Ik stond net op het punt om C & A uit te lopen, toen ik aangesproken werd door iemand die zich voorstelde als zijnde Els-Katrien Laatinhetbosch. Zij gaf aan de vervangster te zijn van de muziekredacteur François Hoogebomen Veelwind die ik nog moest kennen van een vroegere ontmoeting, zei ze. Els-Katrien troonde mij mee naar het bekende etablissement ‘J’accuse’ aan de Geweidegracht en nadat een vriendelijk bijklussende studente haar een rooibos en mij een verkeerde koffie had gebracht, ging zij terstond over tot de orde van de dag. Een interview, compleet met vragen en antwoorden.

Els-Katrien: Beste Terra, mag ik je een paar vragen stellen in je functie als deskundige op het gebied van de blaasmuziek en de koperen blaasmuziek in het bijzonder? Wat is er zo bijzonder aan de schuiftrompet?

Terra: Het bijzondere ervan is dat er niets bijzonders aan is. Behalve dat jij, met permissie opgemerkt, een complete muzikale bevolkingsgroep gruwelijk beledigt door te spreken van een schuiftrompet. De enige en correcte naam is trombone, eventueel schuiftrombone, knoop dat in jouw zelfs nú van een dopje voorziene sierlijke oren. O, je luistert onderwijl via je ipod naar het tromboneconcert van Hummel (dat in Bes-klein)?, dan heb ik niets gezegd.

E-K: Hoe zit dat nou precies met dat schuiven? Is schuiven toch synoniem met het produceren van klanken, met musiceren dus? Of is het inderdaad alleen maar wat franje om op te vallen?

T.: Ik sla nu twee vliegen in één klap door te refereren aan de twee belangrijkste technische aspecten van het trombonespel, te weten (1) het schuifprincipe en (2) de intrigerende kwestie van de lipspanning. Als je iets van deze twee zaken onder de knie hebt gekregen, is de eerste stap op de moeilijke weg naar kennis omtrent het trombonespel gezet. Ik begin, in tegenstelling met wat je verwacht, met het tweede aspect.

Voor ieder (hetzij koperen, hetzij houten) blaasinstrument geldt dat een toon ontstaat door het in trilling brengen van een in metaal of hout gevangen luchtkolom. Hoe langer en breder de luchtkolom, hoe lager en dieper de toon, dat is de vuistregel en een handvat voor verdere studie. Het in trilling brengen van de lucht doe je met je lippen en een daartoe passend apparaatje: een mondstuk dat aan het ene eind van de luchtkolom vastzit. Niet onafscheidelijk, want je kunt een mondstuk verwijderen. En dat is maar goed ook: ik kom hier straks op terug. Op twee manieren kun je de toonhoogte wijzigen. Door de lippenspanning die je aanbrengt op het mondstuk en door het langer of korter maken van de luchtkolom. Hét woord voor lipspanning is embouchure, maar ik raad je dringend aan dat zo vlug mogelijk te vergeten. Doe als alle leden van de plaatselijke fanfare en spreek uitsluitend van amazuur, dan weet iedereen wat je bedoelt. Voor hogere tonen heb je meer lipspanning nodig dan voor lagere, je moet meer ‘knijpen’ zoals de groten onder de koperblazers zeggen ⁽¹⁾. Terzijde, ben ik tot zover nog te volgen, of dient er een aansluitende schriftelijke cursus te worden gevolgd?

E-K: Ik ben voorlopig niet geïnteresseerd in amazuur of  welk ander zuur dan ook. Ik vroeg je iets over dat schuiven!

T: Rustig maar aan, anders hou je straks helemaal geen adem meer over om te blazen. Trombonespelers kunnen hun schuif in zeven verschillende versnellingen (posities) zetten. Bij iedere versnelling-hóger wordt de luchtkolom een stukje langer en speelt de muzikant dus een toontje lager. Een geoefend speler kan duizend verschillende tonen vlug achter elkaar spelen, tussenversnellingen als het ware, die de illusie geven van een sirene. Dit zogenoemde glissando maakt van de schuiftrombone een uniek instrument, mits met mate toegepast zeg ik er meteen bij. Bij iedere stand van de versnellingspook kun je bovendien een aantal natuurtonen spelen, zodat al met al de trombone een toonomvang heeft van hier tot ginder. De menselijke stem is er (qua omvang en bereik) niets bij.

