“Menist, hoe laat is het?” Dat vraagt een groepje kinderen als ze hem zien aankomen. Ze lachen al bij voorbaat, want ze kennen het antwoord. Menist zegt: 'kwart voor negen'. Hij zegt altijd ‘kwart voor negen’. Menist is namelijk doof. Hij merkt dat de kinderen iets vragen, maar hij hoort niet wát. Omdat hij veel van kinderen houdt, speelt hij het spelletje mee: hij geeft steeds hetzelfde antwoord.   

Op een dag hebben de kinderen Menist beet. Langs de weg wachtend verkneukelen ze zich al bij voorbaat. ‘Menist, Menist!’ Menist legt zijn hand om zijn oor om beter te kunnen horen. ‘Menist, daarginds ligt een haan in het water!’ ‘Kwart voor negen!’ antwoordt  Menist.

Menist, om volledig te zijn Isaac Menist, want dat is zijn volledige naam, is van veel markten thuis. ‘Menist is procuratiehouder’ zegt mijn vader als hij ons na de oorlog het Menistverhaal vertelt. Op zaterdag loopt Menist niet naar zijn melk- en boterfabriek, want zaterdags is het sabbat. Menist is ook bezoldigd journalist; hij is verslaggever van de plaatselijke Courant. Vóór alles is Menist rabbi van de plaatselijke Joodse gemeenschap. In het begin  van de eeuw bouwt hij als jonge rabbi mee aan de synagoge aan de Kwikkelstraat. In ons vooroorlogse dorp, dat ikzelf alleen ken uit de verhalen, is Menist een man van betekenis, een echte notabele.

Laten we even kijken naar de twee afbeeldingen die ik u laat zien. Wij zien centraal de grote dorpskerk met rechtsvoor het huis van Menist. Hij woont daar met zijn vrouw en zijn twee zoons Max en Leo. Op het tweede plaatje, naar een schilderij van meester Schultz, het hoofd van de openbare school, dat ontroert door de onbeholpenheid waarmee het is geschilderd, zien we dan eindelijk Menist in hoogsteigen persoon. Hij draagt een klein baardje en een vlinderdasje. Op het hoofd een kalotje of een keppeltje, wat waarschijnlijker is. Gebruik een beetje je fantasie en je ziet hem instemmend knikkend uit de heilige schriften reciteren.

Op een zwarte dag in 1942 wordt Isaac Menist, samen met zijn vrouw en kinderen en  met alle Joodse dorpsgenoten die niet zijn ondergedoken, door de bezetter opgepakt en weggevoerd naar Westerbork. Als mijn vader bij het vertellen van het Menistverhaal hier aangekomen is, zegt mijn moeder dat ze er jaren nachtmerries van heeft gehad. ‘Ze liepen hier voor het huis op de straat: Menist en z’n vrouw en ook de blinde Lehmann. Ze riepen om hulp, maar we konden niets meer voor ze doen. Het was te laat.’

In de annalen lezen we dat Menist van Westerbork naar Sobibor is gebracht. Hetzelfde Sobibor waarvan nu een van de grootste kampbeulen, Demjanjuk, eindelijk voor zijn rechters staat. Daar is Menist overleden,76 jaar oud, op 14 mei 1943. Die dag is ook zijn vrouw Carolina Menist-Schweiger, 70 jaar, omgebracht. Zoon Leopold, 39 jaar, stierf met vrouw en kinderen in het Poolse Oswiecim, 31 januari 1944.

Waarom dit verhaal? Ik kijk naar plaatje van de kerk, naar het huis van Menist. Dat heeft tijdens de dagen van de bevrijding in 1945 (28 maart, Goede Vrijdag) een voltreffer opgelopen en is volledig verwoest. Nadat de brokstukken zijn opgeruimd is er een zandvlakte ontstaan waar wij, de dorpsjongens, mooi kunnen voetballen. Het is een verhaal uit mijn biografie.

22-01-2010, 21:22 Geschreven door terra38  
Reageren (3)

Hebt u vroeger op school veel dingen van buiten moeten leren? Nou, ik wel. Voor de aardigheid en nu we het toch over het geheugen hebben, heb ik eens opgeschreven wat mij van al dat uit-het-hoofd-geleer op school is bijgebleven. Hieronder staat het: het zijn versjes, rijmpjes, aardrijkskundige namen, jaartallen, onregelmatige werkwoorden, tafels, formules en nog veel andere nuttige zaken. Soms zijn het losse feitjes, soms zijn ze verpakt als geheugensteuntje of  ezelsbruggetje.

* Eén maal zes is zes, twee maal zes is twaalf

   drie maal zes is achttien, vier maal zes is vierentwintig

   vijf maal zes is dertig, zes maal zes is zesendertig

   zeven maal zes is tweeënveertig, acht maal zes is achtenveertig

   negen maal zes is vierenvijftig, tien maal zes is Z E S T I G !

*   An auf hinter neben in

     über unter vor und zwischen

gehen mit dem vierten Fall

wenn man fragen kann: wohin?

Mit dem dritten gehn sie dann

wenn man fragen kann wo? oder wann?

Nur auf und über nehmen dann

fast regelmäßig den vierten an.

* Groningen-Hoogezand-Sappemeer-Scheemda-Heiligerlee-Winschoten-Beerta-Nieuweschans (een treinreis in de provincie Groningen)

·       1572 - De watergeuzen nemen Den Briel

·       1573 - Requesens wordt de nieuwe landvoogd

·       1574 - Leidens ontzet

·       1579 - Unie van Atrecht & Unie van Utrecht

·       1581 - Koning Philips II afgezworen

·       1584 - Willem de Zwijger vermoord

·       1585-1625 Prins Maurits stadhouder

·       1588 - De  Armada veroverd

* Arnhem-Oosterbeek-Renkum-Wageningen-Ede-Barneveld-Lunteren-Harderwijk-Nijkerk-Elburg-Oldebroek-Hattem-Heerde-Epe-Vaassen-’t Loo-Apeldoorn (een rondje Veluwe)

·       to bind-bound-bound

·       to hear-heard-heard

·       to grow-grew-grown

·       to keep-kept-kept

* ’t k o f s ch i p

* zijn – worden – blijven – lijken – schijnen – heten – dunken – voorkomen

* (a + b)² = a² + 2ab + b² 

* 7 halswervels – 12 borstwervels - 5 lendenwervels – 5 heiligbeenwervels - 4 staartwervels

* km – hm – dam – m – dm – cm – mm

Komt mee naar buiten allemaal,

dan zoeken wij de wie-he-le-he-waal

en horen wij die muzikant, dan is zomer weer in ’t land

judeljoho klingt zijn lied, judeljoho klinkt zijn lied,

judeljoho èhen anders niet

Veel schoolse kennis heb ik uit het hoofd geleerd toen ik - 1956 -  in deze Mulo-klas zat. (Meer Uitgebreid Lager Onderwijs) U ziet mij, zittend op de eerste rij, tweede van links.

