Zoals u ongetwijfeld weet, is het zelfportret een  belangrijk genre in de beeldende kunst. Iedereen kent de serie zelfportretten van Rembrandt van Rijn die uitmuntend zijn levensloop weergeeft. Van flamboyante jongeling die de hele wereld aandurft tot en met de ziekelijke ogende oude man met de vragende oogopslag. Of wij zien in gedachten hoe Charlie Toorop - om maar iemand te noemen wier zelfportret tamelijk bekend is - zichzelf in de spiegel aankijkt en tegelijk die vragende blik in een portret vastlegt waarmee zij de beschouwer aan het denken zet. Met name schilders hebben zichzelf met genoegen geportretteerd: alleen of als deelgenoot in een massascène.

Als fotograaf is het een koud kunstje jezelf te portretteren. Je stelt de zelfontspanner van je camera in werking, zodanig dat tien seconden nadat je hem op een statief of een ander vast standpunt hebt verankerd en in zijn blikveld bent gaan staan, de sluiter open en weer dicht gaat. Al of niet begeleid door een flits van heb ik jou daar.

Je kunt natuurlijk ook iemand anders vragen een foto van jou te maken en dan net te doen of jijzelf die foto hebt gemaakt, maar dat is natuurlijk geen stijl en geen echt zelfportret.

De beste manier is de volgende. Je neemt de camera achterstevoren vast, strekt je armen, richt de lens en zoeker op jezelf, geeft de camera gelegenheid om automatisch scherp te stellen op je neus, en drukt voorzichtig maar vastberaden op de ontspanknop. Het resultaat is een zelfportret dat niet is om over naar huis te schrijven.

Zelf houd ik er niet van om gefotografeerd te worden. En zeker niet door mezelf. Dat een fractie van mijn zelfportret aan het begin van mijn allereerste blog hier op deze site te zien is, is een welwillende gunst mijnerzijds aan het lezende publiek dat dan tenminste een béétje weet met wie het te doen heeft.

Wat ik wel leuk vind, is het fotograferen van mijzelf in tamelijk raadselachtige situaties. Ik maak graag een zelfportret dat buitengewoon veel te wensen en te raden overlaat. Als voorbeeld kunnen de twee onderstaande foto's dienen. Kijkt u svp even naar de bovenste van de twee en zeg mij (virtueel) wat u hier ziet.

De menselijke figuur, in een decent zwart, ben ik. Aan de rechterkant is het silhouet van een boom te herkennen. Is dit een zelfportret? Hoezo is dit een zelfportret?

De zaak zit zo. Ik loop met mijn camera te wandelen langs een sloot. Aan deze kant van de sloot is een bosrand met daarachter akkers. In deze bosrand staat een boom, déze boom, met een hoogzit. Vlak bij het hoofd van de menselijke figuur zit u een soort stoeltje. Daarop kan een jager plaatsnemen om het wild te bespieden. Hij komt bij die hoogzit via een ijzeren ladder die tegen de boom geleund staat.

Nu komt de oplossing van het raadsel. Ik klim langs het laddertje naar boven en ben bijna boven gekomen. Met mijn rechtervoet sta ik op een trede van het laddertje. Mijn linkerbeen zwaait enigszins door de lucht. De zon schijnt in mijn rug en werpt een schaduw op de grond voor mij. Ik fotografeer niet mijzelf, ik fotografeer mijn schaduw! Met enige fantasie ziet u dat ik het fototoestel met twee handen vast en voor mijn gezicht houd. Ik kijk door de zoeker en zie mijn schaduw. Ik zie mijzelf en maak een zelfportret.

Zo simpel kan een zelfportret zijn. Het is de kunst overal ergens iets in te zien.

20-11-2011, 13:58 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Fietsers genoeg, hier bij ons op de grindweg die zich slingerend door het mooie Achterhoekse landschap van A naar B spoedt. Scholieren, toeristen, dagjesmensen, toerrenners (zoals de leden van de club De Nijvere Peddelaars) werknemers van en naar hun arbeid, kortom een gemêleerd gezelschap. Soms voegt Terra (dat ben ik dus) zich bij hen op zijn hybride rijwiel met vierentwintig versnellingen, maar zonder kettingkast, vandaar de ordinaire broekklemmen. Met u verbaast hij zich over het groeiend aantal fietsers dat gebruik maakt van een elektrische hulpmotor. Zo’n fiets met accu bedoel ik die alleen helpt wanneer je zelf ook meetrapt, want voor niets gaat de zon op. Hoe meer je meewerkt, hoe meer de elektrische aandrijving iets terugdoet. Geloof maar dat het een genot is, zegt mijn buurman, tegenwindkracht tien kan mij niet meer deren. Ik geloof het graag.

