“Ga naar de mieren, gij luiaard, en word wijs.” Zo ongeveer spreekt de Prediker en ik ben geneigd hem te volgen in zijn oproep. Want van de mieren kunnen we leren hoe belangrijk het uit-de-mouwen-steken-van-je-handen is. Zij weten immers dat ledigheid des duivels oorkussen is. Daarom sloven ze zich uit tot zij erbij neervallen. Als mensen verstandig zijn, volgen zij hun voorbeeld. Op het kleurige plaatje – origineel een van zes alternatieven uit mijn oude blokkendoos – dat ik u beneden laat zien, is een aartsluilak bezig in het vrije veld een overvloedige maaltijd tot zich te nemen, terwijl zijn achterneef rechts op de akker zich het apenzuur werkt om te zorgen voor een goed zaaibed en daarmee voor een ruime oogst die hem de winter door helpt.

En toch. Toch voel ik wel wat voor het standpunt van de levensgenieter die anderen graag ziet werken. Want waarom zouden we niet genieten van alle heerlijkheden die het leven biedt? Waarom zouden we op school een hoog cijfer voor vlijt halen als het ook op een gemakkelijke manier kan? Nee, de luilak heeft een slechte naam en hij staat in een kwade geur, maar waarom eigenlijk?

Allemaal hebben we onze eigen privéverlangens. Iets wat we nog graag zouden bezitten. Een leven zonder stress of moeitevol werk waar je zó moe van wordt. Als kleine jongen droomde ik vaak van een intrede in Luilekkerland. Een land, achter de horizon, waar het leven één groot eetfestijn is. Het land waar de gebraden eend zomaar in je mond vliegt en het land waar je je wijnglas aan de voorbij stromende wijnrivier vult. Een land zonder huiswerk, zonder nare pijntjes en gebroken benen, zonder teleurstellingen. Een land zonder bloed, zweet en tranen.

Het probleem was hoe er te komen. In Luilekkerland, bedoel ik. Je kwam er, zei men, door je een gang en een ingang te eten in en dwars door een reusachtige rijstebrijberg die het tobberige, moeizame leven van het hier-en-nu scheidde van een leven in luiheid, luxe en nietsdoen. Het eerste probleem was meteen al, dat ik niet wist wat rijstebrij was. Wij gebruikten thuis het woord ‘brij’ nooit. Wel hadden we weet van rijstepap, dat we af en toe als toetje voorgezet kregen. Maar dat een brij hetzelfde is, maar dan iets meer dichter en vaster van substantie, had niemand mij ooit verteld.

Anno 2011 kookt mijn vrouw af en toe rijstebrij. En we eten die het liefst met bruine suiker. Dan smaakt het verrukkelijk. Al etend denken we dan aan het leven aan de andere kant van de rijstebrijberg: het voor altijd en eeuwig onbereikbare land. Waar we net zoveel kunnen eten als we willen. Waar we liever lui dan moe mogen zijn.

14-03-2011, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Iedere keer wanneer mijn blik oostwaarts door het keukenraam zwerft zie ik hen. Meervoud en enkelvoud ineen. Onze twee-eenheid: jonge eiken die enkele jaren geleden zomaar uit het niets zijn ontsprongen en nu het landschap verfraaien.

Wie de vruchtbeginsels, de zaden, de eikels, meegenomen heeft, weet ik niet. Waarschijnlijk eekhoorntjes die aan het verzamelen waren geslagen teneinde voor een wintervoorraad te zorgen. Ergens aan de rand van ons boerenerf, daar waar het onze ophoudt en het land van de buurman begint. De laatste twee meters gebruiken we als een buffer, een strook afscheiding waarin allerlei struiken en planten groeien. Ze schieten onverwacht op uit de grond. Ze worden nooit door ons geplant, maar wanneer ze verschijnen en bevallen mogen ze blijven staan. Soms wordt het ons te machtig. Dan rooien we wat te veel is, zodat de rest iets meer aan zijn trekken kan komen.

Ergens in oostelijke richting staat dus nu al enkele jaren onze tweeling. Twee eiken die letterlijk sámen opgroeien. Ze leunen in het midden tegen elkaar. Daar zijn ze ook het minst ontwikkeld, want ze zitten elkaar in de weg. Aan de overige zijkanten groeien ze gezamenlijk en voorspoedig op. Ze zijn ongeveer even hoog en hebben evenveel takken en bladeren. Nu, in de winter, kun je doordat het bladerdak ontbreekt, mooi zien hoe ze op elkaar lijken. ’s Zomers lijkt het een eenheid. Je ziet nauwelijks dat het een tweeling is. Een één-eikige.

02-03-2011, 11:59 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Als u zo vriendelijk bent even naar beneden te scrollen, ziet u twee foto’s met een landbouwattribuut dat u ongetwijfeld kent. Het is de klassieke houten hooihark. Voor uw en ons gemak even uit de schuur gehaald en schuin tegen de schuurdeur gezet zodat wij met volle teugen van het beeld kunnen genieten. Want er zit een verhaal aan vast.

Mijn oud-oom Willem, broer van Hendrik mijn grootvader van vaders kant,  was iemand met enige kapsones. Dat wil zeggen: hij beweerde veel, sprak veel (en luid), meende dat hij alles kon, en was voor de duvel niet bang. Later toen het leven hem ingehaald had, werd dat allengs een stuk minder en werd hij zelf stiller en milder. Maar als jonge man kon hij de hele wereld aan. Hij kon ook dingen die anderen niet konden of niet durfden.

Eens, heel lang geleden tijdens de hooioogst, ging iedereen – ook de buren werden ingeschakeld - met oom Willem mee naar het hooiland om het pas gemaaide gras bijeen te harken om het te laten drogen. Van voor naar achter verschenen lange rijen hooioppers. In de hete middagpauze, in de schaduw van de bomen, nadat de vrouwen die het eten hadden gebracht met de restanten naar huis waren gegaan, en iedereen voldaan in het gras lag, kwamen de verhalen. Eén van de buren vertelde een sterk verhaal over slapen. Waarop oom Willem zei: weet je dat je staande in een hooihark kunt slapen? Omdat iedereen hem ongelovig aankeek, voegde hij de daad bij het woord.

Hij pakte de hooihark en stak die met de steel naar beneden en de tanden naar boven schuin in de grond. Daarna legde hij zijn hoofd te rusten in het eind van de steel, daar waar de buigzame steel zich in tweeën vertakt. Hij ging een beetje schuin staan om tegenwicht te bieden aan de hark, sloot zijn ogen en deed alsof hij in slaap viel. Omdat het zo’n koddig en bizar gezicht was, brak iedereen in een luid gelach uit. Dat duurde een tijdje, totdat een verstandige buurvrouw vond dat het lang genoeg geduurd had. Willem, riep ze, schei daar nu maar mee uit, het is genoeg geweest. Maar Willem reageerde niet.

