssel of in de Krimpenerwaard te zien en te (sch)etsen is.

De maker geeft geen geografische of topografische informatie. Hij benoemt de ets met de woorden ‘opklarend landschap na onweer’. Maar wij herkennen ogenblikkelijk het Achterhoekse land, ons deel van Gelderland, en de daarbij horende mentaliteit. Dreigend en somber, op het melancholische af, maar niet zó dat het totaal overheerst. Wij zijn ons bewust van de gevaren die ons omringen, maar altijd zijn er hoopvolle signalen zoals het zonnetje dat door de wolken breekt.  In het midden zien we de geploegde voren zich naar de einder spoeden, waardoor we weten dat de boer klaar is met het winterbed. En in het boerderijtje maakt de boerin voorbereidselen voor de broodmaaltijd in de namiddag: het vier-uur-eten. Roggebrood met spek.

De ets is gemaakt door mijn getalenteerde, kunstzinnige jongste broer. Hij (de ets) hangt al jaren op een opvallende plek in onze woonkamer en hoe langer hij er hangt, hoe mooier hij wordt. Althans, dat vinden wij. Maar dat vindt u ook van het Gezicht op Leuven (in olieverf) dat bij u boven de sofa hangt.

12-06-2015, 10:24 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Kruissteken met dubbel-s horen thuis in de wereld van de nuttige handwerken met een artistiek randje; de fascinerende wereld van smyrnakussens, telpatronen, borduurwerkjes, merklappen en antimakassars. Je moet streng in de leer zijn, hetgeen in deze context betekent dat je secuur en nauwkeurig moet kunnen werken. Je hebt er een stramienachtige ondergrond voor nodig, strengen garen in vele kleuren en natuurlijk naald en draad. Een kruissteek, zo heb ik mij laten vertellen, is in de borduurwereld wat één-recht-één-averecht is in de breiwereld: een basisbewerking zonder welke borduren (of breien in het tweede geval) volstrekt ondenkbaar is.

Ma begon pas te borduren toen ze bezig was aan de tweede helft van haar leven. De aanleiding om ermee te beginnen schiet me niet meer te binnen, maar het zou me niet verwonderen dat ze zich heeft laten inspireren door haar eerste dochter, mijn oudste zus, die op een goede dag met het lumineuze idee thuiskwam om met smyrnawol en dito haak een compleet vloerkleed te knopen. Ik zie me nog wol om een latje wikkelen om later met een scheermes draadjes van gelijke lengte te snijden. In ieder geval heeft Ma toen haar kinderen nog klein waren, nooit geborduurd, maar wel gebreid. Sokken in alle maten en kleuren.

In den beginne is er de volledig blanco ondergrond, het gekleurde borduurgaren en het borduurgereedschap. Ooit heeft Ma een voorbedrukt stramien gebruikt, maar dat was eens maar nooit weer. Een rood kruisje op een ondergrond-in-dezelfde-kleur borduren kan immers iedereen, daar is geen kunst aan.

Hoe Ma begint? Ergens in het lege veld slaat zij om zo te zeggen eerst een paar piketpaaltjes: zij zet met donker garen op vaste afstanden hier en daar een beginkruisje. De juiste plaats bepaalt zij door eenvoudig te tellen. Daarna verbindt Ma de beginkruisjes met elkaar zodat er vormen, lijnen, vierkanten, recht- en veelhoeken ontstaan. Symmetrie mág, maar hoeft niet per se. Liever niet. Soms begint zij met twee diagonalen. De zo ontstane door kruissteken afgebakende vormen  worden vervolgens opgevuld  zodat er veelkleurige vlakken ontstaan. Wanneer het gehele stramien gevuld is, werkt Ma het geheel af met een gehaakt randje. Het eindresultaat kan van alles zijn: een lopertje op tafel, een kussenovertrek, een vloerkleedje, een antimakassar op de stoelrug of een wandversiering.