Op de onderste, nog oudere foto uit 1950 zit ik (tweede rij, achtste van rechts) in de vierde klas van de lagere school. Niet alle kinderen op deze foto zitten in de vierde klas. Het zijn vaak kinderen uit dezelfde gezinnen die in verschillende klassen zaten. Mijn zusje uit de zesde klas staat er ook op (tweede rij naast de hoofdmeester) en natuurlijk mijn broertje uit de eerste (eerste rij vóór mij).

15-01-2010, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (1)

Vier kinderen op de ene familiefoto; u ziet hen en zij zien u. Over de oudste twee, de gezusters Hendrika (geheel links) en Hanna (geheel rechts) gaat dit verhaal. Zij staan hier nog op hun paasbest mooi te zijn. Er bestaat ook een afbeelding van hen in werkkleding. Boerenwerk bedoel ik.

De drie personen op de andere foto zijn inderdaad bezig met de aardappeloogst. Hendrika is de vrouw geheel links met het hondje op haar schoot. Hanna maakt aanstalten om de koffie in te schenken. De man is de knecht op de boerderij van de gezusters - hij speelt in de rest van het verhaal geen rol van betekenis - steekt met zijn riek (greep geheten) de aardappels voorzichtig uit de grond en de twee vrouwen verzamelen ze in wilgentenen manden. In onze geboortestreek spreekt men treffend van het lezen van aardappels. (Net zoals Bertus Aafjes heel vroeger aren las achter de maaiers.)

Op de foto nemen de aardappellezers even een time-out.  De koffie wordt uit een geëmailleerde koffiekan in witte, oorloze kommen geschonken. De vrouwen dragen mouwloze werkschorten over hun kleding. De man steekt zijn zwarte blote voeten in onze richting, maar het zij hem vergeven. Wie ooit op blote voeten door het rulle, warme aardappelzand heeft gelopen, weet dat er geen aangenamer gevoel bestaat. Het hondje op de knie van zijn bazin is een boerenfoks. Hij kijkt wat argwanend naar de fotograaf. Het is een idyllisch plaatje, zonder twijfel. Het lijkt wel een boerenpsalm. Het mankeert er nog maar aan dat een kerktoren in de verte het angelus klept.

Wie zijn deze mensen? Wat drijft hen, wat zijn hun idealen? Waaraan denken ze als ze hun aardappels rapen? De twee vrouwen zijn zusters, zoveel is zeker. Ik vertel het u en ik kan het weten.

Hendrika. de vrouw links, is mijn moeder. Thuis werd ze werd meestal eenvoudig 'Zus' genoemd. Op het moment waarop de foto wordt genomen, is ze ongeveer 25. Ze is geboren in 1899. Enkele jaren later zal ze trouwen met de fotograaf, mijn vader. Ze weet hier nog niet dat ze een bewogen leven vóór zich heeft. Ook niet dat ze bijna de gehele twintigste eeuw zal meemaken. Naast haar schenkt haar iets oudere zuster Hanna de koffie in. Zij zal haar hele leven ongehuwd blijven en als huishoudster in haar levensonderhoud voorzien. Haar brieven met het sterke, sierlijke handschrift worden vandaag de dag nog met plezier gelezen. De man rechts is zoals gezegd knecht op de boerderij van mijn grootvader waar de twee gezusters nu nog wonen. De fokshond heet Bobby.

Heel bijzonder vind ik het hoofddeksel dat mijn moeder draagt. Het is een witte kap die haar teint moet beschermen tegen de bruinende septemberzon. Deze kap wordt in vorm gehouden door inpandige baleinen. Mijn moeder laat haar huik niet naar de wind, maar naar de zon hangen. Als je goed kijkt, kun je de zachte, mooie trekken van haar gezicht zien die in schril contrast staan met haar ruwzwarte aardappelleeshanden. Maar dat is buitenkant.

11-01-2010, 10:50 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Vroeger, toen ik nog een kleine jongen was, gingen alle kinderen op de eerste dag van het nieuwe jaar de buurt in en de familie langs om ‘nieuwjaar te winnen’. Met tassen gewapende kinderen liepen – alleen of groepsgewijs – naar de huizen van familie en buren en spraken daar aangekomen een nieuwjaarswens uit. Kinderen uit orthodox-protestantse nesten riepen: ‘Veel heil en zegen’, terwijl katholieke kinderen het hielden bij het traditionele ‘Zalig Nieuwjaar!’ Kinderen van ouders die het allemaal niet meer zoveel kon schelen, wensten iedereen een niet minder welgemeend ‘Gelukkig Nieuwjaar!’  Als beloning kregen de kinderen een papieren zak met wat ik voor het gemak maar even zal noemen: ‘lekkernijen’.  De centrale vraag uit dit verhaaltje is: wat zat er eigenlijk allemaal in die zak? Bij het antwoord ga ik uit van de situatie zo’n halve eeuw geleden.

Door de bank genomen zat er in een nieuwjaarszak

-         een appel (meestal goudrenet) niet zelden voorzien van enkele beurse plekjes; later meestal vervangen door een sinaasappel

-         een krentenbroodje

-         een oliebol of pufferken (poffertje)

-         een handvol pinda’s

-         pepernoten

-         walnoten of hazelnoten (alleen als men beschikte over desbetreffende bomen)

-         flikjes, schuimpjes en andere snoepgoed

-         een nogablok, in ruitvorm, verpakt in groenachtig zilverpapier

-         gekleurde drolletjes suikerglazuur op een bedje van biscuit (zogenaamde daisy’s)

-         een reepje chocolade of kwatta; geen normale reep maar een dunne versie

-         koekjes, biskwietjes en dan vooral opzettertjes. Dat waren koekjes met een voorstelling als een huisje of een haan met een uitstulping aan de onderkant die paste in een ronde staander met een gat in het midden, ook van biscuit.

-         een pakje kauwgom (met voetbal- of filmsterplaatjes) of een rolletje drop. De laatste twee zaken kwamen voor in zakken van meer bevoorrechte lieden.

Thuisgekomen werden de ontvangen nieuwjaarsgaven gesorteerd. Wij gebruikten daar moeders weckglazen voor. Een glas met pinda’s, één met chocoladerepen, één met pepernoten en biscuitjes, enzovoort; zo kreeg alles netjes een plaats. Tenminste, als het niet van tevoren opgegeten was. Zelf was ik iemand die na enkele dagen in het nieuwe jaar alleen nog maar lege glazen had. Mijn zusje daarentegen pronkte eind januari nog met haar glas chocoladerepen. De waarheid gebiedt te zeggen dat ik haar bij het ledigen van haar glazen wel eens geholpen heb.

Ook anno 2010 lopen er in onze streek kinderen rond om anderen ‘het nieuwjaar af te winnen’. Ik doe het ook: ik wens u allen een gelukkig en gezond Nieuwjaar!

03-01-2010, 21:08 Geschreven door terra38  
Reageren (3)

Het kerstfeest van onze zondagschool werd gehouden op een donkere midweekse avond in de grote (hervormde) dorpskerk. Het feest begon om een uur of zes en duurde zo’n twee, drie uur. Vrijwilligers schonken warme chocolademelk en deelden kerstkransjes uit. Na afloop was er bij de uitgang voor iedereen een sinaasappel. Er waren altijd twee verhalen: het Kerstverhaal en het kerstverhaal.