Willem reageerde niet meer. Hij had op een haartje na zijn bewustzijn verloren. De twee taps toelopende delen van de hooiharksteel sloten de bloedsomloop links en rechts in zijn hals en nek volledig af. Bijkans door een wonder viel Willem inclusief hooihark om, (getroffen door een windvlaag? omver gestoten door de oplettende buurvrouw?) waardoor zijn hoofd en hals bevrijd werden uit de knellende omklemming.

‘Op zo’n manier doodgaan is pijnloos,’ zei oom Willem jaren later. ‘Ik heb het bijna zelf meegemaakt op het hooiland. Ik raakte bekneld in een houten harkensteel. Je voelt het niet. Het einde komt stil en op kousenvoeten. Net als kolendampvergiftiging.’

Zo eindigt dit aanvankelijk zo vriendelijk ogende verhaal op een enigszins lugubere manier. En dat net op de dag dat ik lees dat in enkele Amerikaanse staten de doodstraf met behulp van de elektrische stoel wordt afgeschaft. Ook de doodstraf door ophanging. Of de doodstraf met een pil. De doodstraf wordt in zijn geheel afgeschaft. Eindelijk.

21-02-2011, 21:30 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Juist op tijd merkte ik dat ik een slaaf van de tijd werd. Door dat nieuwe bewustzijn was het een eenvoudig kunstje de klok van de muur te halen en hem te verstoppen in een van de vele kasten, waar hij geen kwaad kon. De volgende stap was het verwijderen van mijn polshorloge. Een fluitje van een cent, maar één met grote gevolgen. Niet langer werd ik door de tijd opgejaagd. Niet langer was de tijd meester over mij: ik had mijzelf van de tijdsdruk bevrijd en de tijdsboeien afgeworpen.

Nu, jaren later, leef ik in een huis dat wemelt van het aantal klokken en uurwerken. In elk vertrek, in zowel schuur, keuken als slaapkamer. Maar steeds tamelijk onopvallend. Erger zijn de gebruiksvoorwerpen waar tegenwoordig ook altijd een klokje op dient te zitten. De magnetron, de wasmachine, de laptop, overal zit een digitaal uurwerkje dat mij wil vertellen hoe lang ik over iets doe en hoe lang dat duurt. Het mankeert er nog maar aan dat je aan de nieuwe stofzuiger kunt zien dat het kwart voor vijf is. Soeverein treed ik nu de tijd tegemoet. Met een air van: mij vertel je niets meer. Blijvend heb ik de tijd overwonnen. Ik ben mijn eigen tijd de baas.

Een polshorloge bezit ik niet meer. Noch aan mijn linker- noch aan mijn rechterpols. Soms vraagt men mij of dat niet erg onhandig is. Want, stel dat je persé moet weten hoe laat het is, bijvoorbeeld om de trein te halen, wat doe je dan? Ik antwoord daarop dat er veel oplossingen denkbaar zijn. In het open veld en van ieder menselijk contact verstoken, kijk ik naar de stand van de zon en weet op een kwartier nauwkeurig hoe laat het ongeveer is. En, indien tussen de mensen verblijvend, vraag ik aan de eerste de beste hoe laat het is. Die ander heeft ongetwijfeld de tijd op zak en kan mij die meedelen. “Terra, het is exact 6.45 uur!”  Te laat voor de trein van half zeven, denk ik dan. Maar is dat nu zo erg?

14-02-2011, 21:24 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Moeder zowel als vader hielden van een actieve en passieve muziekbeoefening. Pa was jaren lid en voorzitter van de fanfare en mijn moeder had als jong meisje haar ouders overgehaald een muziekinstrument aan te schaffen waarop zij haar muzikale kwaliteiten kon botvieren. En nu bereikt het harmonieuze het toppunt van tastbaarheid: wij waren thuis in het bezit van zo’n muziekinstrument: een echt harmonium.

Sommigen betitelen een harmonium als een mislukte piano of als een schreeuwlelijk dat alleen maar quasi geestelijke klanken kan voortbrengen. Dat is een schromelijke vergissing. Een harmonium, mits goed bespeeld door een vakvrouw of door iemand met een aan professioneel grenzende amateurisme, klinkt verrassend origineel, helder en overtuigend. Vergelijk het met een harmonica of een accordeon. Mits goed en kundig bespeeld een weldaad voor ieder oor.

Zelf heb ik als zevenjarige drie en een halve week les gehad. Men trachtte mij het harmonium-spelen bij te brengen. Dat het niet gelukt is, is te wijten aan mijn luiheid en halsstarrigheid, niet aan de degene die les gaf. Ook niet aan het lesboek dat ik gebruikte. Als ik destijds mijn best had gedaan, kon ik nu spelen als Lang-Lang, alleen niet zó lang.

Pas geleden vond ik het: een boekje Die Harmonium-Schule, het aloude lesboek. Ook voor zelfstudie, schrijft de auteur van dit aan te bevelen oefenboek in zijn inleidend woord. Ik vond het terug, in een oude doos op de schuurzolder, enigszins aangevreten door muzikale muizen, maar verder nog heel goed bruikbaar. Ik sloeg bladzijde 60 op waar ik oefening nummer 120 terugvond: het fraaie lied van de waldhoorn. “Wie lieblich schallt …”.  In het Nederlands: “Langs berg en dal klinkt hoorngeschal.” Met frissen, vollen toon.

Interessant, leerzaam en handig is het feit dat de teksten bij de notenbalken in zowel Duits als Engels geschreven staan. Bij het kerstlied “Stille Nacht” staat “Silent Night, Hallowed Night”. En iets verder raadt de schrijver aan om het stuk zachtjes te spelen: mit sanften Stimmen, with soft stops. Een buitengewoon boek dus. Je leert er niet alleen harmonium spelen mee, je leert ongemerkt ook nog eens twee talen.

Genoeg gepraat en geschreven. Ik pak de Harmonium-Schule, loop naar de schuur waar in een hoekje nog steeds het oude harmonium van mijn ouders staat, sla bladzijde 79 op en speel met twee handen en twee voeten (die laatste zorgen voor voldoende wind in de blaasbalg) het schone lied van een zekere Wolfgang A. Mozart. Het heet: Broeders, reikt elkaar de hand, of in het Duits: Brüder, reicht die Hand zum Bunde. En in het Engels: Song of Society. Een lied van de gemeenschap, een lied voor en van ons allen.