Zo bijzonder als haar borduurwerkjes waren, was Ma eigenlijk zelf ook. Ma had tamelijk veel lak aan voorschriften en conventies, behalve wanneer zij ze zelf had bedacht. Behalve wijs was Ma ook eigenwijs. Normaliter werd door huisvrouwen in ons grensdorp de maandag besteed aan de witte en bonte was. Zo niet door Ma: je moest niet raar staan te kijken dat pas op vrijdag de waslijn volhing met kledingstukken van pa en ma, in de loop der jaren aangevuld met kleren van vijf kinderen. Even normaal is het dat je binnen een afzienbare periode na afloop van een geslaagde middagmaaltijd (Ma kon heel goed koken) de vaat ontdoet van etensresten. Maar Ma  wachtte daar vaak mee tot een uur of vier, want dan had ze in tussentijd gelegenheid haar boek verder uit te lezen. En de buitenboel doen? Ma zou zeggen: die stof regent er wel vanzelf af. Het was maar goed dat er elke vrijdag een dienstmeisje kwam, anders waren we onherroepelijk met zijn allen zwaar vervuild.

Op iedere goed bedoelde kritische vraag (Ma, hoe kun je nou die rok met die blouse combineren?) had Ma een laconiek antwoord klaar in de trant van: nou èn, dat valt wel mee, dat ziet toch niemand, dat denk je maar. Ze zei het met zoveel stelligheid dat het leek of ze gelijk had.

Ma had veel oog en oor voor haar medemens, vooral voor de noodlijdende. Zij was de goedheid zelve. Op oudejaarsavond liep Ma naar het huisje van een oude zwerver ergens in het dorp om hem een zakje eigengebakken oliebollen te brengen. Typisch Ma.

Af en toe liepen Ma’s borduurwerkjes uit de hand. Vooral toen ze bij het hoofdstuk vloerkleedjes aangekomen waren. Overal in haar kamer in het verzorgingstehuis waar ze aan het eind van haar leven woonde, lagen haar vloerkleedjes. Het waren er tenslotte zoveel dat we er wat van zeiden. Bijvoorbeeld dat ze gevaarlijk waren: ‘Straks val je erover en breek je je heup of nog erger!’ Wat dan weer een typisch Ma-antwoord opleverde: ‘Nee hoor, dat zal mij niet overkomen, dat is immers nog nooit gebeurd’, waarna de discussie gesloten was.

Ma bewoonde de naar haar zeggen mooiste kamer van het verzorgingstehuis (toen nog rusthuis geheten). Dat was de kamer naast de centrale ingang. Om beter te kunnen zien wie er in- en uitging, zat Ma graag op de leuning van haar stoel bij het raam. Af en toe zwaaide ze vriendelijk naar een passerende kennis. Onder de stoel stond haar borduurmandje met het opgerolde half-affe kleedje en de strengetjes wol. Toen ze hoogbejaard was geworden, kwam als vanzelf het ogenblik dat het kleedje niet meer afgemaakt werd. Het zou voor altijd on-af blijven.

Het is al bijna twintig jaar geleden dat Ma gestorven is. Maar er gaat praktisch geen dag voorbij dat ik niet aan haar denk. Dat komt ook doordat wij thuis een aantal van haar kruissteekwerkjes op de overloop hebben opgehangen. Telkens als ik via trap en overloop opstijg naar mijn slaapkamer zie ik ze en denk daarbij aan Ma. Uniek en origineel zijn ze, die borduurjuweeltjes, net als de maakster.

06-06-2015, 11:22 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Tot op de huidige dag maak ik de diverse leerkrachten van scholen die ik heb bezocht: respectievelijk de kleuterschool, de lagere school, de middelbare school voor (m)ulo en de kweekschool voor aankomende onderwijzers grote verwijten over het feit dat ze mij volstrekt onvoldoende geïnformeerd, voorgelicht en bijgepraat hebben over bepaalde kernfiguren uit de christelijke traditie, te weten engelen.

Excuses voor deze veel te lange openingszin, maar het moest eens gezegd worden. Natuurlijk hebben wij – om een voorbeeld te geven - de juffrouw van klas twee horen vertellen van de engel bij het graf in de tuin van Jozef van Arimathea. U weet wel, de engel die op Pasen bij het geopende graf van Jezus zat. Maar verder bleven wij behoorlijk in het ongewisse. Hoe oud was deze engel? Man of vrouw, beide of geen van beide? Wij wisten dat engelen vleugels hebben, maar hoe groot was hun spanwijdte?