Na afloop van het kerstfeest, nadat het laatste lied – traditioneel het Ere zij God – geklonken had, brak het moment aan waarop ik een heel jaar had gewacht. De leidster of leider van je klas ging op een bank staan, las één voor één de namen op en gaf de genoemde een kerstcadeautje: een boek.

In 1948 werd aan mij het boek ‘Een kerstvacantie in Zeeland’ uitgereikt, een verhaal over een kwakkelend ziek en zwak meisje dat op vakantie gaat in Zeeland.  Geschreven door een zekere mevrouw C. Th. Jongejan-de Groot en uitgegeven bij Callenbach in Nijkerk. Het had 62 pagina’s en een hard kaft. De laatste twee kenmerken waren destijds belangrijker dan de inhoud. Je was de koning te rijk als je een dik boek met een hard kaft mee naar huis kon nemen. Toch was dit kerstboek destijds een zware teleurstelling. Onbegrijpelijk ook. Want wie geeft er nou een meisjesboek aan een jongen van acht jaar?

Omdat ik eigenlijk van geen enkel boek afscheid kan nemen, staat ergens in mijn huis een rijtje kerstboeken, waaronder dit. Mevrouw J. Dolfing, geacht leidster van de zondagschool en in haar dagelijkse leven gewoon Jo genaamd en tijdelijk dienstmeisje bij ons thuis, heeft blijkens het etiket mij dit boek inderdaad in 1948 gegeven. Na meer dan zestig jaar wordt het tijd haar nogmaals hartelijk te danken, ook al was het een meisjesboek. Haar handtekening leeft voort in mijn kerstboek.

17-12-2009, 13:04 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Op een van de twee foto’s hieronder ben ik tussen vier en vijf jaar. Men heeft mij neergezet op een schoolbankje dat voor deze gelegenheid buiten mag staan. Het is niet de kleuterschool waar u mij vermoedt, het is zijn voorganger: de bewaarschool. Ja zo oud is deze foto al. Het is aan het idyllische plaatje niet te zien, maar we zitten aan het eind van de tweede wereldoorlog, het is najaar 1944. Een paar maand later is de halve bewaarschool weggebombardeerd. Gelukkig was het schoolbedrijf al lang vóór die tijd opgedoekt.

Welke herinneringen heb je aan dit moment? Weinig. Ik heb een beertje in mijn rechterhand, maar dat zegt mij niets. Evenmin de speelgoedhuisjes of de koddige slip-over die ik draag. Eén bijzonderheid wil ik niet ongenoemd laten. Het lijkt er een beetje op dat ik de bof of kiespijn heb met mijn dikke rechterwang, maar dat is niet het geval. Het is mijn tong die van binnen uit tegen de wang duwt.

Uit de tijd waar we het nu over hebben herinner ik mij ook het dekken van de tafel, thuis. U moet weten dat mijn moeder, Ma dus, destijds met een wat we nu zouden noemen postnatale depressie was opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. (Toen heette het nog een inrichting.) Op een dag verscheen thuis een vreemde mevrouw die de tafel anders dekte dan Ma gewoon was te doen. Veel mooier en deftiger. Het tafellaken was spierwit en al het bestek werd gebruikt. We aten niet van één bord, maar we hadden er soms wel twee of drie. Grote en kleine. En om je mond af te vegen kreeg je een servet. En niet één voor allen, maar ieder had er één voor zichzelf. Hoe de vreemde mevrouw er precies uitzag, weet ik niet meer. Haar gezicht kan ik mij niet meer voorstellen. Wel zie ik haar gestalte rond de tafel lopen om alles te ordenen. We noemden haar tante Rinie.

Om tante Rinie hing een wat vreemde waas. Niemand wist er het fijne van en er was niemand  die je inlichtte. Ook mijn vader niet. Later begreep ik dat hij daar zijn redenen voor had. Tante Rinie was een Joodse onderduikster die door de plaatselijke huisarts zolang bij ons was ondergebracht. Nota bene midden in het dorp! Tante Rinie is daarom ook niet lang bij ons gebleven. Na een paar weken was zij plotseling verdwenen naar een nieuw onderduikadres met medeneming van alles wat mij aan haar zou kunnen doen herinneren. Behalve het ritueel van het tafeldekken natuurlijk. Vandaag de dag zie ik het haar nog doen. Zo ver reikt mijn memorie.

25-11-2009, 10:27 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Vanaf de sombere dagen van Allerheiligen en Allerzielen beginnen de dagen echt te korten. ’s Morgens moet de lamp weer aan en hoe vroeg gaan niet onze kippen op stok! En als het dan grijs bewolkt is, het een beetje miezert, en de mens al somberder wordt dan hij dat van nature al is, komt Sint Maarten als geroepen. Eindelijk weer licht in de duisternis en kinderen aan de deur die hun traditionele liederen zingen van Sinte Maarten’s vöggelken en al die andere.

Vandaag 11 november is het weer zover. Sinte Maarten en Sint Maarten’s optochten. Net als de start van het carnaval, hoewel het nog drie maanden duurt voor de drie dolle dagen aanbreken.

Al deze feestelijkheden gaan evenwel aan onze deur voorbij. Dat komt, zeggen wij, niet dat we niet graag zouden meedoen, maar we zijn er niet mee opgegroeid en groot geworden. En om er nu op rijpere leeftijd nog aan te beginnen is te veel gevraagd, te meer omdat de buren hier op het platteland ook niet meedoen.

Onze kinderen komen overigens niets tekort. Weliswaar lopen ze op de elfde van de elfde niet de huizen af om goede gaven op te halen, gewapend met een lampionnetje. Dat doen ze op de eerste januari van het nieuwe jaar. Ze wensen iedereen dan een welgelukzalig Nieuwjaar en nemen dankbaar een zak met snoep in ontvangst.

Kinderen in andere delen van het land hebben het maar getroffen. Zij kunnen op 6 januari een nieuwe tocht langs de huizen maken, ditmaal in de gedaante van drie koningen. En ook nu weer zingen zij hun liedjes en halen goede gaven op.

Weet u wat de oorsprong van dat ophalen van geld en snoep is? Het was voor de armen en minder gestelden een hels karwei om de winter door te komen. Geen werk, geen geld en dus ook geen eten. Dan kwam een voetreis langs de welvarende huizen in de buurt van pas. Geen snoep of geld werd vroeger opgehaald, maar meel om brood te bakken en graan om te dorsen. Of een zak met bonen. Zo kwam men de winter door.

Ten slotte twee plaatjes uit de Sint Maartenstijd: dagen met prachtige herfstkleuren en dagen vol mist.