04-02-2011, 21:23 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

 Nu ik iets ouder ben en nú naar mijn vingers van mijn linkerhand kijk, zie ik allemaal barstjes en piepkleine breuklijnen. Het lijkt wel op craquelé, u weet wel die barstjes in de vernis op een achttiende-eeuws schilderij (een stilleven met citroenen, bijvoorbeeld).

 Vooral bij temperaturen in de buurt van of ónder nul zijn de kloofjes duidelijk te zien. Ze zijn noch pijnlijk, noch hinderlijk. Ze zijn er volgens mij alleen maar om je te wijzen op de vergankelijkheid van het leven. Tegen de jongere lezers zou ik daarom ook willen zeggen: lach niet te hard, straks heb je ze zelf ook. Niemand ontspringt de dans.

Niet alleen op de linkerhand zitten ze. Maar die heb ik gekozen vanwege fotografische redenen. Met mijn rechterhand bedien ik de ontspanknop van mijn digitale camera die het beeld van mijn linkerhand gevangen houdt. En je kunt geen twee dingen tegelijk. Noch met je rechter-, noch met je linkerhand.

28-01-2011, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Onze Boeddha kent u wellicht nog niet. Daarom zal ik hem aan u voorstellen. Hij deed zijn intrede bij ons in het voorjaar van 2007. Hij stamt niet wat u zou denken uit zuidoostaziatische keerkringen, maar uit de wereldwinkel bij ons in het dorp. Aanvankelijk recht van lijf en leden, monter en gezond, maar door een ongelukkige samenloop van omstandigheden is hij een medewerkster van de wereldwinkel uit handen gevallen, waardoor zijn terracotta onderstel onherstelbare schade heeft opgelopen. Om die reden heeft de winkel hem tegen gereduceerde prijs aangeboden. Mijn vrouw, die hem zag en meteen verkocht was, kocht hem voor een prikje. Zij nam hem voorzichtig op en vervoerde hem in de achterbak van haar auto net zo lang tot hij bij ons op het erf aangekomen was. Ik heb een passende plek voor hem gezocht en sedert dien verfraait hij de omgeving, mediteert wat stil voor zich heen en vertelt aan iedereen hoe geweldig hij het hier getroffen heeft. Tot zijn genoegen bloeien de bosanemonen en de winterjasmijnen aan zijn voeten.

Iedere morgen als ik naar mijn kippen ga, begroet ik hem, want hij zit op mijn route. Ik verbeeld mij dat hij vriendelijk glimlachend teruggroet. Hij is sowieso uiterst aangenaam in de omgang en meegaand. U zult geen woord van protest of anderszins horen. Ook geen klagen over het weer, wat wij huisgenoten vaak doen. En dan te bedenken dat hij volledig aan de elementen is overgeleverd. Hij zit daar, weliswaar enigszins beschut door de muur en de begroeiing, in weer en wind. Maar geen onvertogen woord is ooit over zijn lippen gekomen.

Onlangs echter is hij zeer op de proef gesteld. Immers, tijdens de adventstijd en met kerst en oud en nieuw lag er een dik pak sneeuw en vroor het dat je het kon horen kraken. Toen had ik wel eens medelijden met Boeddha. Een sneeuwdek beschermt tegen doorvriezen, maar ga zelf maar eens in dergelijke omstandigheden drie weken buiten bivakkeren! Binnen drie minuten sta je bibberend binnen. Ik had onze Boeddha natuurlijk binnen een plekje kunnen geven, maar ik wilde hem niet losrukken uit zijn bekende omgeving. En een nachtopvang bij het Leger des Heils kwam ook niet in aanmerking.

Boeddha gaf geen krimp Hij trotseerde bravoureus de ijzige kou. Alleen sloeg hij zijn ogen nog meer neer dan anders en ook zijn gevouwen handen vertoonden witte plekjes door de bevroren vingertoppen. Het ergst was de tweede kerstdag, Zo trof ik hem aan: half weggeborgen onder het sneeuwpak, met een dot sneeuw in zijn oog en een toefje wit op zijn smaakvolle hoofdbedekking dat bij nader inzien geen slagroom of scheerschuim maar eveneens sneeuw bleek te zijn.

Nu de dooi inzet en stand houdt komt onze Boeddha weer in zijn gewone doen. Hij mediteert als vanouds en denkt zachtjes na over de zin van het leven. Als ik hem passeer glimlacht hij als vanouds. Ik laat dan even mijn hand op zijn hoofd rusten. Tussen ons is een band van begrip ontstaan die ook de strengste winter niet kan doorbreken.

23-01-2011, 20:45 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Mijn eerste bril kreeg ik toen ik ongeveer tien was. Omdat slechtziendheid in de familie zit – mijn vader bijvoorbeeld was enorm bijziend en zonder bril aan het toeval overgeleverd – dacht Ma dat het verstandig was ook mijn gezichtsvermogen te doen controleren. En ja hoor: de oogarts achtte de tijd gekomen voor een ziekenfondsbrilletje met van die ronde glazen en verend meegevende haken achter je oren. Vóór je ogen twee glaasjes min drie en min twee. Ik had er een gloeiende hekel aan omdat je er bij het voetballen en turnen alleen maar last van had. In ieder geval was de bril vaker in zijn huisje te vinden dan op mijn wipneus. Dat was niet verstandig, zei een wijze Heurnse boer die bij ons thuis in het voorjaar de groentetuin omspitte. Hij kende iemand die het ook had vertikt om een bril te dragen en die iemand moest nu van de dokter veertien dagen met zijn ogen op een stoel zitten.

Neen, lenzen heb ik nooit gedragen. In de tijd dat ik aan mijn brilletje begon waren die trouwens ook nog niet uitgevonden. Overigens had ik, in het geval dat, zonder lensvloeistof kunnen leven, omdat ik van nature een beetje een huilebalk was die bij iedere passende gelegenheid de waterlanders liet vloeien. Ook op latere leeftijd, toen een paar lenzen kwam vragen of het in aanmerking kwam, heb ik mijn trouw aan het brilmontuur met bijpassende glazen niet verloochend. Ook al zeg ik nu dat ik mij van de heersende mode nooit iets aantrok, ik moet toegeven dat een aantal monturen eraan beantwoordde. U kent ze ook nog wel: brillen met van die zware, mahoniebruine kunststof monturen met glazen in dikke randen die bijkans je gehele wangpartijen bedekken. Af en toe, wanneer het ZDF weer eens een reportage over leeglopende Russische dorpen uitzendt, zie je een oudere bebrilde Russische onderwijzeres met dat type montuur.   

