Een dialectschrijver heeft te kampen met tenminste twee problemen. Het eerste betreft het afbakenen van het terrein waarin een bepaald dialect gesproken wordt. Dat is per definitie onmogelijk, omdat bij ons op het platteland de dialectgrenzen buitengewoon vloeiend en grillig verlopen. Daar komt bij dat er niet één, maar honderden dialecten zijn. Waar houdt het ene op en begint het andere? Ik illustreer dit even met een simpel voorbeeldje. Een lepel om soep mee te eten noemen wij thuis een lèpel (met een tamelijk lange è, uit te spreken zoals de e in ‘rest’). Sommige buren, enkele honderden meters verderop, beginnen al te spreken van een leppel (met een korte e). Een enkele ingeburgerde westerling op zijn verbouwde boerderijtje nog weer iets verder spreekt nog altijd van een lépel. Zie daar dus maar eens wijs uit te worden.

Eigenwijs als ik ben heb ik nog wel eens de neiging om voor bepaalde dialectwoorden een eigen spelling te bedenken. Dat is niet verstandig. Het Erfgoedcentrum uit Doetinchem (Oost-Gelderland) heeft een Woordenboek van de Achterhoekse en Sallandse Dialecten (afgekort WALD) opgesteld waaraan wij ons te houden hebben. Maar soms lappen wij het WALD-advies aan onze laars en bedenken iets beters. Wat ik ook graag doe, maar eigenlijk beter kan nalaten, is het annexeren van buitenlandse schrifttekens, de å of â bijvoorbeeld of zelfs de æ. Een uitzondering vormt de ø of als hoofdletter geschreven: de Ø. Echter alleen bij hoge uitzondering namelijk wanneer hij wordt gebruikt in het door Normaal populair geworden woord høken of beter: HØKEN!!

Om met Monty Python te spreken: nu even iets heel anders. Kinderspelletjes op het schoolplein hadden vroeger zo hun eigen wetmatigheden. Ze kwamen en gingen op de meest onverwachte ogenblikken. ’s Morgens was er nog niets aan de hand; ’s middags kwam Jan van den Brink met een klein zakje knikkers op school en de volgende dag was het knikkerseizoen geopend waaraan ieder weldenkend schoolkind meedeed. Ooit ben ik van plan geweest een verhandeling in dialect te schrijven over schoolpleinspelletjes. Hieronder laat ik een stukje ervan volgen dat op zijn beurt weer wordt opgevolgd door een Nederlandse vertaling. Dan kunt u meteen zien hoe mooi dialect is.

Wi-j hadden vrogger een schoolplein in twee stukken.

’t Veurste stuk, ’t dichtste bi-j de veurdeure en de schoolbelle, was veur de kleinen uut de laegere klassen. Zie deien daor eur eigen spöllekes zoas lange-riege-vangen, dri-j is te völle en nog meer. An de andere kante van de schole, dichter bi-j ’t meistershuus, lag het schoolplein veur de groten. Daorvan wier ’t grootste stuk deur de jonges uut de hoogste klasse gebruukt um te voetballen.  A-j ook mèt wollen doen, most i-j wachten tut a-j in de hoogste klasse zatten. In tussentied kó-j haktollen, landhakken en meer van die spöllekes. De deerns wazzen óndertussen an de genge met hinkeln, kaatseballen tegen de mure – met dri-j bälle, en a-j ’t goed kónnen met vier – of met töwkesspringen. Zie zóngen d’r dan altied mooie versjes bi-j van .. Anna moest eens wachten, wachten op haar man..

Ons schoolplein bestond vroeger uit twee gedeelten. Het voorste stuk, ’t dichtst bij de voordeur en de schoolbel, was het domein van de jongste kinderen uit de lagere klassen. Ze deden daar hun eigen spelletjes zoals tikkertje, drie-is-teveel, en nog meer. Aan de andere kant van de school, dichter bij het huis van het hoofd-der-school, lag het schoolplein voor de grote kinderen. Van dat plein werd het grootste stuk gebruikt door jongens uit de hoogste klas om te voetballen. Wie ook mee wilde doen, moest wachten totdat hij in de hoogste (zesde) klas zat. Intussen kon je (hak)tollen, landhakken en meer van dat soort spelletjes. De meisjes waren ondertussen bezig met hinkelen, kaatsen (tegen de muur: met drie ballen en als je het heel goed kon met vier) of met touwtjespringen. Ze zongen er altijd mooie liedjes bij zoals van … Anna moest eens wachten, wachten op haar man.

22-02-2016, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)