11-11-2009, 21:30 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Wanneer u nu meteen even naar beneden scrolt, ziet u een aantal opgevouwen beddentijken Ze zijn naar schatting meer dan vijftig jaar oud. Sommige zijn veel gebruikt, veel gewassen, en daardoor een beetje bleker dan hun lotgenoten die in de kast bleven liggen. Mijn echtgenote en ik komen er nu pas achter dat we beiden in onze jeugd bij het naar bed gaan gebruik gemaakt hebben van dit soort tijken, maar op verschillende manieren. Op de boerderij waar mevrouw opgroeide sliep men aanvankelijk nog op stromatrassen. Dat waren jute zakken, met stro gevuld en op gezette plaatsen gecapitonneerd met grote knopen zodat het stro enigszins op zijn plaats bleef. Deze stromatrassen lagen gewoon op een rij planken. Op die planken lag een ruwe onderdoek en daarbovenop kwam dan de stromatras. En weer dáárop lag, in een tijk gehuld, een dunne linnen zak vol veren. Je sliep ónder de dekens, tússen de lakens en óp de beddetijk en stromatras.

In het huis waar ikzelf opgroeide, wist men beter en was men wel wijzer. Wij hadden thuis van die kolossen van tweepersoonsledikanten met daarin als beweegbaar, verend element een netwerk van spiralen, ingeklemd in een gietijzeren frame. Omdat de spiraal loodzwaar was, werd hij alleen bij hoge uitzondering verplaatst. Soms werd het complete beddengoed buiten gelucht. Een mooie gelegenheid voor ons, kinderen, om de spiraal te gebruiken als trampoline.

Op deze spiraal kwam een matrasdek en daar weer bovenop een matras. De inhoud was kapok en de meester op school beweerde bij hoog en bij laag dat kapok van de kleine Soenda-eilanden in Indië kwam waar het werd verbouwd zoals de boeren bij ons haver verbouwen. Hoe het ook zij, je sliep er prima op. Waar blijft nou de beddetijk? zult u vragen nadat ik gezegd heb dat we tussen blanke, witte lakens sliepen. Wij sliepen niet óp maar ónder de tijk. Onze familie lag onder een zak met donsveren waaroverheen de beddetijk werd geschoven. De tijk werd af en toe gewassen en gewisseld. De binnenzak werd op dezelfde gezette tijden gevuld met nieuwe, verse dons- en andere veren.

Twee zaken zullen mij altijd bijblijven. Het eerste is de herinnering eraan hoe heerlijk je sliep onder zo’n veren bed. En het tweede is de narigheid die je ermee had. Aanvankelijk was er geen vuiltje aan de lucht. Ma bracht je naar bed en schudde net als wijlen Vrouw Holle eerst nog even het verenbed op. Van achteren naar voren, en daarna stopte zij de achterpanden goed in. Jammer was het dat door je slaapbewegingen de veren echter altijd naar het voeteneinde schoven, zodat je in barre winters ’s morgens vroeg vernikkelde van de kou. Dat wil zeggen: van boven.

Tegenwoordig slapen we op springboxen onder heerlijk warme dekbedden met een zomer- of wintervulling. Op mijn kussen staat momenteel de aansporing om op te staan. Het is inderdaad een prachtige dag en zonde om te blijven liggen. Er staat ook ergens dat ik erg moe ben en behoefte heb aan slaap. Ik wens mijzelf: welterusten!  

06-11-2009, 21:11 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Vroeger – ik maak weer eens een klein uitstapje naar het verleden toen mijn grootvader op zaterdagmiddag naar het dorp liep om zich vóór de zondag van zijn overtollige baardharen te laten ontdoen – had je in ons dorp drie kappers, drie barbiers. De eerste heette Schuurman. Hij woonde aan de Raterink-kant van de kerk. Daar werd je, zo vertelt de volksmond, niet alleen geschoren, maar ook geschuurd. De tweede, aan de andere kant van de dorpskerk, aan de Rijks-kant, heette Weck. Daar werd je geweckt, dus ingemaakt. Tenslotte had je aan de grens nog kapper Rossbach. Daar werd je onnoemelijk hard gerost. Reden genoeg om bij alle drie uit de buurt te blijven, dacht ik zo.

Je kunt ook het heft in eigen hand nemen. Wat is er tegen om je eigen kapper te zijn? In onze grote boerenschuur staat nog een knechtenkist. Die ging, gevuld met lijfgoed en toiletgerei, met je mee wanneer je naar een nieuwe werkgever ging. In een klein apart vakje, rechts onder het deksel, ligt nog steeds het knip- en scheergerei. Alles mooi roestbruin van kleur. Tondeuse, scheermes, krabbertje, slijpsteentje, scheerkwast: alles wat nodig is voor een perfect kapsel en een glad gezicht. Voor warm water, scheerkom, scheerspiegel, scheerzeep en aluin moet je zelf nog even zorgen. Maar dan ben je ook het heertje!

19-10-2009, 10:38 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Je hebt voor-, hoofd- en nagerechten. Het voorgerecht dient om de smaakzintuigen in de goede stemming te brengen; het nagerecht om ze weer een beetje in de pas te laten lopen na al die ophef in het hoofdgerecht.

Laten we voor de verandering eens de schijnwerper niet richten op het hoofdgerecht (dat krijgt sowieso te veel overdreven aandacht) en ook niet op het voorgerecht dat door sommige tv-koks-met-witte-mutsen een amuse wordt genoemd. Neen, laten we ons vandaag eens grondig verdiepen in het nagerecht, het dessert oftewel het toetje. Hoog tijd om de vraag na te gaan waarom voor veel, vooral jonge eters, het toetje zonder enige twijfel het hoogtepunt van de maaltijd is.

Natuurlijk is een overheerlijk puddinkje, meer dan het trosje druiven of de coupe ijs, het ultieme voorbeeld van een geslaagd toetje. Tegenwoordig koop je van die eenpersoonstoetjes in een plastic behuizing. Met veel moeite verwijder je het deksel, en met nog meer zorg en moeite stulp je de inhoud omgekeerd op een maagdelijk leeg dessertbordje. Met enig geluk blijft een vanille tulbandje staan, waarbij het sap, dat eerst op de bodem verbleef, door het stulpen plotseling van boven langs de zijnaden langzaam maar zeker naar beneden druipt.

De lekkerste puddinkjes zijn de zelfgemaakte. Dat is waar, ware het niet dat niet iedereen het talent bezit om uit diverse grondstoffen met kunde, kennis, raffinesse en een scheutje vakmanschap een pudding  te voorschijn te toveren waarbij zelfs het meest geslaagde machinaal vervaardigde toetje niet in de schaduw kan staan. Mijn echtgenote heeft het in haar vingers. Zij heeft het geërfd van haar moeder en tante die tot in de verre omtrek beroemd waren om hun fameuze moccapudding.

Nu ik het toch over bijzondere puddinkjes heb, moet ik nog even wijzen op de chocoladepudding van Ma, míjn moeder. Vanzelfsprekend zelfgemaakt, bestemd voor de zondagse dis, en niet gemaakt van gesmolten chocoladerepen, maar van cacaopoeder. Het smaakte inderdaad naar pure chocolade, maar de jeugd aan tafel vond het maar niks: veel te bitter. Nee, dan de halfdoorzichtige, beroemde gelatinepudding waarmee Ma ons dacht een plezier te doen. Zo’n glibberende, geelachtige massa in tulbandvorm waar je dwars doorheen kon kijken om op de staartklok aan de andere kant van de eetkamer te kunnen zien hoe laat het was. Volgens mijn herinnering zat er weinig kraak of smaak aan. Interessant vond ik wel dat je de pudding met mes en vork kon eten.