Kan het zijn dat ik bij een van je brillen leesstukjes in de glazen zie? Compliment voor uw opmerkingsgave, want u hebt mij op een zwak punt betrapt. Inderdaad heb ik een tijdje zo’n lompe bril gehad met van die afwijkende focussen in een gedeelte van de glazen om niet alleen mijn vrouw diep in de ogen te kunnen zien, maar om tevens een boek te kunnen lezen. Van bifocaal had niemand toen ooit gehoord, laat staan van multifocaal. Als ik een beroemde schrijver wilde betrappen op een ongerijmdheid in zijn nieuwste boek, moest ik regels uit dat boek lezen via de extra ingeslepen leesstukjes. Een tamelijk waardeloze uitvinding, zo’n bril met leesstukjes, als u het mij vraagt, want loodzwaar op je neus. En we hebben al genoeg te tillen in ons leven.

Jazeker, je ogen veranderen met het ouder worden. Met het klimmen der jaren blijkt mijn gezichtsvermogen, anders dan u dacht, er op vóóruit te gaan. Voorwerpen tot een afstand van zeg een anderhalve meter kan ik heden ten dage zonder bril heel goed zien. Voor zaken verderop gebruik ik een goedkoop lichtgewicht brilletje dat u bij een van de vele brilgiganten voor een prikje kunt verwerven. Een leesbril heb ik niet nodig, boeken lezen doe ik zonder bril. En aan contactlenzen heb ik mij zoals gezegd nooit gewaagd. Dat heeft veel te maken met mijn conservatieve geestesgesteldheid als het gaat om vertrouwde hulpmiddelen zoals mijn brilletje. Ik kan er geen afscheid van nemen.

Nu ik u toch spreek en u een kijkadvies wilt: kijk met je ogen wijd open. Niet zomaar kijken, maar observeren. Niet zien, maar waarnemen. En wees alle dagen van je leven dankbaar dat er zoveel moois is om te zien.

 De  foto’s hieronder laten brillen zien die ooit op mijn neus hebben gestaan.

11-01-2011, 16:06 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Hoe graag had ik u vandaag op Driekoningen 2011 een foto laten zien van iets magisch dat zich enkele dagen geleden aan ons oog voordeed. Ik bedoel de gedeeltelijke zonsverduistering van afgelopen maandagmorgen. Om negen uur liep ik met mijn camera naar buiten, richting oosten, teneinde de opgaande zon te fotograferen. De hemel kleurde geel/rood/oranje op de plek waar een zon met een ontbrekend schijfje haar dagelijkse tocht langs het zwerk begon. Maar van de zon zelf was nauwelijks iets te zien. De boosdoener was een wolk die op het moment suprème voor de zon langs gleed. Bovendien is het voor een amateurfotograaf als ik moeilijk tegen de zon in te fotograferen zodanig dat je ook nog iets van de zonnevorm kan zien.

Toch hebben de onderstaande foto’s iets van het magische, van het onpeilbare, van het fascinerende van een verschijnsel als een zonsverduistering. Ik herinner me nog goed uit mijn jonge jaren hoe wij eens, staande op het schoolplein, door beroete glaasjes kijkend, de gehele zon zagen verdwijnen achter de maan. Het werd zo donker dat de kippen van de weeromstuit op stok en stal gingen.

Bovendien kan ik u hiermee alsnog een Gelukkig Nieuwjaar wensen. Op Driekoningen mag dat zeker nog wel. Nog sterker: het mag bij ons in de streek de gehele maand januari.

06-01-2011, 11:50 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Dat deed hij zomer en winter, bij alle weersomstandigheden, bij nacht en ontij om zo te zeggen. En wanneer de wegen praktisch onbegaanbaar waren door winterse toestanden met ijs, sneeuw en ijzel, zoals wij ze nu ook in deze adventswinter anno 2010 meemaken, zette hij zijn paard op scherp. Dat wil zeggen: hij monteerde ijzeren stiften met scherpe pijlvormige uiteinden in de openingen van de paardenhoefijzers. Kijkt u maar naar de foto hier beneden: stiften, speciaal voor u bewaard in een oud kartonnen doosje. Zwaar onder de roest, maar verder onaangetast en bruikbaar tot op de dag van vandaag.  Het paard staat op scherp; het heeft grip op de ijzige ondergrond, het kan zich staande houden.

Zelf staan wij ook wel eens op scherp. Wanneer wij alert en opmerkzaam de gebeurtenissen om ons heen bezien en waar nodig van commentaar voorzien. Iemand prijzen, of andersom iemand afkeurend bejegenen, protesteren tegen wanstaltige maatregelen van de overheid, demonstreren voor het behoud van alles wat ons goed en dierbaar is. Niet wachten op wat anderen doen of op de jongste dag, maar ad-rem, attent en to-the-point reageren.

Voor het komende nieuwe jaar wens ik u en mijzelf naast al het goede wat denkbaar is ook een beetje scherpte. Zodat wij frank en vrij de toekomst tegemoet kunnen zien.

Er moet ook ruimte zijn voor stilte en bezinning. Zelfs voor nostalgie en sentimentaliteit als het ons daarnaar te moede is. Met een nostalgisch kerstsneeuwplaatje van onze boerderij ergens in de binnenlanden van het Gelderse platteland wens ik u allen goede en prettige kerstdagen en een voorspoedig, of zoals wij zeggen: een welgelukzalig Nieuwjaar met veel heil en zegen.

22-12-2010, 11:46 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Over twee onleesbare boeken wil ik u in dit niemendalletje iets vertellen. Hoewel, onleesbaar: u ziet twee normale boeken, dat wil zeggen wat wij normaliter onder normaal verstaan. Witte bladzijden dus, bedrukt met zinnen, woorden en letters. Af en toe bovendien voorzien van een illustratie: een foto, een afbeelding, een schema, een grafiek, een tekening. Wat beide boeken onleesbaar maakt, is louter subjectief. Het is de taal waarin het boek geschreven is. Als dat uw moederstaal is, is er geen vuiltje aan de lucht. Het gaat om de aantallen lezers die iets begrijpen. Van het eerste boek zullen slechts weinig lezers kunnen zeggen dat zij lezen en begrijpen wat de auteur hen wil zeggen. Van het tweede boek weet de auteur dat zélf niet eens.

Laat ik proberen u uit de droom te helpen. Het eerste boek is vers van de pers. Het heet Dinxperse grenspräötjes en is geschreven in een moeilijk op te schrijven, laat staan te begrijpen Oost-Nederlands dialect. Het bevat korte verhalen, jeugdherinneringen, die twee leeftijdsgenoten onafhankelijk van elkaar hebben opgeschreven en afhankelijk van elkaar samen in een boekje hebben gezet dat in november 2010 is verschenen. Voor eenieder die gewend is dialect te lezen (misschien bovendien te spreken) een fluitje van een cent. Maar voor niet-dialectkenners is de hier geschreven taal een grote sta-in-de-weg. Net zo iets als iemand die mij in een Zuid-Fins dialect uit de omgeving van Helsinki  een verhaal wil vertellen van een verdwaald rendier. Zoiets. Daar snap ik dus totaal niets van.