Ook had men ons verteld dat er binnen de engelenpopulatie rangen en standen zijn: je had engelen en aartsengelen. Net als vaders en aartsvaders. De aartsengelen heetten Gabriël, Michaël en Rafaël; de aartsvaders droegen namen als Abraham, Izak en Jacob. Er bestonden blijkbaar behalve gewone engelen ook nog beschermengelen, maar dat wist je alleen van horen zeggen.

Dat kinderen van de openbare lagere school het nog slechter getroffen hadden – zij wisten niet van het bestaan van engelen af en lieten dat ook blijken, daarbij Ron Brandsteder de loef afstekend door luidkeels te zingen: engelen bestaan niet, maar, dacht ik, daar zijn hun ouders ook debet aan. Moeten ze maar niet zo halsstarrig openbaar zijn. Met ontzag en jaloersheid luisterden wij echter naar de verhalen van de rooms-katholieke kinderen in ons dorp die breeduit vertelden van de Maagd Maria en de begeleidende engelenschaar. Ons zeer calvinistische hoofd-der-school durfde het woord ‘maagd’ nog niet eens in de mond te nemen, kunt u nagaan. 

In de loop van de jaren ben ik er wel achtergekomen dat engelen bijzondere wezens zijn. Maar het fijne weet ik er nog steeds niet van. Door veel te lezen en te kijken en door verhalen van ooggetuigen wordt, brokstukje voor beetje, het beeld van de engel compleet. Tamelijk recent heb ik een van de heersende meningen over engelen kunnen verduidelijken en verifiëren. Dat is de opvatting dat engelen over buitengewoon veel, zeg maar abnormaal veel geduld beschikken. Is dat werkelijk zo?

Engelen hebben bijzonder veel geduld. Dat denken wij, omdat wij spreken van een engelengeduld. Betekent dit dat engelen bereid zijn drie uur op de bus te wachten, terwijl wij er al na vijf minuten de brui aan geven? Hoe zit het precies? De volgende parabel helpt ons uit de brand. Kijk even naar de Matterhorn hier beneden en lees dan verder.

 Zien jullie daar die berg in de verte? Met die spitse, rotsachtige top? Ja, die. Iedere honderd jaar komt daar een roodborstje op zitten en slijpt er zijn snaveltje op af. Daarbij komt er natuurlijk een beetje bergslijpsel vrij dat wegwaait in de wind. Op de lange duur is de hele berg afgeslepen.

Als dát het geval is, is er één seconde van de eeuwigheid voorbij en zó lang kan een engel wachten.

Ongemerkt hebben we antwoord gekregen op de gestelde vraag. We weten nu hoe lang de eeuwigheid duurt en we weten nu dat engelen inderdaad buitengewoon veel geduld hebben. Weer een stukje van de engellegpuzzel gevuld.

21-05-2015, 11:02 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Wij – ik spreek nu even over de Nederlanders als medelandgenoten - over Vlamingen, Walen en Duitstalige Belgen durf ik mij geen oordeel aan te matigen - wij, Nederlanders, zijn niet alleen een volk van kankeraars en criticasters, maar eerst en vooral een volk van plakkers. Niet zozeer in de vorm van sijsjeslijmers en bumperklevers, alhoewel, maar ik zit meer te denken aan onze fobie of manie om bij iedere gelegenheid en in elke supermarkt zegeltjes te willen verzamelen om die later thuis gezellig op een spaarkaart te kunnen plakken. Wij zijn een volk van zegeltjesplakkers. Ontegenzeggelijk.

Weet u overigens wat échte plakkers zijn? Dat zijn, en nu houdt alle ironie even op, armzalige vluchtelingen in Zuid-Afrika die uit buurlanden komen waar het de mensen nóg beroerder gaat. (Inderdaad, het zijn díe mensen waarop zich nu, anno 2015, de volkswoede richt.) Ze trekken naar ZA, bouwen ergens van afvalhout, golfplaten, plastic en blik een hutje. Wanneer zij erin slagen rook uit een geïmproviseerde schoorsteen te laten opstijgen vóór zonsondergang,  mogen zij blijven wonen. Dat zegt tenminste het heersende recht. Plakkers wonen  met zijn duizenden in plakkerskampen. Als alles meezit is er een lokale overheid die voor stroom en water zorgt.