Tenslotte laat ik u een toetje zien dat door een collega uit Wenen (waar men op culinair gebied toegegeven weinig gewend is) het beste Nederlandse exportproduct is genoemd. Ik bedoel de dubbelvla oftewel de dag- en nachtvla. In één pak, bruin en geel, maar bij voorkeur in twee afzonderlijke pakken en de inhoud daarvan dan tegelijk je dessertbakje binnen laten stromen. Buitengewoon lekker en voedzaam volgens de Friese makers. Dat vind ik ook. Bovendien kun je er met je lepel de mooiste figuren in draaien. Positief zowel als negatief.

07-10-2009, 21:41 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Ik kom uit een wurmenfamilie. Zowel mijn vader als mijn moeder waren hartstochtelijke wurmen. Geen wurmen natuurlijk in de betekenis van wormen of zoals wij zeggen pieren: slijmerige wezens in de grond die je kunt horen roesten als je goed luistert. Nee, mijn ouders waren boekenwurmen. Niet zo erg dat ze geheel en al verslaafd waren en aan niets anders konden denken, maar liefhebbers van het geschreven en gedrukte woord. Dat moet in de genen zitten, want ik heb dat ook: houden van boeken en houden van lezen.

Mijn vader las alles wat los en vast zat, maar hij had een bijzondere voorliefde voor boeken waaruit je iets kon leren. Duitsers noemen dat Sachbücher: boeken die gaan over de zaken uit de wereld waarin wij leven. Boeken over aardrijkskunde, natuurkunde, geschiedenis, dat soort. En dan was het buitengewoon handig wanneer er naast het geschreven woord ook bijbehorende plaatjes te bewonderen waren. Want hoe kun je nu weten hoe een gletsjer er uitziet zonder een foto? Hoe kun je ooit Willem de Zwijger kennen als je nooit een portretje van hem hebt gezien? Bij ons thuis wemelde het daarom van boeken-met-plaatjes waaruit je buitengewoon veel kon opsteken.

Een buitengewone categorie boeken, die zowel geschreven informatie als illustraties bevat, is de encyclopedie. Bij ons thuis stond die op de tweede plank van de boekenkast in de voorkamer. Wij hadden een echte zestiendelige Winkler Prins. Op de rug van ieder deel stonden twee woorden: het beginwoord en het eindwoord. Deel zeven sloot met het woord ‘gebit’ en deel acht begon met ‘geboorte’. Helemaal gebaseerd op het alfabetisch principe dus. Heel handig als je iets wilde opzoeken.

Behalve encyclopedieën (wij hadden ook Duitse, een Engelse en een Franse Larousse) bezaten wij ook veel kunstboeken. Zoals het befaamde boek met de 100 mooiste schilderijen van het Rijksmuseum (of een dergelijke titel). Hoe vaak heb ik niet bewonderend en verwonderd gekeken naar Pieter Breughel met zijn kinderspelletjes, de gebroeders van Eyck met hun zingende engelen en de onsterfelijke Mona Lisa! En hoe blij verrast was je niet, wanneer je op een goede dag Frans Hals in het echt zag! Nóg mooier dan de plaat in je boek!

Veel plaatjesboeken van vroeger staan nu bij ons thuis. Ook de Grote Winkler Prins (vijfde geheel vernieuwde druk, uit 1933.) Af en toe pak ik zo’n zwaar reproductieboek, zie voorin het ex libris van mijn vader, kijk naar het zelfportret van Rembrandt-met-baret, en probeer mij de situatie thuis te herinneren toen ik hetzelfde deed. Lang geleden. 

02-10-2009, 12:53 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Op het moment dat ik dit schrijf, is het weer walnotentijd. Dit jaar belooft een wel zeer overvloedige oogst, tenminste aan onze eigen walnotenboom. Een grote walnotenoogst is een voorteken voor een strenge winter, althans dat wordt gezegd. Door de veelheid aan noten hoeven we straks in elk geval geen honger te lijden.

Uit mijn jeugd herinner ik mij deze tijd van het jaar als een typische herfstbezigheid-na-half-vier. Om half vier ging de lagere school uit en dan trokken we met zijn allen naar het huis van Jan zijn vader, die aan de Terborgseweg, samen met diens vader en broer, een timmerbedrijf had, waar bijvoorbeeld fraaie boerenharken werden gemaakt. Aan de zuidzijde van het huis stond een kolossale notenboom. Het was de kunst om ieder keer wanneer er een noot naar beneden viel de eerste te zijn bij het oprapen. Meestal was ik te laat want de concurrentie was groot. Soms gooiden we takken en stenen in de boom om de nog zittende noten van hun zitplaats te bevrijden. Maar dat was zeer tegen de zin van Jans opa en oma, die niet zonder reden bang waren dat er hier en daar een ruit of een dakpan zou sneuvelen.

Walnoten moet je nooit plukken. Je moet wachten totdat ze naar beneden vallen. Slaan met lange takken om dat vallen te bevorderen is toegestaan. Dat doe ik dus ook, maar niet zodanig dat onze boom eronder lijdt.

Na het vallen komt het drogen. Langzaam drogen is het beste. Wij doen dat op gazen rekken. Af en toe neem ik poolshoogte hoe het staat met het droogproces. Wij bewaren onze droge noten in van die plastic netjes die we hoog aan de zolder ophangen op onze deel.

Enkele bevoorrechte noten krijgen een bewaarplek in een speciale notenmand die ik van wilgentenen heb gevlochten. Er zit een kleine opening in, boven naast de ophangring. De opening is zo klein dat je er met je vuist niet meer dan vier of vijf noten kunt uithalen. Waarom is dat zo? Om twee redenen.

In de eerste plaats leert het je zuinigheid en bescheidenheid en zelfkennis. Een vijftal lekkere noten volstaat. Bovendien geldt ook hier dat overdaad schaadt. Walnoten zijn gezond, maar – zo heb ik mij laten vertellen door lieden die het weten kunnen - met mate en tot zekere hoogte. Wat mij niet weerhoudt om ’s avonds laat bij een glas wijn of een pintje bier van een handjevol eigen walnoten te genieten, die qua geur en smaak de concurrentie met buitenlandse noten met glans kunnen doorstaan.

19-09-2009, 13:54 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Twee huizen laat ik u hier zien, oude huizen, huizen van voorouders. Beide boerderijen: een grote en een kleine. In beide huizen woonden opa en oma. In het ene huis die van mijn vaders kant, in het tweede die van mijn vrouws kant.

De zwart-wit foto laat u Aaldershuis zien. Zo heet de boerderij. Oorspronkelijk heeft hier een zekere Alert gewoond en naar hem is het huis genoemd. Alerts huis werd in de loop van de jaren Aaldershuis.