Het tweede boek is nog raadselachtiger. Het bevat niet-arabische, latijnse of romeinse lettertekens, maar schichtige kronkeltekentjes die blijkbaar aan elkaar geschreven woorden en zinnen vormen die je van rechts naar links moet lezen. De voor ons verkeerde richting. Bovendien moet je dit boek van achteren naar voren lezen, wat het raadsel alleen nog maar groter maakt. De taal waarin dit boek geschreven is, is het farsi. Dat wordt bijvoorbeeld in Iran gesproken en geschreven.

Het is zoals het is, en ik schaam me er ook niet voor. In beide boeken heb ik, uw nederige verhalenschrijver, de hand gehad. Als een van twee auteurs namelijk. Het eerste heb ik geschreven samen met een jeugdvriend, het tweede met een collega. Dat tweede boek gaat trouwens over kenmerken van het primaire onderwijs (het basisonderwijs) in een aantal Europese landen. Oorspronkelijk is het geschreven in het Engels en een collega uit Iran heeft het vertaald in een ook voor de auteurs onbegrijpelijke taal.

De plaatjes hieronder laten de voorkanten zien. Eerst het Achterhoekse dialectboek, daaronder een stukje van het Engelse titelblad en daar weer onder de voorkant van het boek in farsi. Doe maar wat ik iemand altijd aanraad: ook al begrijp je er niets van, je kunt het altijd bewonderen.

28-11-2010, 21:26 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Mijnheer Pimpelmans is een veearts in ruste. Hij geniet van een onbezorgde levensavond, samen met zijn vriendelijke en hartelijke echtgenote. Hoe meneer Pimpelmans met zijn voornaam heet, weten we niet. Misschien heeft hij die niet eens. Wel zien we dat hij een ouderwetse monocle draagt, zo’n bril zonder pootjes, aan een touwtje, die je op je neus klemt. Het belangrijkste fysieke kenmerk van meneer Pimpelmans is ongetwijfeld zijn omvang. Hij weegt schoon aan de haak minstens 250 pond. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat zijn geliefde echtgenote hem daarbij op de voet volgt. Maar dit valt allemaal volkomen in het niet als je oog hebt voor het belangrijkste aan meneer Pimpelmans: hij trekt onheil aan en roept het over zich af. Dat doet hij ongewild en nooit expres: het overkomt hem. Het gebeurt per abuis. Hij is de levende Wet van Murphy: alles wat maar fout kan gaan, gaat in de nabijheid van mijnheer Pimpelmans gegarandeerd fout. Mijnheer Pimpelmans vervult zijn slachtofferrol met verve. Zijn zonnig gemoed helpt hem er altijd weer bovenop, hoezeer het onheil hem ook treft.

Mijnheer Pimpelmans ten voeten uit. Alles wat hij onderneemt, loopt verkeerd af. Wij allen thuis, Ma niet in het minst, moesten hier vreselijk om lachen. Zelf vond ik het af en toe de spuigaten uitlopen. Waarom moest die arme mijnheer Pimpelmans zo lijden onder de grillen van het lot? Waarom vergat de schrijver van het verhaal die dingen te noemen die wél goed gingen? Ik had medelijden met meneer Pimpelmans, maar ik zag wel hoe zeer iedereen om mij heen genoot van Pimpelmans’ avonturen, dus kon het niet anders dan grappig zijn. En dus lachte ik mee. Maar niet altijd van harte.

Over meneer Pimpelmans’ avonturen konden we lezen in De Graafschapper. Dat was een drie keer per week verschijnende regionale krant die behalve een beetje wereld- en nationaal nieuws het vooral moest hebben van alles wat er plaatselijk stond te gebeuren of recentelijk was gebeurd. Die krant lazen we vroeger thuis. De strip met meneer en mevrouw Pimpelmans werd door iedereen als eerste gelezen. Hun belevenissen werden door mij uitgeknipt en met behulp van een kwastje en een potje gluton in een schoolschrift geplakt. Om er later nog eens van te kunnen genieten.

Nu ik na zoveel jaar de tekeningen terugzie en de strip nog weer eens lees, vieren wij een feestje van herkenning. Zoals bij de tekening van de hagelwitte kluit ijs die mijnheer Pimpelmans, staande op het balkon, laat vallen op de blote rug van mevrouw Ribbenspek die nietsvermoedend op het terras beneden een kopje thee drinkt. Het gebeurt allemaal per abuis. En de herinnering aan haar wraak is springlevend: ze slingert hem niet alleen de heftigste verwijten naar z’n hoofd, maar ook het thonetstoeltje. Ook per abuis. Maar wat betekende, wist ik niet toen ik het verhaal voor het eerst las. Nu nog niet precies, trouwens.

16-11-2010, 22:02 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Bij het woord ‘herfst’ denken we aan stormen die wal- en hazelnootbomen geselen zodat wij hun vruchten kunnen rapen. En aan de scholieren die bij ons op de grindweg merken wat het is om tien kilometer tegen de slaande regen in naar school te fietsen. Vaak echter brengt de herfst ook een aantal stille en windstille dagen. Het lijkt net of de tijd, net nadat ze is terugverzet naar de winterstand, even stilstaat om jou de gelegenheid te geven van de laatste mooie dagen te genieten. Ik lees in een oude almanak dat het vaak gebeurt in de tijd rond Allerheiligen en Allerzielen, wanneer oktober in november overgaat.

Op zo’n moment ontwaakt ook mijn romantische zicht op de dingen. Romantisch is het verkeerde woord, ik bedoel eigenlijk sentimenteel. In de vroege ochtend kijk ik naar buiten, zie hoe de zon pogingen doet de ochtendnevels te doorboren, hoe de adem van de grazende koeien zichtbaar wordt, en pak ik mijn camera die altijd paraat ligt en schiet mijn eerste winterse tegenlichtplaatje. Zo mooi en gevoelig dat er zonder mankeren straks een fraaie kerst- en nieuwjaarskaart van gemaakt kan worden.

Allerzielen en Allerheiligen, ze zeggen mij weinig omdat ik niet katholiek ben grootgebracht. Toch overvalt mij ieder jaar een gevoel van weemoed. Wanneer onze katholieke medeburgers hun graven hebben versierd met witte bloemen, weet ik zeker dat de nazomer definitief op zijn eind loopt. Ook al hebben de trekvogels vanwege de hoge temperaturen hun vertrek nog even opgeschort totdat het écht tijd wordt om te gaan.