E-K: Waarom heeft een schuiftrompet een schuif en een trompet niet? Die heeft van die rare drukknoppen bovenop.

T: Het woord schuiftrompet wil ik absoluut niet meer horen. Een trompet heeft inderdaad drukdingen (ventielen of pistonnetjes) om de lengte van de luchtkolom en dus de toonhoogte te veranderen. Een trompet heeft geen schuif omdat anders de trompettisten hun voorgangers (musici die in een optocht vóór hen lopen) voortdurend in de nek zouden prikken. Bij trombonisten heb je daar geen last van, want die lopen toch al helemaal vooraan in de stoet. Hun voorwaarts gerichte schuiven hebben de ruimte. ⁽²⁾

E-K: Nog één vraag. Eigenlijk twee. Hoe kom je aan een goede lippenspanning en wat moet je doen om goed en trefzeker te schuiven zodat je niet vals speelt?

T: Eindelijk twee relevante en tot-het-puntje-vragen. Een goed amazuur krijg je uitsluitend door dagelijks te oefenen. Minstens anderhalf uur. Als je niet oefent, ben je al moe na de eerste acht maten van het tromboneconcert van Hummel. Na drie minuten dus. Hoe spannend het stuk verder ook is, zonder adequate lipspanning breng je geen even adequate toon meer voort. Dat kun je Hummel natuurlijk niet aandoen.

Goed schuiven leer je eveneens door een dagelijkse oefening. Een soepele pols is een eerste vereiste. Ik vraag beginners altijd om eerst maar eens even goed naar Glenn Miller te kijken. Naar zijn magistrale rechterpols. Niet luisteren, dat komt later wel.

Trouwens, voor tromboneblazers die het principe van het schuiven niet onder de knie weten te krijgen, zelfs niet na talloze uren oefening en training tussen de schuifdeuren, is er de mogelijkheid van het overstappen naar de ventieltrombone. Want die zijn er ook. Wel een beetje erg  surrogaat, vind ik. Een trombone zonder schuif is een devaluatie en een degradatie. Je stuurt een contrabassist ook niet op tournee zonder strijkstok. In meneer Beethoven zijn vijfde symfonie treedt voor het eerst een aantal trombonisten op bij de overgang van het schertsende derde naar het triomferende vierde deel. Een dergelijke dramatiek is met niet-schuivende ventieltrombones uitgesloten.

Mag ik nog even voor een laatste advies? Alle trombonisten, ook de bastrombonisten die nog wel eens eigenwijs willen zijn, zou ik willen toeroepen: koester je mondstuk als je oogappel. Bewaar het los van je instrument in een veilige en goed verwarmde omgeving. En leen nooit je mondstuk uit aan iemand anders. Zelfs niet aan je geliefde waardoor die altijd je kussende lippen bij zich heeft. Een goed mondstuk hecht zich namelijk maar aan één persoon en brengt alleen in combinatie met die persoon hemelse klanken voort.

Nootjes:

(1) Dit heb ik uit de eerste hand van Håkon Hardangerfjord, tweede solotrombonist van het Bergens Symfonie Orkest te Bergen (NH) en vooral beroemd geworden door zijn onovertroffen spel met de demper.

(2) Onder ons gezegd en dus niet voor verdere verspreiding geschikt: ook een schuiftrombone heeft een ventieltje. Eentje aan het eind van de buisronding. Door het te openen geef je het overtollige spuug dat zich daar heeft opgehoopt de gelegenheid te ontsnappen.

(3) Een bevriende hoofdredacteur vroeg mij later wat ik vond van mevrouw Els-Katrien Laatinhetbosch. Ik antwoordde: "Laat die maar schuiven!"

03-06-2013, 22:30 Geschreven door terra38  
Reageren (0)