Mijn grootvader en grootmoeder hebben hier jaren gewoond maar zijn er beiden niet geboren. Grootvader kwam van een boerderij uit Duitsland, een paar kilometer verderop. En oma kwam van een boerderij uit de buurt. Nu wilde het geval dat er op Aaldershuis anno 1900 geen opvolger was, zodat men (de familieraad) besloot dat mijn latere opa en oma daar mooi konden wonen.

De foto van Aaldershuis stamt uit de tijd toen er nog echte winters met veel sneeuw waren. Aaldershuis, met in het midden het mooie voorhuis, rechts het bijgebouw en de bijkeuken (het spieker) en links de grote schuur, lijkt zich bijna achter de sneeuwbergen te willen verstoppen. Aaldershuis was de eerste boerderij buiten de bebouwde kom. Wij vonden het altijd een mooi visitekaartje voor het dorp.

De tweede boerderij (die in kleur) is Beesterni-jhuus. (Alle zich respecterende boerderijen in onze contreien hebben zogenaamde huisnamen.) Voorbeelden te over: ’t Broeker, de Steengroeve, ’t Beester, de Fökkert, te veel om allemaal op te noemen. Beesterni-jhuus is een klein keuterboerderijtje. Je begrijpt niet dat er tijden zijn geweest dat er twee gezinnen in woonden als je rekent dat er ook ruimte moest zijn voor het vee (koeien, kalveren, varkens en kippen) en veevoer (hooi, stro, voederbieten). We denken dat ze hutje mutje op elkaar woonden.

Beesterni’jhuus betekent eigenlijk: het nieuwe huis bij ’t Beester. En ’t Beester is een grote boerderij aan de overkant van de weg. Beesterni’jhuus is een klein daghuurdersboerderijtje. Opa heeft het gekocht voor enkele duizenden guldens. Nu een schijntje, maar destijds een rib uit ’s mensen lijf. Opa moest er bij enkele plaatselijke welgestelden leningen voor afsluiten.

Ik praat nu weer over oma en opa. Dit keer zijn het de grootvader en grootmoeder van mijn vrouw. (Die u op de foto ziet weglopen, omdat ze klaar is met het verzorgen van de tuin.) Het zijn haar ouders en grootouders die hier gewoond hebben, dus mijn schoongrootouders.

Er is veel veranderd in al die jaren. Anno 2009 is Aaldershuis verdwenen. Het heeft plaats moeten maken voor een nieuwbouwwijk. Maar de naam Aaldershuis bestaat nog. Net als de Aaldersbeek en de Aaldersbeeklaan.

Beesteni’jhuus bestaat ook nog. Het viert dit jaar zijn 103^de verjaardag en verkeert in goede gezondheid. Af en toe valt er weliswaar een pan van het dak, maar dat is de leeftijd. Ik kan het weten, want ik woon er. Nog steeds. Nog steeds met plezier.

07-09-2009, 22:19 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Spekhuusken is een dialectwoord dat, zoals u al had gedacht, ‘spekhuisje’ betekent. Een spekhuisje is verreweg het lekkerste deel van een echte, originele spekpannekoek. Je doet een stukje vet spek in een hete koekenpan, luistert even naar het heerlijke sissen, en giet er daarna met een handige pollepel voorzichtig een schepje beslag omheen. Daarna neem je een nieuwe schep uit de kom om daarmee de rest van de pan te vullen. Het eerste beslag om het stukje spek noem je het spekhuisje, het ‘spekhuusken’.

Toen ik vijf jaar was, heb ik een half jaar bij tante Dina en oom Hendrik op hun boerderij gewoond. Tante Dina was eigenlijk geen tante van mij, maar een oudtante, een tante van mijn vader, een zuster van mijn grootvader. Tante Dina kwam uit Pruisen, van over de grens, en werd als bruid door oom Hendrik naar Nederland gehaald. Op hun boerderij op het platteland van de Kroesenhoek en Silvolde in de Gelderse Achterhoek leefden zij samen met drie dochters. Midden 1945 stierf hun oudste dochter Nolda aan tbc, destijds een zeer gevreesde ziekte. Om wat afleiding te hebben in hun verdriet kwam ik als klein jongetje een tijdje bij hen logeren.

De dagen op een boerderij hebben een vast ritme. De koeien moeten immers op tijd gevoerd en gemolken worden, net als alle andere dieren. Ook de menselijke eet- en drinkpatronen kennen een vast stramien. Om acht uur ’s morgens wordt er ontbeten, om tien uur de koffie, het middagmaal volgt om twaalf uur, de thee om half drie. Vier uur broodeten wordt meestal half vijf en de dag wordt besloten met een bord pap om half negen ’s avonds. De familie gaat op tijd naar bed, want morgen is er weer een vroege dag.

Tante Dina heeft deze morgen om acht uur, zoals iedere morgen, een klontje boter en een speciaal stukje spek in de pan gedaan en giet er het beslag bij. Langzaam zie je het beslag zich voegen en stijf worden rondom het spek. Tante Dina draait met haar soepele pols het beslag door de pan en halverwege draait ze de pannekoek om. Aan beide kanten heerlijk gebakken en onbeschrijflijk lekker geurend zegt ze in haar halfduitse dialect tegen mij: Jongen, langt mi-j d’n teller ’s an. Jongen, geef je bord eens door. Dan leg ik er een overheerlijke pannekoek op met spek in een spekhuisje. Uit een papieren strooppot haal ik een lepel stroop waarmee ik mooie figuren teken op mijn spekpannekoek.

---------------------------------------------------

Op de zwart-wit foto staat tante Dina samen met haar dochters Hanna (links) en Jetta.

28-08-2009, 11:39 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Wat denkt u, kunt zonder een computer? Kunt u zich een leven voorstellen zonder hardware en software, zonder internet en email, zonder getwitter, gechat en gehyves, een bestaan zonder ipod, usb-stick, monitor, externe harde schijf en powerpoint? Ik vraag maar. (Ikzelf ben vrijwel geheel overgeleverd aan de digitaliteit, uitgezonderd het lezen, want dat doe ik het liefste van papier.) Hoe is alles begonnen?

De eerste keer dat ik persoonlijk met een computer van doen kreeg, was eind jaren 70 van de vorige eeuw. Ik was tweedejaarsstudent aan de universiteit van Nijmegen en zat af en toe in de computerzaal van het Erasmusgebouw. De computer zélf (een bakbeest van een apparaat) stond in een aparte zaal op dezelfde verdieping. Wij hadden alleen maar een toetsenbord onder onze vingers en een monitor voor onze ogen. We hadden ook al een paar programma’s: een ingewikkeld mathematisch programma om  nog ingewikkelder rekensommetjes te kunnen maken. En een tekstverwerkingsprogramma waarmee je een onderzoeksverslagje kon schrijven. Het besturingsprogramma was te vatten in drie letters: DOS.  Printers waren er niet. Als je wat te schrijven had deed je dat en na een paar uur kon je in het grote universitair rekencentrum (vijf minuten fietsen) uit een bak zo’n kettingformulier halen waar je tekst op stond. Alsof het gedrukt was.