Er bestaan ook zegeltjes die je niet hoeft te plakken. Ik vond ze bij het opruimen van een oude kast. Het zijn zegeltjes om uit te knippen, het zijn bonkaarten. Van na de oorlog, zegt iedereen die ze kent, toen nog veel spullen op de bon waren. Ze stammen uit de tijd van de distributie. In verband met de heersende schaarste werden de beschikbare goederen eerlijk verdeeld. Een vriendelijke ambtenaar op het distributiekantoor deelde per hoofd van de bevolking de bonnen uit. En in de plaatselijke krant stond welke bon je nodig had om deze week een half pond suiker te kunnen kopen. Ik heb heel lang in de overtuiging geleefd dat bonnen betaalmiddelen waren, maar dat was een misverstand, zei de kruidenier. Het was én én: je moest bonnen inleveren én je moest met geld betalen. In de bonnentijd was ik nog heel jong, maar toen al overtuigd van de gerechtigheid van het systeem. Zonder bonnen zou immers iemand met veel geld alles kunnen weg- en opkopen? Zodat er voor de minder bedeelden niets meer over was? Voor de bonnenwet was ieder gelijk, en zo hoorde het ook.

Op een dag, kort na de oorlog, heeft het bonnennoodlot mijn moeder getroffen. Ma had voor een periode van een maand voor het hele gezin bonnen ingeslagen voor de noodzakelijke boodschappen. Om onverklaarbare redenen is zij toen de hele bonnenvoorraad kwijtgeraakt. Verloren. U begrijpt dat Leiden echt in last was, hoewel we daar niet woonden. Want zonder bonnen was er niets te koop van wat er in de winkel lag, dus dreigden dorst en hongersnood. En ook Pa kon naar zijn geliefde tabak fluiten.

Met behulp van de vriendelijke distributieambtenaar en mede doordat  (1) Ma bij de plaatselijke dorpsbevolking geen kwaad kon doen en (2) Pa gemeenteambtenaar was, werd er een kleine inzamelingsactie georganiseerd. Iedereen die een bonnetje over had kon dat inleveren bij het distributiekantoor. Aan het eind van de actiedag kon de ambtenaar Ma een complete set bonnen overhandigen. Ma was buitengewoon geroerd door al die vrijgevigheid.

Bonnenacties. Ze bestaan nog steeds. Het zijn nu zegeltjesacties bij de super, waarbij je bij twee halen er drie moet betalen met als compensatie dubbele zegels. Om thuis gezellig op te plakken.

27-04-2015, 10:25 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

01-04-2015, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Parallel aan de ‘grote’ Nederlandse Boekenweek vindt van 7 tot 14 maart 2015 de streektaalboekenweek plaats. In dit verband heeft de streektaal betrekking op het Achterhoeks, de taal die in Oost-Gelderland gesproken wordt. Twee activiteiten verdienen het genoemd te worden.

Allereerst de toekenning van de eervolle titel: Streektaalboek 2015. (Te vergelijken met de AKO- of Libris-Literatuurprijs, maar dan een graadje minder belangrijk.) Uit vijf nominaties werd door de jury gekozen: Tante Rikie’s onmundig mooie verhalenboek. Een hoogst origineel kinderboek, prachtig geïllustreerd, met korte verhalen in het Achterhoeks, geschreven door 22 gerenommeerde auteurs, onder redactie van Gijs Jolink. Het boek is geschreven om op school samen met de kinderen te lezen.

Verder bestaat er, zoals het betaamt, ook een boekenweekgeschenk. Bij aankoop van een boek in de streektaal ontvangt de koper Flonkergood: een boekje met 24 heel korte bijdragen die allemaal rondom het thema ‘vrijheid’ cirkelen.

Eén van die korte Flonkergood-verhalen staat hieronder. Het is geschreven in de streektaal die in Dinxperlo gesproken wordt.

Ens in de zovölle tied geef ik ’t mooiste en dierbaorste wa’k hebbe op en begeve mi-j willens en wettens in onvri-jheid. Ik bedoele mienen gang naor de kapper. Meestal zo elke vief waeke aoverwin ik mi-jzelf, maak een afspraak met mienen vasten kapper en fietse naor de dames- en herenkapsalon in A. um mienen haordos - of wat daor nog van aover is - te laoten fatsoeneren. ‘Maor weer net zo knippen as altied?’ vrug de kapper. En zoas altied knikke ik in- en toestemmend.