Vroeger – ik heb het nu over het midden van de vorige eeuw - had je bromfietsen, echte bromfietsen, die je hielpen de tegenwind te overwinnen. Bij ons thuis deed op een goede dag de Berini zijn intrede. Ik zie het nog voor me. Ma had besloten dat de tijd voor een bromfiets gekomen was en gunde de opdracht aan een van de twee fietsenmakers die dichtbij ons huis woonden. Zij gaf de opdracht aan de fietsenmaker met de minste klandizie. Want, zei ze, die moet ook eens iets verdienen. Dat de weinige klandizie ook iets met het vakmanschap te maken had, werd later pas duidelijk.

Wij kregen een Berini, een echte Berini. Een hulpmotor boven je voorwiel aan het frame gemonteerd, die je met een vernuftige hendel op je voorband kon laten zakken. Met een beetje geluk ging het motortje lopen en dreef daardoor op zijn beurt het voorwiel en dus de gehele fiets aan. Op een van de foto's ziet u hoe onze Berini er ongeveer uitzag. Het meest opvallend was de eivormige benzinetank en de uitlaat die parallel aan de spaken langs het voorwiel naar beneden wees. Gas geven deed je met een onnozele schuifhendel bij je rechterhand. Liep het ding, dan kon bij een beetje wind mee de respectabele snelheid van 25 km/uur worden bereikt. Liep het kreng eens een keer niet, dan kon je de motor optillen van de voorband en vervolgens op eigen menskracht verder fietsen. De tijd van de Berini was ook de tijd dat ik per fiets naar de kweekschool reed om mij aldaar te vervelen. Een enkele keer tijdens de laatste jaren mocht ik van ma de brommer meenemen. Dat heeft mij bijna voor het gehele leven getekend en dat kwam zo.

Om een of andere reden zat de uitlaat van onze Berini niet al te stevig vast. Wij hadden het trouwens nooit over de ’uitlaat’, maar altijd over de ‘knalpijp’. Het kon geen kwestie zijn van slijtage, want zo lang hadden wij de brommer nog niet en zoveel werd hij niet gebruikt.

Ik kan u vandaag de dag de plaats nog aanwijzen waar het gebeurde. Op het fietspad tussen Terborg en Gaanderen, ongeveer daar waar je rechtsaf over het spoor naar Oud-Gaanderen gaat en rechtdoor via de Hoofdstraat naar Doetinchem. Plotseling werd ik door een onzichtbare hand met brommer en al hoog opgetild aan het achterwiel, terwijl het voorwiel met geen mogelijkheid verder wilde. Met andere woorden: ik sloeg finaal over de kop omdat de uitlaat losraakte en tussen de spaken van het voorwiel kwam. Golven van medeleven en hulpvaardigheid trokken vervolgens over het fietspad. Half Gaanderen kwam uitgelopen om te zien hoe het met me ging. Ik constateerde dat ik weliswaar enkele lappen huid verloren, maar verder waarschijnlijk niets gebroken had. Waarop ik mij omdraaide, op de brommer ging zitten en terug naar huis reed. Wonder boven wonder deed de brommer het nog. Vergezeld van een geweldig kabaal, want het geluid van onze Berini werd niet langer geblokkeerd door een demper. ‘Jongen,’ zei mijn moeder toen ik thuis was, ‘je had wel kunnen verongelukken. Zet de brommer maar in de schuur.’

Daar heeft hij gestaan totdat de rijwielhandelaar hem ophaalde. Hij had er een koper voor gevonden, zei hij. En de Berini, op de uitlaat na, was immers weinig gebruikt en nog zo goed als nieuw. Zowel Pa als Ma slaakten zuchten van verlichting toen hij weg was.

Hieronder ziet u niet minder dan vier Berini’s van het type dat wij thuis hadden. Ze worden op een foto van Ben van Meerendonk (AHF) uit de serie Het Geheugen van Nederland getest door Amerikaanse militairen. Typisch Koude Oorlog (1953).

16-11-2011, 21:36 Geschreven door terra38  
Reageren (0)