Niet veel later had iedereen de beschikking over een personal computer, waardoor je onafhankelijk werd van de grote universiteitscomputer. De ontwikkeling verliep zo snel dat je moeite had om alle vernieuwingen bij te houden. Maar nog steeds herinner ik mij de Dell-laptop die ik op zeker moment op mijn bureau had staan. Met een spreadsheat-programma CALC, een tekstverwerker WordPerfect (versie 4.1) en Powerpoint versie Nul waarmee je mooie presentaties kon maken. Bijzonder was dat de kleine laptop een ingebouwde printer had met een rol thermisch papier.

Momenteel barst het bij ons thuis van harde en softe waren. Veel te veel. Veel zaken die helemaal niet zo onmisbaar zijn als ze lijken. En daar bovenop komt het gevoel dat we, gezien de onophoudelijke snelle ontwikkeling, ergens toch de boot missen. Het wordt tijd voor een retraite.

20-08-2009, 11:43 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Mijn moeder heeft haar hele leven op fossiele brandstof gekookt. Aanvankelijk alles op een kolenfornuis, dat je overigens wel met een oude krant en dunne houtjes moest aansteken. Aanmaken, zeiden wij, vandaar de naam aanmaakhoutjes. In dat fornuis brandden briketten en eierkolen. De antraciet, de steenkool van betere kwaliteit, werd bewaard voor het fijnere haardwerk in de woonkamer.

Later kookte Ma op gas. Geen aardgas, want dat zat nog onbekend en onaangebroken ergens in Groningen onder de grond, maar op butagas. In van die grote grijsblauwe, metalen flessen. Af en toe, meestal op onpassende tijden, was de gasfles leeg. Dan moest ik gewapend met speciaal gereedschap een volle fles aansluiten.

Een eveneens fossiele nevenwarmtebron mag hier niet onvermeld blijven. Ik bedoel het petroleumstel. Om te beginnen ging je naar Westerveld aan de Veldweg, later Wilhelminastraat, de oliehandelaar met het bord BP op zijn huis. (Pas veel later heb ik begrepen dat het hierbij om de Bataafse Petroleummaatschappij ging.) Daar liet je voor een paar centen je petroleumblik vullen uit het grote voorraadvat.

Hoe werkt nu zo’n stel? De petroleum bevindt zich op de bodem. Zij verplaatst zich opwaarts via brede lonten die aan hun ene kant in de petroleum bengelen en aan de andere kant een piepklein eindje uit de brandopening steken. Vier raderen (want er zijn vier branders, althans bij het stel van ons) zorgen ervoor dat je de uitstekende lonten verder kunt laten uitsteken of juist andersom kunt terugdraaien. En dat correspondeert met de manier van branden: vol, rokend en opgetogen of juist getemperd, rustig en bezadigd. Het is de kunst de lonten zo vlak en recht te krijgen dat je tenslotte een bijna bewegingloos, reukloos vuurspoor ziet. Dat afbranden deden wij vroeger met een gloeiende pook.

Het brandgebeuren speelt zich af in het opstaande deel van het petroleumstel. Door een rond glaasje aan de voorkant kun je zien wat er gaande is. Daar weer bovenop ligt een ijzeren rooster waar je een theeketel, een potje, een pannetje of een fluitketel kunt zetten.

Petroleumstellen gebruik je om iets te laten trekken. Bouillon bijvoorbeeld. Stukken vlees pruttelen in water dat net niet aan de kook is, zachtjes voor zich uit. Het duurt uren en uren, maar dat is niet erg. Integendeel, want hoe langer je iets laat trekken, hoe lekkerder het wordt. Je moet er de tijd voor nemen.

19-08-2009, 11:26 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Iedereen die, net als wij, aan de grens woont, waar het ene land soepeltjes overgaat in een ander, heeft wel eens gesmokkeld. Geef het maar toe. Vooral wanneer er een groot prijsverschil bestaat tussen een goed in het ene land en hetzelfde goedje in het andere. Als bij ons de koffie zeg € 4,76 het pond kost, en een halve kilo kaffee bij de Duitse buren € 12,00, nou, dan wist ik het wel.

Maar in het verenigde Europa met zijn gelijkheid scheppende euro’s zijn de prijsverschillen nagenoeg opgeheven. Waarom zouden we dan nog smokkelen.

Nee, dan vroeger. Toen we elkaar verhalen vertelden van smokkelaars die alles waarmee wat te verdienen was, over de grenzen brachten. Vooral koffie en boter. Ook spirituosen, maar wat dat waren wist ik niet. Niemand had mij verteld dat schnaps, jenever en cognac tot die categorie geestrijk vocht behoorden. Af en toe werd er iemand betrapt door een douanier, een kommies zeiden wij, en dan werd die iemand door de rechter veroordeeld tot drie maanden cel. Het eerste wat hij deed, als hij weer vrij kwam, was het in orde brengen van zijn smokkelaarsgereedschap. Zoals het plakken van de band van de fiets met het dikke-buizenframe waarin wel dertig kilo’s van dat heerlijke goedje konden.

Zelf heb ik ook wel eens gesmokkeld. Als jongen van twaalf en op last van mijn moeder. Die gelastte mij om een paar pakken koffie en een pond goede boter naar familie net over de grens te brengen. Dat mocht van haar wel, vooral omdat ik nog maar zo’n jongen was. Voor volwassenen golden andere wetten, zei mijn moeder.

Nu de smokkelrookwolken zijn opgetrokken en alles zijn rustige gang gaat zonder smokkelaars en douaniers wordt het tijd voor bronzen beelden die voorkomen dat wij later niet meer weten hoe een smokkelaar en een kommies er uitzagen. Bij ons aan de grens staan ze daarom de hele dag te staan. De smokkelaar met de koffiezak over zijn schouder kijkt olijk in de richting van de kommies. Die staat voor de Volksbank te weg af te turen naar kwaadwillende grensoverstekers. Het is maar goed dat hij zijn verrekijkertje verkeerd-om heeft. Maar dat had u natuurlijk al lang gezien.

14-08-2009, 00:00 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Misschien bent u, net als ik, lid van het Genootschap der Kortzichtigen. Mensen die alles tot een afstand van, zeg, 30 centimeter, heel goed kunnen lezen zonder enig hulpmiddel, maar aan hun bril of lens overgeleverd zijn wanneer zij voorwerpen-op-afstand willen kennen of herkennen.

Ongeveer tien jaar was ik, toen ik, op aanraden van mijn moeder, mijn eerste brilletje kreeg. Ik zat in de vierde of vijfde klas. De eerste dagen was het iets bijzonders. Je nam je bril mee naar school, bewaarde hem daar - goed opgeborgen in z’n brillenhuisje – in de lade onder het blad van je schoolbank en wanneer de meester iets op het bord schreef  haalde ik mijn bril tevoorschijn en zette die met langzame bewegingen op mijn neus. Er zaten van die lenige ronde haakpoten aan die je achter je oren kon vouwen.