Op ’t moment da’j in de kapstoel plaats nemt begunt de ellende. De kapper trapt de stoel op de goeie heugte, bundt ow een wit laken um d’n hals en krig zien tasjen met knip- en scheerattributen. Met schere en kam, met tondeuze en scheermes wordt aovertollige heurkes vakkundig verwijderd. Maor ik, onder ’t witte laken, met de kappershande en knipspullen op mien heufd, liede zwaor onder ’t besef mien vri-jheid, waor’k zo trots op bunne, te hebben uut-eleend an de kapper. Veur een tiental minuten in elk geval.

A’j eknipt wordt, mo’j stille zitten, is ’t gezegde. Zo is ‘t: i-j könt gin kante meer uut. I’j zit kwasi vaste an de stoel. Um ow een holding te geven praot i-j met de kapper aover ’t weer en aover andere luchtige zaken die gebeurd bunt. In feite denk ik maor an één ding: an ’t gelukzalige moment dat de kapper zien gereedschap in zien tasjen opbörg, owwen stoel löt zakken, ’t laken verwijdert, wat loslopende heurkes van ow jas strik en zeg: now köj d’r weer een hötjen tegen. I’j hebt owwen vri-jheid herwonnen. I-j bunt weer ow eigen baas. En dat veur 15 euro. Gin geld natuurlek veur ziets weerdevols as ow vri-jheid.

(De tekening is gemaakt door Peter Bresser.)

07-03-2015, 18:31 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Zoals het iedere dorpsgemeenschap betaamt had ook mijn geboortedorp een gymnastiekvereniging. Twee zelfs: eentje waarbij protestants-christelijke waarden geacht werden in acht te worden genomen en eentje waarbij die waarden niet met naam en toenaam werden genoemd. De algemeen humanistische turnvereniging (om zo even te noemen) heette SVD en de christelijke KEV. SVD was de gymnastische tak van de Sport Vereniging Dinxperlo die vooral uit voetballers bestond; KEV was een afkorting van Kracht & Vriendschap: eigenschappen die men toentertijd hoogachtte. Omdat ik een tamelijk vriendelijk jongetje was, maar over weinig kracht beschikte, vonden mijn ouders het wenselijk dat ik toetrad tot de KEV-gelederen. Van mijn zesde tot mijn achttiende was ik lid en mijn moeder zorgde ervoor dat ik trouw mijn contributie betaalde. Al die jaren dat ik lid ben geweest hebben er helaas niet voor kunnen zorgen dat mijn lichaamskracht beduidend is toegenomen, en hetzelfde kon men achteraf zeggen van het vriendschapsgehalte van mijn karakter. Maar veel belangrijker was dat ik met veel plezier naar de gymnastiek ging, want ik deed het vooral voor de gezelligheid.

Wekelijks werd er een uurtje hard geturnd om het kracht- en vriendschapsniveau te verhogen. Wij kwamen om half zeven tezamen in Zaal Trip, gekleed in gymschoenen en passende bovenbedekking. Tot half acht werd er geturnd: aan de brug met gelijke leggers, aan het paard, aan de rekstok, aan de ringen en op de lange mat die daarbij schuin door de zaal lag. Maar niet nadat wij eerst rek- en strekoefeningen hadden doorstaan die nodig waren om op temperatuur te komen. Al naar gelang de leeftijd waren er groepen: men begon bij de Jeugd I, dan de Jeugd II om vervolgens via de Junior Heren bij de echte Heren terecht te komen. Enkele leden wisten niet van ophouden en verzamelden zich in de groep Senior Heren. Voor de meisjes c.q. dames was er een vergelijkbare indeling. Hoewel dames en heren apart oefenden en turnden was KEV één gemengde vereniging, een echte turnfamilie.

Eens per jaar toonden de leden van KEV aan het volk wat zij in hun mars hadden. Dat deden we tijdens de jaarlijks uitvoering. Daartoe werd Zaal Trip omgebouwd tot een heuse arena. De herenleden (Junioren en Senioren) bouwden met latten, palen en planken tribunes langs de zijkanten zodat iedere bezoeker een prima uitzicht had op het gebodene. Men zat ook op het podium hoewel daar een stukje vrije ruimte gereserveerd moest blijven voor de D-Boys (maar daarover later meer).