31-10-2010, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (1)

Je ziet ze weinig meer, religieuze voorstellingen die als muursteen de voorgevel verfraaien. En bijbelse voorstellingen, in het bijzonder als zij ons wonderen laten zien, zijn al helemaal niet meer van deze tijd. Natuurlijk komt dat door de secularisatie. Wij kennen het klassieke Bijbelverhaal van de vijf broden en de twee vissen niet meer, net zo min als de afloop. Wie van ons weet nog dat het hierbij gaat om de wonderbaarlijke broodvermenigvuldiging aan de oevers van het meer van Tiberias? Jezus die brood breekt en brokken vis uitdeelt, discipelen (apostelen zo u wilt) die de toegestroomde menigte van voedsel voorzien, kom daar tegenwoordig nog eens om. In elk geval waren vijf broden en twee vissen genoeg om duizenden hongerige magen te vullen, zegt het verhaal.)

Thuis hebben we ook zo’n wonderlijke gevelsteen. Hij is gemaakt door mijn jongere broer tijdens zijn eerste jaar op de kunstacademie. Als ik toevallig eens zuidwaarts naar buiten kijk, valt mijn blik op zijn kunstwerk. Een steen van een of andere gipssoort, voorstellende de wonderbare visvangst, aangebracht op het tegenoverliggende muurwerk en overgeleverd aan weer en wind.

Het verhaal wil dat enkele leerlingen van Jezus bij zonsopgang aan het vissen waren op het hierboven al genoemde meer van Tiberias. Ze hadden die nacht nog geen spierinkje gevangen. Jezus stond aan de kant, zag aan de kleur van het water waar de vis zat, (staat er niet, maar dat denk ik) en adviseerde zijn vrienden het net aan de ándere kant van de boot uit te werpen. Waarop de netten, brekend vol als zij waren, slechts met veel moeite binnen boord konden worden gehaald. U moet zich voorstellen dat u de vissers van boven ziet: aan de bovenkant twee hoofden, handen die een net trekken, vissen die in het net verward raken.

Passend bij de vergankelijkheid van het leven is de verandering die onze muursteen ondergaat. Regen en wind, vorst en hitte, alles laat zijn sporen na. Dat de illustratieve zeggingskracht ook te lijden heeft, nemen wij op de koop toe. Ja, we zien steeds minder wat de steen voorstelt, maar dat geeft niet. Wij kennen immers het verhaal erachter. Dat zit in ons hoofd.

Tenslotte wil ik met uw toestemming nog even terug naar de andere kant van het meer van Tiberias, daar waar de wonderbaarlijke brood- en visvermenigvuldiging plaats vond. Het mooiste van het verhaal vond ik altijd het slot. Nadat iedereen – vijfduizend man, vrouwen en kinderen niet meegerekend, kunt u nagaan - voldoende gegeten had, werden de restjes opgehaald. Twaalf manden vol! Want je moet nooit eten weggooien of ongebruikt laten liggen. En zeker niet zolang er mensen op aarde honger lijden.

19-10-2010, 19:18 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Pas geleden stuurde een neef mij een fotootje. We zien (als u even naar beneden scrolt en stopt bij het eerste plaatje) een onzichtbaar iemand die met één ferme handbeweging de datum op de scheurkalender een dag voorwaarts brengt. Toeval of niet: vandaag, op de 25^ste september zien we een postzegel van 25 eurocent. Twaalf miraculeus geordende kubusjes, bedacht door de Zweedse graficus Oskar Reutersvärd.

Er klopt iets niet. Je ziet het, maar je wilt het niet zien, niet erkennen. Want het brengt je in verlegenheid, je raakt in de war. De kubusjes laten een driedimensioneel figuur zien dat tweedimensioneel wordt afgebeeld.

Reutersvärd noemt deze manier van afbeelden ‘perspectives japonaise”.  Wij spreken van onmogelijke figuren. Reutersvärd heeft er talloze bedacht. Deze, met de twaalf kubussen in een driehoek, is wel zijn bekendste.

Een aantal jaren geleden had ik dit figuur nodig voor de omslag van mijn boek. Ik schreef de ondertussen beroemd geworden graficus een brief met het verzoek om toestemming. Die kreeg ik. Ik kreeg nog meer: Reutersvärd had de tijd en moeite genomen om speciaal voor mij een nieuw onmogelijk figuur te ontwerpen. Perspective japonaise No. 442.

Sommigen die deze figuren voor het eerst zien, denken aan de Nederlander M.C. Escher die wij allemaal kennen van zijn ingenieuze prenten met figuren die van de ene vorm in de andere overgaan. Maar nu weten wij beter. Zien we zó’n onmogelijk figuur, dan is de maker vast en zeker (zeker en vast) Reutersvärd.

08-10-2010, 23:14 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Zeer onlangs zijn enkele Nederlandse hogescholen negatief in het daglicht verschenen omdat de studenten van enkele studierichtingen voor een appel en een ei – anders gezegd: met heel weinig moeite, bijna voor niets, voor een habbekrats – een diploma kregen uitgereikt. Even een eerder afgekeurde scriptie kopiëren, even een geschikte docent opzoeken, en even naar school om je diploma op te halen. Ja, zo ken ik er nog een paar.

Je moet de weg weten. Dat blijkt ook weer bij het schandaal over deze Nederlandse hogescholen die toestaan dat hun studenten met een minimum aan kennis en inspanning en een maximum aan door-de-vingers-zien door de verstrekkende instantie een einddiploma ontvangen. Wat overigens geen wonder is wanneer het criterium voor kwaliteit (doelen, inhoud, docenten, exameneisen) verlegd wordt naar de simpele vraag: hoeveel studenten zijn in het afgelopen collegejaar afgestudeerd? Nee, het verbaast mij niet dat studenten gebruik maken van handige leerroutes, daarbij gadegeslagen door quasi-onwetende collegebesturen, managers en docenten die het naar eigen zeggen ook niet kunnen helpen want zij wisten niet beter.

Dan vroeger, toen immers álles beter was. Iedere cursus en opleiding, kort of lang, stond of viel met helder geformuleerde eisen (zowel aan studerenden als aan lesgevenden) waaraan niet te tornen viel. Neem als voorbeeld de opleiding voorafgaand aan de status van gediplomeerd melker. Ik kom hierover te spreken omdat, jaren geleden, tijdens een genoeglijke gemeenteavond de vraag gesteld werd: wie van u heeft bijvoorbeeld een melkdiploma? Twee aanwezigen bleken de vraag met ja te kunnen beantwoorden: de echtgenote van de plaatselijke dominee en mijn echtgenote: mevrouw Terra dus.

