Als kind heb ik veel nagedacht over de een-na-laatste zin. De juf zei: "Wat hebben wij geleerd?" En ik maar denken: hoezo ꞌwijꞌ? De juf heeft toch niets geleerd! Zij wist alles immers al! Waarom zegt ze dan ꞌwijꞌ?

Feit is dat er verschillende meervoudsvormen bestaan, veel mogelijkheden om aan te duiden dat het niet om één persoon gaat, maar dat er meer personen bij betrokken zijn, minstens twee. Hoewel ik het Latijn niet machtig ben, noch sprekend, noch schrijvend, ken ik de Latijnse vakuitdrukkingen voor de diverse meervoudsvormen. En als ik ze niet ken, dan verzin ik ze wel. Als u zin hebt, kunt u mij corrigeren.

De meest eenvoudige en voor de hand liggende meervoudsvorm is de pluralis realis. Als mijn buurvrouw Tanja van plan is om morgen met haar dochter naar de Aldi te gaan om inkopen te doen, zegt ze: wij gaan morgen een beetje eerder dan anders. We begrijpen volkomen wat ze bedoelt. Ze gaat niet alleen; ze gaan met z’n tweeën.

Laten we aannemen dat genoemde Tanja, beroepsmatig, een zeer gewaardeerde verpleegster is in het aanpalende streekziekenhuis. Soms zegt ze tegen een patiënt: "Nu gaan we even op de andere zij liggen." Terwijl geen haar op haar hoofd eraan denkt naast de patiënt op de brancard - en dan ook nog op de andere zij- te gaan liggen. Deze meervoudsvorm, die in ziekenhuizen zeer geliefd is, noemen wij de pluralis charitatis.  Wanneer een verpleegster ꞌwijꞌ zegt bedoelt ze altijd de ander, nooit zichzelf.

 Koning Willem Alexander gebruikt vaak de pluralis majestatis, bijvoorbeeld wanneer hij zegt dat ꞌwij, bij de Gratie Gods Koning der Nederlanden, vandaag een wet hebben ondertekend die ons verbiedt vaker dan één keer het woord ꞌwijꞌ te gebruiken.ꞌ Hij had ook kunnen zeggen: "Vandaag heb ik een wet ondertekend en daarmee basta." Eerlijk, oprecht en zonder een spoor van bijbedoeling of onnodige bescheidenheid.

Een variatie op de pluralis majestatis is de pluralis papam. Uitsluitend voorbehouden aan de Paus in Rome. Die mag zeggen: "Wij hebben gehoord van het leed dat de bevolking van Zuid-Spanje heeft getroffen." Weliswaar weet je dan nog niet veel, maar de zin is grammaticaal correct.

Wereldverbeteraars en andere openluchtfanatici gebruiken  als het kan zo vaak en  zoveel mogelijk de pluralis pastoralis. Dat is een manier van spreken, bijvoorbeeld van een priester, een politicus of predikant, die over anderen spreekt maar zichzelf met nadruk insluit. Hij zegt dan bijvoorbeeld: "Door te veel te consumeren verwoesten wij het ons omringende milieu." (Terwijl hij zelf zich wat de consumptie betreft grote beperkingen oplegt.)

Deze meervoudsvorm heeft iets troostends: wij zijn niet de enigen die zondigen, zelfs de pastoor doet het. Hij zegt het zelf.

Velen gebruiken met voorliefde en opzet de pluralis modesticus, het bescheidenheidsmeervoud. Ook ik maak mij er schuldig aan. Menigeen heeft een hekel aan het woordje ꞌikꞌ. Het ruikt teveel naar egoïsme en zelfgenoegzaamheid. Daarom vervangen wij het ꞌikꞌ door het zachtere ꞌwijꞌ. We zeggen dan "We waren toch al van dit weekend tante Agatha in Scherpenzeel op te zoeken." Terwijl we bedoelen: "Het werd langzamerhand de hoogste tijd dat ik de eenzame tante Agaath in Scherpenzeel weer eens bezocht." Terecht of en onrechte geven wij de voorkeur aan het ꞌwijꞌ. Maar we geven toe dat (ik geef toe) dat het ꞌwijꞌ vriendelijker klinkt. Laat het maar zo.

Tenslotte bestaat er ook zo iets als de pluralis terracidus. Dat is een meervoudsvorm die door een zekere Terracidus (afgekort Terra) uitgevonden is. Die probeert daarmee zijn onkunde van het Latijn en zijn gebrekkige kennis van de Nederlandse grammatica te camoufleren. Dat moest eigenlijk streng verboden zijn. Maar wij laten hier genade voor recht gelden.

29-11-2016, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)