Mijn bril zette ik op wanneer het helemaal niet anders kon: wanneer ik op school iets vlekkeloos moest kunnen zien. Maar wanneer de meester een verhaal vertelde, wij samen met de hele klas een liedje moesten zingen, bij het spelen op het schoolplein, bij al die activiteiten liet ik mijn bril in zijn huisje. Want ik had er na één dag genoeg van en de aanvankelijke belangstellende na-ijver van mijn klasgenoten werd na drie dagen vervangen door wat ik beschouwde als een scheldwoord. Jij? Jij bent een rare brillenkijker!

Later droeg ik mijn bril bij wijze van spreken dag en nacht. Ik stond ermee op en ging ermee naar bed. Thuis was ik niet de enige. Mijn zusje-boven-mij droeg net zo’n ziekenfondsbrilletje als ikzelf. Het zat bij ons waarschijnlijk in de genen. Mijn vader droeg een bril met uitzonderlijk sterke glazen. Min twaalf of daaromtrent. Hij had een speciaal brilmontuur waarin zijn speciale glazen pasten. Kijkt u maar naar het fotootje op zijn identiteitskaart uit 1940.

Lenzen. Wanneer ben je overgestapt op lenzen? En welke: zachte of harde? Het antwoord is simpel: ik ben nooit overgestapt op lenzen omdat ik geheel en al tevreden was met mijn brilletje. Bovendien zag ik er met bril buitengewoon knap uit (grapje). Het was onmogelijk dat lenzen mij nóg knapper zouden hebben gemaakt.

Nu ik langzamerhand op leeftijd kom, merk ik dat mijn ogen veranderen. Op dit ogenblik, nu ik dit voor u schrijf en de zinnen voor mij op het monitorscherm voorbij zie komen, draag ik geen bril. Geen bril meer, sinds enige jaren. Alleen zaken op afstand bekijk ik nog steeds door een optimistische échte bril. Maar het zou best kunnen zijn dat ik over enkele jaren geheel en al buiten een bril kan. Mijn kwalen bijziendheid en verziendheid zijn dan zo achteruit gegaan dat ik mijn bril voor eeuwig in zijn brillenhuisje kan opbergen. Maar kortzichtig ben ik dan nog steeds. Wedden?

06-08-2009, 21:29 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

- Jantje zag eens pruimen hangen,

- Nou, en?

- Hoe gaat het verder?

- Hoe moet ik dan nou weten?

- Zo: O! als eieren zo groot!

- Zegt me niets.

- En dan: ’t Scheen dat Jantje wou gaan plukken,

  Schoon zijn vader ’t hem verbood.

- Moet ik hier iets mee?

- Nee, maar je bent wel een cultuurbarbaar.

- Hoezo?

- Dit is Nederlands bekendste gedicht van van Alphen.

  Hieronymus van Alphen.

- Nooit van gehoord.

Rondom onze boerderij bevindt zich een kleine boomgaard met hoogstammen: kersen, appels, peren. De boerderij is oud, meer dan honderd jaren, en de bomen idem dito. De een na de ander legde het loodje, want ook aan het leven van een boom komt een einde.

Daarom hebben we een aantal jaren geleden alle oude bomen gerooid en nieuwe geplant. Drie appelbomen, twee perelaars en twee pruimenbomen.

Deze zomer droegen de jonge, nieuwe pruimenbomen voor het eerst vruchten. Een stuk of zeven. Drie ervan heb ik voor u gefotografeerd.

Onze pruimen zijn overheerlijk zoet en sappig. Over hun velletje ligt schijnbaar een waslaagje ter bescherming. Als je die waslaag vóór de consumptie verwijdert en de pruimen een beetje opwrijft, zie je glans verschijnen. En met de glans de verrukkelijke smaak.

- Mag ik zo’n heerlijke pruim? Want aan een boom zo volgeladen, mist men één, twee pruimen niet.

- Zie je wel: een regel uit het gedicht hierboven. Je kent het dus toch!

  Maar je hebt je wel vergist.

- Je mist één, twee pruimpjes wel. Maar geen vijf, zes pruimen, zoals in het gedicht staat!

22-07-2009, 22:12 Geschreven door terra38  
Reageren (0)

Ik geloof alleen maar wat ik zie. Niet zien en toch geloven laat ik over aan Thomas. Of ik laat mij bijpraten door mensen die er bij waren en het wél gezien hebben. Vertrouwenswaardige lieden die ik op hun woord geloof. Nu is dat bij mij niet zo moeilijk, omdat ik van nature over twee eigenschappen beschik die mijn vertrouwen in u zeer bevorderen. In de eerste plaats ben ik goedgelovig van aard, zeg maar gerust grenzeloos naïef. U kunt mij rustig de meest onwaarschijnlijke verhalen vertellen en u kunt er zeker van zijn dat er tenminste één iemand is die u gelooft: dat ben ik. In de tweede plaats beschik ik over een oostindisch gehoor. Ik hoor slechts de helft van wat men mij overbrieft. Dus als mevrouw Terra tijdens de ochtendkoffie uitgebreid vertelt over haar ontmoeting na vijfentwintig jaren met een oude schoolvriendin, onthoud ik alleen het meest relevante feit: zij is geen spat veranderd. De rest laat ik langs mij heen lopen in het vergetelheidsputje.

Soms komt er een eind aan mijn naïeve, toegeeflijke goedgelovigheid. Dan geloof ik de wereld niet meer, ook al sta ik er midden in en zie alles voor mijn ogen verschijnen. Ik zie bijvoorbeeld deze lieftallige Amish-vrouw, sober gekleed in blauw, lila en wit met als enige versiering de gesteven mutslinten. Wat gebeurt er echter wanneer zij haar rokken over haar hoofd slaat, zich 180 graden in verticale richting draait en als het ware op haar hoofd gaat staan? Dan verschijnt plotsklaps een Creoolse dame, uitbundig, flamboyant, in bonte kleren die haar vrolijke karakter symboliseren met als hoogtepunt en hoofdzaak haar fameuze muts met de drie punten. Een driekanten steek. Ze is in alles het tegenbeeld van haar alter ego: de Amish-vrouw die we net hebben leren kennen. De Creoolse madame is van een zo vrolijk en opgewekt karakter dat wij van de weeromstuit al onze eigen zorgen en sores vergeten.

Zowel de Amish-mevrouw als de Creoolse tante behoren tot één-en-dezelfde persoonlijkheid. Het zijn twee verschillende wezens met ieder een eigen karakter en aard, maar dan in eenzélfde stoffelijk omhulsel. Dat laatste moet u letterlijk nemen. Het is een zogenaamde topsy turvy, een stofpop die je kunt veranderen in zijn tegenbeeld door de kleren even iets anders te ordenen.

Kijkt u maar. Hieronder ziet u foto’s van de verstarde metamorphose. Met (1) de Amish-vrouw;  (2) de Creoolse dame, en (3) de twee-eenheid in persoon.

16-07-2009, 13:03 Geschreven door terra38  
Reageren (0)