Op een van de twee foto’s hieronder ben ik tussen vier en vijf jaar. Men heeft mij neergezet op een schoolbankje dat voor deze gelegenheid buiten mag staan. Het is niet de kleuterschool waar u mij vermoedt, het is zijn voorganger: de bewaarschool. Ja zo oud is deze foto al. Het is aan het idyllische plaatje niet te zien, maar we zitten aan het eind van de tweede wereldoorlog, het is najaar 1944. Een paar maand later is de halve bewaarschool weggebombardeerd. Gelukkig was het schoolbedrijf al lang vóór die tijd opgedoekt.

Welke herinneringen heb je aan dit moment? Weinig. Ik heb een beertje in mijn rechterhand, maar dat zegt mij niets. Evenmin de speelgoedhuisjes of de koddige slip-over die ik draag. Eén bijzonderheid wil ik niet ongenoemd laten. Het lijkt er een beetje op dat ik de bof of kiespijn heb met mijn dikke rechterwang, maar dat is niet het geval. Het is mijn tong die van binnen uit tegen de wang duwt.

Uit de tijd waar we het nu over hebben herinner ik mij ook het dekken van de tafel, thuis. U moet weten dat mijn moeder, Ma dus, destijds met een wat we nu zouden noemen postnatale depressie was opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. (Toen heette het nog een inrichting.) Op een dag verscheen thuis een vreemde mevrouw die de tafel anders dekte dan Ma gewoon was te doen. Veel mooier en deftiger. Het tafellaken was spierwit en al het bestek werd gebruikt. We aten niet van één bord, maar we hadden er soms wel twee of drie. Grote en kleine. En om je mond af te vegen kreeg je een servet. En niet één voor allen, maar ieder had er één voor zichzelf. Hoe de vreemde mevrouw er precies uitzag, weet ik niet meer. Haar gezicht kan ik mij niet meer voorstellen. Wel zie ik haar gestalte rond de tafel lopen om alles te ordenen. We noemden haar tante Rinie.

Om tante Rinie hing een wat vreemde waas. Niemand wist er het fijne van en er was niemand  die je inlichtte. Ook mijn vader niet. Later begreep ik dat hij daar zijn redenen voor had. Tante Rinie was een Joodse onderduikster die door de plaatselijke huisarts zolang bij ons was ondergebracht. Nota bene midden in het dorp! Tante Rinie is daarom ook niet lang bij ons gebleven. Na een paar weken was zij plotseling verdwenen naar een nieuw onderduikadres met medeneming van alles wat mij aan haar zou kunnen doen herinneren. Behalve het ritueel van het tafeldekken natuurlijk. Vandaag de dag zie ik het haar nog doen. Zo ver reikt mijn memorie.