Iedere uitvoering van KEV begon met een indrukwekkende opmars. Alle leden, van jong tot oud, verzamelden zich in het cafégedeelte van het zalencomplex. Allemaal uniform gekleed: de heren in witte bloes, korte witte broek en witte gymnastiekschoenen. De dames droegen een flatteus wit rokje. Het was een heidens karwei om de gymschoenen zo wit te krijgen dat ze pasten bij de rest. Ik deed dat een paar dagen vóór de grote dag. Met een soort helderwit krijtpapje smeerde ik de buitenkanten in om de schoenen daarna bij de kachel te laten drogen.

KEV had, behalve een bestuur en leden, ook een leider. Dat was destijds de geachte heer Haverkamp. Overdag vertegenwoordiger in het een en ander; ’s avonds instructeur en leider van KEV. Hij was een meester in het creëren van een passende choreografie bij de opmars. Wat moet u daaronder verstaan? Wanneer de muziek begon te spelen liepen de leden van KEV in ganzenpas achter elkaar de zaal in. Na één rondje, wanneer iedereen binnen was, begon het wonder. De toeschouwers zagen dan hoe de rij gymnasten zich begon te splitsen en weer bij elkaar kwam, afwisselend linksaf en rechtsaf door de zaal begon te lopen; ze zagen hoe de rij kringetjes en ringen en cirkels maakte, en ook hoe de kringen zich als vanzelf weer oplosten. Men zag rijen van twee, rijen van vier en zelfs rijen van acht op de tonen van marsmuziek vrolijk rondmarcheren. Leider Haverkamp stond aan de kant om eventueel een jongen die de weg kwijt was geraakt weer op het juiste spoor te zetten.

Tenslotte, na zo’n tien minuten, stond iedereen netjes geordend in rijen van tien die de hele zaal in beslag namen. Nu kwam het moment waarop de voorzitter, normaliter een procuratiehouder op een grote fabriek, zijn kans schoon zag en het feest officieel opende. Dat deed hij door een kort gebed uit te spreken, iedereen te vragen het bondslied uit volle borst mee te zingen, en de gekomen ouders, vrienden en bekenden een genoeglijke avond te wensen.

Tenslotte, op de eerste tonen van de muziek, begon men aan de afmars. Ditmaal rechttoe rechtaan terug naar het café. Waarna de eigenlijke voorstelling kon beginnen.

Het programma zou er zó hebben kunnen uitzien.

1.     Opmars met opening door de voorzitter.

2.     Jongens Jeugd I - vrije oefening

3.     Dames -  ringen (slingeren)

4.     Junioren Heren - brugoefeningen

5.     Meisjes Jeugd II – baloefening

6.     Heren – Lange mat

7.     …..

Het vervolg kunt u zelf invullen. Inderdaad, een zeer gevarieerd programma waarbij iedereen aan zijn trekken kwam. Alle leden kwamen minstens één keer in actie en alle facetten van de edele turnsport werden gedemonstreerd. Het hoogtepunt vóór de pauze was wellicht de knotsoefening door de combinatie van de Junior-Dames en de echte Dames. Het hoogtepunt ná de pauze was het optreden van mijn neef Johan H. die als enige van de Heren de reuzendraai aan de rekstok liet zien (luid applaus).

Iedere uitvoering werd, hoe kan het ook anders, in gezamenlijkheid afgesloten. Weer met een opmars en een afmars, maar nu zonder speciale choreografie. De voorzitter wenste iedereen een behouden thuiskomst en sprak de hoop uit dat men elkaar over een jaar weer zou zien. De toeschouwers gingen met een blij gemoed huiswaarts. Ikzelf met een hoofd vol marsmuziek die niet ophield te dreunen.