Hoe grondig de opleiding was blijkt uit de even grondige manier waarop het opleidingsprogramma  was samengesteld. Want het handmatig melken van een koe is inderdaad wel iets meer dan even trekken aan een van de vier voorbijkomende spenen teneinde droppels melk in een schone emmer te kunnen opvangen. Wat dacht u van alle eisen op milieutechnisch en hygiënisch gebied? Wist u dat het uier van tevoren gewassen moet worden en afgedroogd wordt met een droge, ruwe doek? En wist u dat je niet alleen kunt melken, maar ook moet námelken. En dat je voor het melken een voldoende kunt hebben gehaald, terwijl het namelken beloond wordt met een schamele onvoldoende?

Hieronder ziet u hoe vernuftig het cijfersysteem in elkaar zat. Je kreeg voor elk onderdeel een cijfer tussen de 1 en de 5 dat vermenigvuldigd werd met een moeilijkheidsfactor. Want het is duidelijk dat het regelmatige, krachtige melken meer punten op moet leveren dan een fiere houding bij het verlaten van de koe.

Mevrouw Terra behaalde destijds 182 van de 200 mogelijke punten. Laten we zeggen: eindcijfer een negen. Geslaagd: ja. Dat spreekt vanzelf. Dat vond ook de Rijksveeteeltconsulent voor Gelderland waaraan de managers en de bestuursdirecteuren van de diverse hogescholen een voorbeeld kunnen nemen.

03-10-2010, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (1)

Wie herinnert zich niet uit haar of zijn lagere schooltijd de steeds terugkerende misère met de potloodpunten. Grafiet slijt, dat merk je gauw genoeg als je voor de eerste keer een potloodje in je hand neemt om op de onderkant van een smetteloos wit stuk tekenpapier een huis te tekenen met een schoorsteen waar rook uit kringelt. Nóg erger is het afbreken van de potloodpunt bij een beetje tegendruk. Je probeert een tak aan een boom te tekenen, zo eentje met veel zijtakken en bladeren, en páts … weer een gebroken punt. Het is om horendol van te worden. En ik was als kleine jongen toch al zo’n driftkikker!

Faber, dat waren de beste, zei mijn vader. Hij had verstand van potloden, want hij was een meester in het met potlood tekenen van fraaie portretten. (Hieronder laat ik u er een zien.) Faber was een duur potloodmerk. Maar voor de jongens en meisjes op school waren die Fabers veel te kostbaar. Wij kregen van die gele Bruynzeelpotloden die ergens in Zaandam of daaromtrent werden gemaakt. Tekenen deden we sowieso met potlood in tekenschriften. Maar ook in schriften met lijntjes (taalschriften) en hokjes (rekenschriften) werkten wij met potlood. Wij noemden dat kladschriften, naar Jaapje van Nieuwenhuizen uit de vijfde klas die een meester was in het bekladderen van alles waar inkt, verf en waskrijt aan bleef kleven. Je had ook netschriften. Daar schreef je in met kroontjespen en Gimborn-inkt die de meester schonk uit een grote mandfles in een glaasje, dat in een holletje op je bank stond.

Kleuren deden we met kleurpotloden. Je had dozen met kleuren in zesvoud. Ik bedoel kleine doosjes met zes verschillende kleuren of grotere met een veelvoud daarvan. Favoriet was de 24-delige Caran d’Ache kleurdoos. Je was de koning te rijk op de dag na Sinterklaasavond, als je triomfantelijk met je nieuwe kleuraanwinst op school kwam en iedereen de ogen uitstak. Het nadeel van kleurpotloden was dat hun punten nog vlugger braken dan de gewone HB-zwartgrijze.

Het aanpunten van de potloden was een bijzonder ritueel. De meester had een puntenslijper op het hoekje van zijn bureau laten monteren. Achteraan zat een wieltje met handvat, aan de voorkant kon je door te knijpen een opening forceren waar je potlood met de stompe kant naar voren ingestoken werd. De meester draaide gelijk Michiel de Ruyter aan het puntenslijperswiel, waardoor, o wonder, een scherp inwendig verborgen mesje dunne spiralen cederhoutslingertjes produceerde. Net zolang totdat het grafieten binnenste een vlijmscherpe punt had gekregen.

Scherp is scherp. Je kon draaien wat je wilde, maar een scherpe potloodpunt kreeg je nooit nóg scherper.

Tegen de tijd dat het edele draai- en handwerk vervangen werd door een elektrisch aangedreven mechaniekje ging het bergafwaarts met het potlood. De ballpoint kwam hem vervangen. Die had het grote voordeel dat je hem nooit hoefde aan te slijpen en prachtige vlekken kon toveren in je schoolschriften. Zodat de meester op een dag zei: Op blaadjes mag je met een balpen schrijven, maar in het netschrift schrijven wij zoals gebruikelijk uitsluitend met pen en inkt.

U mag het best weten: ik schrijf nog iedere dag met potlood. Om iets te noteren wat ik anders onherroepelijk zou vergeten. Of om een inval voor een weblogje te bewaren voor de eeuwigheid. Ergens op mijn bureau staat altijd wel een glas met potloden. Samen met zo’n kleine metaal-glimmende puntenslijper. Voor potloodpunten waar je een puntje aan kunt zuigen.

Zoals beloofd een potloodtekening van Terra Sr. voorstellende de beroemde schrijver Louis Couperus.

27-09-2010, 23:31 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Het is het onuitsprekelijke wit dat zich in de bloemkelk rondom stamper en stempel ophoudt. Letterlijk oogverblindend. Het laat zich ook niet in een plat vlak vangen. Als je de bloem fotografeert, kun je moeilijk scherpstellen op het witte innerlijk. Het is ongrijpbaar. En tegelijk onbegrijpbaar.

In een bijbels scheppingsverhaal staat beschreven wat er het éérst geschapen werd. In het allereerste begin was de aarde aardedonker, woest en ledig, maar plotseling klonk het en wás het er: het licht. Maar de vraag rijst meteen, waar kwam dat licht dan vandaan?

Ja, nú weten wij het. Want de wetenschap staat voor niets. Het licht stamt uit het binnenste van de blauwe winde. Dat is de bakermat waar alle golflengten samenkomen in een alles omvattende witte gloed. In het Engels heet zij ‘Heavenly Blue’ en ook dat kan geen toeval zijn. Hemels witblauw, dát is het. Het windt zich in alle richtingen hemelwaarts.

