Ik kom uit een wurmenfamilie. Zowel mijn vader als mijn moeder waren hartstochtelijke wurmen. Geen wurmen natuurlijk in de betekenis van wormen of zoals wij zeggen pieren: slijmerige wezens in de grond die je kunt horen roesten als je goed luistert. Nee, mijn ouders waren boekenwurmen. Niet zo erg dat ze geheel en al verslaafd waren en aan niets anders konden denken, maar liefhebbers van het geschreven en gedrukte woord. Dat moet in de genen zitten, want ik heb dat ook: houden van boeken en houden van lezen.

Mijn vader las alles wat los en vast zat, maar hij had een bijzondere voorliefde voor boeken waaruit je iets kon leren. Duitsers noemen dat Sachbücher: boeken die gaan over de zaken uit de wereld waarin wij leven. Boeken over aardrijkskunde, natuurkunde, geschiedenis, dat soort. En dan was het buitengewoon handig wanneer er naast het geschreven woord ook bijbehorende plaatjes te bewonderen waren. Want hoe kun je nu weten hoe een gletsjer er uitziet zonder een foto? Hoe kun je ooit Willem de Zwijger kennen als je nooit een portretje van hem hebt gezien? Bij ons thuis wemelde het daarom van boeken-met-plaatjes waaruit je buitengewoon veel kon opsteken.

Een buitengewone categorie boeken, die zowel geschreven informatie als illustraties bevat, is de encyclopedie. Bij ons thuis stond die op de tweede plank van de boekenkast in de voorkamer. Wij hadden een echte zestiendelige Winkler Prins. Op de rug van ieder deel stonden twee woorden: het beginwoord en het eindwoord. Deel zeven sloot met het woord ‘gebit’ en deel acht begon met ‘geboorte’. Helemaal gebaseerd op het alfabetisch principe dus. Heel handig als je iets wilde opzoeken.

Behalve encyclopedieën (wij hadden ook Duitse, een Engelse en een Franse Larousse) bezaten wij ook veel kunstboeken. Zoals het befaamde boek met de 100 mooiste schilderijen van het Rijksmuseum (of een dergelijke titel). Hoe vaak heb ik niet bewonderend en verwonderd gekeken naar Pieter Breughel met zijn kinderspelletjes, de gebroeders van Eyck met hun zingende engelen en de onsterfelijke Mona Lisa! En hoe blij verrast was je niet, wanneer je op een goede dag Frans Hals in het echt zag! Nóg mooier dan de plaat in je boek!

Veel plaatjesboeken van vroeger staan nu bij ons thuis. Ook de Grote Winkler Prins (vijfde geheel vernieuwde druk, uit 1933.) Af en toe pak ik zo’n zwaar reproductieboek, zie voorin het ex libris van mijn vader, kijk naar het zelfportret van Rembrandt-met-baret, en probeer mij de situatie thuis te herinneren toen ik hetzelfde deed. Lang geleden.