Een blog over een KEV-gymnastiekuitvoering is onvolledig wanneer ook niet het aandeel van de D-Boys ter sprake komt. De D-Boys is een uit vier personen bestaande band, te weten de twee gebroeders M., waarvan de één de accordeon en de ander virtuoos de altsaxofoon bespeelt, dan de heer te B. die welluidend de tenorsaxofoon blaast, en tenslotte mijn favoriet de heer Hendrik D. die voor het slagwerk zorgt. De rest van het jaar speelt de band op bruiloften en partijen Engelse en Weense walsen, alsmede (slow)foxtrotten, maar tijdens de gymnastiekuitvoering is alleen marsmuziek nodig. Voor de begeleiding bij de op- en afmarsen. Het kwartet (de letter D uit de naam verwijst naar hun en mijn woonplaats) zit op de vrije ruimte op het podium. Slagwerker D. speelt daarbij op de kleine trom, bedient met zijn voeten de grote trom, slaat af en toe op een stel bekkens vóór hem en zorgt zodoende voor het juiste ritme, onmisbaar voor gymnasten bij wie enig maatgevoel ver te zoeken is. Men speelt vooral bekende topnummers zoals Alte Kameraden en Koning Voetbal. Die kennen ze langzamerhand zo goed uit hun hoofd dat ze geen lessenaars met bladmuziek nodig hebben.

Na afloop bergen de D-Boys hun instrumenten op, roken een sigaretje (North State) en drinken een pilsje (Grolsch). Hun werk zit er weer op, althans voor dit jaar.

Hieronder ziet u a) de D-Boys, voor de uitzondering ditmaal niet in de zaal maar buiten op straat; b) de meisjes van KEV die tonen hoe sierlijk zij met hun armen kunnen zwaaien.

04-03-2015, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Misschien herinnert u zich het nog: Prins Claus, de geliefde echtgenoot van onze eveneens geliefde oud-koningin Beatrix, die voor de ogen van het ganse volk zijn stropdas begint te ontknopen en die vervolgens voor zijn voeten op de grond werpt met de woorden: "Laten wij om te beginnen onszelf onze vrijheid teruggeven". Of woorden van gelijke strekking. De stropdas als metafoor voor onze zelfopgelegde dwang en onvrijheid.

Ongeveer vijftien was ik, toen ik mijn eerste stropdas aangemeten kreeg. En als spoedig kon ik met behulp van de moeilijke Windsor-knooptechniek een lang smal stuk textiel veranderen in een prachtige halsversiering. De meeste mannen laten het knopen van hun stropdassen over aan hun echtgenoten of andere vrouwelijke familieleden, maar ik deed en doe het altijd zelf. Zonder problemen en tot in de puntjes.

Een bijzondere soort stropdas is de vlinderstrik of het vlinderdasje (meestal als verkleinwoord). Een paar jaar nadat ik mij gewend had aan een traditionele stropdas was de tijd gekomen voor mijn eerste vlinderdas. Vlinderdasjes moet je eigenlijk ook zelf knopen, vooral die van fijne zijde, maar dat is mij nooit gelukt omdat we de gebruiksaanwijzing kwijt waren. Een geluk was dat je vlinderdasjes vóórgeknoopt kon kopen, waarbij je alleen maar de twee in je nek afhangende slippen aan elkaar moest knopen. Toch bleef de vlinderdas meestal in de kast liggen; het was ook geen gezicht.

Veel jaren later deed zich de tweede gelegenheid voor waarbij ik een vlinderdasje droeg. Dat was bij mijn promotie en het protocol bij de universiteit waar de promotie plaatsvond eiste dat de promovendus gekleed was in smoking: in het zwart met een wit vest en een dito vlinderdasje. Het duurde overigens maar een halve dag en het verhoogde het plechtige en feestelijke karakter van de promotie zeer (vond iedereen).

Voorlopig de laatste gelegenheid om met een vlinderdasje te pronken had plaats toen wij veertig lange jaren gelukkig getrouwd waren. Mijn vrouw had het lumineuze idee van allerlei kleurige stoffen overblijfselen een vest te fabriceren, inclusief bijpassend vlinderdasje. Het resultaat ziet u hieronder. Op het feest werd het resultaat van de noeste vrouwenarbeid zeer bewonderd.

Het pronkstuk van de collectie komt als slotstuk. Dat is een quilt, eveneens door mijn vrouw gemaakt, waarbij een aantal vlinderdassen gecombineerd zijn in een vernuftig patroon. De quilt, die zoals bekend verondersteld mag worden uit drie lagen bestaat, heeft een toplaag die bestaat uit restanten van enkele van de vele stropdassen uit mijn in de loop der jaren bijeengegaarde verzameling. Is dat niet bijzonder? Ik kreeg de quilt als een verjaarsgeschenk en een mooier cadeau is niet denkbaar.

20-02-2015, 17:23 Geschreven door terra38  
Reageren (0)