19-09-2010, 11:49 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

      Waar de bewoners van ons grensdorp altijd zenuwachtig van worden is de factor prijsverschil. Wanneer bijvoorbeeld een half pond boter in Nederland twee keer zo duur is dan in Duitsland, (ik geef maar een voorbeeld,) dan raken wij van de kook. Wij hebben dan de neiging in Duitsland duizend kilo van het goedje in te slaan en dat later in Nederland voor een zacht prijsje met een vette winst van de hand te doen. Het illegaal verplaatsen van goederen van het ene naar het andere land noemen wij smokkelen. En wij glimlachen er bij omdat het zo’n aangename inkomstenbron is. Tenminste, als de commiezen er geen stokje voor steken.

Ik geef schoorvoetend toe – het is geen reden om trots op te zijn – dat ik ook wel eens gesmokkeld heb. Als 10-jarige jongen bracht ik wel eens boter en koffie naar familie die een paar kilometer over de grens in Duitsland woonde en die wel eens weer trek had in een lekker bakje plus een krentenboterham met goede, échte, boter. ‘Ach’, zei mijn moeder geruststellend, ‘de commiezen laten zo’n jongen als jij wel lopen.’

Commiezen, douanebeambten, douaniers, wat u maar wilt, waren geüniformeerde overheidsdienaren die moesten zien te voorkomen dat goederen zonder papieren, clandestien, illegaal en ongelimiteerd de grens passeerden. Je had bij ons zowel Duitse en Nederlandse commiezen.

      De commies op de foto’s is in Duitse dienst. Hij tuurt, met een typisch Duits petje gewapend, door zijn verrekijker de weg af om te zien of er een smokkelaar met verdachte waren de hoek om komt. Hij is klaar om in actie te komen en bereid om tot aanhouding over te gaan. De smokkelende dorpsgenoten hebben echter ook een aantal manieren om iemand om de tuin te leiden. Zij laten zich niet kennen, vinden een sluipweggetje en leveren hun waren op afgesproken plaatsen af. Later vertellen zij honderduit over hun grootse prestaties bij het misleiden van de douaniers. Totdat er in de krant een keer het bericht staat dat onze geachte dorpsgenoot H. te K. betrapt is op het onrechtmatig over de grens brengen van zestig pond bohnenkaffee en door de rechtbank in Arnhem is veroordeeld tot een gevangenisstraf van drie maanden en een boete van duizend guldens. Op die momenten lachten de commiezen.

      Waarschijnlijk is het u niet eens opgevallen, maar de commies heeft zijn verrekijkertje verkeerd-om. Hij ziet alles heel ver weg en dat schiet ook niet op. Het is een grapje van de kunstenaar die de beelden langs de grens heeft gemaakt. Hij heet Jürgen Ebert en woont in Bocholt. Hij heeft gevoel voor humor.

10-09-2010, 18:00 Geschreven door terra38  
Reageren (1)

Wij – ik spreek nu even over de Nederlanders als medelandgenoten; over Vlamingen, Walen en Duitstalige Belgen durf ik mij geen oordeel aan te matigen – wij, Nederlanders, zijn niet alleen een volk van kankeraars en criticasters, maar eerst en vooral een volk van plakkers. Niet zozeer in de vorm van sijsjeslijmers en bumperklevers, alhoewel, maar ik zit meer te denken aan onze fobie of manie om bij iedere gelegenheid en in elke supermarkt zegeltjes te willen verzamelen om die later thuis gezellig op een spaarkaart te kunnen plakken. Wij zijn een volk van zegeltjesplakkers. Ontegenzeggelijk.

Weet u overigens wat échte plakkers zijn? Dat zijn, en nu houdt alle ironie even op, armzalige vluchtelingen in Zuid-Afrika die uit buurlanden komen waar het de mensen nóg beroerder gaat. Ze trekken naar ZA, bouwen ergens van afvalhout, golfplaten, plastic en blik een hutje. Wanneer zij erin slagen rook uit een geïmproviseerde schoorsteen te laten opstijgen vóór zonsondergang,  mogen zij blijven wonen. Dat zegt tenminste het heersende recht. Plakkers wonen  met zijn duizenden in plakkerskampen. Als alles meezit is er een lokale overheid die voor stroom en water zorgt.

Er bestaan ook zegeltjes die je niet hoeft te plakken. Ik vond ze bij het opruimen van een oude kast. Het zijn zegeltjes om uit te knippen, het zijn bonkaarten. Van na de oorlog, zegt iedereen die ze kent, toen nog veel spullen op de bon waren. Ze stammen uit de tijd van de distributie. In verband met de heersende schaarste werden de beschikbare goederen eerlijk verdeeld. Een vriendelijke ambtenaar op het distributiekantoor deelde per hoofd van de bevolking de bonnen uit. En in de plaatselijke krant stond welke bon je nodig had om deze week een half pond suiker te kunnen kopen. Ik heb heel lang in de overtuiging geleefd dat bonnen betaalmiddelen waren, maar dat was een misverstand, zei de kruidenier. Het was én én: je moest bonnen inleveren én je moest met geld betalen. In de bonnentijd was ik nog heel jong, maar toen al overtuigd van de gerechtigheid van het systeem. Zonder bonnen zou immers iemand met veel geld alles kunnen weg- en opkopen? Zodat er voor de minder bedeelden niets meer over was? Voor de bonnenwet was ieder gelijk, en zo hoorde het ook.

Op een dag, kort na de oorlog, heeft het bonnennoodlot mijn moeder getroffen. Ma had voor een periode van een maand voor het hele gezin bonnen ingeslagen voor de noodzakelijke boodschappen. Om onverklaarbare redenen is zij toen de hele bonnenvoorraad kwijtgeraakt. Verloren. U begrijpt dat Leiden echt in last was, hoewel we daar niet woonden. Want zonder bonnen was er niets te koop van wat er in de winkel lag, dus dreigden dorst en hongersnood. En ook Pa kon naar zijn geliefde tabak fluiten.

Met behulp van de vriendelijke distributieambtenaar en mede doordat  (1) Ma bij de plaatselijke dorpsbevolking geen kwaad kon doen en (2) Pa gemeenteambtenaar was, werd er een kleine inzamelingsactie georganiseerd. Iedereen die een bonnetje over had kon dat inleveren bij het distributiekantoor. Aan het eind van de actiedag kon de ambtenaar Ma een complete set bonnen overhandigen. Ma was buitengewoon geroerd door al die vrijgevigheid.

Bonnenacties. Ze bestaan nog steeds. Het zijn nu zegeltjesacties bij de super, waarbij je bij twee halen er drie moet betalen met als compensatie dubbele zegels. Om thuis gezellig op te plakken.

06-09-2010, 22:48 Geschreven door terra38  
Reageren (0)